Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIII, ãë. 15

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

15. (1) Ñ ïðè­õî­äîì ðèì­ñêî­ãî ïðå­òî­ðà Ãàí­íè­áàë îñòà­âèë îáëàñòü Íîëû è ñïó­ñòèë­ñÿ ê ìîðþ âáëè­çè Íåà­ïî­ëÿ, æàæ­äàÿ çàõâà­òèòü ïðè­ìîð­ñêèé ãîðîä, êóäà ñïî­êîé­íî ìîã­ëè áû çàõî­äèòü ñóäà èç Àôðè­êè. (2) Îäíà­êî, óçíàâ, ÷òî â Íåà­ïî­ëå ñèäèò ðèì­ñêèé ñ.119 ïðå­ôåêò — ýòî áûë Ìàðê Þíèé Ñèëàí, êîòî­ðî­ãî ïðè­çâà­ëè ñàìè íåà­ïî­ëè­òàí­öû, — îí, áðî­ñèâ è Íåà­ïîëü, êàê Íîëó, îòïðà­âèë­ñÿ ê Íóöå­ðèè52; (3) êàêîå-òî âðå­ìÿ îí åå îñà­æäàë; ÷àñòî õîäèë íà ïðè­ñòóï, ÷àñòî è òùåò­íî óãî­âà­ðè­âàë ñäàòü­ñÿ òî íàðîä, òî çíàòü. Íî, èçãî­ëî­äàâ­øèñü, ãîðîä, âñå-òàêè ñäàë­ñÿ; æèòå­ëÿì ðàç­ðå­øå­íî áûëî óéòè, íî áåç îðó­æèÿ, èìåÿ íà ñåáå òîëü­êî ÷òî-òî îäíî èç îäåæ­äû. (4) Ãàí­íè­áàë, êîòî­ðûé ñ ñàìî­ãî íà÷à­ëà õîòåë êàçàòü­ñÿ ìèëî­ñòè­âûì êî âñåì èòà­ëèé­öàì, êðî­ìå ðèì­ëÿí, ïîîáå­ùàë íàãðà­äû è ïî÷åò­íûå ìåñòà âñåì, êòî îñòà­íåò­ñÿ è áóäåò ñëó­æèòü â åãî âîé­ñêå. (5) Íî ýòè­ìè îáå­ùà­íè­ÿ­ìè íèêî­ãî îí íå óäåð­æàë; âñå ðàñ­ñå­ÿ­ëèñü ïî ãîðî­äàì Êàì­ïà­íèè; áîëü­øèí­ñòâî ñîáðà­ëîñü â Íîëå è Íåà­ïî­ëå; ó êîãî-òî òàì áûëè ãîñòå­ïðè­èì­öû, äðó­ãèõ òóäà çàíåñ ñëó­÷àé. (6) ×åëî­âåê òðèä­öàòü çíàò­íåé­øèõ ñåíà­òî­ðîâ íàïðà­âè­ëèñü â Êàïóþ; èõ íå ïðè­íÿ­ëè (çà òî, ÷òî â ñâîå âðå­ìÿ îíè çàêðû­ëè âîðîòà ïåðåä Ãàí­íè­áà­ëîì), è îíè íàøëè ïðè­þò â Êóìàõ. Íóöå­ðèÿ áûëà îòäà­íà ñîë­äà­òàì, ðàç­ãðàá­ëå­íà è ñîææå­íà. (7) Ìàð­öåëë îñòà­âàë­ñÿ â Íîëå ïî ïðîñü­áàì çíà­òè, õîòÿ è íå áûë óâå­ðåí â ñâî­èõ ñèëàõ. Îí îïà­ñàë­ñÿ ïðî­ñòî­ãî ëþäà, à áîëü­øå âñå­ãî — Ëóöèÿ Áàí­òèÿ, êîòî­ðûé áûë ñîó÷àñò­íè­êîì â ïîïûò­êå îòïà­äå­íèÿ è áîÿë­ñÿ ðèì­ñêî­ãî ïðå­òî­ðà; ýòî ïîáóæ­äà­ëî åãî âûäàòü ðîä­íîé ãîðîä, à â ñëó­÷àå íåóäà­÷è ñòàòü ïåðå­áåæ­÷è­êîì. (8) Áûë îí þíî­øà ãîðÿ­÷èé è åäâà ëè íå ëó÷­øèé â òî âðå­ìÿ âñàä­íèê â ñîþç­íè­÷å­ñêîì âîé­ñêå. Åãî íàøëè ïîä Êàí­íà­ìè ïîëó­ìåðò­âûì â ãðóäå òðó­ïîâ; Ãàí­íè­áàë âåëåë åãî ëå÷èòü è ìèëî­ñòè­âî ñ ïîäàð­êà­ìè îòïó­ñòèë äîìîé. (9)  áëà­ãî­äàð­íîñòü îí è õîòåë îòäàòü Íîëó âî âëàñòü Ãàí­íè­áà­ëó. Ïðå­òîð âèäåë, ÷òî Áàí­òèé îáåñ­ïî­êî­åí è ìó÷èì ñòðåì­ëå­íè­åì ê ïåðå­âî­ðîòó. (10) Íàäî áûëî ëèáî îñòà­íî­âèòü åãî êàðîé, ëèáî ïðè­âëå÷ü ê ñåáå áëà­ãî­äå­ÿ­íè­ÿ­ìè. Ìàð­öåëë ïðåä­ïî­÷åë çàïî­ëó­÷èòü ìóæå­ñò­âåí­íî­ãî è äåÿ­òåëü­íî­ãî ñîþç­íè­êà, à íå ïðî­ñòî îòî­áðàòü åãî ó âðà­ãà. Îí ðàäóø­íî ïðè­ãëà­ñèë Áàí­òèÿ è çàãî­âî­ðèë ñ íèì: (11) ñðå­äè ñîãðàæ­äàí ìíî­ãèå åìó çàâèäó­þò — óáåäèòü­ñÿ â ýòîì íåòðóä­íî, âåäü íè îäèí íîëà­íåö Ìàð­öåë­ëó íå ðàñ­ñêà­çàë, êàê ìíî­ãî ïîäâè­ãîâ ñîâåð­øèë íà âîéíå Áàí­òèé. (12) Íî â ðèì­ñêîì âîé­ñêå äîá­ëåñòü íå ìîæåò îñòàòü­ñÿ íåçà­ìå­÷åí­íîé, è îò ìíî­ãèõ ñëó­æèâ­øèõ ñ Áàí­òè­åì âìå­ñòå îí, Ìàð­öåëë, çíà­åò, êàêîâ Áàí­òèé. Çíà­åò, ñêîëü­êî ðàç Áàí­òèé âñòðå­÷àë ëèöîì ê ëèöó ãðîç­íóþ îïàñ­íîñòü, ñðà­æà­ÿñü çà äîñòî­èí­ñòâî è áëà­ãî­ïî­ëó­÷èå ðèì­ñêî­ãî íàðî­äà; (13) çíà­åò, ÷òî ïîä Êàí­íà­ìè ïåðå­ñòàë áèòü­ñÿ íå ðàíü­øå, ÷åì óïàë, èñòå­êàÿ êðî­âüþ, è áûë çàâà­ëåí ëþäü­ìè è ëîøàäü­ìè, ðóõ­íóâ­øè­ìè íà íåãî. (14) «Â äîá­ðûé ÷àñ, ó ìåíÿ òû áóäåøü â ÷åñòè è íå áóäåøü îáîé­äåí íàãðà­äà­ìè; îáùà­ÿñü ñî ìíîé, òû óâèäèøü, êàê ýòî îáùå­íèå òåáå ïîëåç­íî è âûãîä­íî». (15) Îí ïîäà­ðèë þíî­øå, îáðà­äî­âàí­íî­ìó ýòè­ìè îáå­ùà­íè­ÿ­ìè, ïðå­âîñ­õîä­íî­ãî êîíÿ, âåëåë êâå­ñòî­ðó îòñ÷è­òàòü Áàí­òèþ ïÿòü­ñîò äåíà­ðè­åâ53 è ïðè­êà­çàë ëèê­òî­ðàì ïóñ­êàòü ê íåìó Áàí­òèÿ, êîãäà áû òîò íè ïðè­øåë.

15. Sub ad­ven­tum prae­to­ris Ro­ma­ni Poe­nus ag­ro No­la­no ex­ces­sit et ad ma­re pro­xi­me Nea­po­lim des­cen­dit, cu­pi­dus ma­ri­ti­mi op­pi­di po­tiun­di, quo cur­sus na­vi­bus tu­tus ex Af­ri­ca es­set. [2] Ce­te­rum postquam Nea­po­lim a prae­fec­to Ro­ma­no te­ne­ri ac­ce­pit — M. Iuni­us Si­la­nus erat, ab ip­sis Nea­po­li­ta­nis ac­ci­tus, — Nea­po­li quo­que, si­cut No­la, omis­sa pe­tit Nu­ce­riam. [3] Eam cum ali­quam­diu cir­cum­se­dis­set, sae­pe vi sae­pe sol­li­ci­tan­dis ne­qui­quam nunc ple­be, nunc prin­ci­pi­bus, fa­me de­mum in de­di­tio­nem ac­ce­pit, pac­tus ut iner­mes cum sin­gu­lis abi­rent ves­ti­men­tis. [4] Dein­de ut qui a prin­ci­pio mi­tis om­ni­bus Ita­li­cis prae­ter Ro­ma­nos vi­de­ri vel­let, prae­mia at­que ho­no­res qui re­man­se­rint ac mi­li­ta­re se­cum vo­luis­sent pro­po­suit. [5] Nec ea spe quem­quam te­nuit; di­lap­si om­nes, quo­cum­que hos­pi­tia aut for­tui­tus ani­mi im­pe­tus tu­lit, per Cam­pa­niae ur­bes, ma­xi­me No­lam Nea­po­lim­que. [6] Cum fer­me tri­gin­ta se­na­to­res ac for­te pri­mus quis­que, Ca­puam pe­tis­sent, exclu­si in­de, quod por­tas Han­ni­ba­li clau­sis­sent, Cu­mas se con­tu­le­runt. Nu­ce­riae prae­da mi­li­ti da­ta est, urbs di­rep­ta at­que in­cen­sa.

[7] No­lam Mar­cel­lus non sui ma­gis fi­du­cia prae­si­dii quam vo­lun­ta­te prin­ci­pum ha­be­bat; plebs ti­me­ba­tur et an­te om­nis L. Ban­tius, quem conscien­tia tempta­tae de­fec­tio­nis ac me­tus a prae­to­re Ro­ma­no nunc ad pro­di­tio­nem pat­riae, nunc, si ad id for­tu­na de­fuis­set, ad transfu­gien­dum sti­mu­la­bat. [8] Erat iuve­nis acer et so­cio­rum ea tem­pes­ta­te pro­pe no­bi­lis­si­mus eques. Se­mi­ne­cem eum ad Can­nas in acer­vo cae­so­rum cor­po­rum in­ven­tum cu­ra­tum­que be­nig­ne etiam cum do­nis Han­ni­bal do­mum re­mi­se­rat. [9] Ob eius gra­tiam me­ri­ti rem No­la­nam in ius di­cio­nem­que da­re vo­lue­rat Poe­no, an­xium­que eum et sol­li­ci­tum cu­ra no­van­di res prae­tor cer­ne­bat. [10] Ce­te­rum cum aut poe­na co­hi­ben­dus es­set aut be­ne­fi­cio con­ci­lian­dus, si­bi ad­sumpsis­se quam hos­ti ade­mis­se for­tem ac stre­nuum ma­luit so­cium, ac­ci­tum­que ad se be­nig­ne ap­pel­lat: [11] mul­tos eum in­vi­dos in­ter po­pu­la­ris ha­be­re in­de exis­ti­ma­tu fa­ci­le es­se quod ne­mo ci­vis No­la­nus si­bi in­di­ca­ve­rit quam mul­ta eius eg­re­gia fa­ci­no­ra mi­li­ta­ria es­sent; [12] sed qui in Ro­ma­nis mi­li­ta­ve­rit castris, non pos­se obscu­ram eius vir­tu­tem es­se. Mul­tos si­bi, qui cum eo sti­pen­dia fe­ce­rint, re­fer­re qui vir es­set il­le, quae­que et quo­tiens pe­ri­cu­la pro sa­lu­te ac dig­ni­ta­te po­pu­li Ro­ma­ni adis­set, [13] uti­que Can­nen­si proe­lio non pri­us pug­na absti­te­rit quam pro­pe ex­san­guis rui­na su­pe­rin­ci­den­tium vi­ro­rum, equo­rum ar­mo­rum­que sit oppres­sus. [14] «Ita­que mac­te vir­tu­te es­to» in­quit; «apud me ti­bi om­nis ho­nos at­que om­ne prae­mium erit, et quo fre­quen­tior me­cum fue­ris, sen­ties eam rem ti­bi dig­ni­ta­ti at­que emo­lu­men­to es­se». [15] Lae­to­que iuve­ni pro­mis­sis equ­um exi­mium do­no dat, bi­ga­tos­que quin­gen­tos quaes­to­rem nu­me­ra­re iubet; lic­to­ri­bus im­pe­rat ut eum se adi­re quo­tiens ve­lit pa­tian­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 52Íóöå­ðèÿ — (íûíå Íî÷å­ðà) ãîðîä â Êàì­ïà­íèè (çàïàä­íåå Ïîì­ïåé). Ïîä­÷è­íå­íà Ðèìó â 308 ã. äî í. ý. (ñì.: IX, 41, 3).
  • 53Ñîáñòâ. «áèãà­òû» — ñåðåá­ðÿ­íûå ìîíå­òû ñ èçî­áðà­æå­íè­åì Äèà­íû, èëè Ïîáåäû íà êîëåñ­íè­öå, çàïðÿ­æåí­íîé ïàðîé. Ñåé­÷àñ äàòè­ðó­þò­ñÿ áîëåå ïîçä­íèì âðå­ìå­íåì. Ñð.: Ïëè­íèé. Åñòå­ñòâåí­íàÿ èñòî­ðèÿ, XXXIII, 13.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1260010226 1327007032 1327008059 1364002316 1364002317 1364002318