Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà V, ãë. 7

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Ñ. À. Èâàíîâà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

7. (1) Àïïèé óæå ñðàâ­íÿë­ñÿ âëè­ÿ­íè­åì íà ñõîä­êàõ ñ íàðîä­íû­ìè òðè­áó­íà­ìè, êîãäà âíå­çàï­íîå èçâå­ñòèå î íåñ÷à­ñòüå, ñëó­÷èâ­øåì­ñÿ ïîä Âåé­ÿ­ìè, ñðà­çó äàëî åìó ïðå­èìó­ùå­ñòâî â ýòîì ñîðåâ­íî­âà­íèè, óêðå­ïè­ëî ñîãëà­ñèå ñîñëî­âèé è âäîõ­íî­âè­ëî âñåõ íà óïîð­íóþ îñà­äó ãîðî­äà. À ñëó­÷è­ëîñü âîò ÷òî. (2) Êîãäà íàñûïü áûëà ïîä­âåäå­íà ê ãîðî­äó è îñàä­íûå íàâå­ñû âîò-âîò äîëæ­íû áûëè ñîåäè­íèòü­ñÿ ñî ñòå­íà­ìè, âîðîòà âíå­çàï­íî îòêðû­ëèñü (èáî ñîîðó­æå­íèÿ ýòè óñåðä­íåå âîç­âî­äè­ëèñü äíåì, ÷åì îõðà­íÿ­ëèñü íî÷üþ), îãðîì­íàÿ òîë­ïà, âîîðó­æåí­íàÿ ïî ïðå­èìó­ùå­ñòâó ôàêå­ëà­ìè, ïîä­ïà­ëè­ëà íàâå­ñû15, (3) è ïëà­ìÿ â îäíî ìãíî­âå­íèå ïîãëî­òè­ëî è èõ, è íàñûïü, è âñå ïëî­äû ñòîëü äëè­òåëü­íûõ òðóäîâ. Îò îðó­æèÿ è îãíÿ ïîãèá­ëè òàê­æå è ìíî­ãèå âîè­íû, òùåò­íî ïûòàâ­øè­å­ñÿ èñïðà­âèòü äåëî. (4) Êîãäà ýòà âåñòü äîñòèã­ëà Ðèìà, âñåõ îõâà­òè­ëî îò÷à­ÿ­íèå, à ñåíà­òî­ðîâ åùå è îçà­áî­÷åí­íîñòü. Îíè îïà­ñà­ëèñü, ÷òî òåïåðü óæ íå óäàñò­ñÿ ñïðà­âèòü­ñÿ ñî ñìó­òîé íè â ãîðî­äå, íè â ëàãå­ðå, ÷òî íàðîä­íûå òðè­áó­íû ñòà­íóò òîï­òàòü ãîñóäàð­ñòâî òàê, áóä­òî îíî ïîáåæ­äå­íî èìè. (5) È âîò òîãäà, ïîñî­âå­ùàâ­øèñü ïðåä­âà­ðè­òåëü­íî ìåæ­äó ñîáîé, â ñåíàò íåîæè­äàí­íî ÿâè­ëèñü òå, êòî ïî öåí­çó ïðè­íàä­ëå­æàë ê âñàä­íè­êàì, íî êîìó íå áûëè íàçíà­÷å­íû ëîøà­äè îò êàç­íû. Ïîëó­÷èâ äîç­âî­ëå­íèå ãîâî­ðèòü, îíè çàÿâè­ëè, ÷òî ñòðå­ìÿò­ñÿ ñëó­æèòü ãîñóäàð­ñòâó è ãîòî­âû ïðè­îá­ðå­ñòè êîíåé çà ñâîé ñ÷åò16. (6) Ñåíàò íå ïîæà­ëåë ñëîâ, äàáû âûðà­çèòü èì áëà­ãî­äàð­íîñòü. Êîãäà îá ýòîì ñòà­ëî èçâåñò­íî íà ôîðó­ìå è â Ãîðî­äå, ê êóðèè âíå­çàï­íî ñáå­æà­ëèñü ïëå­áåè. (7) Îíè ãîâî­ðè­ëè, ÷òî è òåì, êîìó ïîëî­æå­íî ñëó­æèòü ïåøè­ìè, ïîðà çàïè­ñàòü­ñÿ â âîé­ñêî è ïîðà­äåòü ãîñóäàð­ñòâó, îòáðî­ñèâ çàâåäåí­íûé ïîðÿäîê íàáî­ðà. Ïóñòü èõ âåäóò ïîä Âåéè èëè âîîá­ùå êóäà áóäåò íåîá­õî­äè­ìî. Îíè ðó÷à­þò­ñÿ, ÷òî èç-ïîä Âåé âåð­íóò­ñÿ íå ðàíü­øå, ÷åì âðà­æå­ñêèé ãîðîä áóäåò âçÿò. (8) Òóò óæå ñåíà­òî­ðàì åëå óäà­ëîñü ñîâëà­äàòü ñ áèâ­øèì ÷åðåç êðàé ëèêî­âà­íè­åì. (9) Åñëè ïðîñü­áà âñàä­íè­êîâ áûëà ïåðå­äà­íà íà ðàñ­ñìîò­ðå­íèå äîëæ­íîñò­íûõ ëèö, à èõ ñàìèõ ïðè­êà­çà­íî áëà­ãî­äà­ðèòü, òî òåïåðü íè ïëå­áå­åâ íå ñòà­ëè ïðè­ãëà­øàòü â êóðèþ, äàáû âûñëó­øàòü îòâåò, íè ñåíà­òî­ðû íå â ñèëàõ áûëè îñòà­âàòü­ñÿ â åå ñòå­íàõ. (10) Ñ âîç­âû­øå­íèÿ êàæ­äûé èç íèõ îò ñåáÿ îáðà­ùàë­ñÿ ê ñîáðàâ­øåé­ñÿ íà Êîìè­öèè òîë­ïå, ñ.237 ñëî­âà­ìè è æåñòà­ìè âûðà­æàÿ ðàäîñòü, îâëà­äåâ­øóþ ãîñóäàð­ñò­âîì, óâå­ðÿë, ÷òî ïðî­ÿâ­ëåí­íîå ñåãî­äíÿ ñîãëà­ñèå äåëà­åò Ðèì áëà­æåí­íûì, íåîäî­ëè­ìûì, âå÷­íûì, âîñ­õâà­ëÿë âñàä­íè­êîâ, âîñ­õâà­ëÿë íàðîä è ñàì ñåãî­äíÿø­íèé äåíü, ïðè­çíà­âàë, ÷òî ãîòîâ­íî­ñòüþ ê ïðè­ìè­ðå­íèþ è âåëè­êî­äó­øè­åì îíè ïðå­âçî­øëè ñåíàò. (11) Òî ó ñåíà­òî­ðîâ, òî ó ïëå­áå­åâ âûñòó­ïà­ëè íà ãëà­çàõ ñëå­çû ðàäî­ñòè. Íî âîò ñåíà­òî­ðîâ ïðè­çâà­ëè îáðàò­íî â êóðèþ, (12) ãäå è áûëî ïðè­íÿ­òî ïîñòà­íîâ­ëå­íèå, îáÿ­çû­âàâ­øåå âîåí­íûõ òðè­áó­íîâ ïîáëà­ãî­äà­ðèòü íà ñõîä­êå è êîí­íûõ è ïåøèõ âîè­íîâ è ïåðå­äàòü èì, ÷òî ñåíàò âñå­ãäà áóäåò ïîì­íèòü îá èõ ëþá­âè ê ðîäèíå, íî ñ÷è­òà­åò âñå æå íåîá­õî­äè­ìûì âñåì òåì, êòî âûçâàë­ñÿ äîá­ðî­âîëü­íî ñëó­æèòü âíå ïîëî­æåí­íî­ãî ñðî­êà, çàïëà­òèòü ïðè­÷è­òàþ­ùå­å­ñÿ èì æàëî­âà­íüå. Îïðå­äå­ëåí­íàÿ ñóì­ìà áûëà íàçíà­÷å­íà è âñàä­íè­êàì17, (13) êîòî­ðûå èìåí­íî òîãäà âïåð­âûå ñòà­ëè ïðî­õî­äèòü ñëóæ­áó ñî ñâî­è­ìè ñîá­ñò­âåí­íû­ìè êîíÿ­ìè. Ýòî äîá­ðî­âîëü­÷å­ñêîå âîé­ñêî, áóäó÷è ïðè­âåäå­íî ïîä Âåéè, íå òîëü­êî âîñ­ñòà­íî­âè­ëî óíè­÷òî­æåí­íûå îñàä­íûå ñîîðó­æå­íèÿ, íî äàæå âîç­âå­ëî íîâûå. Ïðî­äî­âîëü­ñò­âèå èç Ãîðî­äà ñòà­ëè ïîä­âî­çèòü ñ åùå áîëü­øèì òùà­íè­åì, íåæå­ëè ðàíü­øå, äàáû ñòîëü äîñòîé­íîå âîé­ñêî íå èñïû­òû­âà­ëî íè â ÷åì íåäî­ñòàò­êà.

7. par iam etiam in con­tio­ni­bus erat Ap­pius tri­bu­nis ple­bis, cum su­bi­to, un­de mi­ni­me quis cre­de­ret, ac­cep­ta ca­la­mi­tas apud Veios et su­pe­rio­rem Ap­pium in cau­sa et con­cor­diam or­di­num maio­rem ar­do­rem­que ad ob­si­den­dos per­ti­na­cius Veios fe­cit. [2] nam cum ag­ger pro­mo­tus ad ur­bem vi­neae­que tan­tum non iam iniunctae moe­ni­bus es­sent, dum ope­ra in­ter­diu fiunt in­ten­tius quam noc­te cus­to­diun­tur, pa­te­fac­ta re­pen­te por­ta in­gens mul­ti­tu­do fa­ci­bus ma­xi­me ar­ma­ta ig­nes co­nie­cit, [3] ho­rae­que mo­men­to si­mul ag­ge­rem ac vi­neas, tam lon­gi tem­po­ris opus, in­cen­dium hau­sit; mul­ti­que ibi mor­ta­les ne­qui­quam opem fe­ren­tes fer­ro ig­ni­que ab­sumpti sunt. [4] quod ubi Ro­mam est nun­tia­tum, maes­ti­tiam om­ni­bus, se­na­tui cu­ram me­tum­que inie­cit, ne tum ve­ro sus­ti­ne­ri nec in ur­be se­di­tio nec in castris pos­set et tri­bu­ni ple­bis ve­lut ab se vic­tae rei pub­li­cae in­sul­ta­rent, [5] cum re­pen­te qui­bus cen­sus eques­ter erat, equi pub­li­ci non erant ad­sig­na­ti, con­ci­lio pri­us in­ter se­se ha­bi­to se­na­tum adeunt fac­ta­que di­cen­di po­tes­ta­te equis se suis sti­pen­dia fac­tu­ros pro­mit­tunt. [6] qui­bus cum amplis­si­mis ver­bis gra­tiae ab se­na­tu ac­tae es­sent fa­ma­que ea fo­rum at­que ur­bem per­va­sis­set, su­bi­to ad cu­riam con­cur­sus fit ple­bis; [7] pe­destris or­di­nis aiunt nunc es­se ope­ram rei pub­li­cae extra or­di­nem pol­li­ce­ri, seu Veios seu quo alio du­ce­re ve­lint; si Veios duc­ti sint, ne­gant se in­de pri­us quam cap­ta ur­be hos­tium re­di­tu­ros es­se. [8] tum ve­ro iam su­per­fun­den­ti se lae­ti­tiae vix tem­pe­ra­tum est; non enim, si­cut equi­tes, da­to ma­gistra­ti­bus ne­go­tio lau­da­ri ius­si, [9] ne­que aut in cu­riam vo­ca­ti qui­bus res­pon­sum da­re­tur, aut li­mi­ne cu­riae con­ti­ne­ba­tur se­na­tus; sed pro se quis­que ex su­pe­rio­re lo­co ad mul­ti­tu­di­nem in co­mi­tio stan­tem vo­ce ma­ni­bus­que sig­ni­fi­ca­re pub­li­cam lae­ti­tiam, [10] bea­tam ur­bem Ro­ma­nam et in­vic­tam et aeter­nam il­la con­cor­dia di­ce­re, lau­da­re equi­tes, lau­da­re ple­bem, diem ip­sum lau­di­bus fer­re, vic­tam es­se fa­te­ri co­mi­ta­tem be­nig­ni­ta­tem­que se­na­tus. [11] cer­ta­tim pat­ri­bus ple­bi­que ma­na­re gau­dio lac­ri­mae, do­nec re­vo­ca­tis in cu­riam pat­ri­bus se­na­tus con­sul­tum fac­tum est ut tri­bu­ni mi­li­ta­res con­tio­ne ad­vo­ca­ta pe­di­ti­bus equi­ti­bus­que gra­tias age­rent, [12] me­mo­rem pie­ta­tis eorum er­ga pat­riam di­ce­rent se­na­tum fo­re; pla­ce­re autem om­ni­bus his vo­lun­ta­riam extra or­di­nem pro­fes­sis mi­li­tiam aera pro­ce­de­re; et equi­ti cer­tus nu­me­rus aeris est ad­sig­na­tus. [13] tum pri­mum equis suis me­re­re equi­tes coe­pe­runt. vo­lun­ta­rius duc­tus exer­ci­tus Veios non amis­sa mo­do res­ti­tuit ope­ra, sed no­va etiam insti­tuit. ab ur­be com­mea­tus in­ten­tio­re quam an­tea sub­ve­hi cu­ra, ne quid tam be­ne me­ri­to exer­ci­tui ad usum dees­set.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 15Ñð.: IV, 32, 2.
  • 16Âñàä­íè­êè, âõî­äèâ­øèå â 18 öåí­òó­ðèé, ïîëó­÷à­ëè îò ãîñóäàð­ñòâà êîíÿ è ñðåä­ñòâà íà åãî ñîäåð­æà­íèå, ñëóæ­áà æå âñàä­íè­êîâ «ñ ñîá­ñò­âåí­íûì êîíåì» áûëà ïðî­ÿâ­ëå­íè­åì èõ ãðàæ­äàí­ñêî­ãî ýíòó­çè­àç­ìà â ìîìåí­òû êðè­òè­÷å­ñêî­ãî ïîëî­æå­íèÿ äåë íà âîéíå.
  • 17Ïëà­òà âñàä­íè­êàì áûëà âòðîå âûøå, ÷åì ïåõî­òèí­öàì (ñð.: V, 12, 12 è ïðè­ìå÷. 26).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000508 1364000509 1364000510