Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
5. (1) Ïðåâîñõîäÿùèå ñèëû íåïðèÿòåëÿ äåéñòâîâàëè â òå äíè ïîâñþäó, íàíîñÿ îäíîâðåìåííûå óäàðû ñ ðàçíûõ ñòîðîí â íàäåæäå èçìîòàòü ðèìëÿí, ó êîòîðûõ íå áûëî ñèë îáåñïå÷èòü êðóãîâóþ îáîðîíó. (2) Îäíîâðåìåííî ñ îñàäîþ ëàãåðÿ ÷àñòü íåïðèÿòåëüñêîãî âîéñêà áûëà ïîñëàíà îïóñòîøàòü ðèìñêèå âëàäåíèÿ, à åñëè ïîâåçåò, ïîïûòàòüñÿ çàõâàòèòü è Ãîðîä. (3) Îáîðîíÿòü Ðèì äîëæåí áûë Ëóöèé Âàëåðèé, òîãäà êàê êîíñóëà Ïîñòóìèÿ ïîñëàëè äëÿ ïðåñå÷åíèÿ ãðàáåæåé â ñòðàíå. (4) Íè÷òî íå îñòàëîñü áåç âíèìàíèÿ, ïîçàáîòèëèñü îáî âñåì: â Ãîðîäå ðàññòàâëåíà ñòðàæà, ó âîðîò — êàðàóëû, âäîëü ñòåí — äîçîðíûå, è ïåðåä ëèöîì ñòîëü òðåâîæíûõ îáñòîÿòåëüñòâ íà íåñêîëüêî äíåé ïðèîñòàíîâëåíî áûëî ñóäîïðîèçâîäñòâî. (5) Òåì âðåìåíåì â ëàãåðå êîíñóë Ôóðèé, ïîíà÷àëó ëåãêî âûäåðæèâàâøèé îñàäó, ñäåëàë âûëàçêó ÷åðåç çàäíèå âîðîòà è, õîòÿ ìîã ïðåñëåäîâàòü óòðàòèâøåãî áäèòåëüíîñòü íåïðèÿòåëÿ, çàìåøêàëñÿ â ñòðàõå, êàê áû ïî ëàãåðþ íå óäàðèëè ñ äðóãîé êàêîé-íèáóäü ñòîðîíû. (6) Íî áðàò êîíñóëà — ëåãàò Ôóðèé9 — âûðâàëñÿ ñëèøêîì äàëåêî è â óïîåíüè áîÿ íå çàìåòèë, ÷òî ñâîè îòñòóïàþò, à íåïðèÿòåëü çàõîäèò ñ òûëà. Îòðåçàííûé îò ñâîèõ, îí òùåòíî ïûòàëñÿ ïðîëîæèòü ñåáå äîðîãó â ëàãåðü è ïàë â îæåñòî÷åííîé ðóáêå; êîíñóë æå, óçíàâ î òîì, ÷òî áðàò åãî îêðóæåí, âíîâü óñòðåìèëñÿ â áîé, íî âûêàçàë áîëüøå áåçðàññóäñòâà, ÷åì îñòîðîæíîñòè, (7) çàòåñàâøèñü â ñàìóþ ãóùó ñðàæàâøèõñÿ, îí áûë òÿæåëî ðàíåí è åäâà ñïàñåí òåìè, êòî ñòîÿë ðÿäîì. (8) Ãèáåëü ëåãàòà è ðàíà êîíñóëà ïîêîëåáàëè áîåâîé äóõ ðèìëÿí è åùå áîëüøå ðàççàäîðèëè âðàãîâ: èõ òåïåðü íå ìîãëî îñòàíîâèòü íèêàêîå ñîïðîòèâëåíèå, òîãäà êàê çàïåðòûå â ëàãåðå ðèìëÿíå îáîðîíÿëèñü, íå íàäåÿñü áîëüøå íà ñâîè ñèëû, è äåëî óæå øëî ê ãèáåëüíîìó èñõîäó, íå ïîäîñïåé Òèò Êâèíêöèé ñ ÷óæåçåìíûì ñ.121 ïîäêðåïëåíèåì — âîéñêîì ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ. (9) Îí ïîäîøåë ê ýêâàì ñ òûëà, êîãäà òå óæå íàöåëèëèñü âçÿòü ëàãåðü, â íåèñòîâñòâå ïîòðÿñàÿ îòðåçàííîé ãîëîâîé ëåãàòà, íî òóò ïî äàííîìó èçäàëè çíàêó èç ëàãåðÿ áûëà ïðåäïðèíÿòà âûëàçêà, è çíà÷èòåëüíàÿ ÷àñòü âðàæåñêîãî âîéñêà ïîïàëà â îêðóæåíèå. (10)  ðèìñêèõ âëàäåíèÿõ áîé áûë ñëàáåé, çàòî îòñòóïëåíèå ýêâîâ — áåñïîðÿäî÷íåé: Ïîñòóìèé, ðàññòàâèâøèé îòðÿäû â íåñêîëüêèõ óäîáíûõ äëÿ íàïàäåíèÿ ìåñòàõ, óäàðèë íà ýêâîâ, êîãäà òå ðàçäåëèëèñü, óãîíÿÿ ñâîþ äîáû÷ó. Ðàññûïàâøååñÿ âîèíñòâî ñòàëî áûñòðî îòñòóïàòü, íî íàòêíóëîñü íà Êâèíêöèÿ, óæå îäåðæàâøåãî ïîáåäó è âîçâðàùàâøåãîñÿ âìåñòå ñ ðàíåíûì êîíñóëîì. (11) Òóò óæ âîéñêî êîíñóëà, îòëè÷íî ïðîâåäÿ áîé, îòîìñòèëî çà åãî ðàíó, çà ãèáåëü êîãîðò è ëåãàòà. Îáå ñòîðîíû ïîíåñëè â òå äíè áîëüøèå ïîòåðè. (12) Çà äàâíîñòüþ ñîáûòèé òðóäíî ñ óâåðåííîñòüþ íàçâàòü òî÷íîå ÷èñëî ñðàæàâøèõñÿ è óáèòûõ, îäíàêî Âàëåðèé Àíòèàò ðåøàåòñÿ ïîäâåñòè òàêèå èòîãè: (13) â ñòðàíå ãåðíèêîâ ïàëî ïÿòü òûñÿ÷ âîñåìüñîò ðèìëÿí, Àâë Ïîñòóìèé óáèë äâå òûñÿ÷è ÷åòûðåñòà ýêâîâ èç òåõ, êòî îïóñòîøàë âëàäåíèÿ ðèìëÿí, òå æå, êòî óæå óõîäèë ñ äîáû÷åé è íàòêíóëñÿ íà Êâèíêöèÿ, ïîíåñëè åùå áîëüøèé óðîí: èç íèõ èñòðåáëåíû áûëè ÷åòûðå òûñÿ÷è, à åñëè âåðèòü Àíòèàòó è áûòü òî÷íûì äî êîíöà — òî ÷åòûðå òûñÿ÷è äâåñòè òðèäöàòü ÷åëîâåê10. (14) Ïî âîçâðàùåíèè âîéñêà â Ðèìå âîçîáíîâèëîñü ñóäîïðîèçâîäñòâî. Íà íåáå áûëî âèäåíèå — ìíîæåñòâî ïûëàþùèõ îãíåé; è äðóãèå ïóãàþùèå ÿâëåíèÿ ìîæíî áûëî ëèáî íàáëþäàòü âîî÷èþ, ëèáî ðèñîâàòü ñî ñòðàõó â ñîáñòâåííîì âîîáðàæåíèè. ×òîáû ïðîãíàòü ñòðàõè, áûëî íàçíà÷åíî òðåõäíåâíîå ïðàçäíåñòâî, êîãäà òîëïû ìóæ÷èí è æåíùèí íàïîëíÿëè õðàìû, ìîëÿ áîãîâ î ìèðå11. (15) Âîéñêà ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ áûëè îòïóùåíû äîìîé ñ áëàãîäàðíîñòüþ îò ñåíàòà çà áåçóïðå÷íóþ ñëóæáó. À òûñÿ÷à àíòèéñêèõ âîèíîâ, îïîçäàâøèõ ñ ïîìîùüþ — îíè ÿâèëèñü, êîãäà ñðàæåíèå óæå êîí÷èëîñü, — áûëè îòîñëàíû äîìîé, ìîæíî ñêàçàòü, îïîçîðåííûìè. |
5. multi per eos dies motus multique impetus hinc atque illinc facti, quia superante multitudine hostes carpere multifariam vires Romanas, ut non suffecturas ad omnia, adgressi sunt; [2] simul castra oppugnabantur, simul pars exercitus ad populandum agrum Romanum missa urbemque ipsam, si qua fortuna daret, temptandam. [3] L. Valerius ad praesidium urbis relictus, consul Postumius ad arcendas populationes finium missus. [4] nihil remissum ab ulla parte curae aut laboris; vigiliae in urbe, stationes ante portas, praesidiaque in muris disposita, et quod necesse erat in tanto tumultu, iustitium per aliquot dies servatum. [5] interim in castris Furius consul cum primo quietus obsidionem passus esset, in incautum hostem decumana porta erupit, et cum persequi posset, metu substitit, ne qua ex parte altera in castra vis fieret. [6] Furium legatum — frater idem consulis erat — longius extulit cursus; nec suos ille redeuntes persequendi studio neque hostium ab tergo incursum vidit. ita exclusus multis saepe frustra conatibus captis ut viam sibi ad castra faceret, acriter dimicans cecidit, [7] et consul nuntio circumventi fratris conversus ad pugnam, dum se temere magis quam satis caute in mediam dimicationem infert, volnere accepto aegre ab circumstantibus ereptus et suorum animos turbavit et ferociores hostes fecit; [8] qui caede legati et consulis volnere accensi nulla deinde vi sustineri potuere, ut compulsi in castra Romani rursus obsiderentur nec spe nec viribus pares; venissetque in periculum summa rerum, ni T. Quinctius peregrinis copiis, Latino Hernicoque exercitu, subvenisset. [9] is intentos in castra Romana Aequos legatique caput ferociter ostentantes ab tergo adortus simul ad signum a se procul editum ex castris eruptione facta agnam vim hostium circumvenit. [10] minor caedis, fuga effusior Aequorum in agro fuit Romano, in quos palatos praedam agentes Postumius aliquot locis, quibus opportuna imposuerat praesidia, impetum dedit. hi vagi dissipate agmine fugientes in Quinctium victorem cum saucio consule revertentem incidere. [11] tum consularis exercitus egregie consulis volnus, legati et cohortium ultus est caedem. magnae clades ultro citroque illis diebus et inlatae et acceptae. [12] difficile ad fidem est in tam antiqua re quot pugnaverint ceciderintve exacto adfirmare numero; audet tamen Antias Valerius concipere summas: [13] Romanos cecidisse in Hernico agro quinque milia octingentos: ex praedatoribus Aequorum qui populabundi in finibus Romanis vagabantur ab A. Postumio consule duo milia et quadringentos caesos: ceteram multitudinem praedam agentem, quae inciderit in Quinctium, nequaquam pari defunctam esse caede: interfecta inde quattuor milia et, exsequendo subtiliter numerum, ducentos ait et triginta. [14] ut Romam reditum est, iustitium remissum. caelum visum est ardere plurimo igni, portentaque alia aut obversata oculis aut vanas exterritis ostentavere species. his avertendis terroribus in triduum feriae indictae, per quas omnia delubra pacem deum exposcentium virorum mulierumque turba implebantur. [15] cohortes inde Latinae Hernicaeque ab senatu gratiis ob impigram militiam actis remissae domos. Antiates mille milites, quia serum auxilium post proelium venerant, prope cum ignominia dimissi. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß