Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIII, ãë. 35

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

35. (1) Âîå­âà­ëè â Èòà­ëèè ïîñëå Êàíí âÿëî: ñèëû îäíîé ñòî­ðî­íû áûëè ñëîì­ëå­íû, äðó­ãàÿ îñëà­áå­ëà äóõîì. (2) Êàì­ïàí­öû ðåøè­ëè äåé­ñò­âî­âàòü ñàìî­ñòî­ÿ­òåëü­íî è ïîä­÷è­íèòü ñåáå Êóìû; ñíà­÷à­ëà îíè óáåæ­äà­ëè èõ îòïàñòü îò Ðèìà, íî âòóíå è òîãäà ïðè­ãîòî­âè­ëèñü äåé­ñò­âî­âàòü õèò­ðî­ñòüþ. (3) Ó âñåõ êàì­ïàí­öåâ áûëî çàâåäå­íî åæå­ãîä­íî ïðè­íî­ñèòü ñîîá­ùà æåðò­âó â Ãàìàõ130. Êóìàí­öåâ óâå­äî­ìè­ëè, ÷òî òóäà ïðè­áóäåò êàì­ïàí­ñêèé ñåíàò, è ïðè­ãëà­ñè­ëè òóäà æå ñåíàò êóìàí­öåâ ïîñî­âå­ùàòü­ñÿ î òîì, ÷òîáû èìåòü îáùèõ äðó­çåé è âðà­ãîâ; (4) òàì, ñêà­çà­ëè èì, áóäåò âîîðó­æåí­íàÿ îõðà­íà íà ñëó­÷àé êàêîé-íèáóäü îïàñ­íî­ñòè îò ðèì­ëÿí èëè ïóíèé­öåâ. Êóìàí­öû ïîäî­çðå­âà­ëè ëîâóø­êó, íî ïðèé­òè íå îòêà­çà­ëèñü, ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ ñêðûòü ñîá­ñò­âåí­íûé õèò­ðûé óìû­ñåë. (5) Òåì âðå­ìå­íåì ðèì­ñêèé êîí­ñóë Òèáå­ðèé Ñåì­ï­ðî­íèé â Ñèíó­ýñ­ñå â íàçíà­÷åí­íûé äëÿ ñáî­ðà äåíü ñäå­ëàë ñìîòð âîé­ñêó, ïðè­íåñ çà íåãî æåðò­âó è, ïåðåé­äÿ ðåêó Âóë­òóðí, ñòàë ëàãå­ðåì îêî­ëî Ëèòåð­íà131. (6) Ñâî­áîä­íî­ãî âðå­ìå­íè áûëî ìíî­ãî è Ñåì­ï­ðî­íèé ÷àñòî ñîë­äàò çàñòàâ­ëÿë óïðàæ­íÿòü­ñÿ, ÷òîáû íîâî­áðàí­öû — â áîëü­øèí­ñòâå äîá­ðî­âîëü­öû èç ðàáîâ — ïðè­âûê­ëè õîäèòü ïîä çíà­ìå­íà­ìè è çíàòü ñâîå ìåñòî â ñòðîþ. (7) Ïîë­êî­âî­äåö áûë îñî­áåí­íî îçà­áî­÷åí (òîãî æå îí òðå­áî­âàë îò ëåãà­òîâ è òðè­áó­íîâ) òåì, ÷òîáû íèêà­êèå ïîïðå­êè ïîçîð­íûì ïðî­øëûì íå ïîñå­ëÿ­ëè âðàæ­äû â ñîë­äàò­ñêîé ñðåäå; ñòà­ðûé ñîë­äàò è íîâî­áðà­íåö, ñâî­áîä­íûé è ðàá-äîá­ðî­âî­ëåö ïóñòü çíà­þò — ñåé­÷àñ îíè óðàâ­íå­íû ìåæ­äó ñîáîé; (8) âñå, êîìó ðèì­ñêèé íàðîä ââå­ðèë îðó­æèå ñâîå è çíà­ìå­íà, ïóñòü ñ÷è­òà­þò ñåáÿ äîñòà­òî÷­íî ïî÷òåí­íû­ìè è áëà­ãî­ðîä­íû­ìè. Ýòî­ãî ïîòðå­áî­âà­ëè è òðå­áó­þò îáñòî­ÿ­òåëü­ñòâà. (9) Ýòè íàñòàâ­ëå­íèÿ îäè­íà­êî­âî ñòðî­ãî ñîáëþäà­ëèñü è íà÷àëü­íè­êà­ìè, è âîè­íà­ìè, è òàêîå åäè­íî­äó­øèå âñêî­ðå ñïà­ÿ­ëî âñåõ òàê, ÷òî ïî÷òè çàáû­ëîñü, èç êàêî­ãî çâà­íèÿ êòî ñòàë ñîë­äà­òîì. (10) Ãðàêõ áûë çàíÿò ýòèì, êîãäà ïîñëû èç Êóì ñîîá­ùè­ëè åìó, êàêîå îò êàì­ïàí­öåâ ïîñîëü­ñòâî ïðè­øëî ê íèì çà íåñêîëü­êî äíåé äî òîãî è êàê îíè êàì­ïàí­öàì îòâå­òè­ëè: (11) ÷åðåç òðè äíÿ ïðàçä­íèê — íå òîëü­êî âåñü ñåíàò áóäåò òàì, íî è ëàãåðü êàì­ïàí­ñêî­ãî âîé­ñêà. (12) Ãðàêõ âåëåë êóìàí­öàì ñâåç­òè âåñü óðî­æàé ñ ïîëåé â ãîðîä è îñòà­âàòü­ñÿ â åãî ñòå­íàõ; ñàì îí íàêà­íóíå óñòà­íîâ­ëåí­íî­ãî ó êàì­ïàí­öåâ æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ äâè­íóë­ñÿ ê Êóìàì. (13) Ãàìû îòñòî­ÿò îò íèõ íà òðè ìèëè. Ìíî­æå­ñòâî êàì­ïàí­öåâ, êàê è áûëî óñëîâ­ëå­íî, òàì ñîáðà­ëîñü; íåïî­äà­ëå­êó ðàç­áèë ëàãåðü Ìàðèé Àëôèé, ìåäèêñ òóòè­êóñ (ýòî ãëàâ­íîå äîëæ­íîñò­íîå ëèöî ó êàì­ïàí­öåâ), ñ âîé­ñêîì â ÷åòûð­íà­äöàòü òûñÿ÷ ÷åëî­âåê. (14) Îí áûë áîëü­øå çàíÿò ïîä­ãîòîâ­êîé ê æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèþ è çàäó­ìàí­íîé ñ.138 ëîâóø­êå, ÷åì óêðåï­ëå­íè­åì ëàãå­ðÿ è âîîá­ùå êàêèì-ëèáî âîèí­ñêèì äåëîì. (15) Æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèå ñîâåð­øà­ëè íî÷üþ; âñå çàêàí­÷è­âà­ëîñü äî ïîëó­íî­÷è. (16) Ãðàêõ ñ÷åë, ÷òî ýòî êàê ðàç ïîä­õî­äÿ­ùåå âðå­ìÿ óñòðî­èòü çàñà­äó; îí ïîñòà­âèë ó âîðîò îõðà­íó, ÷òîáû íèêòî íå âûäàë åãî ïëà­íîâ, ñîáðàë îêî­ëî äåñÿ­òî­ãî ÷àñà ñîë­äàò, âåëåë èì ïðè­âå­ñòè ñåáÿ â ïîðÿäîê è íåìíî­ãî ïîñïàòü, (17) à, êàê òîëü­êî ñòåì­íå­åò, ïî äàí­íî­ìó çíà­êó ñòðî­èòü­ñÿ. Îêî­ëî ïåð­âîé ñòðà­æè îí ïîñòðî­èë èõ, âûñòó­ïèë â ïîë­íîì ìîë­÷à­íèè è ïîäî­øåë ê Ãàìàì ãëó­õîé íî÷üþ; (18) ëàãåðü ïîñëå íî÷­íî­ãî ñâÿ­ùåí­íî­äåé­ñò­âèÿ íå îõðà­íÿë­ñÿ — Ãðàêõ âîðâàë­ñÿ â íåãî ÷åðåç âñå âîðîòà, ïåðå­áèë è ñïàâ­øèõ, è áåç­îðóæ­íûõ, âîç­âðà­ùàâ­øèõ­ñÿ ïîñëå æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ. (19)  ýòîé íî÷­íîé ñóìà­òî­õå áûëî ïåðå­áè­òî áîëü­øå äâóõ òûñÿ÷ ÷åëî­âåê, óáèò è ñàì Ìàðèé Àëôèé, â ïëåí âçÿ­òî <> òûñÿ÷ ÷åëî­âåê132 è òðèä­öàòü ÷åòû­ðå âîåí­íûõ çíà­ìå­íè.

35. In Ita­lia cum post Can­nen­sem pug­nam, frac­tis par­tis al­te­rius vi­ri­bus, al­te­rius mol­li­tis ani­mis, seg­nius bel­lum es­set, [2] Cam­pa­ni per se ador­ti sunt rem Cu­ma­nam suae di­cio­nis fa­ce­re, pri­mo sol­li­ci­tan­tes ut ab Ro­ma­nis de­fi­ce­rent; ubi id pa­rum pro­ces­sit, do­lum ad ca­pien­dos eos com­pa­rant. [3] Cam­pa­nis om­ni­bus sta­tum sac­ri­fi­cium ad Ha­mas erat. Eo se­na­tum Cam­pa­num ven­tu­rum cer­tio­res Cu­ma­nos fe­ce­runt pe­tie­runtque ut et Cu­ma­nus eo se­na­tus ve­ni­ret ad con­sul­tan­dum com­mu­ni­ter, ut eos­dem uter­que po­pu­lus so­cios hos­tes­que ha­be­ret; [4] prae­si­dium ibi ar­ma­tum se ha­bi­tu­ros, ne quid ab Ro­ma­no Poe­no­ve pe­ri­cu­li es­set. Cu­ma­ni, quam­quam sus­pec­ta fra­us erat, ni­hil ab­nue­re, ita te­gi fal­lax con­si­lium pos­se ra­ti.

[5] In­te­rim Ti. Sempro­nius con­sul Ro­ma­nus Si­nues­sae, quo ad con­ve­nien­dum diem edi­xe­rat, exer­ci­tu lustra­to transgres­sus Vol­tur­num flu­men cir­ca Li­ter­num po­suit castra. [6] Ibi quia otio­sa sta­ti­va erant, creb­ro de­cur­re­re mi­li­tes co­ge­bat, ut ti­ro­nes — ea ma­xi­ma pars vo­lo­num erant — ad­sues­ce­rent sig­na se­qui et in acie ag­nos­ce­re or­di­nes suos. [7] In­ter quae ma­xi­ma erat cu­ra du­ci, ita­que le­ga­tis tri­bu­nis­que prae­ce­pe­rat, ne qua exprob­ra­tio cui­quam ve­te­ris for­tu­nae dis­cor­diam in­ter or­di­nes se­re­ret; ve­tus mi­les ti­ro­ni, li­ber vo­lo­ni se­se exae­qua­ri si­ne­ret; [8] om­nis sa­tis ho­nes­tos ge­ne­ro­sos­que du­ce­rent qui­bus ar­ma sua sig­na­que po­pu­lus Ro­ma­nus com­mi­sis­set; quae for­tu­na coe­gis­set ita fie­ri, ean­dem co­ge­re tue­ri fac­tum. [9] Ea non maio­re cu­ra prae­cep­ta ab du­ci­bus sunt quam a mi­li­ti­bus ob­ser­va­ta, bre­vi­que tan­ta con­cor­dia coa­lue­rant om­nium ani­mi ut pro­pe in ob­li­vio­nem ve­ni­ret qua ex con­di­cio­ne quis­que es­set mi­les fac­tus.

[10] Haec agen­ti Grac­cho le­ga­ti Cu­ma­ni nun­tia­runt quae a Cam­pa­nis le­ga­tio pau­cos an­te dies ve­nis­set et quid iis ip­si res­pon­dis­sent: [11] tri­duo post eum diem fes­tum es­se; non se­na­tum so­lum om­nem ibi fu­tu­rum sed castra etiam et exer­ci­tum Cam­pa­num. [12] Grac­chus ius­sis Cu­ma­nis om­nia ex ag­ris in ur­bem con­ve­he­re et ma­ne­re intra mu­ros, ip­se pri­die quam sta­tum sac­ri­fi­cium Cam­pa­nis es­set Cu­mas mo­vet castra. [13] Ha­mae in­de tria mi­lia pas­suum ab­sunt. Iam Cam­pa­ni eo fre­quen­tes ex com­po­si­to con­ve­ne­rant, nec pro­cul in­de in oc­cul­to Ma­rius Al­fius me­dix tu­ti­cus — is sum­mus ma­gistra­tus erat Cam­pa­nis — cum quat­tuor­de­cim mi­li­bus ar­ma­to­rum ha­be­bat castra, [14] sac­ri­fi­cio ad­pa­ran­do et in­ter id instruen­dae frau­di ali­quan­to in­ten­tior quam mu­nien­dis castris aut ul­li mi­li­ta­ri ope­ri. [15] Noc­tur­num erat sac­rum, ita ut an­te me­diam noc­tem conple­re­tur. [16] Huic Grac­chus in­si­dian­dum tem­po­ri ra­tus, cus­to­di­bus ad por­tas po­si­tis, ne quis enun­tia­re pos­set coep­ta, et ab de­cu­ma diei ho­ra coac­tis mi­li­ti­bus cor­po­ra cu­ra­re som­no­que ope­ram da­re, [17] ut pri­mis te­neb­ris con­ve­ni­re ad sig­num pos­sent, vi­gi­lia fer­me pri­ma tol­li ius­sit sig­na, [18] si­len­ti­que pro­fec­tus ag­mi­ne cum ad Ha­mas me­dia noc­te per­ve­nis­set, castra Cam­pa­na ut in per­vi­gi­lio neg­lec­ta si­mul om­ni­bus por­tis in­va­dit; alios som­no stra­tos, alios per­pet­ra­to sac­ro iner­mis re­deun­tis obtrun­cat. [19] Ho­mi­num eo tu­mul­tu noc­tur­no cae­sa plus duo mi­lia cum ip­so du­ce Ma­rio Al­fio, cap­ta . . . et sig­na mi­li­ta­ria quat­tuor et tri­gin­ta.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 130Ê ñåâå­ðî-âîñòî­êó îò Êóì (â 4—5 êì).
  • 131Ëèòåðí — ãîðî­äîê (â óñòüå îäíî­èìåí­íîé ðåêè) áëèç Êóì.
  • 132Ñëî­âî «òûñÿ÷» — ÷àñòè÷­íîå âîñ­ñòà­íîâ­ëå­íèå, ïðè­íÿ­òîå â ðÿäå èçäà­íèé.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002336 1364002337 1364002338