Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 34

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

34. (1) Âïðî­÷åì, ýòó ðàäîñòü ÷óòü áûëî íå îìðà­÷è­ëà êðóï­íàÿ íåóäà­÷à â Ñàì­íèè. Äåëî â òîì, ÷òî êîí­ñóë Êîð­íå­ëèé, âûñòó­ïèâ èç Ñàòè­êó­ëû, ïî íåîñòî­ðîæ­íî­ñòè çàâåë âîé­ñêî â ëåñè­ñòûå ãîðû, ÷åðåç êîòî­ðûå ìîæ­íî áûëî ïðîé­òè òîëü­êî ïî óùå­ëüþ, ãäå ïîâåð­õó ñî âñåõ ñòî­ðîí çàñå­ëè âðà­ãè; (2) à çàìå­òèë îí íåïðè­ÿ­òå­ëÿ, ãîòî­âî­ãî óäà­ðèòü íà íåãî ñâåð­õó, ëèøü êîãäà îòâå­ñòè âîé­ñêî â áåç­îïàñ­íîå ìåñòî ñòà­ëî óæå íåâîç­ìîæ­íî. (3) Ïîêà ñàì­íè­òû æäà­ëè, ÷òîáû âñå ïîë­êè âòÿ­íó­ëèñü â ãëó­áè­íó ëîùè­íû, Ïóá­ëèé Äåöèé, âîåí­íûé òðè­áóí, ïðè­ìå­òèë âûäà­âàâ­øó­þ­ñÿ ñðå­äè ãîð âîç­âû­øåí­íîñòü, êîòî­ðàÿ ãîñ­ïîä­ñò­âî­âà­ëà íàä ëàãå­ðåì íåïðè­ÿ­òå­ëÿ; äëÿ âîé­ñêà ñî âñåì îáî­çîì îíà áûëà ïî÷òè íåäî­ñòóï­íà, íî çàíÿòü åå íàëåã­êå íå ñîñòàâ­ëÿ­ëî òðóäà. (4) È âîò îí ãîâî­ðèò îðî­áåâ­øå­ìó êîí­ñó­ëó: «Âèäèøü, Àâë Êîð­íå­ëèé, òó âåð­øè­íó íàä âðà­ãà­ìè? Òî îïëîò íàøåé íàäåæ­äû è ñïà­ñå­íèÿ, åñëè ìû çàé­ìåì åãî íå ìåø­êàÿ, áëà­ãî ñàì­íè­òû ñîñëå­ïó åãî ïðî­ãëÿäå­ëè. (5) Äàé ìíå òîëü­êî ïðèí­öè­ïîâ è ãàñòà­òîâ èç îäíî­ãî ëåãè­î­íà; è, êîãäà ÿ ïðî­áå­ðóñü ñ íèìè òóäà íà âåð­øè­íó, òîãäà ñïå­øè îòñþäà ïðî÷ü áåç âñÿ­êî­ãî ñòðà­õà è ñïà­ñàé ñåáÿ è âîé­ñêî; âåäü âðà­ãè, îòêðû­òûå âñåì íàøèì óäà­ðàì, íå ñìî­ãóò òðî­íóòü­ñÿ ñ ìåñòà, ðàç­âå ÷òî íà ñâîþ ïîãè­áåëü. (6) À íàñ ïîòîì âûðó­÷àò èëè ñ÷à­ñòèå íàðî­äà ðèì­ñêî­ãî, èëè íàøà ñîá­ñò­âåí­íàÿ äîá­ëåñòü».

Ïîëó­÷èâ íà òî îò êîí­ñó­ëà îäîá­ðå­íèå è îòðÿä, îí ïîòè­õîíü­êó âçî­áðàë­ñÿ ïî ñêëî­íó ãîðû, (7) è âðàã íå çàìå­òèë åãî, ïîêà îí íå îêà­çàë­ñÿ óæå âáëè­çè íóæ­íî­ãî ìåñòà. (8) Âñå òîãäà îöå­ïå­íå­ëè îò èçóì­ëå­íèÿ; è êîí­ñóë, ïîëü­çó­ÿñü òåì, ÷òî Äåöèé ïðè­êî­âàë ê ñåáå âñå­îá­ùåå âíè­ìà­íèå, ïîëó­÷èë âðå­ìÿ âûâå­ñòè âîé­ñêî íà ðàâ­íèí­íîå ìåñòî, à òðè­áóí çàñåë íà ñàìîé âåð­øèíå ãîðû. (9) Ïîêà ñàì­íè­òû ìå÷óò­ñÿ òî òóäà, òî ñþäà, îíè è òàì è çäåñü óïóñ­êà­þò óäîá­íûé ñëó­÷àé; è êîí­ñó­ëà îíè âûíóæ­äå­íû òåïåðü ïðå­ñëå­äî­âàòü ëèøü ïî òîìó æå óùå­ëüþ, ãäå îí òîëü­êî ÷òî áûë äëÿ èõ êîïèé êàê íà ëàäî­íè, à äâè­íóòü ñâîè îòðÿäû ââåðõ íà õîëì, çàíÿ­òûé íàä íèìè Äåöè­åì, èì íå ïîä ñèëó. (10) Îäíà­êî îñî­áåí­íàÿ çëîñòü ðàç­çà­äî­ðè­âà­åò èõ íà òåõ, êòî ïåðå­õâà­òèë ó íèõ ñ÷àñò­ëè­âûé ñëó­÷àé, äà ê òîìó æå îòðÿä Äåöèÿ è ñîâñåì ðÿäîì, è íåâå­ëèê; (11) òî õîòÿò îíè ñî âñåõ ñòî­ðîí îêðó­æèòü õîëì âîé­ñêà­ìè, ÷òîá îòðå­çàòü Äåöèÿ îò êîí­ñó­ëà, òî — îòêðûòü åìó ïðî­õîä, ÷òîáû íàïàñòü, êîãäà îí ñïó­ñòèò­ñÿ â ëîùè­íó; â ýòîé íåðå­øè­òåëü­íî­ñòè è çàñòà­åò èõ íî÷ü.

(12) Ñíà­÷à­ëà Äåöèé ñîáè­ðàë­ñÿ ñ âîç­âû­øåí­íî­ãî ìåñòà óäà­ðèòü ñ.355 ïî íàïà­äàþ­ùèì íà õîëì ñíè­çó. Ïîòîì åãî îõâà­òè­ëî èçóì­ëå­íüå, ïîòî­ìó ÷òî â áîé âðà­ãè íå âñòó­ïà­ëè, à åæå­ëè îò ýòî­ãî íàìå­ðå­íèÿ îíè îòêà­çà­ëèñü, îïà­ñà­ÿñü íåâû­ãîä­íî­ãî ïîëî­æå­íèÿ, òî âåäü óêðåï­ëå­íè­åì è âàëîì îíè åãî òîæå íå îêðó­æè­ëè. (13) Òîãäà, ñîçâàâ öåí­òó­ðè­î­íîâ, Äåöèé ñêà­çàë: «Êàêàÿ íåèñ­êó­øåí­íîñòü â âîåí­íîì äåëå è ÷òî çà áåñ­ïå÷­íîñòü! È êàê ýòî îíè îäåð­æà­ëè ïîáåäó íàä ñèäè­öè­íà­ìè è êàì­ïàí­öà­ìè? Âû âèäè­òå, îòðÿäû èõ äâè­æóò­ñÿ òî òóäà, òî ñþäà è òî ñîáè­ðà­þò­ñÿ âìå­ñòå, òî âûñò­ðà­è­âà­þò­ñÿ â ðÿä; îäíà­êî çà ðàáîòû íèêòî íå áåðåò­ñÿ, èíà­÷å íàñ áû óæå îêðó­æè­ëè âàëîì. (14) Ïðà­âî æå, ìû áóäåì íå óìíåå èõ, åñëè çàäåð­æèì­ñÿ çäåñü äîëü­øå, ÷åì ñëå­äó­åò. Òàê ñòó­ïàé­òå çà ìíîþ, ÷òîáû çàñâåò­ëî ðàç­âåäàòü, ãäå ó íèõ ñòî­èò îõðà­íà è ãäå åñòü âûõîä îòñþäà». (15) Çàâåð­íóâ­øèñü â ïëàù ïðî­ñòî­ãî âîè­íà è ñîïðî­âîæ­äàå­ìûé öåí­òó­ðè­î­íà­ìè òîæå â îáëè­êå ðÿäî­âûõ, äàáû âðàã íå çàìå­òèë, ÷òî âîæäü ñîâåð­øà­åò îáõîä, îí îñìîò­ðåë âñå õîäû è âûõî­äû.

34. ce­te­rum hoc gau­dium mag­na pro­pe cla­de in Sam­nio foe­da­tum est. nam ab Sa­ti­cu­la pro­fec­tus Cor­ne­lius con­sul exer­ci­tum in­cau­te in sal­tum ca­va val­le per­vium cir­ca­que in­ses­sum ab hos­te in­du­xit [2] nec pri­us quam re­ci­pi tu­to sig­na non po­te­rant im­mi­nen­tem ca­pi­ti hos­tem vi­dit. [3] dum id mo­rae Sam­ni­ti­bus est, quoad to­tum in val­lem in­fi­mam de­mit­te­ret ag­men, P. De­cius tri­bu­nus mi­li­tum conspi­cit unum edi­tum in sal­tu col­lem, im­mi­nen­tem hos­tium castris, adi­tu ar­duum im­pe­di­to ag­mi­ni, ex­pe­di­tis haud dif­fi­ci­lem. [4] ita­que con­su­li ter­ri­to ani­mi «Vi­des­ne tu» in­quit, «A. Cor­ne­li, ca­cu­men il­lud sup­ra hos­tem? arx il­la est spei sa­lu­tis­que nostrae, si eam, quo­niam cae­ci re­li­que­re Sam­ni­tes, im­pig­re ca­pi­mus. [5] ne tu mi­hi plus quam uni­us le­gio­nis prin­ci­pes has­ta­tos­que de­de­ris; cum qui­bus ubi eva­se­ro in sum­mum, per­ge hinc om­ni li­ber me­tu, te­que et exer­ci­tum ser­va; ne­que enim mo­ve­ri hos­tis, su­biec­tus no­bis ad om­nes ic­tus, si­ne sua per­ni­cie po­te­rit. [6] nos dein­de aut for­tu­na po­pu­li Ro­ma­ni aut nostra vir­tus ex­pe­diet». [7] con­lau­da­tus ab con­su­le ac­cep­to prae­si­dio va­dit oc­cul­tus per sal­tum; nec pri­us ab hos­te est vi­sus quam lo­co quem pe­te­bat appro­pin­qua­vit. [8] in­de ad­mi­ra­tio­ne pa­ven­ti­bus cunctis cum om­nium in se ver­tis­set ocu­los, et spa­tium con­su­li de­dit ad sub­du­cen­dum ag­men in aequio­rem lo­cum et ip­se in sum­mo consti­tit ver­ti­ce. [9] Sam­ni­tes dum huc il­luc sig­na ver­tunt ut­rius­que rei amis­sa oc­ca­sio­ne ne­que in­se­qui con­su­lem ni­si per ean­dem val­lem, in qua pau­lo an­te su­biec­tum eum te­lis suis ha­bue­rant, pos­sunt, nec eri­ge­re ag­men in cap­tum su­per se ab De­cio tu­mu­lum; [10] sed cum ira in hos ma­gis, qui for­tu­nam ge­ren­dae rei eri­pue­rant, tum pro­pin­qui­tas lo­ci at­que ip­sa pau­ci­tas in­ci­tat; [11] et nunc cir­cum­da­re un­di­que col­lem ar­ma­tis vo­lunt, ut a con­su­le De­cium in­terclu­dant, nunc viam pa­te­fa­ce­re, ut deg­res­sos in val­lem ado­rian­tur. in­cer­tos quid age­rent nox oppres­sit.

[12] De­cium pri­mum spes te­nuit cum su­beun­ti­bus in ad­ver­sum col­lem ex su­pe­rio­re lo­co se pug­na­tu­rum; dein­de ad­mi­ra­tio in­ces­sit quod nec pug­nam ini­rent nec, si ab eo con­si­lio ini­qui­ta­te lo­ci de­ter­re­ren­tur, ope­re se val­lo­que cir­cum­da­rent. [13] tum cen­tu­rio­ni­bus ad se vo­ca­tis: «quae­nam il­la insci­tia bel­li ac pig­ri­tia est, aut quo­nam mo­do is­ti ex Si­di­ci­nis Cam­pa­nis­que vic­to­riam pe­pe­re­runt? huc at­que il­luc sig­na mo­ve­ri ac mo­do in unum con­fer­ri mo­do edu­ci vi­de­tis; opus qui­dem in­ci­pit ne­mo, cum iam cir­cum­da­ti val­lo po­tue­ri­mus es­se. [14] tum ve­ro nos si­mi­les is­to­rum si­mus, si diu­tius hic mo­re­mur quam com­mo­dum sit. agi­te­dum, ite me­cum ut, dum lu­cis ali­quid su­pe­rest, qui­bus lo­cis prae­si­dia po­nant, qua pa­teat hinc exi­tus, explo­re­mus». [15] haec om­nia sa­gu­lo gre­ga­li amic­tus cen­tu­rio­ni­bus item ma­ni­pu­la­rium mi­li­tum ha­bi­tu duc­tis, ne du­cem cir­cu­mi­re hos­tes no­ta­rent, per­lustra­vit.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000735 1364000736 1364000737