Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
2. (1) Íà ñëåäóþùèé ãîä [466 ã.] Êâèíò Ñåðâèëèé — îí ñòàë êîíñóëîì âìåñòå ñ Ñïóðèåì Ïîñòóìèåì — áûë ïîñëàí ïðîòèâ ýêâîâ, íî èç-çà áîëåçíåé â âîéñêå íå íà÷àë âîåííûõ äåéñòâèé, à ïðîñòîÿë ëàãåðåì âî âëàäåíèÿõ ëàòèíîâ. (2) Âîéíà çàòÿíóëàñü íà òðåòèé ãîä, êîãäà êîíñóëàìè ñòàëè Êâèíò Ôàáèé è Òèò Êâèíêöèé [465 ã.]. Ôàáèé áûë âíå ïîðÿäêà4 íàçíà÷åí ïîëêîâîäöåì, òàê êàê èìåííî îí, îäåðæàâ îäíàæäû ïîáåäó íàä ýêâàìè, äàë èì ìèð. (3) Îí âûñòóïèë, íèñêîëüêî íå ñîìíåâàÿñü â òîì, ÷òî îäèí çâóê åãî èìåíè óòèõîìèðèò ýêâîâ, è âåëåë ïîñëàì îáúÿâèòü â ñîáðàíèè ýòîãî íàðîäà, ÷òî-äå êîíñóë Êâèíò Ôàáèé, âåðíóâøèéñÿ îò ýêâîâ â Ðèì ñ ìèðîì, èäåò ê íèì èç Ðèìà ñ ñ.118 âîéíîé, âçÿâøè îðóæèå â òó æå ðóêó, êîòîðóþ ïðåæäå ïðîòÿãèâàë èì äëÿ ïðèìèðåíèÿ. (4) Íûí÷å áîãè áóäóò ñâèäåòåëÿìè ïðîòèâ òîãî, êòî âåðîëîìíî íàðóøèë êëÿòâû, à âñêîðå è îòîìñòÿò çà ýòî. Ñàì îí, îäíàêî æå, è òåïåðü åùå ïðåäïî÷èòàåò, ÷òîá ýêâû ðàñêàÿëèñü ïî ñîáñòâåííîé âîëå è íå ïàëè æåðòâîé âîéíû. (5) Åñëè îíè ðàñêàþòñÿ, îí-äå îáåñïå÷èò èõ áåçîïàñíîñòü, âåäü åãî äîáðîòà èì èçâåñòíà; åñëè æå îíè õîòÿò îñòàòüñÿ êëÿòâîïðåñòóïíèêàìè, òî âîéíó èì ïðèäåòñÿ âåñòè íå ñòîëüêî ñ íåïðèÿòåëåì, ñêîëüêî ñ ðàçãíåâàííûìè áîãàìè. (6) Ñëîâà ýòè íèêîãî íè â ÷åì íå óáåäèëè, è ïîñëîâ ÷óòü áûëî íå ðàñòåðçàëè, à íà Àëüãèä5 ïðîòèâ ðèìëÿí áûëî äâèíóòî âîéñêî. (7) Êîãäà îá ýòîì ñòàëî èçâåñòíî â Ðèìå, äðóãîé êîíñóë áûë âûíóæäåí îñòàâèòü ãîðîä, ïðè÷åì ñêîðåå âñëåäñòâèå îñêîðáëåíèÿ, ÷åì ïîäëèííîé óãðîçû. Èòàê, äâà êîíñóëüñêèõ âîéñêà â áîåâîì ïîðÿäêå ïîøëè íà âðàãà, ÷òîáû íåìåäëåííî çàâÿçàòü ñðàæåíèå. (8) Íî, òàê êàê äåíü óæå áûë íà èñõîäå, êòî-òî èç âðàæåñêîãî ñòàíà ïðîêðè÷àë: (9) «Ýòî íå âîéíà, à õâàñòîâñòâî, ðèìëÿíå, êòî æ íà íî÷ü ãëÿäÿ ãîòîâèòñÿ ê áîþ! Äëÿ ïðåäñòîÿùåé áèòâû íàì íóæåí öåëûé äåíü. Âîçâðàùàéòåñü çàâòðà íà ðàññâåòå, è ìû ñðàçèìñÿ, íå áîéòåñü!» (10) Ðàçîçëåííûå ýòèìè ñëîâàìè, ðèìëÿíå îòîøëè â ëàãåðü, è íî÷ü ïîêàçàëàñü èì äîëãîé îòñðî÷êîé ñðàæåíèÿ. Íî âñå-òàêè îíè âûñïàëèñü è ïîäêðåïèëèñü è, êîãäà íà ñëåäóþùèé äåíü ðàññâåëî, óæå áûëè ãîòîâû ê áîþ; âñêîðå ÿâèëèñü è ýêâû. (11) Îáå ñòîðîíû ñðàæàëèñü ñ îæåñòî÷åíèåì, ðèìëÿíå — ïîòîìó, ÷òî áûëè èñïîëíåíû íåíàâèñòè è ãíåâà, à ýêâû áûëè ãîòîâû íà âñå, ïîòîìó ÷òî îñîçíàëè íàâëå÷åííóþ íà ñåáÿ ñîáñòâåííûì ïðîñòóïêîì óãðîçó è îò÷àÿëèñü ñíîâà âîéòè â äîâåðèå ê ðèìëÿíàì. (12) Îäíàêî îíè íå óñòîÿëè ïåðåä íàòèñêîì ðèìëÿí è, ðàçáèòûå, óáðàëèñü â ñâîè âëàäåíèÿ, íèñêîëüêî íå ñêëîíèâøèñü ê ïðèìèðåíèþ, à íåîáóçäàííàÿ òîëïà äàæå íàáðîñèëàñü íà ïîëêîâîäöåâ çà òî, ÷òî òå âåëè ñðàæåíèå áîåâûì ïîðÿäêîì, â êîòîðîì ðèìëÿíå áûëè èñêóñíåå; (13) ýêâû æå ñèëüíû â îïóñòîøèòåëüíûõ íàáåãàõ è ëó÷øå âåäóò âîéíó ìíîæåñòâîì ìåëêèõ îòðÿäîâ, ÷åì îäíèì áîëüøèì è ñïëî÷åííûì âîéñêîì. |
2. Q. Servilius insequenti anno — is enim cum Sp. Postumio consul fuit — in Aequos missus in Latino agro stativa habuit. Quies necessaria morbo implicitum exercitum tenuit. [2] extractum in tertium annum bellum est Q. Fabio et T. Quinctio consulibus. Fabio extra ordinem, quia is victor pacem Aequis dederat, ea provincia data. [3] qui haud dubia spe profectus famam nominis sui pacaturam Aequos, legatos in concilium gentis missos nuntiare iussit Q. Fabium consulem dicere se ex Aequis pacem Romam tulisse, ab Roma Aequis bellum adferre eadem dextera armata quam pacatam illis antea dederat. [4] quorum id perfidia et periurio fiat deos nunc testes esse, mox fore ultores. se tamen, utcumque sit, etiam nunc paenitere sua sponte Aequos quam pati hostilia malle. [5] si paeniteat, tutum receptum ad expertam clementiam fore: sin periurio gaudeant, dis magis iratis quam hostibus gesturos bellum. [6] haec dicta adeo nihil moverunt quemquam ut legati prope violati sint exercitusque in Algidum adversus Romanos missus. [7] quae ubi Romam sunt nuntiata, indignitas rei magis quam periculum consulem alterum ab urbe excivit. ita duo consulares exercitus ad hostem accessere acie instructa ut confestim dimicarent. [8] sed cum forte haud multum diei superesset, unus ab statione hostium exclamat: «ostentare hoc est, Romani, non gerere bellum. [9] in noctem imminentem aciem instruitis; longiore luce ad id certamen quod instat nobis opus est. crastino die oriente sole redite in aciem; erit copia pugnandi; ne timete.» [10] his vocibus inritatus miles in diem posterum in castra reducitur, longam venire noctem ratus quae moram certamini faceret. tum quidem corpora cibo somnoque curant; ubi inluxit postero die, prior aliquanto constitit Romana acies; tandem et Aequi processere. [11] proelium fit utrimque vehemens, quod et Romanus ira odioque pugnabat et Aequos conscientia contracti culpa periculi et desperatio futurae sibi postea fidei ultima audere et experiri cogebat. [12] non tamen sustinuere aciem Romanam Aequi; pulsique cum in fines suos se recepissent, nihilo inclinatioribus ad pacem animis ferox multitudo increpare duces, quod in aciem, qua pugnandi arte Romanus excellat, commissa res sit; [13] Aequos populationibus incursionibusque meliores esse, et multas passim manus quam magnam molem unius exercitus rectius bella gerere. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß