История Рима от основания города

Книга III, гл. 47

47. at in ur­be pri­ma lu­ce cum ci­vi­tas in fo­ro exspec­ta­tio­ne erec­ta sta­ret, Ver­gi­nius sor­di­da­tus fi­liam se­cum ob­so­le­ta ves­te co­mi­tan­ti­bus ali­quot mat­ro­nis cum in­gen­ti ad­vo­ca­tio­ne in fo­rum de­du­cit. [2] cir­cu­mi­re ibi et pren­sa­re ho­mi­nes coe­pit et non ora­re so­lum pre­ca­riam opem, sed pro de­bi­ta pe­te­re: Se pro li­be­ris eorum ac co­niu­gi­bus cot­ti­die in acie sta­re, nec ali­um vi­rum es­se cui­us stre­nue ac for­ti­ter fac­ta in bel­lo plu­ra me­mo­ra­ri pos­sent; quid pro­des­se si, in­co­lu­mi ur­be, quae cap­ta ul­ti­ma ti­mean­tur li­be­ris suis sint pa­tien­da? [3] haec pro­pe con­tio­na­bun­dus cir­cu­mi­bat ho­mi­nes. si­mi­lia his ab Ici­lio iac­ta­ban­tur. [4] co­mi­ta­tus mu­lieb­ris plus ta­ci­to fle­tu quam ul­la vox mo­ve­bat. ad­ver­sus quae om­nia obsti­na­to ani­mo Ap­pius — tan­ta vis amen­tiae ve­rius quam amo­ris men­tem tur­ba­ve­rat — in tri­bu­nal es­cen­dit, et ultro que­ren­te pau­ca pe­ti­to­re quod ius si­bi pri­die per am­bi­tio­nem dic­tum non es­set, pri­us­quam aut il­le pos­tu­la­tum pe­ra­ge­ret aut Ver­gi­nio res­pon­den­di da­re­tur lo­cus, Ap­pius in­ter­fa­tur. [5] quem dec­re­to ser­mo­nem prae­ten­de­rit, for­san ali­quem ve­rum auc­to­res an­ti­qui tra­di­de­rint: quia nus­quam ul­lum in tan­ta foe­di­ta­te dec­re­ti ve­ri si­mi­lem in­ve­nio, id quod constat nu­dum vi­de­tur pro­po­nen­dum, dec­res­se vin­di­cias se­cun­dum ser­vi­tu­tem. [6] pri­mo stu­por om­nes ad­mi­ra­tio­ne rei tam at­ro­cis de­fi­xit; si­len­tium in­de ali­quam­diu te­nuit. dein cum M. Clau­dius cir­cumstan­ti­bus mat­ro­nis iret ad pre­hen­den­dam vir­gi­nem, la­men­ta­bi­lis­que eum mu­lie­rum complo­ra­tio ex­ce­pis­set, Ver­gi­nius in­ten­tans in Ap­pium ma­nus, [7] «Ici­lio» in­quit, «Ap­pi, non ti­bi fi­liam des­pon­di et ad nup­tias, non ad stup­rum edu­ca­vi. pla­cet pe­cu­dum fe­ra­rum­que ri­tu pro­mis­ce in con­cu­bi­tus rue­re? pas­su­ri­ne haec is­ti sint, nes­cio: non spe­ro es­se pas­su­ros il­los, qui ar­ma ha­bent.»

[8] cum re­pel­le­re­tur ad­ser­tor vir­gi­nis a glo­bo mu­lie­rum cir­cumstan­tium­que ad­vo­ca­to­rum, si­len­tium fac­tum per prae­co­nem.