Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
25. (1) Åùå äî òîãî, êàê íîâûå êîíñóëû âñòóïèëè â äîëæíîñòü61, Ïîïèëèé, ê âåëèêîìó óäîâîëüñòâèþ ïðîñòîãî íàðîäà, îòïðàçäíîâàë òðèóìô íàä ãàëëàìè, â òîëïå æå ñëûøàëèñü íåäîóìåííûå âîçãëàñû: ðàçâå êîãî-íèáóäü ðàçî÷àðîâàë ýòîò ïëåáåéñêèé êîíñóë? (2) Ïðè ýòîì áðàíèëè äèêòàòîðà, ïîëó÷èâøåãî êîíñóëüñòâî â íàãðàäó çà îáõîä Ëèöèíèåâà çàêîíà: è íå ñòîëüêî áûëà îòâðàòèòåëüíà íåñïðàâåäëèâîñòü â äåëàõ ãîñóäàðñòâåííûõ, ñêîëüêî ñâîåêîðûñòèå â ëè÷íûõ — âåäü äèêòàòîð ïðîâîçãëàñèë êîíñóëîì ñåáÿ ñàìîãî!62 (3) Ãîä ýòîò áûë îòìå÷åí ÷åðåäîé ñàìûõ ðàçíûõ òðåâîëíåíèé. Ãàëëû, íå ïðèâûêøèå ê çèìíèì õîëîäàì, ñ Àëüáàíñêèõ ãîð ðàçáðåëèñü êòî êóäà, ÷òîáû ãðàáèòü ïîëÿ è ïîáåðåæüå; (4) à ñ ìîðÿ è Àíòèéñêîìó ïîáåðåæüþ, è Ëàâðåíòñêîìó êðàþ, è óñòüþ Òèáðà ãðîçèëè ãðå÷åñêèå êîðàáëè; ïîëó÷èëîñü äàæå òàê, ÷òî îäíàæäû ìîðñêèå ðàçáîéíèêè ñòîëêíóëèñü ñ ñóõîïóòíûìè, ïîìåðÿëèñü â áèòâå ñèëàìè, è ãàëëû îòîøëè â ëàãåðü, à ãðåêè — íàçàä ê êîðàáëÿì, íå çíàÿ, ñ÷èòàòü ëè ñåáÿ ïîáåæäåííûìè èëè ïîáåäèòåëÿìè. (5) Íî âñå ýòî íå øëî íè â êàêîå ñðàâíåíèå ñ óãðîçîé îò ñõîäà ëàòèíñêèõ ïëåìåí ó Ôåðåíòèíñêîé ðîùè è îò íåäâóñìûñëåííîãî èõ îòâåòà íà òðåáîâàíèå âûñòàâèòü ðèìëÿíàì âîèíîâ: «Äîâîëüíî ïðèêàçûâàòü òåì, â ÷üåé ïîìîùè íóæäàåòåñü: (6) ñ îðóæüåì â ðóêàõ ëàòèíàì ñïîäðó÷íåé çàùèùàòü ñâîþ ñâîáîäó, à íå ÷óæäîå âëàäû÷åñòâî». (7) Ñåíàò, ïðè äâóõ âíåøíèõ âîéíàõ îäíîâðåìåííî, âñòðåâîæåííûé åùå è èçìåíîé ñîþçíèêîâ, ïîñòàíîâèë ñòðàõîì îáóçäàòü òåõ, êîãî íå îáóçäàëà âåðíîñòü, è ïðèêàçàë êîíñóëàì ïðè íàáîðå âîéñêà óïîòðåáèòü ñâîþ âëàñòü âî âñåé ïîëíîòå; âåäü áåç ñîçûâà ñîþçíèêîâ ðàññ÷èòûâàòü ïðèõîäèòñÿ òîëüêî íà âîéñêî èç ãðàæäàí. (8) Ðàññêàçûâàþò, ÷òî îòîâñþäó — íå òîëüêî èç ãîðîäñêîé, íî äàæå èç äåðåâåíñêîé ñ.345 ìîëîäåæè — áûëî íàáðàíî äåñÿòü ëåãèîíîâ ïî ÷åòûðå òûñÿ÷è äâåñòè ïåõîòèíöåâ è òðèñòà âñàäíèêîâ; (9) à âåäü è ñåãîäíÿ, ñëó÷èñü ãäå-íèáóäü âòîðæåíüå íåïðèÿòåëÿ, íåëåãêî çàïîëó÷èòü òàêîå íåáûâàëîå âîéñêî, äàæå ñîáðàâøè âîåäèíî íûíåøíèå ñèëû ðèìñêîãî íàðîäà, åäâà óæå âìåùàåìûå â êðóã çåìíîé; âîò íàñêîëüêî ìû ïðåóñïåëè ëèøü â òîì, î ÷åì õëîïî÷åì: â áîãàòñòâå è ðîñêîøè63. (10) Ñðåäè ïðî÷èõ ïå÷àëüíûõ ñîáûòèé ýòîãî ãîäà — êîí÷èíà îäíîãî èç êîíñóëîâ, Àïïèÿ Êëàâäèÿ, çàñòàâøàÿ åãî â ïðèãîòîâëåíèÿõ ê âîéíå. Âñå äåëà ïåðåøëè ê Êàìèëëó; (11) õîòÿ îí è îñòàëñÿ åäèíñòâåííûì êîíñóëîì, íàçíà÷èòü íàä íèì äèêòàòîðà ñåíàòîðû ïîñòåñíÿëèñü, òî ëè èç óâàæåíèÿ âîîáùå ê åãî äîñòîèíñòâó, ÷òîáû íå óíèæàòü åãî ïîä÷èíåíüåì äèêòàòîðó, òî ëè ïîòîìó, ÷òî ñàìî èìÿ åãî ïðè ãàëëüñêîì íàøåñòâèè ñëóæèëî áëàãèì ïðåäçíàìåíîâàíèåì64. (12) Îñòàâèâ äâà ëåãèîíà äëÿ çàùèòû ãîðîäà, à âîñåìü ïîäåëèâøè ñ ïðåòîðîì Ëóöèåì Ïèíàðèåì, êîíñóë, ïàìÿòóÿ îá îò÷åé äîáëåñòè, áåç æðåáèÿ âçÿë íà ñåáÿ âîéíó ñ ãàëëàìè, (13) ïðåòîðó æå ïðèêàçàë îõðàíÿòü ìîðñêîå ïîáåðåæüå è íå äàâàòü ãðåêàì âûñàäèòüñÿ; à ñàì ñïóñòèëñÿ â ïîìïòèéñêóþ çåìëþ è çäåñü, íå æåëàÿ áåç êðàéíåé íåîáõîäèìîñòè ñðàæàòüñÿ íà ðàâíèíå, èáî îí ñ÷èòàë, ÷òî âðàã, âûíóæäåííûé æèòü ãðàáåæîì, óñìèðåí äîâîëüíî, åñëè ýòîò ðàçáîé ïðåñå÷ü, âûáðàë ñåáå óäîáíîå äëÿ ñòîÿíêè ìåñòî. |
25. prius quam inirent novi consules magistratum, triumphus a Popilio de Gallis actus magno favore plebis; mussantesque inter se rogitabant num quem plebeii consulis paeniteret; [2] simul dictatorem increpabant, qui legis Liciniae spretae mercedem privata cupiditate quam publica iniuria foediorem cepisset, ut se ipse consulem dictator crearet. [3] annus multis variisque motibus fuit insignis: Galli ex Albanis montibus, quia hiemis vim pati nequiverant, per campos maritimaque loca vagi populabantur; [4] mare infestum classibus Graecorum erat oraque litoris Antiatis Laurensque tractus et Tiberis ostia, ut praedones maritimi cum terrestribus congressi ancipiti semel proelio decertarint dubiique discesserint in castra Galli, Graeci retro ad naves, victos se an victores putarent. [5] inter hos longe maximus exstitit terror concilia populorum Latinorum ad lucum Ferentinae habita responsumque haud ambiguum imperantibus milites Romanis datum, absisterent imperare iis, quorum auxilio egerent: [6] Latinos pro sua libertate potius quam pro alieno imperio laturos arma. [7] inter duo simul bella externa defectione etiam sociorum senatus anxius, cum cerneret metu tenendos quos fides non tenuisset, extendere omnes imperii vires consules dilectu habendo iussit: civili quippe standum exercitu esse, quando socialis coetus desereret. [8] undique, non urbana tantum sed etiam agresti iuventute, decem legiones scriptae dicuntur quaternum milium et ducenorum peditum equitumque trecenorum, [9] quem nunc novum exercitum, si qua externa vis ingruat, hae vires populi Romani, quas vix terrarum capit orbis, contractae in unum haud facile efficiant; adeo in quae laboramus sola crevimus, divitias luxuriamque. [10] inter cetera tristia eius anni consul alter Ap. Claudius in ipso belli apparatu moritur; redieratque res ad Camillum, [11] cui unico consuli vel ob aliam dignationem haud subiciendam dictaturae vel ob omen faustum ad Gallicum tumultum cognominis dictatorem adrogari haud satis decorum visum est patribus. [12] consul duabus legionibus urbi praepositis, octo cum L. Pinario praetore divisis, memor paternae virtutis Gallicum sibi bellum extra sortem sumit, praetorem maritimam oram tutari Graecosque arcere litoribus iussit. [13] et cum in agrum Pomptinum descendisset, quia neque in campis congredi nulla cogente re volebat, et prohibendo populationibus quos rapto vivere necessitas cogeret satis domari credebat hostem, locum idoneum stativis delegit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß