Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà III, ãë. 11

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

11. (1) Íà ãëà­çàõ ó íèõ êîí­ñó­ëû ðàñ­ñòà­âè­ëè â ïðî­òè­âî­ïî­ëîæ­íîé ñòî­ðîíå ôîðó­ìà êðåñ­ëà è íà÷à­ëè íàáîð. Òóäà, óâëå­êàÿ çà ñîáîé ñîáðàâ­øó­þ­ñÿ òîë­ïó, ñáå­æà­ëèñü òðè­áó­íû. Êîå-êîãî âûçâà­ëè êàê áû äëÿ âûÿñ­íå­íèé, íî òîò­÷àñ ïðè­ìå­íå­íà áûëà ñèëà. (2) Êîãî áû ïî ïðè­êà­çó êîí­ñó­ëà íè õâà­òàë ëèê­òîð, òðè­áóí ïîâåëå­âàë îòïó­ñòèòü; ñòðåì­ëå­íèå ñîáëþ­ñòè ëè÷­íûå ïðà­âà íàðó­øè­ëî ïîðÿäîê, êàæ­äûé ïîëà­ãàë­ñÿ íà ñåáÿ, è æåëàå­ìîå ïðè­õî­äè­ëîñü âûðû­âàòü ñèëîé.

(3) Òî÷­íî òàê æå, êàê âåëè ñåáÿ, çàïðå­ùàÿ íàáîð, òðè­áó­íû, äåé­ñò­âî­âà­ëè ñåíà­òî­ðû, íå äîïóñ­êàÿ ãîëî­ñî­âà­íèÿ î çàêîíå, êîòî­ðûé ïðåä­ëà­ãàë­ñÿ íàðîä­íî­ìó ñîáðà­íèþ âñÿ­êèé ðàç, êàê îíî ñîçû­âà­ëîñü. (4) Äðà­êà íà÷è­íà­ëàñü âñå­ãäà ñ òîãî, ÷òî âñÿ­êèé ðàç, êàê òðè­áó­íû ïðè­êà­çû­âà­ëè íàðî­äó ðàçîé­òèñü äëÿ ãîëî­ñî­âà­íèÿ, ïàò­ðè­öèè îòêà­çû­âà­ëèñü äâè­ãàòü­ñÿ ñ ìåñò. Çíàò­íåé­øèå ïî÷òè íå ïðè­íè­ìà­ëè â ýòîì ó÷à­ñòèÿ, èáî äåëî âåð­øèë íå ðàçóì, à íàã­ëûé ïðî­èç­âîë.

(5) Ïî áîëü­øåé ÷àñòè â ñòî­ðîíå äåð­æà­ëèñü è êîí­ñó­ëû, ÷òîá ïðè òàêîì îáî­ðî­òå äåëà íå áûëî êàê-íèáóäü îñêîðá­ëå­íî èõ äîñòî­èí­ñòâî.

(6) Áîëü­øå äðó­ãèõ ñâî­åé çíàò­íî­ñòüþ è ñèëîé êè÷èë­ñÿ â òî âðå­ìÿ ñòàò­íûé þíî­øà Öåçîí Êâèíê­öèé. Ê òîìó, ÷åì íàãðà­äè­ëè åãî áîãè, îí ïðè­ñî­âî­êó­ïèë áëå­ñòÿ­ùèå ïîäâè­ãè íà âîéíå è êðàñ­íî­ðå­÷èå íà ôîðó­ìå, òàê ÷òî íèêòî â Ðèìå íå ìîã ñ÷è­òàòü­ñÿ íè áîëåå õðàá­ðûì, íè áîëåå ðå÷è­ñòûì. (7) Ïîÿâ­ëÿ­ÿñü ñðå­äè ïàò­ðè­öè­åâ, îí âûäå­ëÿë­ñÿ èç âñåõ, â åãî ãîëî­ñå è ñèëå ñëîâ­íî áû âîïëî­ùà­ëèñü âñå êîí­ñóëü­ñòâà è äèê­òà­òó­ðû. Îí â îäè­íî÷­êó ñäåð­æè­âàë íàòèñê òðè­áó­íîâ è íåèñòîâ­ñòâî íàðî­äà. (8) Ïîä åãî ïðåä­âî­äè­òåëü­ñò­âîì ñ ôîðó­ìà íåðåä­êî ïðî­ãî­íÿ­ëè òðè­áó­íîâ, ðàñ­òàë­êè­âà­ëè è îáðà­ùà­ëè â áåã­ñòâî òîë­ïó; ñîïðî­òèâ­ëÿâ­øèõ­ñÿ èçáè­âà­ëè è ñ.127 âûãî­íÿ­ëè, ñîðâàâ ñ íèõ îäåæ­äó, è íå îñòà­âà­ëîñü ñîìíå­íèé, ÷òî åñëè îí è âïðåäü òàê áóäåò ñåáÿ âåñòè, òî çàêîí íå ïðîé­äåò.

(9) È òóò, ïðè ïî÷òè ïîë­íîì çàìå­øà­òåëü­ñòâå îñòàëü­íûõ òðè­áó­íîâ, îäèí èç íèõ, Àâë Âåð­ãè­íèé, îáâè­íèâ Öåçî­íà â óãî­ëîâ­íîì ïðå­ñòóï­ëå­íèè23, âûçû­âà­åò åãî â ñóä. Íî ýòî âîâñå íå óñòðà­øè­ëî, à òîëü­êî ðàñ­ïà­ëè­ëî íåóêðî­òè­ìûé äóõ Öåçî­íà; îí ñòàë åùå íåïðè­ìè­ðè­ìåå ê ïðåä­ëî­æåí­íî­ìó çàêî­íó, âîç­ìó­òèë íàðîä è ïîøåë íàñòî­ÿ­ùåé âîé­íîé ïðî­òèâ òðè­áó­íîâ. (10) Îáâè­íè­òåëü íå ñäåð­æè­âàë îáâè­íÿ­å­ìî­ãî, ïîç­âî­ëèâ åìó ñàìî­ìó âîç­áóäèòü ïðî­òèâ ñåáÿ íåíà­âèñòü è äàòü íîâûå äîêà­çà­òåëü­ñòâà ñâî­åé âèíîâ­íî­ñòè: çàêîí âíî­ñèë­ñÿ íà îáñóæ­äå­íèå óæå íå çàòåì, ÷òîáû áûòü ïðè­íÿ­òûì, à ÷òîáû ðàç­äðàç­íèòü îïðî­ìåò­÷è­âî­ãî Öåçî­íà. (11) Ê òîìó æå ìíî­ãèå íåîá­äó­ìàí­íûå ñëî­âà è ïîñòóï­êè ìîëî­äå­æè ïðè­ïè­ñû­âà­ëèñü Öåçî­íó, èáî òîëü­êî åãî è ñ÷è­òà­ëè íà íèõ ñïî­ñîá­íûì. Íî ïðî­òè­âî­äåé­ñò­âèå çàêî­íó íå ïðå­êðà­ùà­ëîñü. (12) Àâë æå Âåð­ãè­íèé âñå òâåð­äèë íàðî­äó: «Íåóæòî âàì íåïî­íÿò­íî, êâè­ðè­òû, ÷òî íåëü­çÿ îäíî­âðå­ìåí­íî ÷èñ­ëèòü Öåçî­íà ñðå­äè ñîãðàæ­äàí è ïîëó­÷èòü æåëàí­íûé çàêîí? (13) Äà ÷òî ãîâî­ðèòü î çàêîíå! Âåäü îí îòíè­ìà­åò ó âàñ ñâî­áî­äó, ïðå­âîñ­õî­äÿ ãîð­äû­íåé âñåõ Òàðê­âè­íè­åâ. Âû äîæäå­òåñü, ÷òî òîò, êòî, áóäó÷è ÷àñò­íûì ëèöîì, áëà­ãî­äà­ðÿ ñâî­åé ñèëå è íàã­ëî­ñòè âåäåò ñåáÿ êàê öàðü, ñäå­ëà­åò­ñÿ êîí­ñó­ëîì èëè äèê­òà­òî­ðîì!» Ìíî­ãèå ñîãëà­øà­ëèñü ñ íèì, æàëó­ÿñü íà íàíå­ñåí­íûå ïîáîè è òðå­áóÿ îò òðè­áó­íà, ÷òîáû òîò äîâåë äåëî äî êîí­öà.

11. at ex par­te al­te­ra con­su­les in conspec­tu eorum po­si­tis sel­lis di­lec­tum ha­be­bant. eo de­cur­runt tri­bu­ni con­tio­nem­que se­cum tra­hunt. ci­ta­ti pau­ci ve­lut rei ex­pe­riun­dae cau­sa, et sta­tim vis coor­ta. [2] quem­cum­que lic­tor ius­su con­su­lis pren­dis­set, tri­bu­nus mit­ti iube­bat; ne­que suum cui­que ius mo­dum fa­cie­bat, sed vi­rium spes, et ma­nu ob­ti­nen­dum erat, quod in­ten­de­res.

[3] quem ad mo­dum se tri­bu­ni ges­sis­sent in pro­hi­ben­do di­lec­tu, sic pat­res se in le­ge, quae per om­nes co­mi­tia­les dies fe­re­ba­tur, im­pe­dien­da ge­re­bant. [4] ini­tium erat ri­xae, cum dis­ce­de­re po­pu­lum ius­sis­sent tri­bu­ni, quod pat­res se sub­mo­ve­ri haud si­ne­bant. nec fe­re se­nio­res rei in­te­re­rant, quip­pe quae non con­si­lio re­gen­da, sed per­mis­sa te­me­ri­ta­ti auda­ciaeque es­set. [5] mul­tum et con­su­les se absti­ne­bant, ne cui in con­lu­vio­ne re­rum maies­ta­tem suam con­tu­me­liae of­fer­rent.

[6] Cae­so erat Quincti­us, fe­rox iuve­nis, qua no­bi­li­ta­te gen­tis qua cor­po­ris mag­ni­tu­di­ne et vi­ri­bus. ad ea mu­ne­ra da­ta a dis et ip­se ad­di­de­rat mul­ta bel­li de­co­ra fa­cun­diam­que in fo­ro, ut ne­mo, non lin­gua non ma­nu, promptior in ci­vi­ta­te ha­be­re­tur. [7] hic cum in me­dio pat­rum ag­mi­ne consti­tis­set emi­nens in­ter alios, ve­lut om­nes dic­ta­tu­ras con­su­la­tus­que ge­rens in vo­ce ac vi­ri­bus suis, unus im­pe­tus tri­bu­ni­cios po­pu­la­res­que pro­cel­las sus­ti­ne­bat. [8] hoc du­ce sae­pe pul­si fo­ro tri­bu­ni, fu­sa ac fu­ga­ta ple­bes est; qui ob­vius fue­rat, mul­ca­tus nu­da­tus­que abi­bat, ut sa­tis ap­pa­re­ret, si sic agi li­ce­ret, vic­tam le­gem es­se. [9] tum pro­pe iam per­cul­sis aliis tri­bu­nis A. Ver­gi­nius ex col­le­gio unus Cae­so­ni ca­pi­tis diem di­cit. at­rox in­ge­nium ac­cen­de­rat eo fac­to ma­gis quam con­ter­rue­rat; eo ac­rius obsta­re le­gi, agi­ta­re ple­bem, tri­bu­nos ve­lut ius­to per­se­qui bel­lo. [10] ac­cu­sa­tor pa­ti reum rue­re in­vi­diaeque flam­mam ac ma­te­riam cri­mi­ni­bus suis sug­ge­re­re; le­gem in­te­rim non tam ad spem per­fe­ren­di quam ad la­ces­sen­dam Cae­so­nis te­me­ri­ta­tem fer­re. [11] ibi mul­ta sae­pe ab iuven­tu­te in­con­sul­te dic­ta fac­ta­que in uni­us Cae­so­nis sus­pec­tum in­ci­dunt in­ge­nium. [12] ta­men le­gi re­sis­te­ba­tur. et A. Ver­gi­nius iden­ti­dem ple­bi: «ec­quid sen­ti­tis iam vos, Qui­ri­tes, Cae­so­nem si­mul ci­vem et le­gem quam cu­pi­tis ha­be­re non pos­se? [13] quam­quam quid ego le­gem lo­quor? li­ber­ta­ti obstat; om­nes Tar­qui­nios su­per­bia ex­su­pe­rat. exspec­ta­te, dum con­sul aut dic­ta­tor fiat, quem pri­va­tum vi­ri­bus et auda­cia reg­nan­tem vi­de­tis.» ad­sen­tie­ban­tur mul­ti pul­sa­tos se que­ren­tes, et tri­bu­num ad rem pe­ra­gen­dam ultro in­ci­ta­bant.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 23Ò. å. â ïðå­ñòóï­ëå­íèè, êîòî­ðîå âëå­÷åò çà ñîáîé ñìåðò­íóþ êàçíü èëè ïîòå­ðþ ïðàâ (ñâî­áî­äû ëèáî ãðàæ­äàí­ñòâà), èíû­ìè ñëî­âà­ìè, êàñà­åò­ñÿ òîãî, ÷òî ðèì­ëÿíå íàçû­âà­ëè «ca­put» — áóêâ. «ãîëî­âà» (îòñþäà è ðóñ­ñêîå «óãî­ëîâ­íîå»). Ðèì­ñêèé ãðàæ­äà­íèí ìîã ïðåä­ó­ïðåäèòü ïðè­ãî­âîð äîá­ðî­âîëü­íûì èçãíà­íè­åì.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364000312 1364000313 1364000314