Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 37

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

37. (1) Ïîñëå òàêî­ãî èñõî­äà äåëà êîí­ñóë, ñîáðàâ âîé­ñêî­âóþ ñõîä­êó, âîçäàë õâà­ëó çàñëó­ãàì Ïóá­ëèÿ Äåöèÿ, ïðè­÷åì íå òîëü­êî òåì, î êîòî­ðûõ óæå íà÷è­íàë ãîâî­ðèòü, íî è òåì, ÷òî ïðè­áà­âè­ëèñü ñ íîâû­ìè åãî ïîäâè­ãà­ìè, è, êðî­ìå ïðî­÷èõ âîåí­íûõ äàðîâ, îí æàëó­åò åãî çîëîòûì âåí­êîì è ñîò­íåé áûêîâ, à åùå îäíèì áûêîì îñî­áåí­íûì: áåëûì, òó÷­íûì, ñ çîëî­÷å­íû­ìè ðîãà­ìè. (2) Âîè­íîâ, áûâ­øèõ ñ Äåöè­åì â îòðÿäå, êîí­ñóë òîæå ïîæà­ëî­âàë íàâñå­ãäà äâîé­íûì äîâîëü­ñò­âè­åì, à åäè­íîâðå­ìåí­íî êàæ­äî­ìó äàë ïî áûêó è ïî äâå òóíè­êè. Âñëåä çà êîí­ñóëü­ñêè­ìè äàðà­ìè ëåãè­î­íû ïðè ãðîì­êèõ êðè­êàõ îäîá­ðå­íèÿ âîç­ëà­ãà­þò íà Äåöèÿ âåíîê èç òðà­âû çà ñíÿ­òèå îñà­äû, äðó­ãîé âåíîê â çíàê òîé æå ÷åñòè âîç­ëà­ãà­åò íà íåãî åãî ñîá­ñò­âåí­íûé îòðÿä91. (3) Óêðà­øåí­íûé ýòè­ìè çíà­êà­ìè îòëè­÷èÿ, îí ïðè­íåñ îñî­áåí­íî­ãî áûêà â æåðò­âó Ìàð­ñó, à ñîò­íþ áûêîâ ïåðå­äàë â äàð âîè­íàì, áûâ­øèì ñ íèì â ïîõî­äå. Äëÿ íèõ æå ëåãè­î­íå­ðû ïðè­íåñ­ëè ïî ìåðå õëå­áà è âèíà êàæ­äî­ìó, è âñå ýòî ñäå­ëà­ëîñü ìãíî­âåí­íî ïîä äðóæ­íûå êðè­êè, îçíà­÷àâ­øèå âñå­îá­ùåå îäîá­ðå­íèå.

(4) Òðåòüå ñðà­æå­íèå ïðî­èçî­øëî ïîä Ñâåñ­ñó­ëîé, ãäå âîé­ñêî ñàì­íè­òîâ, îáðà­ùåí­íîå â áåã­ñòâî Ìàð­êîì Âàëå­ðè­åì, âûçâàâ­øè èç äîìó öâåò þíî­øå­ñòâà, ðåøè­ëî èñïû­òàòü ñóäü­áó â ïîñëåä­íåé ñõâàò­êå. (5) Âñòðå­âî­æåí­íûå ãîí­öû ïðè­áû­ëè èç Ñâåñ­ñó­ëû â Êàïóþ, à îòòóäà ñïåø­íî ïîñêà­êà­ëè âñàä­íè­êè ê êîí­ñó­ëó Âàëå­ðèþ ïðî­ñèòü ïîìî­ùè. (6) Òîò­÷àñ ïîä­íÿ­ëè çíà­ìå­íà è, îñòà­âèâ âåñü ëàãåð­íûé îáîç ïîä ñèëü­íîé îõðà­íîé, áûñò­ðî äâè­íó­ëèñü â ïîõîä. Âáëè­çè îò âðà­ãà îíè ñòà­ëè ëàãå­ðåì, çàíÿâ î÷åíü ìàëî ìåñòà, òàê êàê âìå­ñòî âüþ÷­íî­ãî ñòà­äà è òîë­ïû ïîãîí­ùè­êîâ ó íèõ áûëè òîëü­êî êîíè. (7) Ñàì­íèò­ñêîå âîé­ñêî âûñòðî­è­ëîñü â áîå­âîì ïîðÿä­êå, ñëîâ­íî áîé íà÷­íåò­ñÿ íåìåä­ëåí­íî; à êîãäà íèêòî íå äâè­íóë­ñÿ èì íàâñòðå­÷ó, ñ óãðî­æàþ­ùèì âèäîì ïîä­ñòó­ïè­ëè ê ñòà­íó ïðî­òèâ­íè­êà. (8) Óâèäàâ òàì âîè­íîâ íà âàëó è óçíàâ îò ðàçî­ñëàí­íûõ ëàçóò­÷è­êîâ, â êàêîì òåñ­íîì êîëü­öå çàêëþ­÷åí ëàãåðü, îíè ðåøè­ëè, ÷òî âðà­ãîâ î÷åíü ìàëî, (9) è âåñü ñòðîé çàøó­ìåë, òðå­áóÿ çàñû­ïàòü ðâû, ðàç­ðó­øèòü âàë è âîðâàòü­ñÿ â ëàãåðü; ýòî áåç­ðàñ­ñóä­ñòâî ïîëî­æè­ëî áû êîíåö âîéíå, åñëè á âîæäè íå ñäåð­æà­ëè ïîðûâ âîè­íîâ, (10) Ìåæ òåì ïîñêîëü­êó èõ ñîá­ñò­âåí­íîå îãðîì­íîå âîé­ñêî èñïû­òû­âà­ëî òðóä­íî­ñòè ñ ïðî­ïè­òà­íè­åì è ñïåð­âà èç-çà ñèäå­íèÿ ïîä Ñâåñ­ñó­ëîé, à òåïåðü èç-çà îòñðî÷­êè áèò­âû äåëî äîøëî ïî÷òè äî ñ.358 ïîë­íî­ãî èñòî­ùå­íèÿ ïðè­ïà­ñîâ, òî áûëî ðåøå­íî, ïîêóäà âðàã â îñà­äå äðî­æèò îò ñòðà­õà, îòïðà­âèòü âîè­íîâ â ïîëÿ çà ïðî­äî­âîëü­ñò­âè­åì; (11) à òåì âðå­ìå­íåì ó ðèì­ëÿí, ñèäÿ­ùèõ íà ìåñòå è ïðè­íåñ­øèõ ñ ñîáîé áåç îáî­çà ëèøü ñòîëü­êî ïðî­äî­âîëü­ñò­âèÿ, ñêîëü­êî ìîã­ëè óíå­ñòè íà ñîá­ñò­âåí­íûõ ïëå­÷àõ âìå­ñòå ñ îðó­æè­åì, âûé­äóò âñå çàïà­ñû.

(12) Óâèäåâ, ÷òî ïðî­òèâ­íè­êè îòïðà­âè­ëèñü ðûñ­êàòü ïî ïîëÿì è îñòà­ëèñü òîëü­êî ðåä­êèå äîçî­ðû, êîí­ñóë íåìíî­ãî­ñëîâ­íî îáî­ä­ðèë âîè­íîâ è ïîâåë èõ áðàòü ëàãåðü ïðè­ñòó­ïîì. (13) Âçÿâ åãî ñ ïåð­âûì êëè­÷åì è ïðè ïåð­âîì íàòèñ­êå è ïåðå­áèâ áîëü­øóþ ÷àñòü âðà­ãîâ åùå â øàò­ðàõ, à íå ó âîðîò è óêðåï­ëå­íèé, îí ïðè­êà­çàë ñíå­ñòè çàõâà­÷åí­íûå çíà­ìå­íà â îäíî ìåñòî, îñòà­âèë äëÿ îõðà­íû è çàùè­òû äâà ëåãè­î­íà, ñòðî­æàé­øå çàïðå­òèâ èì äî åãî âîç­âðà­ùå­íüÿ çàíè­ìàòü­ñÿ ðàç­ãðàá­ëå­íè­åì ëàãå­ðÿ, (14) à ñàì ñîìêíó­òûì ñòðî­åì äâè­íóë­ñÿ âïå­ðåä; êîãäà æå êîí­íè­öà, ïîñëàí­íàÿ âïå­ðåä, ñòà­ëà ñãî­íÿòü ñàì­íè­òîâ, ðàç­áå­ãàâ­øèõ­ñÿ, ñëîâ­íî çâå­ðè ïðè îáëà­âå, óñòðî­èë ñòðàø­íóþ ðåç­íþ. (15) Îò èñïó­ãà òå íå ìîã­ëè ñãî­âî­ðèòü­ñÿ, ïîä êàêèì ñîáè­ðàòü­ñÿ çíà­ìå­íåì è ñïå­øèòü èì ê ëàãå­ðþ èëè ïîñòà­ðàòü­ñÿ óáå­æàòü ïîäàëü­øå; (16) è òàêîå òóò áûëî áåã­ñòâî è òàêîé óæàñ, ÷òî äî ñîðî­êà òûñÿ÷ ùèòîâ ïðè­íåñ­ëè êîí­ñó­ëó — óáè­òûõ, êîíå÷­íî, áûëî íå ñòîëü­êî, — à âîåí­íûõ çíà­ìåí, âìå­ñòå ñ çàõâà­÷åí­íû­ìè â ëàãå­ðå, îêî­ëî ñòà ñåìè­äå­ñÿ­òè. (17) Ñ ýòèì âîç­âðà­òè­ëèñü âî âðà­æå­ñêèé ëàãåðü, è òàì âñÿ äîáû­÷à áûëà îòäà­íà íà ðàç­ãðàá­ëå­íèå âîè­íàì.

37. ita re­bus ges­tis con­sul ad­vo­ca­ta con­tio­ne P. De­ci non coep­tas so­lum an­te sed cu­mu­la­tas no­va vir­tu­te lau­des pe­ra­git et prae­ter mi­li­ta­ria alia do­na aurea co­ro­na eum et cen­tum bu­bus exi­mio­que uno al­bo opi­mo aura­tis cor­ni­bus do­nat. [2] mi­li­tes qui in prae­si­dio si­mul fue­rant dup­li­ci fru­men­to in per­pe­tuum, in prae­sen­tia bu­bus pri­vis bi­nis­que tu­ni­cis do­na­ti. se­cun­dum con­su­lis do­na­tio­nem le­gio­nes gra­mi­neam co­ro­nam ob­si­dia­lem, cla­mo­re do­num appro­ban­tes, De­cio im­po­nunt; al­te­ra co­ro­na, eius­dem ho­no­ris in­dex, a prae­si­dio suo im­po­si­ta est. [3] his de­co­ra­tus in­sig­ni­bus bo­vem exi­mium Mar­ti im­mo­la­vit, cen­tum bo­ves mi­li­ti­bus do­no de­dit qui se­cum in ex­pe­di­tio­ne fue­rant. iis­dem mi­li­ti­bus le­gio­nes lib­ras far­ris et sex­ta­rios vi­ni con­tu­le­runt; om­nia­que ea in­gen­ti alac­ri­ta­te per cla­mo­rem mi­li­ta­rem, in­di­cem om­nium ad­sen­sus, ge­re­ban­tur.

[4] ter­tia pug­na ad Sues­su­lam com­mis­sa est, quia fu­ga­tus a M. Va­le­rio Sam­ni­tium exer­ci­tus om­ni ro­bo­re iuven­tu­tis do­mo ac­ci­to cer­ta­mi­ne ul­ti­mo for­tu­nam ex­pe­ri­ri sta­tuit. [5] ab Sues­su­la nun­tii tre­pi­di Ca­puam, in­de equi­tes ci­ta­ti ad Va­le­rium con­su­lem opem ora­tum ve­niunt. [6] con­fes­tim sig­na mo­ta re­lic­tis­que im­pe­di­men­tis castro­rum cum va­li­do prae­si­dio rap­tim agi­tur ag­men; nec pro­cul ab hos­te lo­cum pe­re­xi­guum, ut qui­bus prae­ter equos ce­te­ro­rum iumen­to­rum ca­lo­num­que tur­ba abes­set, castris ce­pit.

[7] Sam­ni­tium exer­ci­tus, ve­lut haud ul­la mo­ra pug­nae fu­tu­ra es­set, aciem instruit; dein­de, postquam ne­mo ob­vius ibat, in­fes­tis sig­nis ad castra hos­tium suc­ce­dit. [8] ibi ut mi­li­tem in val­lo vi­dit mis­si­que ab om­ni par­te explo­ra­tum quam in exi­guum or­bem contrac­ta castra es­sent — pau­ci­ta­tem in­de hos­tium col­li­gen­tes — [9] ret­tu­le­runt, fre­me­re om­nis acies complen­das es­se fos­sas scin­den­dum­que val­lum et in castra in­rum­pen­dum; tran­sac­tum­que ea te­me­ri­ta­te bel­lum fo­ret, ni du­ces con­ti­nuis­sent im­pe­tum mi­li­tum. [10] ce­te­rum, quia mul­ti­tu­do sua com­mea­ti­bus gra­vis et pri­us se­den­do ad Sues­su­lam et tum cer­ta­mi­nis mo­ra haud pro­cul ab re­rum om­nium ino­pia es­set, pla­cuit, dum inclu­sus pa­ve­ret hos­tis, fru­men­ta­tum per ag­ros mi­li­tem du­ci: [11] in­te­rim quie­to Ro­ma­no, qui ex­pe­di­tus quan­tum ume­ris in­ter ar­ma ge­ri pos­set fru­men­ti se­cum at­tu­lis­set, de­fu­tu­ra om­nia.

[12] con­sul pa­la­tos per ag­ros cum vi­dis­set hos­tes, sta­tio­nes infre­quen­tes re­lic­tas, pau­cis mi­li­tes ad­hor­ta­tus ad castra op­pug­nan­da du­cit. [13] quae cum pri­mo cla­mo­re at­que im­pe­tu ce­pis­set, plu­ri­bus hos­tium in ten­to­riis suis quam in por­tis val­lo­que cae­sis, sig­na cap­ti­va in unum lo­cum con­fer­ri ius­sit re­lic­tis­que dua­bus le­gio­ni­bus cus­to­diae et prae­si­dii cau­sa gra­vi edic­to mo­ni­tis ut, do­nec ip­se re­ver­tis­set, prae­da absti­ne­rent, [14] pro­fec­tus ag­mi­ne instruc­to, cum prae­mis­sus eques ve­lut in­da­gi­ne dis­si­pa­tos Sam­ni­tes age­ret, cae­dem in­gen­tem fe­cit. [15] nam ne­que quo sig­no coi­rent in­ter se ne­que ut­rum castra pe­te­rent an lon­gio­rem in­ten­de­rent fu­gam, ter­ri­tis consta­re po­te­rat; [16] tan­tum­que fu­gae ac for­mi­di­nis fuit ut ad quad­ra­gin­ta mi­lia scu­to­rum — ne­qua­quam tot cae­sis — et sig­na mi­li­ta­ria cum iis quae in castris cap­ta erant ad cen­tum sep­tua­gin­ta ad con­su­lem de­fer­ren­tur. [17] tum in castra hos­tium re­di­tum ibi­que om­nis prae­da mi­li­ti da­ta.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 91«Òðà­âÿ­íîé», èëè «îñàä­íûé», âåíîê áûë î÷åíü âûñî­êîé íàãðà­äîé — îí äàâàë­ñÿ çà îñâî­áîæ­äå­íèå ñâî­èõ îò âðà­æå­ñêîé îñà­äû è äåëàë­ñÿ èç òðà­âû (ñèì­âîë ïîáåäû), ñîðâàí­íîé íà ìåñòå, êîòî­ðîå áûëî îñà­æäå­íî (ñì.: Ôåñò, 208L.).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364000738 1364000739 1364000740