Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
27. (1) Îòëè÷èâøèéñÿ ðàññóäèòåëüíîñòüþ è äîáëåñòüþ â âîëüñêîé âîéíå, óäà÷åé â òóñêóëàíñêîì ïîõîäå, òóò è òàì — ðåäêèì òåðïåíèåì è ñíèñõîæäåíèåì ê ñîòîâàðèùó, (2) Êàìèëë îñòàâèë äîëæíîñòü ïî èçáðàíèè âîåííûõ òðèáóíîâ ñëåäóþùåãî ãîäà [380 ã.]: Ëóöèÿ è Ïóáëèÿ Âàëåðèåâ (Ëóöèÿ â ïÿòûé ðàç, Ïóáëèÿ â òðåòèé), Ãàÿ Ñåðãèÿ (â òðåòèé ðàç), Ëóöèÿ Ìåíåíèÿ (ïîâòîðíî), Ïóáëèÿ Ïàïèðèÿ è Ñåðâèÿ Êîðíåëèÿ Ìàëóãèíñêîãî. (3) Íóæíû áûëè â ýòîì ãîäó è öåíçîðû, îñîáåííî èç-çà íåîïðåäåëåííûõ ñëóõîâ ïî ïîâîäó äîëãîâ; íàðîäíûå òðèáóíû çëîíàìåðåííî ïðåóâåëè÷èâàëè îáùèé èòîã, à ïðåóìåíüøàëè åãî òå, êîìó âûãîäíî áûëî ïðåäñòàâëÿòü äåëî òàê, áóäòî âûïëàòû ñòðàäàþò áîëåå îò íåäîáðîñîâåñòíîñòè, ÷åì îò íåñ÷àñòüÿ äîëæíèêîâ. (4) Èçáðàíû áûëè öåíçîðàìè Ãàé Ñóëüïèöèé Êàìåðèí è Ñïóðèé Ïîñòóìèé Ðåãèëëüñêèé, íî óæå íà÷àòîå äåëî áûëî ïðåðâàíî çà ñìåðòüþ Ïîñòóìèÿ, òàê êàê äàòü öåíçîðó äðóãîãî òîâàðèùà áûëî ïðîòèâíî áëàãî÷åñòèþ84. (5) Ïîýòîìó Ñóëüïèöèé îòêàçàëñÿ îò äîëæíîñòè; èçáðàíû áûëè äðóãèå öåíçîðû, íî, êàê îêàçàëîñü, îãðåøíî è îíè íå èñïðàâëÿëè äîëæíîñòü; èçáèðàòü æå öåíçîðîâ â òðåòèé ðàç áûëî áû ïðîòèâíî áëàãî÷åñòèþ, êîëü ñêîðî â ýòîì ãîäó áîãè êàê áóäòî áû íå ïðèíèìàëè öåíçóðû. (6) Íî íàðîäíûå òðèáóíû òâåðäèëè, ÷òî ýòî — íåïåðåíîñèìîå ãëóìëåíèå íàä ïëåáåÿìè: ïðîñòî ñåíàò èçáåãàåò îáíàðîäîâàòü çàïèñè, ñâèäåòåëüñòâóþùèå îá èìóùåñòâå êàæäîãî, òàê êàê íå õî÷åò, ÷òîáû îáíàðóæèëàñü ñóììà äîëãîâ, êîòîðàÿ ïîêàçàëà áû, ÷òî îäíà ÷àñòü ãðàæäàí çàäàâëåíà äðóãîþ, à ìåæäó òåì îáðåìåíåííûé äîëãàìè ïðîñòîé íàðîä òîëêàþò íàâñòðå÷ó âñå íîâûì è íîâûì âðàãàì. (7) Ïîâñþäó, óæå áåç ðàçáîðà, èùóò âîéí: ãîíÿþò ëåãèîíû îò Àíòèÿ ê Ñàòðèêó, îò Ñàòðèêà ê Âåëèòðàì, îòòóäà â Òóñêóë. Óæå ëàòèíàì, ãåðíèêàì, ïðåíåñòèíöàì ãðîçÿò âîéíîé èç íåíàâèñòè ñêîðåé ê ãðàæäàíàì, ÷åì ê âðàãàì; ëèøü áû äåðæàòü ïëåáååâ â âîéñêå, íå äàòü èì ïåðåäîõíóòü â Ãîðîäå, íå äàòü èì íà äîñóãå âñïîìíèòü î ñâîáîäå, ïîáûâàòü íà ñõîäêàõ, ãäå îíè ìîãëè áû èíîãäà ñëûøàòü ãîëîñ òðèáóíîâ, ñòðåìÿùèõñÿ îáëåã÷èòü äîëãè è ïîêîí÷èòü ñ ïðî÷èìè íåñïðàâåäëèâîñòÿìè. (8) Åñëè â äóøå ïðîñòîãî íàðîäà åùå ñîõðàíèëàñü ïàìÿòü îá îòå÷åñêîé ñâîáîäå, îí íå ïîòåðïèò, ÷òîáû êòî-òî èç ðèìñêèõ ãðàæäàí áûë çàêàáàëåí çà äîëãè èëè ÷òîáû íàçíà÷èëè íàáîð, ïîêóäà îáñëåäîâàíèå äîëãîâ è ðàññìîòðåíèå ìåð ïî èõ óìåíüøåíèþ íå ïîçâîëÿò êàæäîìó çíàòü, ÷òî́ åãî, ÷òî́ ÷óæîå, îñòàíåòñÿ ëè ó íåãî ñâîáîäíûì õîòÿ áû òåëî, èëè æå è îíî îáðå÷åíî îêîâàì. ñ.308 (9) Íàãðàäà, îáåùàííàÿ çà ìÿòåæ, òîò÷àñ è âûçâàëà ìÿòåæ, èáî è ê êàáàëå ïðèñóæäàëè ìíîãèõ, è ñåíàò èç-çà ñëóõîâ î ïðåíåñòèíñêîé âîéíå ïîñòàíîâèë íàáðàòü íîâûå ëåãèîíû, à òóò è òîìó è äðóãîìó ñòàëè ïðåïÿòñòâèåì è ïîìîùü òðèáóíîâ, è åäèíîäóøèå íàðîäà: (10) òðèáóíû íå ïîçâîëÿëè óâîäèòü ïðèãîâîðåííûõ äîëæíèêîâ, à ìîëîäåæü íå çàïèñûâàëàñü â âîéñêî. Ñåíàòîðîâ â ýòî âðåìÿ çàáîòèëî äàæå íå ñòîëüêî âçûñêàíèå ñ çàäîëæàâøèõ, ñêîëüêî íàáîð âîéñêà: â ñàìîì äåëå, óæå ïðèõîäèëè âåñòè î òîì, ÷òî âðàãè âûøëè èç Ïðåíåñòû è îñòàíîâèëèñü â ãàáèéñêèõ ïîëÿõ. (11) Íî è ýòîò ñëóõ åùå ïîäñòðåêíóë òðèáóíîâ ê áîðüáå, à íå îòâðàòèë îò íåå; è òîëüêî âîéíà, âïëîòíóþ ïðèäâèíóâøàÿñÿ ê ñàìûì ñòåíàì, ñìîãëà ïîãàñèòü ìÿòåæ â Ãîðîäå. |
27. Camillus, consilio et virtute in Volsco bello, felicitate in Tusculana expeditione, utrobique singulari adversus collegam patientia et moderatione insignis, [2] magistratu abiit creatis tribunis militaribus in insequentem annum L. et P. Valeriis — Lucio quintum, Publio tertium — et C. Sergio tertium L. Menenio iterum, P. Papirio, Ser. Cornelio Maluginense. [3] censoribus quoque eguit annus maxime propter incertam famam aeris alieni, adgravantibus summam etiam invidiae eius tribunis plebis, cum ab iis elevaretur, quibus fide magis quam fortuna debentium laborare creditum videri expediebat. [4] creati censores C. Sulpicius Camerinus Sp. Postumius Regillensis, coeptaque iam res morte Postumi, quia collegam suffici censori religio erat, interpellata est. [5] igitur cum Sulpicius abdicasset se magistratu censores alii vitio creati non gesserunt magistratum; tertios creari velut dis non accipientibus in eum annum censuram religiosum fuit. [6] eam vero ludificationem plebis tribuni ferendam negabant: fugere senatum testes tabulas publicas census cuiusque, quia nolint conspici summam aeris alieni, quae indicatura sit demersam partem a parte civitatis, cum interim obaeratam plebem obiectari aliis atque aliis hostibus. [7] passim iam sine ullo discrimine bella quaeri: ab Antio Satricum, ab Satrico Velitras, inde Tusculum legiones ductas; Latinis Hernicis Praenestinis iam intentari arma civium magis quam hostium odio, ut in armis terant plebem nec respirare in urbe aut per otium libertatis meminisse sinant aut consistere in contione, ubi aliquando audiant vocem tribuniciam de levando fenore et fine aliarum iniuriarum agentem. [8] quod si sit animus plebi memor patrum libertatis, se nec addici quemquam civem Romanum ob creditam pecuniam passuros neque dilectum haberi, donec inspecto aere alieno initaque ratione minuendi eius sciat unus quisque quid sui, quid alieni sit, supersit sibi liberum corpus an id quoque nervo debeatur. [9] merces seditionis proposita confestim seditionem excitavit. nam et addicebantur multi, et ad Praenestini famam belli novas legiones scribendas patres censuerant; quae utraque simul auxilio tribunicio et consensu plebis impediri coepta; [10] nam neque duci addictos tribuni sinebant neque iuniores nomina dabant. cum patribus minor in praesens cura creditae pecuniae iuris exsequendi quam dilectus esset — quippe iam a Praeneste profectos hostes in agro Gabino consedisse nuntiabatur — [11] interim tribunos plebis fama ea ipsa inritaverat magis ad susceptum certamen quam deterruerat; neque aliud ad seditionem exstinguendam in urbe quam prope inlatum moenibus ipsis bellum valuit. |