Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
50. (1)  ëàãåðü, ðàñïîëàãàâøèéñÿ òîãäà íà Âåöèëèåâîé85 ãîðå, áûëè îòïðàâëåíû ìëàäøèå ñåíàòîðû ñ ïðèêàçîì äåöåìâèðàì íå äîïóñòèòü âîññòàíèÿ â âîéñêå. (2) Íî Âåðãèíèé âûçâàë çäåñü åùå áîëüøå âîëíåíèÿ, ÷åì â Ðèìå. (3) Âåäü ïîìèìî òîãî, ÷òî îí ïðèâåë ñ ñîáîþ òîëïó ïî÷òè â ÷åòûðåñòà ÷åëîâåê, êîòîðûå ïîøëè çà íèì, âîñïëàìåíåííûå ãíóñíîñòüþ ñëó÷èâøåãîñÿ, âåñü ëàãåðü áûë ïîðàæåí, óâèäàâ, ÷òî â ðóêàõ ó íåãî êëèíîê, à ñàì îí çàáðûçãàí êðîâüþ. Ìåëüêàâøèå ïîâñþäó òîãè çàñòàâëÿëè äóìàòü, ÷òî ãîðîæàí â ëàãåðå çíà÷èòåëüíî áîëüøå, ÷åì íà ñàìîì äåëå. (4) Íà âîïðîñ, ÷òî âñå ýòî çíà÷èò, Âåðãèíèé äîëãî íå îòâå÷àë íè ñëîâà è òîëüêî ïëàêàë. Íàêîíåö òå, êòî â ñìÿòåíèè ìåòàëñÿ ïî ëàãåðþ, ñîáðàëèñü âìåñòå. Âîöàðèëàñü òèøèíà, è Âåðãèíèé ïî ïîðÿäêó èçëîæèë, êàê áûëî äåëî. (5) Ïðîñòèðàÿ ðóêè è âçûâàÿ ê ñîðàòíèêàì, îí çàêëèíàë íå ïðèïèñûâàòü åìó ïðåñòóïëåíèÿ Àïïèÿ Êëàâäèÿ è íå îòâîðà÷èâàòüñÿ îò íåãî êàê îò óáèéöû äî÷åðè86. (6) Äîðîæå ñîáñòâåííîé áûëà åìó æèçíü äî÷åðè, åñëè á òîëüêî îíà ìîãëà æèòü, ñîõðàíÿÿ ñâîáîäó è äîñòîèíñòâî, íî êîãäà îí óâèäåë, êàê åå, òî÷íî ðàáûíþ, ñõâàòèëè, ÷òîá îáåñ÷åñòèòü, òî ïðåäïî÷åë åå ñìåðòü ïîçîðó, òàê ÷òî åãî æåñòîêîñòü áûëà ëèøü âûðàæåíèåì ìèëîñåðäèÿ. (7) Ñàì æå îí îñòàëñÿ æèòü â åäèíñòâåííîé íàäåæäå ñ ïîìîùüþ ñîðàòíèêîâ îòîìñòèòü çà ñìåðòü äî÷åðè. Âåäü è ó íèõ åñòü äî÷åðè, ñåñòðû, æåíû, à ïîõîòü Àïïèÿ Êëàâäèÿ íå óãàñëà âìåñòå ñ Âåðãèíèåé, è áåçíàêàçàííîñòü ñäåëàåò åãî åùå áîëåå íåîáóçäàííûì. (8) Ïóñòü ÷óæîå íåñ÷àñòüå ïðåäîñòåðåæåò èõ ïðîòèâ ïîäîáíûõ ïîñÿãàòåëüñòâ. ×òî æå êàñàåòñÿ åãî ñàìîãî, òî ñóäüáà óæå ëèøèëà åãî æåíû, à äî÷ü, íå ïåðåæèâøàÿ ïîçîðà, ïðèíÿëà õîòü è ìó÷èòåëüíóþ, íî ñëàâíóþ ñìåðòü — (9) â åãî äîìå íåêîìó òåïåðü óòîëèòü ïîõîòü Àïïèÿ. Ïðè íîâûõ ïðèòåñíåíèÿõ îí ñóìååò ïîñòîÿòü çà ñåáÿ ñ òåì æå ïðèñóòñòâèåì äóõà, ñ êàêèì ìñòèë çà äî÷ü, à îñòàëüíûå ïóñòü ñàìè ïîçàáîòÿòñÿ î ñåáå è ñâîèõ äåòÿõ. (10)  îòâåò íà æàëîáû Âåðãèíèÿ ñîáðàâøèåñÿ êðè÷àëè, ÷òî îòîìñòÿò çà åãî ìóêè è ïîñòîÿò çà ñâîþ ñâîáîäó. Ñìåøàâøèåñÿ ñ òîëïîþ âîèíîâ ãðàæäàíå, æàëóÿñü, êàê è îí, ñòàðàëèñü ïîêàçàòü, íàñêîëüêî çðåëèùå ïðîèñøåäøåãî áûëî ñòðàøíåé òîãî, î ÷åì ãîâîðèë Âåðãèíèé. è ñîîáùàëè, ÷òî (11) â Ðèìå ñ äåöåìâèðàìè ïîêîí÷åíî, — òóò âíîâü ïðèáûâøèå èç ãîðîäà â ëàãåðü ñ.158 ñêàçàëè, ÷òî Àïïèé, åäâà ñïàñøèñü îò ñìåðòè, óäàëèëñÿ â èçãíàíèå, çàòåì ïðèçâàëè íàêîíåö âîèíîâ áðîñèòü êëè÷ «Ê îðóæèþ!» è ïîä çíàìåíàìè äâèíóòüñÿ íà Ðèì. (12) Äåöåìâèðû, ïîòðÿñåííûå êàê òåì, ÷òî âèäåëè ñàìè, òàê è òåì, ÷òî, ïî ñîîáùåíèÿì, òâîðèëîñü â Ðèìå, ñíîâàëè ïî ëàãåðþ, ïûòàÿñü óíÿòü âîëíåíèÿ. Íå ïîä÷èíÿëèñü äàæå òåì èç íèõ, êòî äåéñòâîâàë ìÿãêî, òå æå, êòî ïûòàëñÿ ïîëüçîâàòüñÿ âëàñòüþ, ñëûøàëè â îòâåò, ÷òî ïðîòèâ íèõ íàéäóòñÿ è ñèëû, è îðóæèå. (13) Èòàê, âîéñêî ïîøëî íà Ðèì è çàíÿëî Àâåíòèíñêèé õîëì, ïðèçûâàÿ ïëåáååâ âûñòóïèòü çà âîçâðàùåíèå ñâîáîäû è èçáðàíèå íàðîäíûõ òðèáóíîâ. Äðóãîé êðàìîëû â èõ ðå÷àõ íå áûëî. (14) Ñïóðèé Îïïèé îòêðûë çàñåäàíèå ñåíàòà. Îò ïðèíÿòèÿ ñóðîâûõ ìåð ðåøåíî áûëî îòêàçàòüñÿ: âåäü ïîâîä ê ìÿòåæó ïîäàëè ñàìè äåöåìâèðû. (15) Ê âîéñêó îòïðàâèëè ïîñîëüñòâî â ñîñòàâå òðåõ áûâøèõ êîíñóëîâ — Ñïóðèÿ Òàðïåÿ, Ãàÿ Þëèÿ è Ïóáëèÿ Ñóëüïèöèÿ, ÷òîá òå îò èìåíè ñåíàòà ñïðîñèëè, êòî îòäàë ïðèêàç îñòàâèòü ëàãåðü, äëÿ ÷åãî îíè ñ îðóæèåì â ðóêàõ ïðèøëè íà Àâåíòèíñêèé õîëì è, áðîñèâ âîåâàòü ñ âðàãîì, íàïàëè íà ñîáñòâåííîå îòå÷åñòâî. (16) Îòâåò ó âîèíîâ, êîíå÷íî, áûë, íå áûëî ëèøü òîãî, êòî ïðîèçíåñ áû åãî, èì íåäîñòàâàëî âîæäÿ, è íèêòî íå õîòåë íàâëå÷ü íà ñåáÿ çàâèñòü îñòàëüíûõ. Èç òîëïû âûêðèêíóëè òîëüêî, ÷òîá ïðèñëàëè Ëóöèÿ Âàëåðèÿ è Ìàðêà Ãîðàöèÿ: èì, ìîë, ìû äàäèì îòâåò. |
50. itaque missi iuniores patrum in castra, quae tum in monte Vecilio erant, nuntiant decemviris ut omni ope ab seditione milites contineant. [2] ibi Verginius maiorem quam reliquerat in urbe motum excivit. [3] nam praeterquam quod agmine prope quadringentorum hominum veniens, qui ab urbe indignitate rei accensi comites ei se dederant, conspectus est, strictum etiam telum respersusque ipse cruore tota in se castra convertit. et togae multifariam in castris visae maioris aliquanto quam erat speciem urbanae multitudinis fecerant. [4] quaerentibus quid rei esset flens diu vocem non misit; tandem, ut iam ex trepidatione concurrentium turba constitit ac silentium fuit, ordine cuncta, ut gesta erant, exposuit. [5] supinas deinde tendens manus commilitones appellans orabat ne quod scelus Ap. Claudi esset sibi attribuerent neu se ut parricidam liberum aversarentur. [6] sibi vitam filiae sua cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset: cum velut servam ad stuprum rapi videret, morte amitti melius ratum quam contumelia liberos, misericordia se in speciem crudelitatis lapsum. [7] nec se superstitem filiae futurum fuisse, nisi spem ulciscendae mortis eius in auxilio commilitonum habuisset. illis quoque enim filias sorores coniugesque esse, nec cum filia sua libidinem Ap. Claudi exstinctam esse, sed quo impunitior sit, eo effrenatiorem fore. [8] aliena calamitate documentum datum illis cavendae similis iniuriae. quod ad se attineat, uxorem sibi fato ereptam, filiam, quia non ultra pudica victura fuerit, miseram sed honestam mortem occubuisse; [9] non esse iam Appi libidini locum in domo sua: ab alia violentia eius eodem se animo suum corpus vindicaturum quo vindicaverit filiae: ceteri sibi ac liberis suis consulerent. [10] haec Verginio vociferanti succlamabat multitudo nec illius dolori nec suae libertati se defuturos. et immixti turbae militum togati, eadem illa querendo docendoque quanto visa quam audita indigniora potuerint videri, simul profligatam iam rem nuntiando Romae esse, [11] insecutis qui Appium prope interemptum in exsilium abisse dicerent, perpulerunt ut ad arma conclamaretur vellerentque signa et Romam proficiscerentur. [12] decemviri simul iis quae videbant iisque quae acta Romae audierant perturbati, alius in aliam partem castrorum ad sedandos motus discurrunt. et leniter agentibus responsum non redditur: imperium si quis inhiberet, et viros et armatos se esse respondetur. [13] eunt agmine ad urbem et Aventinum insidunt, ut quisque occurrerat plebem ad repetendam libertatem creandosque tribunos plebis adhortantes. [14] alia vox nulla violenta audita est. senatum Sp. Oppius habet. nihil placet aspere agi; quippe ab ipsis datum locum seditioni esse. [15] mittuntur tres legati consulares, Sp. Tarpeius C. Iulius P. Sulpicius, qui quaererent senatus verbis, cuius iussu castra deseruissent aut quid sibi vellent qui armati Aventinum obsedissent belloque averso ab hostibus patriam suam cepissent. [16] non defuit quod responderetur: deerat qui daret responsum nullodum certo duce nec satis audentibus singulis invidiae se offerre. id modo a multitudine conclamatum est ut L. Valerium et M. Horatium ad se mitterent: his se daturos responsum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß