Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà VII, ãë. 35

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1924.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

35. (1) Çàòåì, ðàñ­ñòà­âèâ äîçî­ðû, Äåöèé ïðè­êà­çû­âà­åò ïåðå­äàòü âñåì îñòàëü­íûì äîùå÷­êó ñ ïðè­êà­çîì: êàê òîëü­êî ïðî­òðó­áÿò âòî­ðóþ ñòðà­æó89, ñ îðó­æüåì ïîòè­õîíü­êó ñîáðàòü­ñÿ âîêðóã íåãî. (2) Êîãäà âñå ñîøëèñü, íå ïðî­ðî­íèâ, êàê áûëî ïðè­êà­çà­íî, íè çâó­êà, îí ñêà­çàë: «Âîè­íû, âîò òàê æå ìîë­÷à âûñëó­øàé­òå ìåíÿ, çàáûâ íà âðå­ìÿ âîç­ãëà­ñû âîèí­ñêî­ãî îäîá­ðå­íèÿ; êîãäà ÿ èçëî­æó âàì ñâîé çàìû­ñåë, ïóñòü òå, êîìó îí ïî äóøå, ìîë­÷à ïåðåé­äóò íà ïðà­âóþ ñòî­ðî­íó — ãäå áóäåò áîëü­øå íàðî­äó, òî ðåøå­íèå è ïðè­ìåì. (3) Òåïåðü ñëó­øàé­òå, ÷òî ÿ çàäó­ìàë. Âû î÷ó­òè­ëèñü çäåñü îêðó­æåí­íûå âðà­ãà­ìè íå ïîòî­ìó, ÷òî êèíó­ëèñü ñþäà â áåã­ñòâå èëè çàñòðÿ­ëè òóò ïî íåðàñ­òî­ðîï­íî­ñòè: âû ïðè­øëè ñþäà ñ äîá­ëå­ñòüþ, ñ äîá­ëå­ñòüþ íàäî âàì è âûé­òè îòñþäà. (4) Çàáðàâ­øèñü ñþäà, âû ñïàñ­ëè äëÿ ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà ñëàâ­íîå âîé­ñêî; ïðî­ðû­âà­ÿñü îòñþäà, ñïà­ñè­òå ñàìèõ ñåáÿ. Âû îêà­çà­ëè ïîìîùü, íåìíî­ãèå ìíî­ãèì, — âû äîñòîé­íû òîãî, ÷òîáû îáîé­òèñü áåç âñÿ­êîé ïîìî­ùè. (5) Ïåðåä âàìè ïðî­òèâ­íèê, êîòî­ðûé òîëü­êî â÷å­ðà ïî íåäî­óìèþ óïó­ñòèë ñëó­÷àé óíè­÷òî­æèòü âñå íàøå âîé­ñêî, à ýòîò õîëì ó ñåáÿ íàä ãîëî­âîé, òàêîé óäîá­íûé, çàìå­òèë, ëèøü êîãäà ìû åãî óæå çàíÿ­ëè; (6) íàì, ãîðñò­êå ëþäåé, ðàñ­ïî­ëà­ãàÿ ñàì òûñÿ÷­íû­ìè ïîë­÷è­ùà­ìè, îí íå ïîìå­øàë âçî­áðàòü­ñÿ íàâåðõ, à âçî­áðàâ­øèõ­ñÿ íå îêðó­æèë âàëîì, ïîêà åùå áûëî ñâåò­ëî. Ðàç óæ âû ñóìå­ëè òàê îáìà­íóòü çðÿ­÷èõ è áîäð­ñò­âó­þ­ùèõ, òî òåì áîëåå íóæ­íî, äàæå íåîá­õî­äè­ìî ïðî­âå­ñòè èõ, îáú­ÿòûõ ñíîì. (7) Îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâà íàøè òàêî­âû, ÷òî ÿ ñêî­ðåé óêà­çû­âàþ âàì íà íåîá­õî­äè­ìîñòü, íåæå­ëè ïðåä­ëà­ãàþ ñîâåò. (8) Âåäü íå ïðè­õî­äèò­ñÿ ðàñ­ñóæ­äàòü, ñèäåòü ëè çäåñü èëè óõî­äèòü, êîëü ñêî­ðî ñóäü­áà íè÷å­ãî âàì íå îñòà­âè­ëà, êðî­ìå îðó­æèÿ è ìóæå­ñòâà, âåðÿ­ùå­ãî îðó­æèþ, è íàñ æäåò ñìåðòü îò ãîëî­äà è æàæ­äû, åñëè ìû óáî­èì­ñÿ ìå÷à áîëü­øå, ÷åì ïîäî­áà­åò ìóæàì è ðèì­ëÿ­íàì. (9) Òàê ÷òî ñïà­ñå­íüå îäíî90 — ïðî­ðâàòü­ñÿ îòñþäà è óõî­äèòü. Ñäå­ëàòü ýòî íàäî ëèáî äíåì, ëèáî íî÷üþ. (10) Íî òóò åùå ìåíü­øå ñîìíå­íèé: åñëè ñ.356 äîæè­äàòü­ñÿ äíÿ, òî ìîæ­íî ëè ðàñ­ñ÷è­òû­âàòü, ÷òî âðà­ãè, êîòî­ðûå óæå ñåé­÷àñ, êàê âû âèäè­òå, ñîáîé îêðó­æè­ëè ïîíè­çó íàø õîëì, íå îáíå­ñóò íàñ åùå è ñïëîø­íûì ðâîì è âàëîì? Äàëåå, åñëè íî÷ü — ïîä­õî­äÿ­ùåå âðå­ìÿ äëÿ ïðî­ðû­âà, à òàê îíî è åñòü, òî ñåé­÷àñ — ñàìûé óäîá­íûé ÷àñ íî÷è: (11) âû ñîáðà­ëèñü, êîãäà ïðî­òðó­áè­ëè âòî­ðóþ ñòðà­æó, à â ýòî âðå­ìÿ ñîí ó ëþäåé ñàìûé ãëó­áî­êèé. Âû ïîé­äå­òå ÷åðåç òåëà ñïÿ­ùèõ è ëèáî îáìà­íå­òå ìîë­÷à­íè­åì áåñ­ïå÷­íûõ, ëèáî ðàç­áó­æåí­íûõ íàïó­ãà­å­òå âíå­çàï­íûì êðè­êîì. Èäè­òå òîëü­êî ñëå­äîì çà ìíîþ, êàê øëè è ðàíü­øå, (12) ÿ æå ïîñëå­äóþ çà òîþ ñóäü­áîé, ÷òî ïðè­âå­ëà íàñ ñþäà. Êòî â ýòîì âèäèò ñïà­ñå­íèå, äàâàé­òå, ïåðå­õî­äè­òå íàïðà­âî».

35. vi­gi­liis dein­de dis­po­si­tis ce­te­ris om­ni­bus tes­se­ram da­ri iubet, ubi se­cun­dae vi­gi­liae bu­ci­na da­tum sig­num es­set, [2] ar­ma­ti cum si­len­tio ad se con­ve­ni­rent. quo ubi, si­cut edic­tum erat, ta­ci­ti con­ve­ne­runt, «hoc si­len­tium, mi­li­tes», in­quit, «omis­so mi­li­ta­ri ad­sen­su in me audien­do ser­van­dum est. ubi sen­ten­tiam meam vo­bis pe­re­ge­ro, tum qui­bus eadem pla­ce­bunt in dextram par­tem ta­ci­ti tran­si­bi­tis; quae pars maior erit, eo sta­bi­tur con­si­lio. [3] nunc quae men­te agi­tem audi­te. non fu­ga de­la­tos nec iner­tia re­lic­tos hic vos cir­cum­ve­nit hos­tis: vir­tu­te ce­pis­tis lo­cum, vir­tu­te hinc opor­tet eva­da­tis. [4] ve­nien­do huc exer­ci­tum eg­re­gium po­pu­lo Ro­ma­no ser­vas­tis: erum­pen­do hinc vos­met ip­sos ser­va­te; dig­ni es­tis qui pau­ci plu­ri­bus opem tu­le­ri­tis, ip­si nul­lius auxi­lio egue­ri­tis. [5] cum eo hos­te res est qui hes­ter­no die de­len­di om­nis exer­ci­tus for­tu­na per so­cor­diam usus non sit, hunc tam op­por­tu­num col­lem im­mi­nen­tem ca­pi­ti suo non an­te vi­de­rit quam cap­tum a no­bis, [6] nos tam pau­cos tot ip­se mi­li­bus ho­mi­num nec as­cen­su ar­cue­rit nec te­nen­tes lo­cum, cum diei tan­tum su­pe­res­set, val­lo cir­cum­de­de­rit. quem vi­den­tem ac vi­gi­lan­tem sic elu­se­ri­tis, so­pi­tum opor­tet fal­la­tis, im­mo ne­ces­se est; [7] in eo enim lo­co res sunt nostrae, ut vo­bis ego ma­gis ne­ces­si­ta­tis vestrae in­dex quam con­si­lii auc­tor sim. [8] ne­que enim ma­nea­tis an abea­tis hinc de­li­be­ra­ri po­test, cum prae­ter ar­ma et ani­mos ar­mo­rum me­mo­res ni­hil vo­bis for­tu­na re­li­qui fe­ce­rit fa­me­que et si­ti mo­rien­dum sit, si plus quam vi­ros ac Ro­ma­nos de­cet fer­rum ti­mea­mus. [9] er­go una est sa­lus erum­pe­re hinc at­que abi­re; id aut in­ter­diu aut noc­te fa­cia­mus opor­tet. [10] ec­ce autem aliud mi­nus du­bium; quip­pe si lux exspec­te­tur, quae spes est non val­lo per­pe­tuo fos­sa­que nos saep­tu­rum hos­tem, qui nunc cor­po­ri­bus suis su­biec­tis un­di­que cin­xe­rit, ut vi­de­tis, col­lem? at­qui si nox op­por­tu­na est erup­tio­ni, si­cut est, haec pro­fec­to noc­tis ap­tis­si­ma ho­ra est. [11] sig­no se­cun­dae vi­gi­liae con­ve­nis­tis, quod tem­pus mor­ta­les som­no al­tis­si­mo pre­mit; per cor­po­ra so­pi­ta va­de­tis vel si­len­tio in­cau­tos fal­len­tes vel sen­tien­ti­bus cla­mo­re su­bi­to pa­vo­rem iniec­tu­ri. [12] me mo­do se­qui­mi­ni, quem se­cu­ti es­tis; ego ean­dem quae du­xit huc se­quar for­tu­nam. qui­bus haec sa­lu­ta­ria vi­den­tur, agi­te­dum, in dextram par­tem pe­di­bus tran­si­te».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 89Ò. å. â 9 ÷àñîâ âå÷å­ðà.
  • 90Ñð.: Âåð­ãè­ëèé. Ýíå­èäà, II, 354: «Äëÿ ïîáåæ­äåí­íûõ ñïà­ñå­íüå îäíî — î ñïà­ñå­íüå íå äóìàòü» (ïåð. Ñ. À. Îøå­ðî­âà).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000736 1364000737 1364000738