Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
11. (1) Òàê ñîâïàëî, ÷òî íàðîäíûì òðèáóíîì â ýòîì ãîäó áûë Ãíåé Òðåáîíèé, ñ÷èòàâøèé çàùèòó ýòîãî çàêîíà ñâîèì ðîäñòâåííûì äîëãîì. (2) Îí êðè÷àë, ÷òî âîåííûå òðèáóíû äîáèëèñü òåïåðü òîãî ñàìîãî ïðàâà, â êîòîðîì íåêîãäà, ïðè ïåðâîé ïîïûòêå, ïàòðèöèÿì áûëî îòêàçàíî, ÷òî Òðåáîíèåâ çàêîí íèñïðîâåðãíóò è íàðîäíûå òðèáóíû èçáèðàþòñÿ íå âñåîáùèì ãîëîñîâàíèåì, íî âëàñòüþ ïàòðèöèåâ; äî òîãî äîøëî, ÷òî íàðîäíûìè òðèáóíàìè ñòàíîâÿòñÿ èëè ïàòðèöèè, èëè èõ ïîäïåâàëû; (3) îòíÿòû ñâÿùåííûå çàêîíû, ðàñòîïòàíà òðèáóíñêàÿ âëàñòü; è âñå èç-çà êîâàðñòâà ïàòðèöèåâ, ïî ãíóñíîìó ïðåäàòåëüñòâó òðèáóíîâ. (4) Ïîñêîëüêó ïðåäìåòîì ïëàìåííîé íåíàâèñòè ñäåëàëèñü íå òîëüêî ñåíàòîðû, íî äàæå è íàðîäíûå òðèáóíû, êàê ïðèíÿòûå, òàê è ïðèíèìàâøèå äðóãèõ, — òî, îïàñàÿñü çà ñâîå ïîëîæåíèå, òðîå èç íèõ — Ïóáëèé Êóðàöèé, Ìàðê Ìåòèëèé è Ìàðê Ìèíóöèé — îáðóøèëèñü íà Ñåðãèÿ è Âåðãèíèÿ, âîåííûõ òðèáóíîâ ïðîøëîãî ãîäà, è ïðèâëåêëè èõ ê ñóäó, ñòðåìÿñü ñíÿòü ñ ñåáÿ è îáðàòèòü íà íèõ íåíàâèñòü è çëîáó ïëåáååâ. (5) «Âñå òå, — òâåðäèëè îíè, — êîìó â òÿãîñòü íàáîð, ïîäàòü, äîëãàÿ ñëóæáà, äàëåêàÿ âîéíà, êòî ñêîðáèò î ïîðàæåíèè ïîä Âåéÿìè, ÷üè äîìà â òðàóðå ïî ïîãèáøèì ñûíîâüÿì è áðàòüÿì, ðîäíûì è áëèçêèì, ïóñòü ïîìíÿò, ÷òî ìû, òðèáóíû, äàëè èì ïðàâî, äàëè èì âëàñòü îòîìñòèòü äâóì ïðåñòóïíèêàì çà ñâîå ëè÷íîå è îáùåå ãîðå. (6) Âåäü ïðè÷èíà âñåõ áåä — Ñåðãèé è Âåðãèíèé, è íè îäèí íå ïðèäóìàåò çäåñü íè÷åãî, ÷òî íå áûëî áû è òàê î÷åâèäíî, — îáà îíè âèíîâíû, îáà ñâàëèâàþò âèíó äðóã íà äðóãà: Âåðãèíèé ãðîìîãëàñíî âîçìóùàåòñÿ áåãñòâîì Ñåðãèÿ, Ñåðãèé — ïðåäàòåëüñòâîì Âåðãèíèÿ. (7) Èõ áåçóìèå íàñòîëüêî íåâåðîÿòíî, ÷òî ãîðàçäî åñòåñòâåííåå ïðåäïîëîæèòü òóò óìûñåë — âñå ýòî ïàòðèöèè ðàçûãðàëè, äîãîâîðèâøèñü ìåæäó ñîáîé çàðàíåå. (8) Âåäü îíè óæå è ðàíüøå äàëè âåéÿíàì âîçìîæíîñòü ñæå÷ü îñàäíûå ñîîðóæåíèÿ, òîëüêî áû çàòÿíóòü âîéíó, à âîò òåïåðü ïðåäàëè âîéñêî è îñòàâèëè ðèìñêèé ëàãåðü ôàëèñêàì. (9) Äåëàåòñÿ âñå, ÷òîáû ìîëîäåæü ñîñòàðèëàñü ïîä ñòåíàìè Âåé, ÷òîáû òðèáóíû íå ìîãëè âûíîñèòü íà ñóä íàðîäà ðàçäà÷ó íàäåëîâ è îáñóæäàòü ñ íèì äðóãèå èíòåðåñû ïðîñòûõ ëþäåé, ÷òîáû èõ äåÿòåëüíîñòü íå âñòðå÷àëà îòêëèêà ó ãîðîäñêîé òîëïû, ÷òîáû ëèøèòü èõ âîçìîæíîñòè ïðîòèâîñòîÿòü çàãîâîðó ïàòðèöèåâ. (10) Ñâîé ïðèãîâîð Ñåðãèþ è Âåðãèíèþ âûíåñëè âñå — è ñåíàò, è ðèìñêèé íàðîä, è èõ ñîáñòâåííûå òîâàðèùè: (11) âåäü è ñåíàòñêîå ïîñòàíîâëåíèå îòðåøàëî èõ îò óïðàâëåíèÿ ãîñóäàðñòâîì, è òðèáóíû, ïðèãðîçèâ ââåäåíèåì äèêòàòóðû, ïðèíóäèëè èõ ñëîæèòü ñ ñåáÿ ïîëíîìî÷èÿ, êàê îíè íè ñîïðîòèâëÿëèñü, è ðèìñêèé íàðîä èçáðàë òðèáóíîâ, ñ.241 âñòóïèâøèõ â ïîëíîìî÷èÿ íå íà äåêàáðüñêèå èäû, â îáû÷íûé ñðîê, íî íåìåäëåííî, â îêòÿáðüñêèå êàëåíäû, — è âñå ýòî ïîòîìó, ÷òî íå ìîãëî äîëåå ãîñóäàðñòâî ñóùåñòâîâàòü, ïîêà òàêèå ëþäè îñòàâàëèñü íà äîëæíîñòè. (12) Ìåæäó òåì, ñòîëüêî ðàç îñóæäåííûå, çàðàíåå ïðèãîâîðåííûå, îíè ñìåþò îáðàùàòüñÿ ê ñóäó íàðîäà, äóìàòü, ÷òî, ñëîæèâ ïîëíîìî÷èÿ íà äâà ìåñÿöà ðàíüøå, îíè óæå ñïîëíà ðàññ÷èòàëèñü è ïîíåñëè äîñòàòî÷íóþ êàðó. (13) Èì íåâäîìåê, ÷òî òîãäà íå íàêàçàíèå äëÿ íèõ íàçíà÷èëè, à ëèøü îòíÿëè âîçìîæíîñòü è äàëüøå ïðèíîñèòü âðåä — âëàñòè âåäü ëèøèëèñü â òó ïîðó è èõ ñîòîâàðèùè, êîòîðûõ óæ âî âñÿêîì ñëó÷àå íå çà ÷òî áûëî íàêàçûâàòü. (14) Ïóñòü æå ãðàæäàíå âîñêðåñÿò â ñåáå ÷óâñòâà, îáóðåâàâøèå èõ ñðàçó ïîñëå ïîðàæåíèÿ, êîãäà íà èõ ãëàçàõ èçðàíåííûå, îõâà÷åííûå ïàíèêîé âîèíû áåñïîðÿäî÷íî âàëèëè â ãîðîäñêèå âîðîòà è ïðîêëèíàëè íå ôîðòóíó, íå êîãî-ëèáî èç áîãîâ, à ýòèõ âîò ïîëêîâîäöåâ. (15) Íàâåðíÿêà íå íàéäåòñÿ íà òåïåðåøíåé ñõîäêå íèêîãî, êòî íå ïðèçûâàë áû â òîò äåíü ïðîêëÿòèé íà ãîëîâû Ëóöèÿ Âåðãèíèÿ è Ìàðêà Ñåðãèÿ, íå æåëàë ïîãèáåëè èõ ñåìüÿì è èìóùåñòâó. (16) Êóäà æå ýòî ãîäèòñÿ — ñíà÷àëà ìîëèòü áîãîâ, ÷òîáû îíè èõ ïîêàðàëè, à ïîòîì íå íàêàçàòü èõ äàæå ñîáñòâåííîé âëàñòüþ, êîòîðîé ìîæíî è äîëæíî âîñïîëüçîâàòüñÿ. Ñàìè áîãè íèêîãäà íå îáðóøèâàþò ñâîåé äåñíèöû íà çëîäååâ, îíè ëèøü âîîðóæàþò îáèæåííûõ âîçìîæíîñòüþ îòîìñòèòü». |
11. fors ita tulit ut eo anno tribunus plebis Cn. Trebonius esset, qui nomini ac familiae debitum praestare videretur Treboniae legis patrocinium. [2] is quod petissent patres quondam primo incepto repulsi, tandem tribunos militum expugnasse ait vociferans legem Treboniam sublatam et cooptatos tribunos plebis non suffragiis populi sed imperio patriciorum; eo revolvi rem ut aut patricii aut patriciorum adseculae habendi tribuni plebis sint; [3] eripi sacratas leges, extorqueri tribuniciam potestatem; id fraude patriciorum, scelere ac proditione collegarum factum arguere. [4] cum arderent invidia non patres modo sed etiam tribuni plebis, cooptati pariter et qui cooptaverant, tum ex collegio tres, P. Curatius M. Metilius M. Minucius, trepidi rerum suarum, in Sergium Verginiumque, prioris anni tribunos militares, incurrunt; in eos ab se iram plebis invidiamque die dicta avertunt. [5] quibus dilectus, quibus tributum, quibus diutina militia longinquitasque belli sit gravis, qui clade accepta ad Veios doleant, qui amissis liberis fratribus, propinquis adfinibus, lugubres domos habeant, his publici privatique doloris exsequendi ius potestatemque ex duobus noxiis capitibus datam ab se memorant. [6] omnium namque malorum in Sergio Verginioque causas esse; nec id accusatores magis arguere quam fateri reos, qui noxii ambo alter in alterum causam conferant, fugam Sergi Verginius, Sergius proditionem increpans Vergini. [7] quorum adeo incredibilem amentiam fuisse ut multo veri similius sit compecto eam rem et communi fraude patriciorum actam. [8] ab his et prius datum locum Veientibus ad incendenda opera belli trahendi causa, et nunc proditum exercitum, tradita Faliscis Romana castra. [9] omnia fieri ut consenescat ad Veios iuventus nec de agris nec de aliis commodis plebis ferre ad populum tribuni frequentiaque urbana celebrare actiones et resistere conspirationi patriciorum possint. [10] praeiudicium iam de reis et ab senatu et ab populo Romano et ab ipsorum collegio factum esse; [11] nam et senatus consulto eos ab re publica remotos esse, et recusantes abdicare se magistratu dictatoris metu ab collegis coercitos esse, et populum Romanum tribunos creasse qui non idibus Decembribus, die sollemni, sed extemplo kalendis Octobribus magistratum occiperent, quia stare diutius res publica his manentibus in magistratu non posset; [12] et tamen eos, tot iudiciis confossos praedamnatosque venire ad populi iudicium et existimare defunctos se esse satisque poenarum dedisse quod duobus mensibus citius privati facti sint, [13] neque intellegere nocendi sibi diutius tum potestatem ereptam esse, non poenam inrogatam; quippe et collegis abrogatum imperium, qui certe nihil deliquissent. [14] illos repeterent animos Quirites quos recenti clade accepta habuissent, cum fuga trepidum, plenum volnerum ac pavoris incidentem portis exercitum viderint non fortunam aut quemquam deorum, sed hos duces accusantem. [15] pro certo se habere neminem in contione stare qui illo die non caput domum fortunasque L. Vergini ac M’. Sergi sit exsecratus detestatusque. [16] minime convenire quibus iratos quisque deos precatus sit in iis sua potestate, cum liceat et oporteat, non uti. nunquam deos ipsos admovere nocentibus manus; satis esse si occasione ulciscendi laesos arment. |