Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
36. (1) Ïåðåøëè âñå è ïîñëåäîâàëè çà Äåöèåì, ïðîäâèãàâøèìñÿ ïî ïðîõîäàì ìåæäó äîçîðàìè. (2) Óæå ìèíîâàëè ñåðåäèíó ëàãåðÿ, êàê âäðóã, ïåðåñòóïàÿ ÷åðåç ðàñêèíóâøèåñÿ âî ñíå òåëà äîçîðíûõ, îäèí âîèí çàäåë ùèò è ïîñëûøàëñÿ çâîí; êîãäà ðàçáóæåííûé øóìîì äîçîðíûé òîëêíóë ñîñåäà è, âñêî÷èâ, îíè ïîäíÿëè äðóãèõ, íå ïîíèìàÿ, ñâîè ïåðåä íèìè èëè âðàãè, îòðÿä ëè èäåò íà ïðîðûâ, èëè êîíñóë çàíÿë èõ ëàãåðü, — (3) òîãäà Äåöèé, ðàç óæ óñêîëüçíóòü íå óäàëîñü, ïðèêàçûâàåò âîèíàì ïîäíÿòü êðèê, äî ñìåðòè ïåðåïóãàâ îïåøèâøèõ ñî ñíà ñàìíèòîâ; ñ òàêîãî ïåðåïóãó ñàìíèòû íå ìîãëè íè ñõâàòèòüñÿ çà îðóæèå, íè ñîïðîòèâëÿòüñÿ, íè ïðåñëåäîâàòü. (4) Ñêâîçü çàìåøàòåëüñòâî è ñóìàòîõó ñàìíèòîâ ðèìñêèé îòðÿä, ïåðåáèâ âñòðå÷íûõ ñòðàæåé, äîáðàëñÿ äî ëàãåðÿ êîíñóëà. (5) Åùå íå ðàññâåëî, êîãäà âñå áûëè óæå â ÿâíîé áåçîïàñíîñòè, íî Äåöèé ñêàçàë: «Õâàëà ìóæåñòâó âàøåìó, ðèìñêèå âîèíû! Âàø ïîõîä è âîçâðàùåíèå áóäóò ñëàâèòüñÿ â âåêàõ; (6) íî, ÷òîáû òàêàÿ âåëèêàÿ äîáëåñòü âèäíà áûëà âñåì, åé íóæåí ñâåò è ñîëíöå: íåäîñòîéíî âàñ, ÷òîáû ñòîëü ñëàâíîå âîçâðàùåíèå âàøå â ëàãåðü îñòàëîñü ñêðûòî ìðàêîì è òèøèíîé. Çäåñü áóäåì ñïîêîéíî äîæèäàòüñÿ ðàññâåòà». (7) Âîèíû ïîâèíîâàëèñü. Åäâà ðàññâåëî, ê êîíñóëó îòïðàâèëè ãîíöà è ëàãåðü ïðîáóäèëñÿ îò áóðíîé ðàäîñòè; êîãäà æå îáúÿâèëè î áëàãîïîëó÷íîì âîçâðàùåíèè òåõ, êòî ðàäè îáùåãî ñïàñåíèÿ ïîøåë ïî÷òè íà âåðíóþ ãèáåëü, âîèíû, âûñûïàâ íàâñòðå÷ó, íàïåðåáîé âîñõâàëÿþò èõ, áëàãîäàðÿò, âñåõ è êàæäîãî âåëè÷àþò ñâîèìè èçáàâèòåëÿìè, ê áîãàì îáðàùàþò õâàëû è áëàãîäàðåíèÿ, à Äåöèÿ ïðåâîçíîñÿò äî íåáåñ. (8) Òóò ñîñòîÿëñÿ ëàãåðíûé òðèóìô Äåöèÿ: îí ïðîøåñòâîâàë ÷åðåç ëàãåðü ñ âîîðóæåííûì îòðÿäîì, ïðèâëåêàÿ ê ñåáå âñå âçîðû, — òðèáóí, ïî÷åòîì ðàâíûé êîíñóëó. (9) Êîãäà ïðèøëè ê ïðåòîðèþ, êîíñóë âåëåë ïðîòðóáèòü âîéñêîâóþ ñõîäêó è íà÷àë óæå âîñõâàëÿòü çàñëóãè Äåöèÿ, íî ñàì Äåöèé ïðåðâàë åãî, ÷òîáû îí îòëîæèë ñîáðàíèå. (10) Ñàìîå ãëàâíîå, óáåæäàë Äåöèé êîíñóëà, íå óïóñòèòü èç ðóê ñëó÷àé è íàïàñòü íà âðàãîâ, ðàñòåðÿííûõ ïîñëå íî÷íîãî ïåðåïîëîõà è ðàññåÿííûõ êó÷êàìè âîêðóã õîëìà, ìåæäó òåì êàê ïîñëàííûå ïðåñëåäîâàòü åãî, íàâåðíîå, åùå áðîäÿò â ëåñó ïî ñêëîíàì. (11) Ëåãèîíû ïî ïðèêàçó áåðóòñÿ çà îðóæèå, ñ.357 âûõîäÿò èç ëàãåðÿ è, çíàÿ óæå ìåñòíîñòü ÷åðåç ðàçâåä÷èêîâ, ïî íåñîìíåííîé äîðîãå èäóò íà âðàãîâ. (12) Îíè íàïàëè íà áåñïå÷íûõ âðàñïëîõ, êîãäà ñàìíèòñêèå âîèíû, è ìíîãèå áåç îðóæèÿ, ðàçáðåëèñü ïîâñþäó è íå ìîãëè íè ñîáðàòüñÿ âìåñòå, íè âîîðóæèòüñÿ, íè îòñòóïèòü çà âàë; ïîðàæåííûõ ñòðàõîì, èõ ñïåðâà çàãîíÿþò â ëàãåðü, à ïîòîì, ñíÿâøè ñòðàæó, çàõâàòûâàþò è ëàãåðü. (13) Âîêðóã õîëìà ñëûøàòñÿ êðèêè, îáðàùàÿ êàæäîãî â áåãñòâî ïðî÷ü ñî ñâîåãî ìåñòà. Òàêèì îáðàçîì ìíîãèå îòñòóïèëè, â ãëàçà íå âèäàâøè âðàãà, à òå, êîãî ñòðàõ çàãíàë çà âàë, ÷èñëîì äî òðèäöàòè òûñÿ÷, âñå áûëè ïåðåáèòû, è ëàãåðü ðàçãðàáëåí. |
36. omnes transierunt, vadentemque per intermissa custodiis loca Decium secuti sunt. [2] iam evaserant media castra, cum superscandens vigilum strata somno corpora miles offenso scuto praebuit sonitum; quo excitatus vigil cum proximum movisset erectique alios concitarent, ignari cives an hostes essent, praesidium erumperet an consul castra cepisset, [3] Decius, quoniam non fallerent, clamorem tollere iussis militibus torpidos somno insuper pavore exanimat, quo praepediti nec arma impigre capere nec obsistere nec insequi poterant. [4] inter trepidationem tumultumque Samnitium praesidium Romanum obviis custodibus caesis ad castra consulis pervadit. [5] aliquantum supererat noctis iamque in tuto videbantur esse, cum Decius «Macte virtute» inquit, «milites Romani, este; vestrum iter ac reditum omnia saecula laudibus ferent; [6] sed ad conspiciendam tantam virtutem luce ac die opus est, nec vos digni estis quos cum tanta gloria in castra reduces silentium ac nox tegat; hic lucem quieti opperiamur». [7] dictis obtemperatum; atque ubi primum inluxit, praemisso nuntio ad consulem castra ingenti gaudio concitantur et tessera data incolumes reverti, qui sua corpora pro salute omnium haud dubio periculo obiecissent, pro se quisque obviam effusi laudant, gratulantur, singulos universos servatores suos vocant, dis laudes gratesque agunt, Decium in caelum ferunt. [8] hic Deci castrensis triumphus fuit incedentis per media castra cum armato praesidio coniectis in eum omnium oculis et omni honore tribunum consuli aequantibus. [9] ubi ad praetorium ventum est, consul classico ad contionem convocat orsusque meritas Deci laudes interfante ipso Decio distulit contionem; [10] qui auctor omnia posthabendi dum occasio in manibus esset, perpulit consulem ut hostes et nocturno pavore attonitos et circa collem castellatim dissipatos adgrederetur: credere etiam aliquos ad se sequendum emissos per saltum vagari. [11] iussae legiones arma capere egressaeque castris, cum per exploratores notior iam saltus esset, via patentiore ad hostem ducuntur; [12] quem incautum improviso adortae, cum palati passim Samnitium milites, plerique inermes, nec coire in unum nec arma capere nec recipere intra vallum se possent, paventem primum in castra compellunt, deinde castra ipsa turbatis stationibus capiunt. [13] perfertur circa collem clamor fugatque ex suis quemque praesidiis. ita magna pars absenti hosti cessit: quos intra vallum egerat pavor — fuere autem ad triginta milia — omnes caesi, castra direpta. |