Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 36

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

36. (1) Ïåðå­øëè âñå è ïîñëå­äî­âà­ëè çà Äåöè­åì, ïðî­äâè­ãàâ­øèì­ñÿ ïî ïðî­õî­äàì ìåæ­äó äîçî­ðà­ìè. (2) Óæå ìèíî­âà­ëè ñåðåäè­íó ëàãå­ðÿ, êàê âäðóã, ïåðå­ñòó­ïàÿ ÷åðåç ðàñ­êè­íóâ­øè­å­ñÿ âî ñíå òåëà äîçîð­íûõ, îäèí âîèí çàäåë ùèò è ïîñëû­øàë­ñÿ çâîí; êîãäà ðàç­áó­æåí­íûé øóìîì äîçîð­íûé òîëê­íóë ñîñåäà è, âñêî­÷èâ, îíè ïîä­íÿ­ëè äðó­ãèõ, íå ïîíè­ìàÿ, ñâîè ïåðåä íèìè èëè âðà­ãè, îòðÿä ëè èäåò íà ïðî­ðûâ, èëè êîí­ñóë çàíÿë èõ ëàãåðü, — (3) òîãäà Äåöèé, ðàç óæ óñêîëüç­íóòü íå óäà­ëîñü, ïðè­êà­çû­âà­åò âîè­íàì ïîä­íÿòü êðèê, äî ñìåð­òè ïåðå­ïó­ãàâ îïå­øèâ­øèõ ñî ñíà ñàì­íè­òîâ; ñ òàêî­ãî ïåðå­ïó­ãó ñàì­íè­òû íå ìîã­ëè íè ñõâà­òèòü­ñÿ çà îðó­æèå, íè ñîïðî­òèâ­ëÿòü­ñÿ, íè ïðå­ñëå­äî­âàòü. (4) Ñêâîçü çàìå­øà­òåëü­ñòâî è ñóìà­òî­õó ñàì­íè­òîâ ðèì­ñêèé îòðÿä, ïåðå­áèâ âñòðå÷­íûõ ñòðà­æåé, äîáðàë­ñÿ äî ëàãå­ðÿ êîí­ñó­ëà.

(5) Åùå íå ðàñ­ñâå­ëî, êîãäà âñå áûëè óæå â ÿâíîé áåç­îïàñ­íî­ñòè, íî Äåöèé ñêà­çàë: «Õâà­ëà ìóæå­ñòâó âàøå­ìó, ðèì­ñêèå âîè­íû! Âàø ïîõîä è âîç­âðà­ùå­íèå áóäóò ñëà­âèòü­ñÿ â âåêàõ; (6) íî, ÷òîáû òàêàÿ âåëè­êàÿ äîá­ëåñòü âèä­íà áûëà âñåì, åé íóæåí ñâåò è ñîëí­öå: íåäî­ñòîé­íî âàñ, ÷òîáû ñòîëü ñëàâ­íîå âîç­âðà­ùå­íèå âàøå â ëàãåðü îñòà­ëîñü ñêðû­òî ìðà­êîì è òèøè­íîé. Çäåñü áóäåì ñïî­êîé­íî äîæè­äàòü­ñÿ ðàñ­ñâå­òà». (7) Âîè­íû ïîâè­íî­âà­ëèñü. Åäâà ðàñ­ñâå­ëî, ê êîí­ñó­ëó îòïðà­âè­ëè ãîí­öà è ëàãåðü ïðî­áóäèë­ñÿ îò áóð­íîé ðàäî­ñòè; êîãäà æå îáú­ÿâè­ëè î áëà­ãî­ïî­ëó÷­íîì âîç­âðà­ùå­íèè òåõ, êòî ðàäè îáùå­ãî ñïà­ñå­íèÿ ïîøåë ïî÷òè íà âåð­íóþ ãèáåëü, âîè­íû, âûñû­ïàâ íàâñòðå­÷ó, íàïå­ðå­áîé âîñ­õâà­ëÿ­þò èõ, áëà­ãî­äà­ðÿò, âñåõ è êàæ­äî­ãî âåëè­÷à­þò ñâî­è­ìè èçáà­âè­òå­ëÿ­ìè, ê áîãàì îáðà­ùà­þò õâà­ëû è áëà­ãî­äà­ðå­íèÿ, à Äåöèÿ ïðå­âîç­íî­ñÿò äî íåáåñ. (8) Òóò ñîñòî­ÿë­ñÿ ëàãåð­íûé òðè­óìô Äåöèÿ: îí ïðî­øå­ñò­âî­âàë ÷åðåç ëàãåðü ñ âîîðó­æåí­íûì îòðÿäîì, ïðè­âëå­êàÿ ê ñåáå âñå âçî­ðû, — òðè­áóí, ïî÷å­òîì ðàâ­íûé êîí­ñó­ëó. (9) Êîãäà ïðè­øëè ê ïðå­òî­ðèþ, êîí­ñóë âåëåë ïðî­òðó­áèòü âîé­ñêî­âóþ ñõîä­êó è íà÷àë óæå âîñ­õâà­ëÿòü çàñëó­ãè Äåöèÿ, íî ñàì Äåöèé ïðå­ðâàë åãî, ÷òîáû îí îòëî­æèë ñîáðà­íèå. (10) Ñàìîå ãëàâ­íîå, óáåæ­äàë Äåöèé êîí­ñó­ëà, íå óïó­ñòèòü èç ðóê ñëó­÷àé è íàïàñòü íà âðà­ãîâ, ðàñ­òå­ðÿí­íûõ ïîñëå íî÷­íî­ãî ïåðå­ïî­ëî­õà è ðàñ­ñå­ÿí­íûõ êó÷­êà­ìè âîêðóã õîë­ìà, ìåæ­äó òåì êàê ïîñëàí­íûå ïðå­ñëå­äî­âàòü åãî, íàâåð­íîå, åùå áðî­äÿò â ëåñó ïî ñêëî­íàì. (11) Ëåãè­î­íû ïî ïðè­êà­çó áåðóò­ñÿ çà îðó­æèå, ñ.357 âûõî­äÿò èç ëàãå­ðÿ è, çíàÿ óæå ìåñò­íîñòü ÷åðåç ðàç­âåä­÷è­êîâ, ïî íåñî­ìíåí­íîé äîðî­ãå èäóò íà âðà­ãîâ. (12) Îíè íàïà­ëè íà áåñ­ïå÷­íûõ âðàñ­ïëîõ, êîãäà ñàì­íèò­ñêèå âîè­íû, è ìíî­ãèå áåç îðó­æèÿ, ðàç­áðå­ëèñü ïîâñþäó è íå ìîã­ëè íè ñîáðàòü­ñÿ âìå­ñòå, íè âîîðó­æèòü­ñÿ, íè îòñòó­ïèòü çà âàë; ïîðà­æåí­íûõ ñòðà­õîì, èõ ñïåð­âà çàãî­íÿ­þò â ëàãåðü, à ïîòîì, ñíÿâ­øè ñòðà­æó, çàõâà­òû­âà­þò è ëàãåðü. (13) Âîêðóã õîë­ìà ñëû­øàò­ñÿ êðè­êè, îáðà­ùàÿ êàæ­äî­ãî â áåã­ñòâî ïðî÷ü ñî ñâî­åãî ìåñòà. Òàêèì îáðà­çîì ìíî­ãèå îòñòó­ïè­ëè, â ãëà­çà íå âèäàâ­øè âðà­ãà, à òå, êîãî ñòðàõ çàãíàë çà âàë, ÷èñ­ëîì äî òðèä­öà­òè òûñÿ÷, âñå áûëè ïåðå­áè­òû, è ëàãåðü ðàç­ãðàá­ëåí.

36. om­nes tran­sie­runt, va­den­tem­que per in­ter­mis­sa cus­to­diis lo­ca De­cium se­cu­ti sunt. [2] iam eva­se­rant me­dia castra, cum su­perscan­dens vi­gi­lum stra­ta som­no cor­po­ra mi­les of­fen­so scu­to prae­buit so­ni­tum; quo ex­ci­ta­tus vi­gil cum pro­xi­mum mo­vis­set erec­ti­que alios con­ci­ta­rent, ig­na­ri ci­ves an hos­tes es­sent, prae­si­dium erum­pe­ret an con­sul castra ce­pis­set, [3] De­cius, quo­niam non fal­le­rent, cla­mo­rem tol­le­re ius­sis mi­li­ti­bus tor­pi­dos som­no in­su­per pa­vo­re exa­ni­mat, quo prae­pe­di­ti nec ar­ma im­pig­re ca­pe­re nec ob­sis­te­re nec in­se­qui po­te­rant. [4] in­ter tre­pi­da­tio­nem tu­mul­tum­que Sam­ni­tium prae­si­dium Ro­ma­num ob­viis cus­to­di­bus cae­sis ad castra con­su­lis per­va­dit.

[5] ali­quan­tum su­pe­re­rat noc­tis iam­que in tu­to vi­de­ban­tur es­se, cum De­cius «Mac­te vir­tu­te» in­quit, «mi­li­tes Ro­ma­ni, es­te; vestrum iter ac re­di­tum om­nia sae­cu­la lau­di­bus fe­rent; [6] sed ad conspi­cien­dam tan­tam vir­tu­tem lu­ce ac die opus est, nec vos dig­ni es­tis quos cum tan­ta glo­ria in castra re­du­ces si­len­tium ac nox te­gat; hic lu­cem quie­ti op­pe­ria­mur». [7] dic­tis ob­tem­pe­ra­tum; at­que ubi pri­mum in­lu­xit, prae­mis­so nun­tio ad con­su­lem castra in­gen­ti gau­dio con­ci­tan­tur et tes­se­ra da­ta in­co­lu­mes re­ver­ti, qui sua cor­po­ra pro sa­lu­te om­nium haud du­bio pe­ri­cu­lo obie­cis­sent, pro se quis­que ob­viam ef­fu­si lau­dant, gra­tu­lan­tur, sin­gu­los uni­ver­sos ser­va­to­res suos vo­cant, dis lau­des gra­tes­que agunt, De­cium in cae­lum fe­runt. [8] hic De­ci castren­sis tri­um­phus fuit in­ce­den­tis per me­dia castra cum ar­ma­to prae­si­dio co­niec­tis in eum om­nium ocu­lis et om­ni ho­no­re tri­bu­num con­su­li aequan­ti­bus. [9] ubi ad prae­to­rium ven­tum est, con­sul clas­si­co ad con­tio­nem con­vo­cat or­sus­que me­ri­tas De­ci lau­des in­ter­fan­te ip­so De­cio dis­tu­lit con­tio­nem; [10] qui auc­tor om­nia pos­tha­ben­di dum oc­ca­sio in ma­ni­bus es­set, per­pu­lit con­su­lem ut hos­tes et noc­tur­no pa­vo­re at­to­ni­tos et cir­ca col­lem cas­tel­la­tim dis­si­pa­tos adgre­de­re­tur: cre­de­re etiam ali­quos ad se se­quen­dum emis­sos per sal­tum va­ga­ri. [11] ius­sae le­gio­nes ar­ma ca­pe­re eg­res­sae­que castris, cum per explo­ra­to­res no­tior iam sal­tus es­set, via pa­ten­tio­re ad hos­tem du­cun­tur; [12] quem in­cau­tum impro­vi­so ador­tae, cum pa­la­ti pas­sim Sam­ni­tium mi­li­tes, ple­ri­que iner­mes, nec coi­re in unum nec ar­ma ca­pe­re nec re­ci­pe­re intra val­lum se pos­sent, pa­ven­tem pri­mum in castra com­pel­lunt, dein­de castra ip­sa tur­ba­tis sta­tio­ni­bus ca­piunt. [13] per­fer­tur cir­ca col­lem cla­mor fu­gat­que ex suis quem­que prae­si­diis. ita mag­na pars ab­sen­ti hos­ti ces­sit: quos intra val­lum ege­rat pa­vor — fue­re autem ad tri­gin­ta mi­lia — om­nes cae­si, castra di­rep­ta.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364000737 1364000738 1364000739