Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
22. (1) Êîíñóëàìè ñòàëè Êâèíò Ôàáèé Âèáóëàí â òðåòèé ðàç è Ëóöèé Êîðíåëèé Ìàëóãèíñêèé.  òîò ãîä [459 ã.] áûëà ïðîâåäåíà ïåðåïèñü, à î÷èñòèòåëüíûå æåðòâû ïî ñëó÷àþ çàõâàòà Êàïèòîëèÿ è óáèéñòâà êîíñóëà ïðèíåñåíû íå áûëè — èç áëàãî÷åñòèâîãî ñòðàõà44. (2) Óæå â ñàìîì íà÷àëå êîíñóëüñòâà Êâèíòà Ôàáèÿ è Ëóöèÿ Êîðíåëèÿ ñïîêîéñòâèå áûëî íàðóøåíî: òðèáóíû ïîäñòðåêàëè ïëåáååâ, âîëüñêè è ýêâû, ïî ñîîáùåíèÿì ëàòèíîâ è ãåðíèêîâ, óãðîæàëè âîéíîé, à âîéñêà âîëüñêîâ áûëè óæå â Àíòèè. Îñîáåííî îïàñàëèñü âîçìîæíîãî îòïàäåíèÿ àíòèéöåâ è ñ òðóäîì äîáèëèñü îò òðèáóíîâ äîçâîëåíèÿ çàíÿòüñÿ ñíà÷àëà âîéíîé45. (3) Çàòåì êîíñóëû ðàñïðåäåëèëè îáÿçàííîñòè: Ôàáèþ ïðåäîñòàâèëè âåñòè ëåãèîíû íà Àíòèé, Êîðíåëèþ — îñòàòüñÿ äëÿ îõðàíû Ðèìà íà ñëó÷àé, åñëè íåïðèÿòåëüñêèé îòðÿä, êàê ýòî âîäèòñÿ ó ýêâîâ, ÿâèòñÿ äëÿ ãðàáåæà. (4) Îò ãåðíèêîâ è ëàòèíîâ, ñîãëàñíî äîãîâîðó, ïîòðåáîâàëè îïîë÷åíöåâ, òàê ÷òî äâå òðåòè âîéñêà ñîñòàâëÿëè ñîþçíèêè, à òðåòü — ðèìñêèå ãðàæäàíå. Ïîñëå òîãî êàê â óñòàíîâëåííûé äëÿ íèõ äåíü ÿâèëèñü ñîþçíèêè, êîíñóë ñòàë ëàãåðåì çà Êàïåíñêèìè âîðîòàìè. Îòòóäà, ïî ñîâåðøåíèè î÷èñòèòåëüíûõ îáðÿäîâ, îí äâèíóë âîéñêî íà Àíòèé è îñòàíîâèëñÿ ñ.136 íåâäàëåêå îò ãîðîäà è íåïðèÿòåëüñêîãî ëàãåðÿ. (5) Âîëüñêè, íå îñìåëèâàÿñü íà÷àòü ñðàæåíèÿ áåç ïîìîùè ýêâîâ, ÷üå âîéñêî åùå íå ïîäîøëî, ñïîêîéíî ïðåäîñòàâèëè ñâîþ çàùèòó âàëó. Íà ñëåäóþùèé äåíü Ôàáèé ðàçìåñòèë âîêðóã âàëà íå îáùåå âîéñêî ðèìëÿí è èõ ñîþçíèêîâ, íî òðè îòäåëüíûõ îòðÿäà òðåõ íàðîäîâ, à ñàì îñòàëñÿ ïîñðåäèíå ñ ðèìñêèìè ëåãèîíàìè. (6) Çàòåì îí ïðèêàçàë ñîþçíèêàì ïî äàííîìó èì çíàêó îäíîâðåìåííî âñòóïàòü â áîé è ïîâîðà÷èâàòü íàçàä, åñëè ñûãðàþò îòñòóïëåíèå. Çà ïåðâûìè ðÿäàìè êàæäîãî îòðÿäà îí ïîñòàâèë åùå è êîííèöó. (7) Ñ òðåõ ñòîðîí äâèíóâøèñü íà ïðèñòóï, îí îêðóæèë ëàãåðü è, îòîâñþäó òåñíÿ ïðîòèâíèêà, ñáðîñèë ñ âàëà âîëüñêîâ, íå ñäåðæàâøèõ íàïîðà. Ïðåîäîëåâ óêðåïëåíèÿ, îí âûáèë èç ëàãåðÿ òðóñëèâî ñáèâøóþñÿ â êó÷ó òîëïó. (8) Ðàññåÿâøèñü â áåñïîðÿäî÷íîì áåãñòâå, âîëüñêè áûëè íàñòèãíóòû è èçðóáëåíû âñàäíèêàìè, êîòîðûå äî òåõ ïîð òîëüêî íàáëþäàëè çà áîåì, íå ðåøàÿñü ïåðåáðàòüñÿ ÷åðåç âàë, íî òåïåðü â ÷èñòîì ïîëå ðàäîñòíî äîáûâàëè ïîáåäó. (9) È â ëàãåðå, è ïî òó ñòîðîíó óêðåïëåíèé ïåðåáèòî áûëî ìíîæåñòâî âðàãîâ, íî åùå áîëüøåé îêàçàëàñü äîáû÷à, âåäü áåæàâøèå åäâà óñïåëè óíåñòè îðóæèå. Åñëè áû íå ëåñà, óêðûâøèå âîëüñêîâ, èõ âîéñêî áûëî áû èñòðåáëåíî. |
22. consules creati Q. Fabius Vibulanus tertium et L. Cornelius Maluginensis. census actus eo anno: lustrum propter Capitolium captum, consulem occisum condi religiosum fuit. [2] Q. Fabio L. Cornelio consulibus principio anni statim res turbulentae. instigabant plebem tribuni; bellum ingens a Volscis et Aequis Latini atque Hernici nuntiabant: iam Antii Volscorum legiones esse. et ipsam coloniam ingens metus erat defecturam; aegreque impetratum a tribunis ut bellum praeverti sinerent. [3] consules inde partiti provincias: Fabio ut legiones Antium duceret datum, Cornelio ut Romae praesidio esset, ne qua pars hostium, qui Aequis mos erat, ad populandum veniret. [4] Hernici et Latini iussi milites dare ex foedere, duaeque partes sociorum in exercitu, tertia civium fuit. postquam ad diem praestitutum venerunt socii, consul extra portam Capenam castra locat. inde lustrato exercitu Antium profectus haud procul oppido stativisque hostium consedit. [5] ubi cum Volsci, quia nondum ab Aequis venisset exercitus, dimicare non ausi, quem ad modum quieti vallo se tutarentur, pararent, postero die Fabius non permixtam unam sociorum civiumque sed trium populorum tres separatim acies circa vallum hostium instruxit; ipse erat medius cum legionibus Romanis. [6] inde signum observare iussit, ut pariter et socii rem inciperent referrentque pedem, si receptui cecinisset. equites item suae cuique parti post principia collocat. [7] ita trifariam adortus castra circumvenit et, cum undique instaret, non sustinentes impetum Volscos vallo deturbat. transgressus inde munitiones pavidam turbam inclinatamque in partem unam castris expellit. [8] inde effuse fugientes eques, cui superare vallum haud facile fuerat, cum ad id spectator pugnae adstitisset, libero campo adeptus parte victoriae fruitur territos caedendo. [9] magna et in castris et extra munimenta caedes fugientium fuit, sed praeda maior, quia vix arma secum efferre hostis potuit. deletusque exercitus foret, ni fugientis silvae texissent. |