История Рима от основания города

Книга III, гл. 46

46. con­ci­ta­ta mul­ti­tu­do erat cer­ta­men­que insta­re vi­de­ba­tur. lic­to­res Ici­lium cir­cumste­te­rant; nec ultra mi­nas ta­men pro­ces­sum est, cum Ap­pius non Ver­gi­niam de­fen­di ab Ici­lio, [2] sed in­quie­tum ho­mi­nem et tri­bu­na­tum etiam nunc spi­ran­tem lo­cum se­di­tio­nis quae­re­re di­ce­ret. [3] non prae­bi­tu­rum se il­li eo die ma­te­riam; sed ut iam sci­ret non id pe­tu­lan­tiae suae sed Ver­gi­nio ab­sen­ti et pat­rio no­mi­ni et li­ber­ta­ti da­tum, ius eo die se non dic­tu­rum ne­que dec­re­tum in­ter­po­si­tu­rum: a M. Clau­dio pe­ti­tu­rum, ut de­ce­de­ret iure suo vin­di­ca­ri­que puel­lam in pos­te­rum diem pa­te­re­tur; [4] quod ni­si pa­ter pos­te­ro die ad­fuis­set, de­nun­tia­re se Ici­lio si­mi­li­bus­que Ici­li, ne­que le­gi suae la­to­rem ne­que de­cem­vi­ro constan­tiam de­fo­re. nec se uti­que col­le­ga­rum lic­to­res con­vo­ca­tu­rum ad coer­cen­dos se­di­tio­nis auc­to­res: con­ten­tum se suis lic­to­ri­bus fo­re.

[5] cum di­la­tum tem­pus iniu­riae es­set se­ces­sis­sentque ad­vo­ca­ti puel­lae, pla­cuit om­nium pri­mum frat­rem Ici­li fi­lium­que Nu­mi­to­ri, im­pig­ros iuve­nes, per­ge­re in­de rec­ta ad por­tam, et quan­tum ad­ce­le­ra­ri pos­set Ver­gi­nium ac­ci­ri e castris: [6] in eo ver­ti puel­lae sa­lu­tem, si pos­te­ro die vin­dex iniu­riae ad tem­pus praes­to es­set. ius­si per­gunt ci­ta­tis­que equis nun­tium ad pat­rem per­fe­runt. [7] cum insta­ret ad­ser­tor puel­lae ut vin­di­ca­ret spon­so­res­que da­ret, at­que id ip­sum agi di­ce­ret Ici­lius, se­du­lo tem­pus te­rens dum prae­ci­pe­rent iter nun­tii mis­si in castra, ma­nus tol­le­re un­di­que mul­ti­tu­do et se quis­que pa­ra­tum ad spon­den­dum Ici­lio os­ten­de­re. [8] at­que il­le lac­ri­ma­bun­dus «Gra­tum est» in­quit; «cras­ti­na die vestra ope­ra utar; spon­so­rum nunc sa­tis est.» ita vin­di­ca­tur Ver­gi­nia spon­den­ti­bus pro­pin­quis. [9] Ap­pius pau­lis­per mo­ra­tus ne eius rei cau­sa se­dis­se vi­de­re­tur, postquam omis­sis re­bus aliis prae cu­ra uni­us ne­mo adi­bat, do­mum se re­ce­pit col­le­gis­que in castra scri­bit, ne Ver­gi­nio com­mea­tum dent at­que etiam in cus­to­dia ha­beant. [10] impro­bum con­si­lium se­rum, ut de­buit, fuit, et iam com­mea­tu sumpto pro­fec­tus Ver­gi­nius pri­ma vi­gi­lia erat, cum pos­te­ro die ma­ne de re­ti­nen­do eo ne­qui­quam lit­te­rae red­dun­tur.