Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
14. (1) Ñòîëü ìèðíîå îòñòóïëåíèå ýòðóññêîãî öàðÿ îò ãîðîäà òðóäíî ñîãëàñîâàòü ñî ñòàðèííûì îáû÷àåì, ñðåäü äðóãèõ ñâÿùåííîäåéñòâèé äîæèâøèì äî íàøèõ äíåé, — ñ ðàñïðîäàæåþ èìóùåñòâà öàðÿ Ïîðñåíû. (2) Îáû÷àé ýòîò íàâåðíÿêà ëèáî âîçíèê âî âðåìÿ âîéíû, íî íå çàáûëñÿ è â ìèðíîå âðåìÿ, ëèáî çàðîäèëñÿ ïðè îáñòîÿòåëüñòâàõ áîëåå ñïîêîéíûõ, ÷åì òå, íà êîòîðûå óêàçûâàëî áû îáúÿâëåíèå î ïðîäàæå âðàæåñêîãî èìóùåñòâà. (3) Èç ñóùåñòâóþùèõ îáúÿñíåíèé ïðàâäîïîäîáíåå òî, ïî êîòîðîìó Ïîðñåíà, îòñòóïàÿ ñ ßíèêóëà, îñòàâèë â äàð Ðèìó, èñòîùåííîìó ïîñëå äîëãîé îñàäû, áîãàòûé ëàãåðü, ïîëíûé ïðèïàñîâ, ñâåçåííûõ ñ íåäàëåêèõ ïëîäîðîäíûõ ïîëåé Ýòðóðèè; (4) à ÷òîáû íàðîä, çàïîëó÷èâ ýòî äîáðî, íå ðàçãðàáèë åãî êàê âðàæåñêîå, è áûëî îáúÿâëåíî î ðàñïðîäàæå èìóùåñòâà Ïîðñåíû. Òàêèì îáðàçîì, íàçâàíèå ýòî îçíà÷àåò ñêîðåå áëàãîäàðíîñòü çà óñëóãó, ÷åì ïðîäàæó ñ òîðãîâ öàðñêîãî èìóùåñòâà, êîòîðîå äàæå íå áûëî âî âëàñòè ðèìñêîãî íàðîäà. (5) Ïðåêðàòèâ âîéíó ñ ðèìëÿíàìè, Ïîðñåíà, ÷òîáû íå êàçàëîñü, áóäòî îí ïðèâåë ñþäà âîéñêî ïîíàïðàñíó, ïîñëàë ñâîåãî ñûíà Àððóíòà ñ ÷àñòüþ âîéñê îñàäèòü Àðèöèþ. (6) Àðèöèéöû ïîíà÷àëó ïðèøëè â çàìåøàòåëüñòâî îò íåîæèäàííîñòè, íî çàòåì, ïîëó÷èâ ïîìîùü îò ëàòèíñêèõ ïëåìåí èç Êóì, íàñòîëüêî âîñïðÿëè äóõîì, ÷òî ðåøèëèñü íà ñðàæåíèå. Íà÷àëñÿ áîé òàêèì óäàðîì ýòðóñêîâ, ÷òî àðèöèéöû áðîñèëèñü âðàññûïíóþ, (7) íî êóìàíñêèå êîãîðòû, óïîòðåáèâ ïðîòèâ ñèëû èñêóññòâî, íåñêîëüêî îòîøëè â ñòîðîíó, ïðîïóñòèâøè âðàãîâ, ïðîíåñøèõñÿ ìèìî, à çàòåì, ïîâîðîòèâ çíàìåíà, íàïàëè íà íèõ ñ òûëà. Òàê ýòðóñêè, óæå ïî÷òè ïîáåäèòåëè, áûëè îêðóæåíû è ïåðåáèòû. (8) Ëèøü î÷åíü íåìíîãèå, ïîòåðÿâ ïîëêîâîäöà è íå íàéäÿ íèêàêîãî ïðèñòàíèùà áëèæå, äîáðàëèñü äî Ðèìà; áåçîðóæíûå, ïðèøåäøèå êàê ïðîñèòåëè, îíè áûëè ðàäóøíî ïðèíÿòû è ðàñïðåäåëåíû ïî äîìàì. (9) Çàëå÷èâ ðàíû, îäíè îòïðàâèëèñü äîìîé, ðàññêàçûâàÿ î ãîñòåïðèèìñòâå áëàãîäåòåëåé, à ìíîãèå èç ëþáâè ê ïðèþòèâøåìó èõ ãîðîäó îñòàëèñü â Ðèìå. Èì áûëî ïðåäîñòàâëåíî ìåñòî äëÿ ïîñåëåíèÿ, êîòîðîå ïîòîì íàçâàëè Ýòðóññêèì êâàðòàëîì39. |
14. huic tam pacatae profectioni ab urbe regis Etrusci abhorrens mos traditus ab antiquis usque ad nostram aetatem inter cetera sollemnia manet bona Porsinnae regis vendendi. [2] cuius originem moris necesse est aut inter bellum natam esse neque omissam in pace aut a mitiore crevisse principio, quam hic prae se ferat titulus bona hostiliter vendendi. [3] proximum vero est ex iis, quae traduntur, Porsinnam discedentem ab Ianiculo castra opulenta convecto ex propinquis ac fertilibus Etruriae arvis commeatu Romanis dono dedisse, inopi tum urbe ab longinqua obsidione; [4] ea deinde, ne populo inmisso diriperentur hostiliter, venisse bonaque Porsinnae appellata, gratiam muneris magis significant titulo quam auctionem fortunae regiae, quae ne in potestate quidem populi Romani esset. [5] omisso Romano bello Porsinna, ne frustra in ea loca exercitus adductus videretur, cum parte copiarum filium Arruntem Ariciam oppugnatum mittit. [6] primo Aricinos res necopinata perculerat; arcessita deinde auxilia et a Latinis populis et a Cumis tantum spei fecere, ut acie decernere auderent. proelio inito adeo concitato impetu se intulerant Etrusci, ut funderent ipso incursu Aricinos; [7] Cumanae cohortes arte adversus vim usae declinavere paululum effuseque praelatos hostes conversis signis ab tergo adortae sunt: ita in medio prope iam victores caesi Etrusci. [8] pars perexigua duce amisso, quia nullum propius perfugium erat, Romam inermes et fortuna et specie supplicum delati sunt. [9] ibi benigne excepti divisique in hospitia. curatis volneribus alii profecti domos nuntii hospitalium beneficiorum; multos Romae hospitum urbisque caritas tenuit. his locus ad habitandum datus, quem deinde Tuscum vicum appellarunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß