Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà II, ãë. 40

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

40. (1) Òîãäà ðèì­ñêèå ìàòå­ðè ñåìåéñòâ òîë­ïîé ñõî­äÿò­ñÿ ê Âåòó­ðèè, ìàòå­ðè Êîðèî­ëà­íà, è ê Âîëóì­íèè, åãî ñóïðó­ãå. Îáùåå ëè ðåøå­íèå ïîáóäè­ëî èõ ê ýòî­ìó èëè ïðî­ñòî æåí­ñêèé èñïóã, âûÿñ­íèòü ÿ íå ñìîã. (2) Âî âñÿ­êîì ñëó­÷àå, äîáè­ëèñü îíè, ÷òîáû è Âåòó­ðèÿ, ïðå­êëîí­íûõ óæå ëåò, è Âîëóì­íèÿ ñ äâó­ìÿ Ìàð­öè­å­âû­ìè ñûíî­âüÿ­ìè íà ðóêàõ îòïðà­âè­ëèñü âî âðà­æå­ñêèé ëàãåðü è ÷òîáû ãîðîä, êîòî­ðûé ìóæ­÷è­íû íå ìîã­ëè îáî­ðî­íèòü îðó­æè­åì, îòñòî­ÿ­ëè áû æåí­ùè­íû ìîëü­áà­ìè è ñëå­çà­ìè.

(3) Êîãäà îíè ïîäî­øëè ê ëàãå­ðþ è Êîðèî­ëà­íó äîíåñ­ëè, ÷òî ÿâè­ëàñü áîëü­øàÿ òîë­ïà æåí­ùèí, òî îí, êîãî íå òðî­íó­ëî íè âåëè­÷èå íàðî­äà, âîïëî­ùåí­íîå â ïîñëàõ, íè îëè­öå­òâî­ðåí­íàÿ áîãî­áî­ÿç­íåí­íîñòü, ïðåä­ñòàâ­ëåí­íàÿ æðå­öà­ìè åãî âçî­ðó è ñåðä­öó, òåì áîëåå âðàæ­äåá­íî íàñòðî­èë­ñÿ ïîíà­÷à­ëó ïðî­òèâ ïëà­÷ó­ùèõ æåí­ùèí. (4) Íî âîò êòî-òî èç åãî ïðè­áëè­æåí­íûõ çàìå­òèë Âåòó­ðèþ ìåæ­äó íåâåñò­êîé è âíó­êà­ìè, ñàìóþ ñêîðá­íóþ èç âñåõ. «Åñëè ìåíÿ íå îáìà­íû­âà­þò ãëà­çà, — ñêà­çàë îí, — çäåñü òâîè ìàòü, æåíà è äåòè». (5) Êàê áåçóì­íûé âñêî­÷èë Êîðèî­ëàí ñ ìåñòà è êîãäà ãîòîâ óæå áûë çàêëþ­÷èòü ìàòü â îáú­ÿ­òèÿ, òî æåí­ùè­íà, ñìå­íèâ ìîëü­áû íà ãíåâ, çàãî­âî­ðè­ëà: «Ïðåæ­äå ÷åì ïðè­ìó ÿ òâîè îáú­ÿ­òèÿ, äàé ìíå óçíàòü, ê âðà­ãó èëè ê ñûíó ïðè­øëà ÿ, ïëåí­íè­öà èëè ìàòü ÿ â òâî­åì ñòàíå? (6) Ê òîìó ëè âåëà ìåíÿ äîë­ãàÿ æèçíü è íåñ÷àñò­íàÿ ñòà­ðîñòü, ÷òîá âèäåòü òåáÿ ñïåð­âà èçãíàí­íè­êîì, ïîòîì âðà­ãîì? (7) È òû ïîñìåë ðàçî­ðÿòü òó çåì­ëþ, êîòî­ðàÿ äàëà òåáå æèçíü è âñêîð­ìè­ëà òåáÿ? Íåóæå­ëè â òåáå, õîòÿ áû è øåë òû ñþäà ðàç­ãíå­âàí­íûé è ïðè­øåë ñ óãðî­çà­ìè, íå óòèõ ãíåâ, êîãäà âñòó­ïèë òû â ýòè ïðå­äå­ëû? È â âèäó Ðèìà íå ïðè­øëî òåáå â ãîëî­âó: “Çà ýòè­ìè ñòå­íà­ìè ìîé äîì è ïåíà­òû, ìîÿ ìàòü, æåíà è äåòè?” (8) Ñòà­ëî áûòü, íå ðîäè ÿ òåáÿ íà ñâåò — âðàã íå ñòî­ÿë áû ñåé­÷àñ ïîä Ðèìîì, è íå áóäü ó ìåíÿ ñûíà — ñâî­áîä­íîé óìåð­ëà áû ÿ â ñâî­áîä­íîì îòå­÷å­ñòâå! Âñå óæå èñïû­òà­ëà ÿ, íè äëÿ òåáÿ íå áóäåò óæå áîëü­øå­ãî ïîçî­ðà, íè äëÿ ìåíÿ — áîëü­øå­ãî íåñ÷à­ñòüÿ, ñ.96 äà è ýòî íåñ÷à­ñòüå ìíå íåäîë­ãî óæå òåð­ïåòü; (9) íî ïîäó­ìàé î íèõ, î òåõ, êîòî­ðûõ, åñëè äâè­íåøü­ñÿ òû äàëü­øå, æäåò èëè ðàí­íÿÿ ñìåðòü, èëè äîë­ãîå ðàá­ñòâî». Îáú­ÿ­òèÿ æåíû è äåòåé, ñòîí æåí­ùèí, òîë­ïîþ îïëà­êè­âàâ­øèõ ñâîþ ñóäü­áó è ñóäü­áó îò÷èç­íû, ñëî­ìè­ëè ìîãó­÷å­ãî ìóæà. (10) Îáíÿâ­øè ñâî­èõ, îí èõ îòïóñ­êà­åò è îòâî­äèò âîé­ñêî îò ãîðî­äà ïðî÷ü.

Óâåäÿ ëåãè­î­íû èç ðèì­ñêîé çåì­ëè, âûçâàë îí ïðî­òèâ ñåáÿ òÿæ­êóþ íåíà­âèñòü è ïîãèá, (11) — êàêîþ ñìåð­òüþ, î òîì ðàñ­ñêà­çû­âà­þò ïî-ðàç­íî­ìó. Âïðî­÷åì, ó Ôàáèÿ, äðåâ­íåé­øå­ãî èç ïèñà­òå­ëåé, ñêà­çà­íî, áóä­òî äîæèë îí äî ãëó­áî­êîé ñòà­ðî­ñòè — âî âñÿ­êîì ñëó­÷àå, áóä­òî íà ñêëîíå ëåò îí íå ðàç ãîâà­ðè­âàë, ÷òî ñòà­ðè­êó èçãíà­íèå åùå ãîð­øå. Íå îñòà­âè­ëè áåç âíè­ìà­íèÿ æåí­ñêóþ äîá­ëåñòü ðèì­ñêèå ìóæè — òàê ÷óæ­äà áûëà èì çàâèñòü ê ÷óæîé ñëà­âå: (12) â ïàìÿòü î ñëó­÷èâ­øåì­ñÿ áûë âîç­äâèã­íóò è îñâÿ­ùåí õðàì Æåí­ñêîé Ôîð­òó­íû88.

Âîëü­ñêè âíîâü íàïà­ëè íà ðèì­ñêóþ çåì­ëþ, íà ýòîò ðàç â ñîþ­çå ñ ýêâà­ìè, íî ýêâû íèêàê íå æåëà­ëè ïðè­çíàòü âîæäåì Àòòèÿ Òóë­ëèÿ. (13) Èç ýòî­ãî ñïî­ðà — âîëü­ñêè ëè èëè ýêâû äàäóò ïîë­êî­âî­ä­öà îáú­åäè­íåí­íî­ìó âîé­ñêó — âîç­íèê ñíà­÷à­ëà ðàçäîð, ïîòîì — æåñòî­êàÿ áèò­âà. È çäåñü â ñðà­æå­íèè ñòîëü æå óïîð­íîì, ñêîëü è êðî­âî­ïðî­ëèò­íîì ñ÷à­ñòüå ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà èñòðå­áè­ëî îáà âðà­æå­ñêèõ âîé­ñêà.

(14) Êîí­ñó­ëà­ìè ñòà­ëè Òèò Ñèöè­íèé è Ãàé Àêâè­ëèé [487 ã.]. Ñèöè­íèþ áûëè ïîðó­÷å­íû âîëü­ñêè, Àêâè­ëèþ — ãåð­íè­êè, êîòî­ðûå òîæå âçÿ­ëèñü çà îðó­æèå. Ãåð­íè­êè â ýòîò ãîä áûëè ïîáåæ­äå­íû îêîí­÷à­òåëü­íî, à âîé­íà ñ âîëüñêà­ìè íå ïðè­íåñ­ëà íè óñïå­õà íè ïîðà­æå­íèÿ.

40. tum mat­ro­nae ad Ve­tu­riam, mat­rem Co­rio­la­ni, Vo­lum­niam­que uxo­rem fre­quen­tes coeunt. id pub­li­cum con­si­lium an mu­lieb­ris ti­mor fue­rit, pa­rum con­ve­nit; [2] per­vi­ce­re cer­te, ut et Ve­tu­ria, mag­no na­tu mu­lier, et Vo­lum­nia duos par­vos ex Mar­cio fe­rens fi­lios se­cum in castra hos­tium irent, et, quo­niam ar­mis vi­ri de­fen­de­re ur­bem non pos­sent, mu­lie­res pre­ci­bus lac­ri­mis­que de­fen­de­rent.

[3] ubi ad castra ven­tum est nun­tia­tum­que Co­rio­la­no est ades­se in­gens mu­lie­rum ag­men, pri­mo, ut qui nec pub­li­ca maies­ta­te in le­ga­tis nec in sa­cer­do­ti­bus tan­ta of­fu­sa ocu­lis ani­mo­que re­li­gio­ne mo­tus es­set, mul­to obsti­na­tior ad­ver­sus lac­ri­mas mu­lieb­res erat. [4] dein fa­mi­lia­rium qui­dam, qui in­sig­nem maes­ti­tia in­ter ce­te­ras cog­no­ve­rat Ve­tu­riam in­ter nu­rum ne­po­tes­que stan­tem, «ni­si me frustran­tur» in­quit «ocu­li, ma­ter ti­bi co­niunxque et li­be­ri ad­sunt». [5] Co­rio­la­nus pro­pe ut amens conster­na­tus ab se­de sua cum fer­ret mat­ri ob­viae comple­xum, mu­lier in iram ex pre­ci­bus ver­sa «si­ne, pri­us­quam comple­xum ac­ci­pio, sciam» in­quit, «ad hos­tem an ad fi­lium ve­ne­rim, cap­ti­va ma­ter­ne in castris tuis sim. [6] in hoc me lon­ga vi­ta et in­fe­lix se­nec­ta tra­xit, ut exu­lem te, dein­de hos­tem vi­de­rem? po­tuis­ti po­pu­la­ri hanc ter­ram, quae te ge­nuit at­que aluit? [7] non ti­bi quam­vis in­fes­to ani­mo et mi­na­ci per­ve­ne­ras ingre­dien­ti fi­nes ira ce­ci­dit? non, cum in conspec­tu Ro­ma fuit, suc­cur­rit “intra il­la moe­nia do­mus ac pe­na­tes mei sunt, [8] ma­ter, co­niunx li­be­ri­que”? er­go ego ni­si pe­pe­ris­sem, Ro­ma non op­pug­na­re­tur; ni­si fi­lium ha­be­rem, li­be­ra in li­be­ra pat­ria mor­tua es­sem. sed ego ni­hil iam pa­ti nec ti­bi tur­pius nec mi­hi mi­se­rius pos­sum nec, ut sim mi­ser­ri­ma, diu fu­tu­ra sum; [9] de his vi­de­ris, quos, si per­gis, aut in­ma­tu­ra mors aut lon­ga ser­vi­tus ma­net.» uxor dein­de ac li­be­ri ample­xi, fle­tus­que ab om­ni tur­ba mu­lie­rum or­tus et conplo­ra­tio sui pat­riae­que fre­ge­re tan­dem vi­rum. [10] comple­xus in­de suos di­mit­tit; ip­se ret­ro ab ur­be castra mo­vit. ab­duc­tis dein­de le­gio­ni­bus ex ag­ro Ro­ma­no in­vi­dia rei oppres­sum pe­ris­se tra­dunt alii alio le­to. apud Fa­bium, lon­ge an­ti­quis­si­mum auc­to­rem, us­que ad se­nec­tu­tem vi­xis­se eun­dem in­ve­nio; [11] re­fert cer­te hanc sae­pe eum exac­ta aeta­te usur­pas­se vo­cem, mul­to mi­se­rius se­ni exi­lium es­se. non in­vi­de­runt lau­de sua mu­lie­ri­bus vi­ri Ro­ma­ni — adeo si­ne obtrec­ta­tio­ne glo­riae alie­nae vi­ve­ba­tur, — [12] mo­nu­men­to­que quod es­set, templum For­tu­nae mu­lieb­ri aedi­fi­ca­tum de­di­ca­tum­que est.

re­die­re dein­de Volsci adiunctis Aequis in ag­rum Ro­ma­num, sed Aequi At­tium Tul­lium haud ultra tu­le­re du­cem. [13] hinc ex cer­ta­mi­ne, Volsci Aequi­ne im­pe­ra­to­rem co­niuncto exer­ci­tui da­rent, se­di­tio, dein­de at­rox proe­lium or­tum. ibi for­tu­na po­pu­li Ro­ma­ni duos hos­tium exer­ci­tus haud mi­nus per­ni­cio­so quam per­ti­na­ci cer­ta­mi­ne con­fe­cit.

[14] con­su­les T. Si­ci­nius et C. Aqui­lius. Si­ci­nio Volsci, Aqui­lio Her­ni­ci — nam ii quo­que in ar­mis erant — pro­vin­cia eve­nit. eo an­no Her­ni­ci de­vic­ti; cum Volscis aequo Mar­te dis­ces­sum est.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 88Ôîð­òó­íà — äðåâ­íÿÿ èòà­ëèé­ñêàÿ áîãè­íÿ. Ïåð­âî­íà­÷àëü­íî ïî÷è­òà­ëàñü êàê áîãè­íÿ ïëî­äî­ðî­äèÿ, äåòî­ðîæ­äå­íèÿ è ìàòå­ðèí­ñòâà; êàê áîãè­íÿ ñ÷à­ñòüÿ è óäà­÷è îíà áûëà îòîæ­äåñò­âëå­íà ñ ãðå­÷å­ñêîé Òèõîé. Õðàì Æåí­ñêîé Ôîð­òó­íû, ïîêðî­âè­òåëü­íè­öû è çàùèò­íè­öû æåí­ùèí, áûë ñîîðó­æåí â 6—7 êì îò Ðèìà íà Ëàòèí­ñêîé äîðî­ãå.  ðèì­ñêîì ïðå­äà­íèè ñâÿ­çàí ñ ðàñ­ñêà­çîì î Êîðèî­ëàíå.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000241 1364000242 1364000243