Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà X, ãë. 18

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. Â. Áðàãèíñêîé. Êîììåíòàðèé Ã. Ï. ×èñòÿêîâà.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, B. O. Foster, 1926.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

18. (1) Ïîêà âñå ýòî ïðî­èñ­õî­äè­ëî â Ñàì­íèè (êòî áû òàì íè íà÷àëü­ñò­âî­âàë), â Ýòðó­ðèè ìíî­æå­ñòâî ïëå­ìåí ïîä­íÿ­ëîñü íà âåëè­êóþ âîé­íó ïðî­òèâ ðèì­ëÿí, çà÷èí­ùè­êîì êîòî­ðîé áûë ñàì­íèò ïî èìå­íè Ãåë­ëèé Ýãíà­öèé. (2) Ïî÷òè âñå ýòðóñ­êè ñîãëà­ñè­ëèñü íà âîé­íó; çàðà­çà ðàñ­ïðî­ñòðà­íè­ëàñü è íà ñîñåä­íèå íàðî­äû Óìáðèè, à ãàë­ëîâ ïðè­âëåê­ëè íà ïîìîùü ïëà­òîþ. Âñå ýòè íåñìåò­íûå ïîë­÷è­ùà ñòå­êà­ëèñü ê ñàì­íèò­ñêî­ìó ëàãå­ðþ. (3) Êîãäà î òàêîé âíå­çàï­íîé îïàñ­íî­ñòè äîíåñ­ëè â Ðèì, êîí­ñóë Âîëóì­íèé ñî âòî­ðûì è òðåòüèì ëåãè­î­íà­ìè è ïÿò­íà­äöà­òüþ òûñÿ­÷à­ìè ñîþç­íè­êîâ áûë óæå íà ïóòè â Ñàì­íèé, òàê ÷òî ïîñòà­íîâ­ëå­íî áûëî Àïïèþ Êëàâ­äèþ, íå òðà­òÿ âðå­ìå­íè, îòïðàâ­ëÿòü­ñÿ â Ýòðó­ðèþ. (4) Çà íèì øëè äâà ðèì­ñêèõ ëåãè­î­íà — ïåð­âûé è ÷åò­âåð­òûé69 — è äâà­äöàòü ñ.473 òûñÿ÷ ñîþç­íè­êîâ; ëàãåðü ðàç­áè­ëè âáëè­çè îò íåïðè­ÿ­òå­ëÿ. (5) Ýòîò ñêî­ðûé ïðè­õîä êîí­ñó­ëà áûë ïîëå­çåí åäâà ëè íå áîëü­øå, ÷åì êàêèå-òî îñî­áî èñêóñ­íûå èëè óäà÷­íûå âîåí­íûå äåé­ñò­âèÿ â ýòîé îáëà­ñòè ïîä åãî íà÷à­ëîì, — èáî ñòðàõ ïåðåä ðèì­ëÿ­íà­ìè óäåð­æàë íåêî­òî­ðûå èç íàðî­äîâ Ýòðó­ðèè, óæå ãîòî­âûõ âçÿòü­ñÿ çà îðó­æèå. (6) Îäíà­êî ñðà­æå­íèÿ îí îäíî çà äðó­ãèì äàâàë â íåóäîá­íûõ ìåñòàõ è â íåïî­ä­õî­äÿ­ùåå âðå­ìÿ, à ýòî âðà­ãà îáíà­äå­æè­âà­ëî, è èçî äíÿ â äåíü îí ñòà­íî­âèë­ñÿ âñå óïîð­íåé, òàê ÷òî âîé­ñêî óæå òåðÿ­ëî äîâå­ðèå ê âîæäþ, à âîæäü ê âîé­ñêó.

(7)  òðåõ ëåòî­ïè­ñÿõ ÿ íàøåë ïèñü­ìà Àïïèÿ ê äðó­ãî­ìó êîí­ñó­ëó, âûçû­âàþ­ùèå åãî èç Ñàì­íèÿ; è âñå-òàêè óòâåð­æäàòü òàêîå íàâåð­íîå ÿ íå ðåøà­þñü, òàê êàê èç-çà ïèñü­ìà ñàìè ýòè êîí­ñó­ëû ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà, è óæå íå â ïåð­âûé ðàç èñïîë­íÿâ­øèå äîëæ­íîñòü, çàòå­ÿ­ëè ñïîð: Âîëóì­íèé óòâåð­æäàë, ÷òî áûë âûçâàí Àïïè­å­âûì ïèñü­ìîì, Àïïèé æå òâåð­äèë, ÷òî ïèñü­ìà íå ïîñû­ëàë. (8) Ê ýòî­ìó âðå­ìå­íè Âîëóì­íèé â Ñàì­íèè çàõâà­òèë óæå òðè êðå­ïî­ñòè, ïåðå­áèâ òàì äî òðåõ òûñÿ÷ âðà­æå­ñêèõ âîè­íîâ è åùå ïî÷òè ïîëî­âè­íó ýòî­ãî ÷èñ­ëà çàõâà­òèâ â ïëåí, à îòïðà­âèâ â Ëóêà­íèþ ïðî­êîí­ñó­ëîì Êâèí­òà Ôàáèÿ ñ åãî ïðî­øëî­ãîä­íèì âîé­ñêîì, ïîäà­âèë òàì, ê âÿùå­ìó óäî­âîëü­ñò­âèþ çíà­òè70, ìÿòåæ, ïîä­íÿ­òûé âîæà­êà­ìè èç ïëå­áå­åâ è áåä­íÿ­êîâ. (9) Îí îñòà­âèë Äåöèÿ îïó­ñòî­øàòü ïîëÿ, à ñàì ñî ñâî­è­ìè ñèëà­ìè ïîñïå­øèë ê äðó­ãî­ìó êîí­ñó­ëó â Ýòðó­ðèþ. Åãî ïîÿâ­ëå­íèå âñå âñòðå­òè­ëè ñ ðàäî­ñòüþ. (10) Òîëü­êî Àïïèé (òî ëè ñ çàêîí­íûì ãíå­âîì, åñëè íè÷å­ãî íå ïèñàë, òî ëè ñ íèç­êîé íåáëà­ãî­äàð­íî­ñòüþ, åñëè ïðè­òâî­ðÿë­ñÿ, íóæ­äà­ÿñü ñàì â ïîìî­ùè, — î òîì çíà­åò ëèøü îäíà åãî ñîâåñòü), (11) âûé­äÿ åìó íàâñòðå­÷ó è åäâà îáìå­íÿâ­øèñü ïðè­âåò­ñò­âè­ÿ­ìè, òîò­÷àñ âîïðî­ñèë: «Âñå ëè â ïîðÿä­êå, Ëóöèé Âîëóì­íèé? Êàê äåëà â Ñàì­íèè? ×òî ïîáóäè­ëî òåáÿ îñòà­âèòü ââå­ðåí­íóþ òåáå îáëàñòü?» (12) Âîëóì­íèé îòâå­÷àë íà ýòî, ÷òî â Ñàì­íèè äåëà èäóò óñïåø­íî, à ïðè­øåë îí, âûçâàí­íûé åãî, Àïïèÿ, ïèñü­ìîì; åñëè æå ïèñü­ìî ïîä­ëîæ­íî è â Ýòðó­ðèè â íåì íå íóæ­äà­þò­ñÿ, îí íåìåä­ëÿ ïîâåðíåò çíà­ìå­íà è óäà­ëèò­ñÿ. (13) «Ñòó­ïàé, ðàçó­ìå­åò­ñÿ, — ñêà­çàë Àïïèé, — íèêòî òåáÿ íå äåð­æèò, äà è êóäà ýòî ãîäèò­ñÿ, êîãäà ñàì åäâà ñïðàâ­ëÿ­åøü­ñÿ ñî ñâî­åé âîé­íîé, õâà­ñòàòü, ÷òî ïðè­øåë-äå ïîìî÷ü äðó­ãèì!» (14) «Ïóñòü Ãåð­êó­ëåñ îáðà­òèò âñå ê ëó÷­øå­ìó», — ñêà­çàë Âîëóì­íèé, ëó÷­øå ïóñòü òðóäû åãî áóäóò íàïðàñ­íû, ëèøü áû íå ïðè­êëþ­÷è­ëîñü òàêîé áåäû, ÷òîáû îäíî­ãî êîí­ñóëü­ñêî­ãî âîé­ñêà îêà­çà­ëîñü ìàëî äëÿ Ýòðó­ðèè.

18. Cum ea in Sam­nio cui­us­cum­que duc­tu aus­pi­cio­que ge­re­ren­tur, Ro­ma­nis in Et­ru­ria in­te­rim bel­lum in­gens mul­tis ex gen­ti­bus con­ci­tur, cui­us auc­tor Gel­lius Eg­na­tius ex Sam­ni­ti­bus erat. [2] Tus­ci fe­re om­nes consci­ve­rant bel­lum; tra­xe­rat con­ta­gio pro­xi­mos Umbriae po­pu­los, et Gal­li­ca auxi­lia mer­ce­de sol­li­ci­ta­ban­tur; om­nis ea mul­ti­tu­do ad castra Sam­ni­tium con­ve­nie­bat. [3] Qui tu­mul­tus re­pens postquam est Ro­mam per­la­tus, cum iam L. Vo­lum­nius con­sul cum le­gio­ne se­cun­da ac ter­tia so­cio­rum­que mi­li­bus quin­de­cim pro­fec­tus in Sam­nium es­set, Ap. Clau­dium pri­mo quo­que tem­po­re in Et­ru­riam ire pla­cuit. [4] Duae Ro­ma­nae le­gio­nes se­cu­tae, pri­ma et quar­ta, et so­cio­rum duo­de­cim mi­lia; castra haud pro­cul ab hos­te po­si­ta.

[5] Ce­te­rum ma­gis eo pro­fec­tum est quod ma­tu­re ven­tum erat ut quos­dam spec­tan­tes iam ar­ma Et­ru­riae po­pu­los me­tus Ro­ma­ni no­mi­nis compri­me­ret quam quod duc­tu con­su­lis quic­quam ibi sa­tis sci­te aut for­tu­na­te ges­tum sit: [6] mul­ta proe­lia lo­cis et tem­po­ri­bus ini­quis com­mis­sa, spes­que in dies gra­vio­rem hos­tem fa­cie­bat, et iam pro­pe erat ut nec du­ci mi­li­tes nec mi­li­ti­bus dux sa­tis fi­de­ret. [7] Lit­te­ras ad col­le­gam ac­cer­sen­dum ex Sam­nio mis­sas in tri­nis an­na­li­bus in­ve­nio; pi­get ta­men in cer­to po­ne­re, cum ea ip­sa in­ter con­su­les po­pu­li Ro­ma­ni, iam ite­rum eodem ho­no­re fun­gen­tes, dis­cep­ta­tio fue­rit, Ap­pio ab­nuen­te mis­sas, Vo­lum­nio ad­fir­man­te Ap­pi se lit­te­ris ac­ci­tum.

[8] Iam Vo­lum­nius in Sam­nio tria cas­tel­la ce­pe­rat, in qui­bus ad tria mi­lia hos­tium cae­sa erant, di­mi­dium fe­re eius cap­tum, et Lu­ca­no­rum se­di­tio­nes a ple­beiis et egen­ti­bus du­ci­bus or­tas sum­ma op­ti­ma­tium vo­lun­ta­te per Q. Fa­bium, pro con­su­le mis­sum eo cum ve­te­re exer­ci­tu, compres­se­rat. [9] De­cio po­pu­lan­dos hos­tium ag­ros re­lin­quit, ip­se cum suis co­piis in Et­ru­riam ad col­le­gam per­git. Quem ad­ve­nien­tem lae­ti om­nes ac­ce­pe­re. [10] Ap­pium ex conscien­tia sua cre­do ani­mum ha­buis­se — haud im­me­ri­to ira­tum si ni­hil scrip­se­rat, in­li­be­ra­li et ingra­to ani­mo, si egue­rat ope, dis­si­mu­lan­tem, — [11] vix enim sa­lu­te mu­tua red­di­ta cum ob­viam eg­res­sus es­set, «Sa­tin sal­vae» in­quit, «L. Vo­lum­ni? Ut se­se in Sam­nio res ha­bent? Quae te cau­sa, ut pro­vin­cia tua ex­ce­de­res in­du­xit?» [12] Vo­lum­nius in Sam­nio res pros­pe­ras es­se ait, lit­te­ris eius ac­ci­tum ve­nis­se; quae si fal­sae fue­rint nec usus sui sit in Et­ru­riam, ex­templo con­ver­sis sig­nis abi­tu­rum. [13] «Tu ve­ro abeas» in­quit, «ne­que te quis­quam mo­ra­tur; ete­nim mi­ni­me con­sen­ta­neum est, cum bel­lo tuo for­si­tan vix suf­fi­cias, huc te ad opem fe­ren­dam aliis glo­ria­ri ve­nis­se». [14] Be­ne Her­cu­les ver­te­ret, di­ce­re Vo­lum­nius: mal­le frustra ope­ram in­sumptam, quam quic­quam in­ci­dis­se cur non sa­tis es­set Et­ru­riae unus con­su­la­ris exer­ci­tus.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 69Çäåñü Ëèâèé âïåð­âûå íàçû­âà­åò ëåãè­î­íû ïî íîìå­ðàì.
  • 70Â ëàòèí­ñêîì òåê­ñòå: op­ti­ma­tes (ñì.: ïðè­ìå÷. 73 ê êí. III).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007032 1327007054 1327008009 1364001019 1364001020 1364001021