Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
60. (1) Óëàäèâ äåëà â Ãîðîäå è óïðî÷èâ ïîëîæåíèå ïëåáååâ, êîíñóëû çàíÿëèñü êàæäûé ñâîèì äåëîì. Âàëåðèé íà Àëüãèäå ðàñ÷åòëèâî ñäåðæèâàë íàñòóïëåíèå îáúåäèíåííîãî âîéñêà ýêâîâ è âîëüñêîâ, (2) âåäü åñëè á îí ïóñòèë äåëî íàóäà÷ó, òî, âåñüìà âåðîÿòíî, ïîñëå íåñ÷àñòëèâîãî èñõîäà ïðàâëåíèÿ äåöåìâèðîâ áîåâîé äóõ ðèìëÿí è èõ âðàãîâ ñóëèë êîíñóëó ïîðàæåíèå. (3) Îí óäåðæèâàë âîéñêî â ëàãåðå, ðàñïîëîæèâ åãî â òûñÿ÷å øàãîâ îò íåïðèÿòåëÿ. Òîò âûñòðîèëñÿ â ïîëíîé áîåâîé ãîòîâíîñòè íà ïîëïóòè ìåæäó äâóìÿ ëàãåðÿìè, íî íà ïðèçûâû ñðàçèòüñÿ ðèìëÿíå îòâåòà íå äàâàëè. (4) Ïîòîì âîëüñêàì è ýêâàì íàäîåëî ñòîÿòü, ïîíàïðàñíó îæèäàÿ áîÿ, è, óâåðåííûå â òîì, ÷òî èõ ïîáåäà ÷óòü ëè íå ïðèçíàíà ðèìëÿíàìè, îíè îòïðàâèëèñü ãðàáèòü, îäíè — ãåðíèêîâ, äðóãèå — ëàòèíîâ.  èõ ëàãåðå îñòàëîñü äîñòàòî÷íî ñèë äëÿ îáîðîíû, íî íå äëÿ ñðàæåíüÿ. (5) Êàê òîëüêî êîíñóë ýòî çàìåòèë, îí âûâåë âîéñêî è âûçâàë íåïðèÿòåëåé íà áîé, â ñâîé ñ.167 ÷åðåä íàãíàâ íà íèõ ñòðàõó. (6) Ïîíèìàÿ, ÷òî ñèë ó íèõ ìàëî, òå íå âñòóïàëè â ñðàæåíèå, ÷åì óêðåïèëè áîåâîé äóõ ðèìëÿí, êîòîðûå ñî÷ëè óæå ïîáåæäåííûì äðîæàùåãî çà ñòåíàìè âðàãà. (7) Ïðîñòîÿâ öåëûé äåíü â íàïðÿæåííîì îæèäàíèè ñðàæåíèÿ, îíè óñòóïèëè íî÷è. Ðèìëÿíå áûëè ïîëíû íàäåæä è ñîáèðàëèñü ñ ñèëàìè, âðàãè æå ïàëè äóõîì è ïîñïåøèëè ðàçîñëàòü ãîíöîâ çà òåìè, êòî çàíèìàëñÿ ãðàáåæîì. Òå, êòî áûë ðÿäîì, ïîñïåøíî âåðíóëèñü â ëàãåðü, òåõ, êòî çàáðàëñÿ äàëåêî, íå íàøëè. (8) Êàê òîëüêî ðàññâåëî, ðèìëÿíå âûñòóïèëè èç ëàãåðÿ, ñ òåì ÷òîáû, åñëè ñðàæåíèå ñîñòîèòñÿ, èäòè íà ïðèñòóï. È âîò, ïîñëå òîãî êàê áîëüøàÿ ÷àñòü äíÿ ïðîøëà áåç âñÿêîãî äâèæåíèÿ ñî ñòîðîíû âðàãà, êîíñóë ïðèêàçûâàåò íàñòóïàòü. Ýêâû è âîëüñêè èñïîëíèëèñü íåãîäîâàíèÿ: ïîáåäîíîñíîå âîéñêî èùåò çàùèòû íå â äîáëåñòè è îðóæèè, à çà êðåïîñòíîé ñòåíîé! Íî âîò è îíè ïîëó÷èëè îò ñâîèõ âîæäåé æåëàííûé ïðèêàç âñòóïèòü â áîé. (9) ×àñòü èç íèõ óæå âûøëà çà âîðîòà, äðóãèå, ñîáëþäàÿ ïîðÿäîê, çàíèìàëè ñâîè ìåñòà, êàê âäðóã êîíñóë, íå äîæèäàÿñü, ïîêà âñå âðàæåñêèå ñèëû èçãîòîâÿòñÿ ê áîþ, (10) îáðóøèëñÿ íà ïðîòèâíèêà, óïðåæäàÿ òåõ, êòî íå âûøåë èëè íå óñïåë ðàçâåðíóòüñÿ äëÿ ñðàæåíüÿ, òàê ÷òî óäàð ïðèøåëñÿ ïðÿìî â ìå÷óùóþñÿ òîëïó âðàãîâ, êîòîðûå îçèðàëèñü â ïîèñêàõ ñâîèõ, òåðÿÿ ìóæåñòâî ïîä íàïîðîì ïîäíÿâøèõ áîåâîé êðèê ðèìëÿí. (11) Âîëüñêè ñ ýêâàìè ïîíà÷àëó îòñòóïèëè, íî ïîòîì, ñîáðàâøèñü ñ äóõîì è âíÿâ óïðåêàì ñâîèõ âîæäåé, íå ñîáèðàþòñÿ ëü, ìîë, îíè ñäàâàòüñÿ, âåðíóëèñü íà ïîëå áîÿ. |
60. consules rebus urbanis compositis fundatoque plebis statu in provincias diversi abiere. Valerius adversus coniunctos iam in Algido exercitus Aequorum Volscorumque sustinuit consilio bellum; [2] quod si extemplo rem fortunae commisisset, haud scio an, qui tum animi ab decemvirorum infelicibus auspiciis Romanis hostibusque erant, magno detrimento certamen staturum fuerit. [3] castris mille passuum ab hoste positis copias continebat. hostes medium inter bina castra spatium acie instructa complebant, provocantibusque ad proelium responsum Romanus nemo reddebat. [4] tandem fatigati stando ac nequiquam exspectando certamen Aequi Volscique, postquam concessum propemodum de victoria credebant, pars in Hernicos, pars in Latinos praedatum abeunt; relinquitur magis castris praesidium quam satis virium ad certamen. [5] quod ubi consul sensit, reddit inlatum antea terrorem instructaque acie ultro hostem lacessit. [6] ubi illi conscientia quid abesset virium detractavere pugnam, crevit extemplo Romanis animus, et pro victis habebant paventes intra vallum. [7] cum per totum diem stetissent intenti ad certamen, nocti cessere. et Romani quidem pleni spei corpora curabant: haudquaquam pari hostes animo nuntios passim trepidi ad revocandos praedatores dimittunt. recurritur ex proximis locis: ulteriores non inventi. [8] ubi inluxit, egreditur castris Romanus vallum invasurus ni copia pugnae fieret. et postquam multa iam dies erat neque movebatur quicquam ab hoste, iubet signa inferri consul; motaque acie indignatio Aequos et Volscos incessit, si victores exercitus vallum potius quam virtus et arma tegerent. igitur et ipsi efflagitatum ab ducibus signum pugnae accepere. [9] iamque pars egressa portis erat, deincepsque alii servabant ordinem in suum quisque locum descendentes, cum consul Romanus, priusquam totis viribus fulta constaret hostium acies, intulit signa; [10] adortusque nec omnes dum eductos, nec qui erant, satis explicatis ordinibus, prope fluctuantem turbam trepidantium huc atque illuc circumspectantiumque se ac suos, addito turbatis mentibus clamore atque impetu invadit. [11] rettulere primo pedem hostes; deinde, cum animos collegissent et undique duces victisne cessuri essent increparent, restituitur pugna. |