Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
8. (1) Íà ñëåäóþùèé ãîä [402 ã.] âîåííûìè òðèáóíàìè ñ êîíñóëüñêîé âëàñòüþ ñòàëè Ãàé Ñåðâèëèé Àãàëà â òðåòèé ðàç, Êâèíò Ñåðâèëèé, Ëóöèé Âåðãèíèé, Êâèíò Ñóëüïèöèé, Àâë Ìàíëèé âî âòîðîé ðàç, Ìàðê Ñåðãèé âî âòîðîé ðàç. (2) Ïðè ýòèõ òðèáóíàõ, â òî âðåìÿ êàê âñå ïîìûñëû ñîñðåäîòî÷èëèñü íà âîéíå ñ âåéÿíàìè, îêàçàâøàÿñÿ â íåáðåæåíèè Àíêñóðñêàÿ êðåïîñòü áûëà âíåçàïíî çàõâà÷åíà èç-çà ïðåäàòåëüñòâà ãîðîäñêîé ñòðàæè. Äåëî â òîì, ÷òî ìíîãèå èç âîéñêà ïîëó÷èëè òàì îòïóñê, à â ãîðîä, íàîáîðîò, áûëî äîïóùåíî ìíîãî âîëüñêèõ êóïöîâ. (3) Âîèíîâ òàì ïîãèáëî íå ìíîãî, èáî ðèìëÿíå óñâîèëè ìàíåðó îáîçíûõ ñëóã, è âñå, çà èñêëþ÷åíèåì áîëüíûõ, ðàçáðåëèñü òîðãîâàòü ïî äåðåâíÿì è ñîñåäíèì ãîðîäàì. (4)  Âåéÿõ, ê êîòîðûì â òî âðåìÿ áûëè îáðàùåíû îáùèå ïîìûñëû, äåëà øëè íå ëó÷øå: ñ îäíîé ñòîðîíû, ðèìñêèå ïîëêîâîäöû ïûëàëè ãíåâîì äðóã íà äðóãà áîëüøå, ÷åì íà âðàãà, à ñ äðóãîé — âîéíà ðàçãîðåëàñü åùå ñèëüíåå èç-çà âíåçàïíîãî ïîÿâëåíèÿ êàïåíöåâ è ôàëèñêîâ18. (5) Äâå ýòè ýòðóññêèå îáùèíû, áóäó÷è ðàñïîëîæåíû ïî ñîñåäñòâó, ñ÷èòàëè, ÷òî ïîñëå ðàçãðîìà Âåé íàñòàíåò èõ î÷åðåäü; (6) ôàëèñêè æå èìåëè è ñâîè ïðè÷èíû äëÿ âðàæäåáíîñòè: îíè óæå ðàíüøå ââÿçàëèñü â ôèäåíñêóþ âîéíó19. Îáìåíÿâøèñü ïîñëàìè è âçàèìíî ñâÿçàâ äðóã äðóãà êëÿòâàìè, îíè âíåçàïíî ÿâèëèñü ñ âîéñêàìè ê Âåéÿì. (7) Ñëó÷èëîñü òàê, ÷òî ðèìñêèé ëàãåðü ïîäâåðãñÿ íàïàäåíèþ ñ òîé ñòîðîíû, ãäå êîìàíäîâàë âîåííûé òðèáóí Ìàðê Ñåðãèé. Ðèìëÿíå ïðèøëè â íåîïèñóåìûé óæàñ, äóìàÿ, áóäòî öåëàÿ Ýòðóðèÿ ïðîáóäèëàñü, ñíÿëàñü ñ ìåñò è âñåé ãðîìàäîé îáðóøèëàñü íà íèõ. Òàê æå ðåøèëè çàïåðòûå â ñâîåì ãîðîäå âåéÿíå, è ýòî ïîäòîëêíóëî èõ ê íåìåäëåííûì äåéñòâèÿì. (8) Ðèìñêèé ëàãåðü ïîäâåðãñÿ íàïàäåíèþ ñ îáåèõ ñòîðîí, âîèíû ìåòàëèñü, ñ.238 ïåðåíîñÿ áîåâûå çíàìåíà òî òóäà, òî ñþäà, è â ðåçóëüòàòå íå óäàëîñü íè âåéÿí óäåðæàòü â èõ ñòåíàõ, íè ñâîè ñîáñòâåííûå îòñòîÿòü îò âðàãà, íàñåäàâøåãî èçâíå. (9) Îñòàâàëîñü ëèøü íàäåÿòüñÿ, ÷òî ïîäîñïååò ïîìîùü èç ãëàâíîãî ëàãåðÿ è òîãäà îäíè ëåãèîíû ñìîãëè áû ïðîòèâîñòîÿòü êàïåíöàì è ôàëèñêàì, à äðóãèå âûëàçêå ãîðîæàí. Íî ãëàâíûì ëàãåðåì êîìàíäîâàë Âåðãèíèé, íåíàâèäåâøèé Ñåðãèÿ è ñàì íåíàâèñòíûé åìó. (10) Çíàÿ, ÷òî ïî÷òè âñå áàñòèîíû ïàëè, óêðåïëåíèÿ âçÿòû è âðàã íàñòóïàåò ñ îáåèõ ñòîðîí, îí ïðèâåë ñâîèõ âîèíîâ â áîåâóþ ãîòîâíîñòü, íî ïðîäîëæàë äåðæàòü èõ â ëàãåðå, òâåðäÿ, ÷òî, åñëè ïîÿâèòñÿ íóæäà â ïîäìîãå, äðóãîé òðèáóí ïîøëåò çà íåé. (11) Óïðÿìñòâî îäíîãî íå óñòóïàëî çàíîñ÷èâîñòè äðóãîãî. Ñåðãèé ïðåäïî÷åë ïîòåðïåòü ïîðàæåíèå îò âðàãà, ÷åì ïîáåäèòü âìåñòå ñ ñîîòå÷åñòâåííèêîì, ëèøü áû íå ïîêàçàëîñü, ÷òî îí îäàëæèâàåòñÿ ó íåäðóãà. (12) Âîèíû íåñëè ïîòåðè â îêðóæåíèè, ïîêà íàêîíåö íå ïîêèíóëè óêðåïëåíèÿ; íåìíîãèå óñòðåìèëèñü â ãëàâíûé ëàãåðü, à áîëüøèíñòâî, â òîì ÷èñëå è ñàì Ñåðãèé, — â Ðèì. Ïîñêîëüêó òàì îí ïåðåêëàäûâàë âñþ âèíó íà Âåðãèíèÿ, ðåøåíî áûëî âûçâàòü òîãî èç ëàãåðÿ, âîçëîæèâ â åãî îòñóòñòâèå êîìàíäîâàíèå íà ëåãàòîâ. (13) Çàòåì äåëî ñëóøàëîñü â ñåíàòå, ãäå òîâàðèùè ïî äîëæíîñòè íàïåðåáîé ïîíîñèëè äðóã äðóãà. Ñðåäè ñåíàòîðîâ ëèøü íåìíîãèå çàùèùàëè èíòåðåñû ãîñóäàðñòâà, áîëüøèíñòâî ñòîÿëî çà îäíîãî èëè çà äðóãîãî èç ïðîòèâíèêîâ â çàâèñèìîñòè îò ëè÷íîé ïðèâÿçàííîñòè èëè ïðèçíàòåëüíîñòè. |
8. insequens annus tribunos militum consulari potestate habuit C. Servilium Ahalam tertium Q. Servilium L. Verginium Q. Sulpicium A. Manlium iterum M’. Sergium iterum. [2] his tribunis, dum cura omnium in Veiens bellum intenta est, neglectum Anxuri praesidium vacationibus militum et Volscos mercatores volgo receptando proditis repente portarum custodibus oppressum est. [3] minus militum periit, quia praeter aegros lixarum in modum omnes per agros vicinasque urbes negotiabantur. [4] nec Veiis melius gesta res, quod tum caput omnium curarum publicarum erat; nam et duces Romani plus inter se irarum quam adversus hostes animi habuerunt, et auctum est bellum adventu repentino Capenatium atque Faliscorum. [5] hi duo Etruriae populi, quia proximi regione erant, devictis Veiis bello quoque Romano se proximos fore credentes, [6] Falisci propria etiam causa infesti, quod Fidenati bello se iam antea immiscuerant, per legatos ultro citroque missos iure iurando inter se obligati, cum exercitibus necopinato ad Veios accessere. [7] forte ea regione qua M’. Sergius tribunus militum praeerat castra adorti sunt ingentemque terrorem intulere, quia Etruriam omnem excitam sedibus magna mole adesse Romani crediderant. eadem opinio Veientes in urbe concitavit. [8] ita ancipiti proelio castra Romana oppugnabantur; concursantesque cum huc atque illuc signa transferrent, nec Veientem satis cohibere intra munitiones nec suis munimentis arcere vim ac tueri se ab exteriore poterant hoste. [9] una spes erat si ex maioribus castris subveniretur, ut diversae legiones aliae adversus Capenatem ac Faliscum, aliae contra eruptionem oppidanorum pugnarent; sed castris praeerat Verginius, privatim Sergio invisus infestusque. [10] is, cum pleraque castella oppugnata, superatas munitiones, utrimque invehi hostem nuntiaretur, in armis milites tenuit, si opus foret auxilio collegam dictitans ad se missurum. [11] huius adrogantiam pertinacia alterius aequabat, qui, ne quam opem ab inimico videretur petisse, vinci ab hoste quam vincere per civem maluit. [12] diu in medio caesi milites; postremo desertis munitionibus perpauci in maiora castra, pars maxima atque ipse Sergius Romam pertenderunt. ubi cum omnem culpam in collegam inclinaret, acciri Verginium ex castris, interea praeesse legatos placuit. [13] acta deinde in senatu res est certatumque inter collegas maledictis. pauci rei publicae, plerique huic atque illi, ut quosque studium privatim aut gratia occupaverat, adsunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß