Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
56. (1) Ïîñëå òîãî êàê è âëàñòü òðèáóíîâ, è ñâîáîäà ïëåáååâ áûëè âïîëíå îáåñïå÷åíû, òðèáóíû ñî÷ëè ñâîåâðåìåííûì è áåçîïàñíûì íà÷àòü ïî îäíîìó ïðåñëåäîâàòü äåöåìâèðîâ è âûáðàëè ïåðâûì îáâèíèòåëåì Âåðãèíèÿ, ïåðâûì îòâåò÷èêîì — Àïïèÿ. (2) Êîãäà Âåðãèíèé ïðèçâàë Àïïèÿ ê ñóäó è òîò ïðèøåë íà ôîðóì â ïëîòíîì îêðóæåíèè ïàòðèöèàíñêîé ìîëîäåæè, âñå, êàê òîëüêî âçãëÿíóëè íà Àïïèÿ è åãî ñïóòíèêîâ, ñðàçó âñïîìíèëè îá óæàñíîì âðåìåíè åãî ïðàâëåíèÿ. (3) Òîãäà Âåðãèíèé ñêàçàë: «Ðå÷è ïðèäóìàíû äëÿ èçëîæåíèÿ ñîìíèòåëüíûõ äåë, è ïîòîìó ÿ íå ñîáèðàþñü òðàòèòü âðåìÿ íà îáâèíåíèå ïðîòèâ òîãî, ÷üþ æåñòîêîñòü âû ñàìè ïðåñåêëè ñèëîé îðóæèÿ, è íå ïîçâîëþ, ÷òîá ê ïðî÷èì ñâîèì çëîäåÿíèÿì îí ïðèáàâèë áåññòûäíóþ ñàìîçàùèòó. (4) Âñå íå÷åñòèâîå è áîãîìåðçêîå, ÷òî ñîâåðøàë òû äåíü çà äíåì â ïðîäîëæåíèå äâóõ ëåò, ÿ ïðîùàþ òåáå, Àïïèé Êëàâäèé! Åñòü òîëüêî îäíî ïðåñòóïëåíèå, â êîòîðîì òû äîëæåí îïðàâäàòüñÿ ïåðåä ñóäüåþ, è, åñëè òû íå äîêàæåøü, ÷òî ñâîèì ïðèãîâîðîì íå ïåðåäàë, âîïðåêè çàêîíàì, ñâîáîäíîãî ÷åëîâåêà â ðàáñòâî99, ÿ ïðèêàæó âçÿòü òåáÿ ïîä ñòðàæó!» (5) Ó Àïïèÿ íå áûëî íèêàêîé íàäåæäû íè íà ïîìîùü òðèáóíîâ, íè íà ñóä íàðîäà, à âñå-òàêè îí îáðàòèëñÿ ê òðèáóíàì, íî íèêòî íå âìåøàëñÿ, è, êîãäà óæå áûë ïîñëàí ÷åëîâåê100 ñõâàòèòü åãî, Àïïèé âîñêëèêíóë: «ß îáðàùàþñü ê íàðîäó!» (6) Ýòî ñëîâî — åäèíñòâåííàÿ çàùèòà ñâîáîäû — ïðîèçíåñåíî áûëî óñòàìè òîãî, êòî íåäàâíî ñàì îñïàðèâàë ñâîáîäó äðóãîãî, è, êîãäà îíî áûëî óñëûøàíî, âîöàðèëàñü òèøèíà. (7) Íî êàæäûé äóìàë ïðî ñåáÿ, ÷òî åñòü åùå áîãè, êîòîðûì íåáåçðàçëè÷íû äåëà ëþäåé, è õîòü ïîçäíî, íî òÿæêî êàðàþò îíè çà ãîðäûíþ è æåñòîêîñòü. (8) Ïåðåä íàìè îáæàëóåò ïðèãîâîð òîò, êòî ñàì óïðàçäíèë ïðàâî íà îáæàëîâàíüå; îòíÿâøèé ó íàðîäà âñå ïðàâà ê íàðîäó æå è âçûâàåò î ïîìîùè; óçíèêîì, ëèøåííûì ïðàâà íà ñâîáîäó, ñòàíîâèòñÿ òîò, êòî ñâîèì ïðèãîâîðîì îáúÿâèë ñâîáîäíîãî ÷åëîâåêà ðàáîì, — âîò î ÷åì øåïòàëè â òîëïå, ïîêà Àïïèé âçûâàë î ïîìîùè ê ðèìëÿíàì. (9) Îí íàïîìèíàë è î çàñëóãàõ ïåðåä ãîñóäàðñòâîì, êîòîðûå èìåëè íà âîåííîì è ãðàæäàíñêîì ïîïðèùå åãî ïðåäêè, è î òîì, ÷òî åìó ñàìîìó ïðèíåñëà íåñ÷àñòüå ïðåäàííîñòü ïëåáåÿì, çàñòàâèâøàÿ åãî äëÿ óðàâíåíèÿ çàêîíîâ îòêàçàòüñÿ îò êîíñóëüñòâà, ÷òî âûçâàëî ñòðàøíîå îçëîáëåíèå ïàòðèöèåâ, è î ñâîèõ çàêîíàõ, áåñïîëåçíûõ òåïåðü äëÿ èõ ñîçäàòåëÿ, êîòîðîãî âåäóò â òåìíèöó. (10) Âïðî÷åì, î òîì, ÷òî åñòü â íåì äóðíîãî è õîðîøåãî, îí áóäåò ñïîðèòü ëèøü òîãäà, êîãäà åìó ïðåäîñòàâÿò ñ.164 âîçìîæíîñòü çàùèùàòüñÿ; à òåïåðü, ìîë, ïî îáùåìó ïðàâó ãðàæäàíñòâà â íàçíà÷åííûé åìó, ðèìñêîìó ãðàæäàíèíó, äåíü ñóäà îí ïðîñèò äîçâîëåíèÿ ãîâîðèòü ïåðåä ñóäîì ðèìñêîãî íàðîäà. Îí íå íàñòîëüêî áîèòñÿ íåíàâèñòè ê ñåáå, ÷òîáû íå íàäåÿòüñÿ áîëåå íà ñïðàâåäëèâîñòü è ìèëîñåðäèå ñâîèõ ñîãðàæäàí. (11) Åñëè æå åãî ïîâåäóò â òåìíèöó áåç ñóäà, îí áóäåò æàëîâàòüñÿ íàðîäíûì òðèáóíàì, çàêëèíàÿ èõ íå ïîäðàæàòü òåì, êòî èì íåíàâèñòåí. (12) À åñëè òðèáóíû ïðèçíàþòñÿ â òîì, ÷òî îíè ñãîâîðèëèñü óïðàçäíèòü ïðàâî îáæàëîâàíüÿ, â ÷åì áûëè óæå îáâèíåíû äåöåìâèðû, òî îí ïðèçîâåò íà ïîìîùü íàðîä, âçûâàÿ ê êîíñóëüñêèì è òðèáóíñêèì çàêîíàì îá îáæàëîâàíèè, ïðèíÿòûì â ýòîì ãîäó. (13) Äëÿ êîãî ñóùåñòâóåò ïðàâî îáæàëîâàíüÿ, åñëè îí íå ìîæåò èì âîñïîëüçîâàòüñÿ äî ïðèãîâîðà è ñóäà? Çàùèòÿò ëè ýòè çàêîíû íåçíàòíîãî ÷åëîâåêà, åñëè äàæå îí, Àïïèé Êëàâäèé, íå íàøåë â íèõ îïîðû? Íà åãî ïðèìåðå áóäåò âèäíî, ÷òî èìåííî — ñâîáîäà èëè ïðîèçâîë — óïðî÷åíî íîâûìè çàêîíàìè è èìååò ëè äåéñòâèòåëüíóþ ñèëó ïðàâî îáæàëîâàíüÿ áåççàêîíèé äîëæíîñòíûõ ëèö ïåðåä òðèáóíàìè è íàðîäîì, èëè ýòî òîëüêî ïóñòûå ñëîâà101. |
56. fundata deinde et potestate tribunicia et plebis libertate tum tribuni adgredi singulos tutum maturumque iam rati accusatorem primum Verginium et Appium reum deligunt. [2] cum diem Appio Verginius dixisset et Appius stipatus patriciis iuvenibus in forum descendisset, redintegrata extemplo est omnibus memoria foedissimae potestatis, cum ipsum satellitesque eius vidissent. [3] tum Verginius «oratio» inquit, «rebus dubiis inventa est; itaque neque ego accusando apud vos eum tempus teram a cuius crudelitate vosmet ipsi armis vindicastis, nec istum ad cetera scelera impudentiam in defendendo se adicere patiar. [4] omnium igitur tibi, Ap. Claudi, quae impie nefarieque per biennium alia super alia es ausus, gratiam facio: unius tantum criminis nisi iudicem dices, te ab libertate in servitutem contra leges vindicias non dedisse, in vincla te duci iubebo.» [5] nec in tribunicio auxilio Appius nec in iudicio populi ullam spem habebat; tamen et tribunos appellavit et, nullo morante arreptus a viatore, «provoco» inquit. [6] audita vox una vindex libertatis, ex eo missa ore quo vindiciae nuper ab libertate dictae erant, silentium fecit. [7] et dum pro se quisque deos tandem esse et non neglegere humana fremunt, et superbiae crudelitatique etsi seras, non leves tamen venire poenas — [8] provocare qui provocationem sustulisset, et implorare praesidium populi qui omnia iura populi obtrisset, rapique in vincla egentem iure libertatis, qui liberum corpus in servitutem addixisset, — ipsius Appi inter contionis murmur fidem populi Romani implorantis vox audiebatur. [9] maiorum merita in rem publicam domi militiaeque commemorabat, suum infelix erga plebem Romanam studium, quo aequandarum legum causa cum maxima offensione patrum consulatu abisset, suas leges, quibus manentibus lator earum in vincla ducatur. [10] ceterum sua propria bona malaque, cum causae dicendae data facultas sit, tum se experturum; in praesentia se communi iure civitatis civem Romanum die dicta postulare ut dicere liceat, ut iudicium populi Romani experiri. non ita se invidiam pertimuisse ut nihil in aequitate et misericordia civium suorum spei habeat. [11] quod si indicta causa in vincla ducatur, iterum se tribunos plebei appellare, et monere ne imitentur quos oderint. [12] quod si tribuni eodem foedere obligatos se fateantur tollendae appellationis in quod conspirasse decemviros criminati sint, at se provocare ad populum, implorare leges de provocatione et consulares et tribunicias, eo ipso anno latas. [13] quem enim provocaturum, si hoc indemnato indicta causa non liceat? cui plebeio et humili praesidium in legibus fore, si Ap. Claudio non sit? se documento futurum utrum novis legibus dominatio an libertas firmata sit, et appellatio provocatioque adversus iniuriam magistratuum ostentata tantum inanibus litteris an vere data sit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß