История Рима от основания города

Книга XXIII, гл. 17

17. Han­ni­bal spe po­tiun­dae No­lae adempta cum Acer­ras re­ces­sis­set, Mar­cel­lus ex­templo clau­sis por­tis cus­to­di­bus­que dis­po­si­tis, ne quis eg­re­de­re­tur, quaes­tio­nem in fo­ro de iis qui clam in con­lo­quiis hos­tium fue­rant ha­buit. [2] Sup­ra sep­tua­gin­ta dam­na­tos pro­di­tio­nis se­cu­ri per­cus­sit bo­na­que eorum ius­sit pub­li­ca po­pu­li Ro­ma­ni es­se, [3] et sum­ma re­rum se­na­tui tra­di­ta cum exer­ci­tu om­ni pro­fec­tus sup­ra Sues­su­lam castris po­si­tis con­se­dit. [4] Poe­nus Acer­ras pri­mum ad vo­lun­ta­riam de­di­tio­nem co­na­tus per­li­ce­re, in­de postquam obsti­na­tos vi­det, ob­si­de­re at­que op­pug­na­re pa­rat. [5] Ce­te­rum Acer­ra­nis plus ani­mi quam vi­rium erat; ita­que des­pe­ra­ta tu­te­la ur­bis, ut cir­cum­val­la­ri moe­nia vi­de­runt, pri­us­quam con­ti­nua­ren­tur hos­tium ope­ra, per in­ter­mis­sa mu­ni­men­ta neg­lec­tas­que cus­to­dias si­len­tio noc­tis di­lap­si, [6] per vias in­via­que qua quem­que aut con­si­lium aut er­ror tu­lit, in ur­bes Cam­pa­niae, quas sa­tis cer­tum erat non mu­tas­se fi­dem, per­fu­ge­runt.

[7] Han­ni­bal Acer­ris di­rep­tis at­que in­cen­sis, cum a Ca­si­li­no dic­ta­to­rem Ro­ma­num le­gio­nes­que no­vas ac­ci­ri nun­tias­sent, ne quid tam pro­pin­quis hos­tium castris Ca­puae quo­que mo­ve­re­tur, exer­ci­tum ad Ca­si­li­num du­cit. [8] Ca­si­li­num eo tem­po­re quin­gen­ti Prae­nes­ti­ni ha­be­bant cum pau­cis Ro­ma­nis La­ti­ni­que no­mi­nis, quos eodem audi­ta Can­nen­sis cla­des con­tu­le­rat. [9] Hi, non con­fec­to Prae­nes­te ad diem di­lec­tu, se­rius pro­fec­ti do­mo cum Ca­si­li­num an­te fa­mam ad­ver­sae pug­nae ve­nis­sent, et, aliis adgre­gan­ti­bus se­se Ro­ma­nis so­ciis­que, pro­fec­ti a Ca­si­li­no cum sa­tis mag­no ag­mi­ne irent, aver­tit eos ret­ro Ca­si­li­num nun­tius Can­nen­sis pug­nae. [10] Ibi cum dies ali­quot, sus­pec­ti Cam­pa­nis ti­men­tes­que, ca­ven­dis ac struen­dis in vi­cem in­si­diis tra­du­xis­sent, ut de Ca­puae de­fec­tio­ne agi ac­ci­pi­que Han­ni­ba­lem sa­tis pro cer­to ha­bue­re, in­ter­fec­tis noc­te op­pi­da­nis par­tem ur­bis, quae cis Vol­tur­num est — eo enim di­vi­di­tur am­ni — oc­cu­pa­ve­re, id­que prae­si­dii Ca­si­li­ni ha­be­bant Ro­ma­ni. [11] Ad­di­tur et Pe­ru­si­na co­hors, ho­mi­nes quad­rin­gen­ti se­xa­gin­ta, eodem nun­tio quo Prae­nes­ti­ni pau­cos an­te dies, Ca­si­li­num con­pul­si. [12] Et sa­tis fer­me ar­ma­to­rum ad tam exi­gua moe­nia et flu­mi­ne al­te­ra par­te cincta tuen­da erat: pe­nu­ria fru­men­ti ni­mium etiam ut vi­de­re­tur ho­mi­num ef­fi­cie­bat.