Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
24. (1) Íî åùå íå íàâåðíÿêà çà ðèìëÿíàìè îñòàâàëàñü ïîáåäà: ñïóñòèâøèñü íà ðàâíèíó, îíè ñòîëêíóëèñü ñ íîâîþ ãðîìàäîþ. (2) Äåéñòâèòåëüíî, ãàëëîâ áûëî òàêîå ìíîæåñòâî, ÷òî, íå îáðàùàÿ íèêàêîãî âíèìàíèÿ íà ïîäîáíûå ïîòåðè, îíè, ñëîâíî çàâÿçûâàÿ åùå îäíî, íîâîå ñðàæåíèå, äâèíóëè ïðîòèâ îäîëåâàâøåãî èõ ïðîòèâíèêà ñâåæèå ñèëû. (3) Íàñòóïëåíèå ðèìëÿí îñòàíîâèëîñü, ïîòîìó ÷òî, âî-ïåðâûõ, èì, óòîìëåííûì áîåì, ïðåäñòîÿëî âíîâü ñðàæàòüñÿ, à, âî-âòîðûõ, êîíñóëó, äåéñòâîâàâøåìó áåç îïàñêè â ñàìûõ ïåðâûõ ðÿäàõ, äðîòèê ïî÷òè íàñêâîçü ïðîíçèë ëåâîå ïëå÷î60 è îí íåíàäîëãî ïîêèíóë ñòðîé. (4) Èç-çà âñåõ ýòèõ ïðîìåäëåíèé ïîáåäà óæå óñêîëüçàëà èç ðóê, êîãäà êîíñóë ñ ïåðåâÿçàííîé ðàíîé âíîâü âûåõàë ê ïåðåäîâûì çíàìåíàì. «×òî ñòîèòå, âîèíû? — êðèêíóë îí. — Çäåñü ïåðåä âàìè íå ëàòèíÿíå ñ ñàáèíÿíàìè; ýòî òåõ, îäîëåâ îðóæüåì, ìîæíî èç âðàãîâ ñäåëàòü ñîþçíèêàìè! (5) Íåò, íà äèêèõ çâåðåé ìû îáíàæèëè ìå÷è: ëèáî èõ êðîâü ïðåäñòîèò ïðîëèòü, ëèáî ñâîþ. Âû îòðàçèëè âðàãîâ îò ëàãåðÿ, ñáðîñèëè ñ âàëà, ó âàøèõ íîã ïðîñòåðòû èõ òðóïû. Êàê õîëìû âû çàâàëèëè ãðóäàìè òåë, òàê ïîêðîéòå èìè è ïîëå! (6) Íå÷åãî æäàòü, ïîêà îíè ñàìè îò âàñ ïîáåãóò: âûíîñèòå çíàìåíà è òåñíèòå âðàãà!» (7) È âîèíû, ñíîâà îáîäðåííûå ýòèìè ñëîâàìè, çàñòàâèëè äðîãíóòü ïåðåäîâûå ìàíèïóëû ãàëëîâ, ñ.344 à ïîòîì êëèíüÿìè âðåçàëèñü â ñåðåäèíó âðàæåñêîãî ñòðîÿ. (8) Òîãäà âàðâàðû, ñìåøàâøèñü, áåç ÿñíûõ ïðèêàçîâ, áåç âîæäåé, îòêàòèëèñü, ñìèíàÿ çàäíèõ, à ïîòîì, ðàññåÿííûå ïî ïîëþ, îïðîìåòüþ ïðîì÷àëèñü äàæå ìèìî ñîáñòâåííîãî ëàãåðÿ è êèíóëèñü ê Àëüáàíñêîé âåðøèíå, ñàìîé ïðèìåòíîé ñðåäè ðàâíûõ õîëìîâ. (9) Êîíñóë ïðåñëåäîâàë âðàãà òîëüêî äî ëàãåðÿ, òàê êàê è ðàíà åãî ìó÷èëà, è ïîäñòàâëÿòü âîéñêî ïîä óäàð íåïðèÿòåëåé ñ õîëìîâ îí íå õîòåë. Ðàçäàâ âîèíàì âñþ äîáû÷ó, âçÿòóþ â ëàãåðå, ïîáåäîíîñíîå âîéñêî ñ áîãàòûìè ãàëëüñêèìè äîñïåõàìè îí ïðèâåë â Ðèì. (10) Èç-çà ðàíû êîíñóëà òðèóìô îòëîæèëè; ïî òîé æå ïðè÷èíå ñåíàòó ïîíàäîáèëñÿ äèêòàòîð, ÷òîáû çà áîëåçíüþ êîíñóëîâ áûëî êîìó ïðîâîäèòü âûáîðû. (11) Èçáðàííûé äèêòàòîðîì Ëóöèé Ôóðèé Êàìèëë — íà÷àëüíèêîì êîííèöû ïðè íåì ñòàë Ïóáëèé Êîðíåëèé Ñöèïèîí — âåðíóë ïàòðèöèÿì ïðåæíåå îáëàäàíèå êîíñóëüñòâîì; ñåíàòîðû â áëàãîäàðíîñòü çà ýòî ïðèëîæèëè âñå óñèëèÿ, ÷òîáû êîíñóëîì ñäåëàëñÿ îí ñàì, à ñâîèì òîâàðèùåì îí îáúÿâèë Àïïèÿ Êëàâäèÿ Êðàññà [348 ã.]. |
24. necdum certa Romanis victoria erat; alia in campum degressis supererat moles; [2] namque multitudo Gallorum, sensum omnem talis damni exsuperans, velut nova rursus exoriente acie integrum militem adversus victorem hostem ciebat; [3] stetitque suppresso impetu Romanus, et quia iterum fessis subeunda dimicatio erat, et quod consul, dum inter primores incautus agitat, laevo umero matari prope traiecto cesserat parumper ex acie. [4] iamque omissa cunctando victoria erat, cum consul volnere alligato revectus ad prima signa «quid stas, miles?» inquit; «non cum Latino Sabinoque hoste res est, quem victum armis socium ex hoste facias; [5] in beluas strinximus ferrum; hauriendus aut dandus est sanguis. propulistis a castris, supina valle praecipites egistis, stratis corporibus hostium superstatis; complete eadem strage campos qua montes replestis. [6] nolite exspectare, dum stantes vos fugiant; inferenda sunt signa et vadendum in hostem». [7] his adhortationibus iterum coorti pellunt loco primos manipulos Gallorum; cuneis deinde in medium agmen perrumpunt. [8] inde barbari dissipati, quibus nec certa imperia nec duces essent, vertunt impetum in suos; fusique per campos et praeter castra etiam sua fuga praelati, quod editissimum inter aequales tumulos occurrebat oculis, arcem Albanam petunt. [9] consul non ultra castra insecutus, quia et volnus degravabat et subicere exercitum tumulis ab hoste occupatis nolebat, praeda omni castrorum militi data victorem exercitum opulentumque Gallicis spoliis Romam reduxit. [10] moram triumpho volnus consulis attulit eademque causa dictatoris desiderium senatui fecit, ut esset qui aegris consulibus comitia haberet. [11] dictator L. Furius Camillus dictus, addito magistro equitum P. Cornelio Scipione, reddidit patribus possessionem pristinam consulatus. ipse ob id meritum ingenti patrum studio creatus consul collegam Ap. Claudium Crassum dixit. |