Ïåðåâîä Ã. ×. Ãóñåéíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1922. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
64. (1) Ïîñëå ýòîé ïîáåäû ñâîåâîëèå íàðîäíûõ òðèáóíîâ äîøëî äî òîãî, ÷òî îíè ñãîâîðèëèñü îñòàòüñÿ â ñâîåé äîëæíîñòè íà íîâûé ñðîê, à ÷òîáû âëàñòîëþáèå èõ íå áðîñàëîñü â ãëàçà, ïðåäëîæèëè òàêæå ïðîäëèòü ñðîê êîíñóëüñêèõ ïîëíîìî÷èé. (2) Îïðàâäûâàëèñü îíè òåì, ÷òî-äå ñåíàòîðû, óíèæàÿ êîíñóëîâ, ïîäðûâàþò è ïðàâà íàðîäíûõ òðèáóíîâ. (3) À ÷òî áóäåò, åñëè, èçáðàâ êîíñóëàìè ñâîèõ åäèíîìûøëåííèêîâ, ñåíàòîðû ñ èõ ïîìîùüþ íà÷íóò áîðüáó ïðîòèâ íîâûõ òðèáóíîâ ïðåæäå, ÷åì çàêîíû âîéäóò â ñèëó? Âåäü íå âñåãäà æå êîíñóëàìè áóäóò Âàëåðèè è Ãîðàöèè, êîòîðûì ñâîáîäà ïëåáååâ äîðîæå ñîáñòâåííîé âûãîäû. (4) Ïî ñ÷àñòëèâîìó ñòå÷åíèþ îáñòîÿòåëüñòâ æðåáèé ïðåäñåäàòåëüñòâîâàòü íà âûáîðàõ âûïàë òîãäà Ìàðêó Äóèëëèþ, ÷åëîâåêó ïðåäóñìîòðèòåëüíîìó è ïîíèìàâøåìó, ÷òî ïðîäëåíèå ïîëíîìî÷èé íåìèíóåìî âûçîâåò íåíàâèñòü ê òðèáóíàì. (5) Ïîñëå òîãî êàê íà åãî îòêàç ïîääåðæàòü ñòàðûõ òðèáóíîâ òå âûäâèíóëè òðåáîâàíèå, ÷òîáû îí ëèáî ïîçâîëèë ïðîâåñòè ñâîáîäíîå ãîëîñîâàíèå ïî òðèáàì, ëèáî óñòóïèë ïðåäñåäàòåëüñòâî ñâîèì òîâàðèùàì, êîòîðûå áóäóò ðóêîâîäñòâîâàòüñÿ çàêîíîì, à íå ïîæåëàíèÿìè ïàòðèöèåâ, (6) Äóèëëèé, íàñòàèâàÿ íà ñâîåì, ïðèçâàë êîíñóëîâ ê òðèáóíñêèì ñêàìüÿì è, çàäàâ èì âîïðîñ îá èõ íàìåðåíüÿõ, óñëûøàë, ÷òî êîíñóëîâ îíè õîòÿò èçáðàòü íîâûõ. Òîãäà âìåñòå ñ íèìè — ëþáåçíûìè íàðîäó çàùèòíèêàìè íåëþáåçíîãî íàðîäó ðåøåíèÿ — îí è ÿâèëñÿ íà ñîáðàíèå. (7) Ó êîíñóëîâ, ïðåäñòàâøèõ ïåðåä íàðîäîì, âíîâü ñïðîñèëè î òîì, êàê ïîñòóïÿò îíè, åñëè ðèìñêèé íàðîä, ïàìÿòóÿ è î âîçâðàùåííîé èìè äîìà ñâîáîäå, è îá èõ ïîäâèãàõ íà âîéíå, âíîâü ñäåëàåò èõ êîíñóëàìè; è, êîãäà îíè ñâîåãî ðåøåíèÿ íå èçìåíèëè, (8) Äóèëëèé èì âîçäàë õâàëó çà òâåðäîå èõ æåëàíèå íè â ÷åì íå óïîäîáèòüñÿ äåöåìâèðàì è îòêðûë âûáîðû íàðîäíûõ òðèáóíîâ. Íî ïîñëå òîãî, êàê áûëî èçáðàíî ïÿòü íàðîäíûõ òðèáóíîâ, à äðóãèå ñîèñêàòåëè èç-çà îòêðîâåííûõ ïðèòÿçàíèé äåâÿòè ñòàðûõ òðèáóíîâ íå íàáðàëè ãîëîñîâ â òðèáàõ, îí ðàñïóñòèë íàðîä è áîëüøå íà âûáîðû íå ïðèçûâàë. (9) Îí, ïî åãî ñëîâàì, ñëåäîâàë çàêîíó, êîòîðûé âîâñå íå îïðåäåëÿåò ÷èñëà òðèáóíîâ, ëèøü áû òîëüêî îíè âîîáùå èçáèðàëèñü, íî âåëèò òåì, êòî âñòóïèë â äîëæíîñòü, ñàìèì âûáðàòü ñåáå ñîòîâàðèùåé. (10) Äóèëëèé ïðî÷èòàë ñëîâà çàêîíà: «Ïðåäëàãàåòñÿ äåñÿòü íàðîäíûõ òðèáóíîâ. Åñëè ñåãîäíÿ âû èçáåðåòå ìåíüøåå ÷èñëî íàðîäíûõ òðèáóíîâ, òîãäà ïóñòü òå, êîãî îíè ñàìè âûáåðóò ñåáå â òîâàðèùè, â ñîîòâåòñòâèè ñ ýòèì çàêîíîì ñ÷èòàþòñÿ òàêèìè æå ñ.171 íàðîäíûìè òðèáóíàìè, êàê òå, êîãî âû ñàìè ñåãîäíÿ èçáðàëè». (11) Äóèëëèé ñòîÿë íà ñâîåì, îòêàçûâàÿñü ïðèçíàòü ïðàâî íà ñóùåñòâîâàíèå â ãîñóäàðñòâå ïÿòíàäöàòè íàðîäíûõ òðèáóíîâ, è, ïåðåñèëèâ íàêîíåö ñâîèõ âëàñòîëþáèâûõ òîâàðèùåé, ñëîæèë ñ ñåáÿ ïîëíîìî÷èÿ, ÷åì óãîäèë è îòöàì è ïðîñòîìó íàðîäó. |
64. haec victoria tribunorum plebisque prope in haud salubrem luxuriam vertit conspiratione inter tribunos facta ut iidem tribuni reficerentur, et quo sua minus cupiditas emineret, consules quoque continuarent magistratum. [2] consensum patrum causabantur, quo per contumeliam consulum iura tribunorum plebis labefactata essent. [3] quid futurum nondum firmatis legibus, si novos tribunos per factionis suae consules adorti essent? non enim semper Valerios Horatiosque consules fore, qui libertati plebis suas opes postferrent. [4] forte quadam utili ad tempus ut comitiis praeesset potissimum M. Duillio sorte evenit, viro prudenti et ex continuatione magistratus invidiam imminentem cernenti. [5] qui cum ex veteribus tribunis negaret se ullius rationem habiturum, pugnarentque collegae ut liberas tribus in suffragium mitteret aut concederet sortem comitiorum collegis, habituris e lege potius comitia quam ex voluntate patrum, [6] iniecta contentione Duillius consules ad subsellia accitos cum interrogasset quid de comitiis consularibus in animo haberent, respondissentque se novos consules creaturos, auctores populares sententiae haud popularis nactus in contionem cum iis processit. [7] ubi cum consules producti ad populum interrogatique, si eos populus Romanus, memor libertatis per illos receptae domi, memor militiae rerum gestarum, consules iterum faceret, quidnam facturi essent, [8] nihil sententiae suae mutassent, conlaudatis consulibus quod perseverarent ad ultimum dissimiles decemvirorum esse, comitia habuit; et quinque tribunis plebi creatis cum prae studiis aperte petentium novem tribunorum alii candidati tribus non explerent, concilium dimisit nec deinde comitiorum causa habuit. [9] satisfactum legi aiebat, quae numero nusquam praefinito tribuni modo ut relinquerentur sanciret, et ab iis qui creati essent cooptari collegas iuberet; [10] recitabatque rogationis carmen, in quo sic erat: «si tribunos plebei decem rogabo; si qui vos minus hodie decem tribunos plebei feceritis, tum ut ii quos hi sibi collegas cooptassint legitimi eadem lege tribuni plebei sint ut illi quos hodie tribunos plebei feceritis.» [11] Duillius cum ad ultimum perseverasset negando quindecim tribunos plebei rem publicam habere posse, victa collegarum cupiditate pariter patribus plebeique acceptus magistratu abiit. |