Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VI, ãë. 28

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Í. Êàçàíñêîãî. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9

28. (1) Èáî êîãäà ïðå­íå­ñòèí­öàì ñîîá­ùè­ëè, ÷òî â Ðèìå ñîâñåì íå íàáðà­ëè âîé­ñêà, íå íàçíà­÷è­ëè íèêà­êî­ãî âîæäÿ, ÷òî îòöû è ïðî­ñòîé íàðîä îáðà­òè­ëèñü äðóã ïðî­òèâ äðó­ãà, (2) òî ïðå­íå­ñòèí­ñêèå ïîë­êî­âîä­öû, óñìîò­ðåâ â ýòîì âåð­íûé ñëó­÷àé, áûñò­ðû­ìè ïåðå­õî­äà­ìè, ïîïó­ò­íî îïó­ñòî­øàÿ ïîëÿ, ïðè­äâè­íó­ëè çíà­ìå­íà ê ñàìûì Êîë­ëèí­ñêèì âîðîòàì. (3) Ïîë­íîå ñìÿ­òå­íèå íàñòà­ëî â Ãîðî­äå. Ïî çîâó ê îðó­æèþ ëþäè ñáå­ãà­þò­ñÿ íà ñòå­íû è ê âîðîòàì è, îáðà­òèñü íàêî­íåö îò ìÿòå­æà ê âîéíå, èçáè­ðà­þò äèê­òà­òî­ðà — Òèòà Êâèíê­öèÿ Öèí­öèí­íà­òà, (4) à îí íàçíà­÷à­åò íà÷àëü­íè­êîì êîí­íè­öû Àâëà Ñåì­ï­ðî­íèÿ Àòðà­òè­íà. Ëèøü òîëü­êî ïðî­øåë ñëóõ îá ýòîì, âðà­ãè ñðà­çó îòñòó­ïè­ëè îò ñòåí, à ðèì­ñêàÿ ìîëî­äåæü áåñ­ïðå­êî­ñëîâ­íî ïîä­÷è­íè­ëàñü ïðè­êà­çó: ñòîëü âåëèê áûë ñòðàõ ïåðåä äèê­òà­òó­ðîé.

(5) Ïîêà â Ðèìå øåë íàáîð âîé­ñêà, âðà­ãè ðàñ­êè­íó­ëè ñòàí íåïî­äà­ëå­êó îò ðåêè Àëëèè; îïó­ñòî­øàÿ îòòóäà âñþ îêðåñò­íîñòü, îíè ïîõâà­ëÿ­ëèñü ìåæ­äó ñîáîé, ÷òî çàíÿ­ëè ðîêî­âîå äëÿ ðèì­ëÿí ìåñòî; (6) áûòü çäåñü òàêî­ìó æå óæà­ñó è áåã­ñòâó, êàêîå áûëî â ãàëëü­ñêóþ âîé­íó. Âåäü åñëè ðèì­ëÿíå áîÿò­ñÿ äàæå äíÿ, îñâÿ­ùåí­íî­ãî çàïðå­òîì è îòìå­÷åí­íî­ãî èìå­íåì ýòî­ãî ìåñòà85, íàñêîëü­êî æå áîëü­øå Àëëèé­ñêî­ãî äíÿ óñòðà­øàò­ñÿ îíè âíîâü ñàìîé Àëëèè, ïàìÿò­íè­êà òàêî­ãî äëÿ íèõ ðàç­ãðî­ìà! Ïåðåä ãëà­çà­ìè ó íèõ áóäóò ñâè­ðå­ïûå ëèöà ãàë­ëîâ, à â óøàõ — çâó­êè ãàëëü­ñêîé ðå÷è. (7) Òàê, ïðå­äà­âà­ÿñü ïóñòûì ðàç­ìûø­ëå­íè­ÿì î ïóñòûõ âåùàõ, îíè ââå­ðè­ëè ñâîè íàäåæ­äû ñ÷à­ñòüþ ìåñòà86. Ðèì­ëÿíå æå, íàïðî­òèâ, äîñòà­òî÷­íî çíà­ëè, ÷òî, ãäå áû íè íàõî­äè­ëèñü âðà­ãè-ëàòè­íû, ýòî òå, êîãî îíè ïðî­äåð­æà­ëè ñòî ëåò â íåíà­ðó­øàå­ìîì ìèðå, ïîáåäèâ ó Ðåãèëëü­ñêî­ãî îçå­ðà; (8) à ìåñòî, çàïîì­íèâ­øå­å­ñÿ ïîðà­æå­íè­åì, ñêî­ðåå ïîáóæ­äà­ëî èõ ñìûòü ïàìÿòü îá ýòîì ïîçî­ðå, ÷åì âíó­øà­ëî ñòðàõ, áóä­òî åñòü êàêàÿ-òî çåì­ëÿ, ðîêî­âàÿ äëÿ èõ ïîáåä; (9) áîëü­øå òîãî, åñëè áû ñàìè ãàë­ëû íàãðÿ­íó­ëè íà òî æå ìåñòî, ðèì­ëÿíå áèëèñü áû òàê, êàê íåêî­ãäà â Ðèìå, âûç­âî­ëÿÿ îòå­÷å­ñòâî, êàê íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü îíè áèëèñü ó Ãàáèé87, ãäå êîí­÷è­ëîñü òåì, ÷òî óæå íè îäèí âðàã, êîòî­ðûé ïîáû­âàë â ðèì­ñêèõ ñòå­íàõ, íå âåð­íóë­ñÿ äîìîé ñ âåñòüþ î ïîáåäå èëè ïîðà­æå­íèè.

28. nam cum es­set Prae­nes­ti­nis nun­tia­tum nul­lum exer­ci­tum conscrip­tum Ro­mae, nul­lum du­cem cer­tum es­se, pat­res ac ple­bem in se­met ip­sos ver­sos, [2] oc­ca­sio­nem ra­ti du­ces eorum rap­tim ag­mi­ne ac­to per­vas­ta­tis pro­ti­nus ag­ris ad por­tam Col­li­nam sig­na in­tu­le­re. [3] in­gens in ur­be tre­pi­da­tio fuit. concla­ma­tum ad ar­ma, con­cur­sum­que in mu­ros ad­que por­tas est, tan­dem­que ab se­di­tio­ne ad bel­lum ver­si dic­ta­to­rem T. Quincti­um Cin­cin­na­tum crea­ve­re. [4] is ma­gistrum equi­tum A. Sempro­nium At­ra­ti­num di­xit. quod ubi audi­tum est — tan­tus eius ma­gistra­tus ter­ror erat, — si­mul hos­tes a moe­ni­bus re­ces­se­re et iunio­res Ro­ma­ni ad edic­tum si­ne ret­rac­ta­tio­ne con­ve­ne­re.

[5] dum conscri­bi­tur Ro­mae exer­ci­tus, castra in­te­rim hos­tium haud pro­cul Al­lia flu­mi­ne po­si­ta; in­de ag­rum la­te po­pu­lan­tes fa­ta­lem se ur­bi Ro­ma­nae lo­cum ce­pis­se in­ter se iac­ta­bant: [6] si­mi­lem pa­vo­rem in­de ac fu­gam fo­re ac bel­lo Gal­li­co fue­rit; ete­nim si diem con­tac­tum re­li­gio­ne in­sig­nem­que no­mi­ne eius lo­ci ti­meant Ro­ma­ni, quan­to ma­gis Al­lien­si die Al­liam ip­sam, mo­nu­men­tum tan­tae cla­dis, re­for­mi­da­tu­ros? spe­cies pro­fec­to iis ibi tru­ces Gal­lo­rum so­num­que vo­cis in ocu­lis at­que auri­bus fo­re. [7] has ina­nium re­rum ina­nes ip­sas vol­ven­tes co­gi­ta­tio­nes for­tu­nae lo­ci de­le­ga­ve­rant spes suas. Ro­ma­ni contra, ubi­cum­que es­set La­ti­nus hos­tis, sa­tis sci­re eum es­se quem ad Re­gil­lum la­cum de­vic­tum cen­tum an­no­rum pa­ce ob­no­xia te­nue­rint: [8] lo­cum in­sig­nem me­mo­ria cla­dis in­ri­ta­tu­rum se po­tius ad de­len­dam me­mo­riam de­de­co­ris, quam ut ti­mo­rem fa­ciat, ne qua ter­ra sit ne­fas­ta vic­to­riae suae; [9] quin ip­si si­bi Gal­li si of­fe­ran­tur il­lo lo­co, se ita pug­na­tu­ros ut Ro­mae pug­na­ve­rint in re­pe­ten­da pat­ria ut pos­te­ro die ad Ga­bios, tunc cum ef­fe­ce­rint ne quis hos­tis qui moe­nia Ro­ma­na intras­set nun­tium se­cun­dae ad­ver­sae­que for­tu­nae do­mum per­fer­ret.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 85Ñì. âûøå: 1, 11 è ïðè­ìå÷. 8—11.
  • 86Ñð. âûøå: 2, 3 è ïðè­ìå÷. 13 è 14.
  • 87Áèò­âà íà Ãàáèé­ñêîé äîðî­ãå («ó âîñü­ìî­ãî êàì­íÿ») ïðî­èçî­øëà â 390 ã. íà ñëå­äóþ­ùèé äåíü ïîñëå ïîïûò­êè ãàë­ëîâ çàõâà­òèòü Êàïè­òî­ëèé (ñì.: V, 49, 6). Âñÿ­êèé ðàç Ëèâèé ïîä­÷åð­êè­âà­åò, ÷òî íèêòî èç âðà­ãîâ íå âåð­íóë­ñÿ äîìîé ñ âåñòüþ îá èñõî­äå ñðà­æå­íèÿ (ñì.: ïðè­ìå÷. 126 ê êí. V).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000629 1364000630 1364000631