Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
28. (1) Äèêòàòîð îáúåõàë íåïðèÿòåëüñêèé ëàãåðü è, îñìîòðåâ, íàñêîëüêî íî÷üþ ìîæíî áûëî ÷òî-òî ðàçãëÿäåòü, åãî ðàñïîëîæåíèå, ïîâåëåë âîåííûì òðèáóíàì îòäàòü ïðèêàç âîèíàì, ÷òîáû òå, ñëîæèâ â îäíîì ìåñòå ñíàðÿæåíèå, âåðíóëèñü â ñòðîé ñ îðóæèåì è êîëüÿìè. Ïðèêàç áûë èñïîëíåí. (2) Òîãäà äèêòàòîð, ðàñòÿíóâ ïîõîäíûé ñòðîé â îäíó øåðåíãó, îêðóæèë åþ ëàãåðü è ïðèêàçàë, ÷òîáû ïî óñëîâíîìó çíàêó êàæäûé, èçäàâàÿ âîèíñòâåííûé êëè÷, íà÷àë âîçâîäèòü íàñûïü ñ ÷àñòîêîëîì. Çàòåì áûë ïîäàí ñèãíàë. (3) Âîéñêî ñòàëî ïðèâîäèòü ïðèêàç â èñïîëíåíèå. Êðèêè ñëûøàëèñü ñî âñåõ ñòîðîí, îíè äîíåñëèñü äî âðàæåñêîãî, à çàòåì äî êîíñóëüñêîãî ëàãåðÿ, ñåÿ â îäíîì ñòðàõ, à â äðóãîì — èñòèííóþ ðàäîñòü. (4) Ðèìëÿíå ïîçäðàâëÿëè äðóã äðóãà ñ òåì, ÷òî ñëûøàò êëè÷ ÿâèâøèõñÿ íà ïîìîùü ñîãðàæäàí, è âîò óæå èõ êàðàóëüíûå îòðÿäû ñàìè óãðîæàþò îñàæäàþùåìó âðàãó. (5) Êîíñóë ðåøèë íå òÿíóòü, èáî äîíîñèâøèåñÿ êðèêè îçíà÷àëè, ÷òî ñâîè íå òîëüêî ïîäîøëè, íî è âçÿëèñü çà äåëî: íåâîçìîæíî ïîâåðèòü, ÷òîáû îíè íå ïîøëè íà ïðèñòóï âðàæåñêîãî ëàãåðÿ. (6) Êîíñóë ïðèêàçûâàåò ñâîèì âîèíàì âçÿòüñÿ çà îðóæèå è ñëåäîâàòü çà íèì. Áîé çàâÿçàëñÿ íî÷üþ, è êðèêàìè îíè äàëè çíàòü ëåãèîíàì äèêòàòîðà, ÷òî òîæå âñòóïèëè â ðåøàþùóþ ñõâàòêó. (7) Ýêâû óæå ãîòîâû áûëè ïîìåøàòü îêðóæåíèþ ñâîåãî ëàãåðÿ, íî, òàê êàê, â ñâîþ î÷åðåäü, èçíóòðè ñðàæåíèå çàâÿçàë è îñàæäåííûé âðàã, îíè ïîâåðíóëè îðóæèå ïðîòèâ íåãî, îïàñàÿñü ïðîðûâà ÷åðåç ñâîé ëàãåðü è óñòóïàÿ îñàæäàþùèì öåëóþ íî÷ü äëÿ ðàáîòû, èáî ñ êîíñóëîì áîé øåë äî ðàññâåòà. (8) À ê âîñõîäó ñîëíöà íàñûïü ñ ÷àñòîêîëîì áûëà ãîòîâà, è óñïåøíî ñîïðîòèâëÿòüñÿ äàæå îäíîìó âîéñêó âðàã óæå åäâà ëè ìîã. Òóò âîèíû Êâèíêöèÿ, îêîí÷èâ âîçâåäåíèå íàñûïè, âíîâü âçÿëèñü çà îðóæèå è íà÷àëè íàñòóïëåíèå ñî ñòîðîíû âàëà. Ïðåäñòîÿëî íîâîå ñðàæåíèå, íî ïîêà è íà÷àòîå íå óòèõàëî. (9) Íàâèñøàÿ ñ äâóõ ñòîðîí îïàñíîñòü âûíóäèëà ýêâîâ ïåðåéòè îò ñðàæåíüÿ ê ìîëüáàì; ñ.141 îíè çàêëèíàëè è äèêòàòîðà, è êîíñóëà íå ïðåâðàùàòü ïîáåäó â ðåçíþ è ïîçâîëèòü èì óäàëèòüñÿ, îñòàâèâ îðóæèå. Êîíñóë âåëåë èì èäòè ê äèêòàòîðó, à òîò â ãíåâå îáðåê èõ íà åùå áîëüøèé ïîçîð: (10) ïîëêîâîäöà Ãðàêõà Êëåëèÿ âìåñòå ñ äðóãèìè ïðåäâîäèòåëÿìè ïðèêàçàë ïðèâåñòè ê ñåáå â îêîâàõ, à ãîðîä Êîðáèîí î÷èñòèòü. Êðîâè ýêâîâ îí-äå íå æàæäåò, ïóñòü ñåáå óõîäÿò, íî, ÷òîáû îíè íàêîíåö ïðèçíàëè, ÷òî ïîêîðåí è ñìèðåí èõ íàðîä, ïðîéäóò îíè ïîä ÿðìîì. (11) ßðìî ýòî äåëàåòñÿ èç äâóõ êîïèé, âîòêíóòûõ â çåìëþ, è òðåòüåãî, ñëóæàùåãî ïåðåêëàäèíîé. Ïîä òàêèì ÿðìîì è ïðîãíàë äèêòàòîð ýêâîâ. |
28. ibi dictator quantum nocte prospici poterat equo circumvectus contemplatusque qui tractus castrorum quaeque forma esset, tribunis militum imperavit, ut sarcinas in unum conici iubeant, militem cum armis valloque redire in ordines suos. facta quae imperavit. [2] tum, quo fuerant ordine in via, exercitum omnem longo agmine circumdat hostium castris et ubi signum datum sit clamorem omnes tollere iubet, clamore sublato ante se quemque ducere fossam et iacere vallum. [3] edito imperio signum secutum est. iussa miles exsequitur; clamor hostes circumsonat; superat inde castra hostium et in castra consulis venit; [4] alibi pavorem, alibi gaudium ingens facit. Romani civilem esse clamorem atque auxilium adesse inter se gratulantes ultro ex stationibus ac vigiliis territant hostem. [5] consul differendum negat; illo clamore non adventum modo significari, sed rem ab suis coeptam; mirumque esse ni iam exteriore parte castra hostium oppugnentur. [6] itaque arma suos capere et se subsequi iubet. nocte initum proelium est; legionibus dictatoris clamore significant ab ea quoque parte rem in discrimine esse. [7] iam se ad prohibenda circumdari opera Aequi parabant cum ab interiore hoste proelio coepto, ne per media sua castra fieret eruptio, a munientibus ad pugnantes introrsum versi vacuam noctem operi dedere; pugnatumque cum consule ad lucem est. [8] luce prima iam circumvallati ab dictatore erant et vix adversus unum exercitum pugnam sustinebant. tum a Quinctiano exercitu, qui confestim a perfecto opere ad arma rediit, invaditur vallum. hic instabat nova pugna: illa nihil remiserat prior. [9] tum ancipiti malo urgente a proelio ad preces versi hinc dictatorem, hinc consulem orare, ne in occidione victoriam ponerent, ut inermes se inde abire sinerent Ab consule ad dictatorem ire iussi; is ignominiam infensus addidit; [10] Gracchum Cloelium ducem principesque alios vinctos ad se adduci iubet, oppido Corbione decedi. sanguinis se Aequorum non egere; licere abire; sed, ut exprimatur tandem confessio subactam domitamque esse gentem, sub iugum abituros. [11] tribus hastis iugum fit humi fixis duabus superque eas transversa una deligata. sub hoc iugum dictator Aequos misit. |