Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
ñ.122 18. (1) Êîãäà Ãàííèáàë áûë óæå íåäàëåêî îò Êàçèëèíà, îí ïîñëàë âïåðåä ãåòóëîâ62 ïîä íà÷àëüñòâîì Èñàëêà è âåëåë åìó, åñëè ïåðåãîâîðû áóäóò âîçìîæíû, óëåùàòü æèòåëåé ëàñêîâûìè ðå÷àìè: ìîæåò áûòü, îíè îòêðîþò âîðîòà è âïóñòÿò âîèíîâ. Åñëè æå îíè áóäóò óïðÿìû, òî íà÷àòü âîåííûå äåéñòâèÿ è ïîñìîòðåòü, íåëüçÿ ëè â êàêîì-íèáóäü ìåñòå âîðâàòüñÿ â ãîðîä. (2) Ïîäîøëè ê ñòåíàì: â ãîðîäå òèõî è, ïî-âèäèìîìó, ïóñòî; âàðâàð ðåøèë, ÷òî ïåðåïóãàííîå íàñåëåíèå óøëî; (3) îí ãîòîâèëñÿ ðàçáèâàòü âîðîòà è ëîìàòü çàñîâû, êàê âäðóã âîðîòà ðàñêðûëèñü è äâå ñòîÿâøèå íàãîòîâå êîãîðòû âûíåñëèñü ñ ãðîõîòîì è ãóëîì èç ãîðîäà è íà÷àëè èçáèâàòü âðàãà. (4) Ïåðâûå ðÿäû áûëè îòáðîøåíû; â áîé áûë ïîñëàí ñ áîëüøèìè è ëó÷øèìè ñèëàìè Ìàãàðáàë, íî è îí íå âûäåðæàë íàòèñêà êîãîðò. (5) È âîò, íàêîíåö, Ãàííèáàë, ðàñêèíóâ ëàãåðü ó ñàìûõ ãîðîäñêèõ ñòåí, ãîòîâèëñÿ îñàæäàòü ìàëåíüêèé ãîðîä è ìàëåíüêèé ãàðíèçîí âñåì âîéñêîì è âñåìè ñðåäñòâàìè. Ãîðîä áûë êðóãîì îáëîæåí, è Ãàííèáàë íå äàâàë åìó ïîêîÿ, íî ïîòåðÿë êàêóþ-òî ÷àñòü âîèíîâ, è ïðèòîì ñàìûõ îòâàæíûõ, ïîðàæåííûõ ìåòêèìè ñòðåëàìè ñî ñòåí è áàøåí. (6) Îäíàæäû îí åäâà íå îòðåçàë îò ãîðîäà âûøåäøèõ îòòóäà è ïûòàâøèõñÿ ïðîðâàòüñÿ ëþäåé: äâèíóë íà íèõ ñëîíîâ63 è çàãíàë ïåðåïóãàííûõ îáðàòíî â ãîðîä. Óáèòûõ áûëî äîñòàòî÷íî ìíîãî, åñëè ïîäóìàòü, êàê ìàëî ëþäåé îñòàëîñü â ãîðîäå. Ïàâøèõ áûëî áû åùå áîëüøå, åñëè áû íî÷ü íå ïðåêðàòèëà ñðàæåíèå. (7) Íà ñëåäóþùèé äåíü âñå ãîðåëè æåëàíèåì èäòè íà ïðèñòóï, îñîáåííî ïîñëå òîãî êàê ïåðåä íèìè âûñòàâëåí áûë çîëîòîé ñòåííîé âåíîê64, à ñàì âîæäü êîðèë ñâîèõ âîèíîâ, êîãäà-òî îñàæäàâøèõ Ñàãóíò, çà ëåíèâóþ è âÿëóþ îñàäó êðåïîñòöû íà ðàâíèíå; ïîìèíàë âñåì è êàæäîìó Êàííû, Òðàçèìåíñêîå îçåðî è Òðåáèþ. (8) Ïîòàùèëè íàâåñû è ñòàëè ðûòü ïîäêîïû; ó ðèìñêèõ ñîþçíèêîâ õâàòàëî è ñèë, è óìåíüÿ îòðàçèòü ðàçíûå ïîïûòêè âðàãà. (9) Ïðîòèâ íàâåñîâ ñòàâèëè îáîðîíèòåëüíûå óêðåïëåíèÿ; âðàæåñêèå ïîäêîïû ïåðåðåçàëè ïîïåðå÷íûìè êàíàâàìè; ñêðûòî è ÿâíî ðàçðóøàëè äåëî âðàãîâ. Ãàííèáàëó íàêîíåö ñòàëî íåëîâêî; ÷òîáû íå ïîäóìàëè, áóäòî îí îòêàçàëñÿ îò ñâîèõ íà÷èíàíèé, îí óêðåïèë ëàãåðü, îñòàâèë íåáîëüøîé ãàðíèçîí è îòïðàâèëñÿ íà çèìîâêó â Êàïóþ. (10) Áîëüøóþ ÷àñòü çèìû âîéñêî ïðîâåëî ïîä êðîâëåé. Ñîëäàòû äàâíî ïðèòåðïåëèñü êî âñåì òÿãîòàì; õîðîøàÿ æèçíü áûëà âíîâå. (11) È âîò, òåõ, êîãî íå ìîãëà îñèëèòü íèêàêàÿ áåäà, ïîãóáèëè óäîáñòâà è íåóìåðåííûå íàñëàæäåíèÿ — è òåì ñòðåìèòåëüíåå, ÷òî ñ íåïðèâû÷êè ê íèì æàäíî ðèíóëèñü è â íèõ ïîãðóçèëèñü. (12) Ñïàòü, ïèòü, ïèðîâàòü ñ äåâêàìè, õîäèòü â áàíè è áåçäåëüíè÷àòü âîøëî â ïðèâû÷êó, è ýòî ñ êàæäûì äíåì íåçàìåòíî ïîäòà÷èâàëî äóøåâíîå è òåëåñíîå çäîðîâüå. Êîå-êàê åùå äåðæàëèñü ïàìÿòüþ î ïðîøëûõ ïîáåäàõ. (13) Çíàòîêè âîåííîãî äåëà ñ÷èòàëè, ÷òî Ãàííèáàë ñîâåðøèë áîëüøóþ îøèáêó íå ïîñëå Êàíí, êîãäà îí íå ïîøåë íà Ðèì65, à èìåííî ñåé÷àñ: òîãäà ìîæíî ñ.123 áûëî äóìàòü, ÷òî îêîí÷àòåëüíàÿ ïîáåäà òîëüêî îòëîæåíà, ñåé÷àñ ñèëû ïîáåäèòü áûëè îòíÿòû. (14) Ãàííèáàë âûøåë èç Êàïóè ñëîâíî ñ äðóãèì âîéñêîì; îò ïðåæíåãî ïîðÿäêà íè÷åãî íå îñòàëîñü. (15) Áîëüøèíñòâî è âåðíóëîñü â îáíèìêó ñ äåâêàìè, à êàê òîëüêî èõ ïîìåñòèëè â ïàëàòêàõ, êîãäà íà÷àëèñü ïîõîäû è ïðî÷èå âîèíñêèå òðóäû, èì, ñëîâíî íîâîáðàíöàì, íåäîñòàëî íè äóøåâíûõ, íè òåëåñíûõ ñèë. (16) Íà ïðîòÿæåíèè âñåãî ëåòà áîëüøèíñòâî ñîëäàò ïîêèäàëî çíàìåíà áåç ðàçðåøåíèÿ, è ïðèþòîì äåçåðòèðàì áûëà Êàïóÿ66. |
18. Hannibal cum iam inde haud procul esset, Gaetulos cum praefecto nomine Isalca praemittit ac primo, si fiat conloquii copia, verbis benignis ad portas aperiundas praesidiumque accipiendum perlicere iubet: si in pertinacia perstent, vi rem gerere ac temptare si qua parte invadere urbem possit. [2] Ubi ad moenia adcessere, quia silentium erat, solitudo visa; metuque concessum barbarus ratus moliri portas et claustra refringere parat, [3] cum patefactis repente portis cohortes duae, ad id ipsum instructae intus, ingenti cum tumultu erumpunt stragemque hostium faciunt. [4] Ita primis repulsis Maharbal cum maiore robore virorum missus nec ipse eruptionem cohortium sustinuit. [5] Postremo Hannibal castris ante ipsa moenia oppositis parvam urbem parvumque praesidium summa vi atque omnibus copiis oppugnare parat, ac dum instat lacessitque, corona undique circumdatis moenibus, aliquot milites et promptissimum quemque e muro turribusque ictos amisit. [6] Semel ultro erumpentis agmine elephantorum opposito prope interclusit trepidosque conpulit in urbem satis multis ut ex tanta paucitate interfectis. Plures cecidissent ni nox proelio intervenisset. [7] Postero die omnium animi ad oppugnandum accenduntur, utique postquam corona aurea muralis proposita est, atque ipse dux castelli plano loco positi segnem oppugnationem Sagunti expugnatoribus exprobrabat, Cannarum Trasumennique et Trebiae singulos admonens universosque. [8] Inde vineae quoque coeptae agi cuniculique; nec ad varios conatus hostium aut vis ulla aut ars deerat sociis Romanorum. [9] Propugnacula adversus vineas statuere, transversis cuniculis hostium cuniculos excipere, et palam et clam coeptis obviam ire, donec pudor etiam Hannibalem ab incepto avertit, castrisque communitis ac praesidio modico inposito, ne omissa res videretur, in hiberna Capuam concessit. [10] Ibi partem maiorem hiemis exercitum in tectis habuit, adversus omnia humana mala saepe ac diu duratum, bonis inexpertum atque insuetum. [11] Itaque, quos nulla mali vicerat vis, perdidere nimia bona ac voluptates inmodicae, et eo inpensius quo avidius ex insolentia in eas se merserant. [12] Somnus enim et vinum et epulae et scorta balineaque et otium consuetudine in dies blandius ita enervaverunt corpora animosque ut magis deinde praeteritae victoriae eos quam praesentes tutarentur vires, [13] maiusque id peccatum ducis apud peritos artium militarium haberetur quam quod non ex Cannensi acie protinus ad urbem Romanam duxisset; illa enim cunctatio distulisse modo victoriam videri potuit, hic error vires ademisse ad vincendum. [14] Itaque hercule, velut si cum alio exercitu a Capua exiret, nihil usquam pristinae disciplinae tenuit. [15] Nam et redierunt plerique scortis inpliciti, et, ubi primum sub pellibus haberi coepti sunt, viaque et alius militaris labor excepit, tironum modo corporibus animisque deficiebant, [16] et deinde per omne aestivorum tempus magna pars sine commeatibus ab signis dilabebantur, neque aliae latebrae quam Capua desertoribus erant. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß