Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIII, ãë. 40

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

40. (1)  Ñàð­äè­íèè ïðå­òîð Òèò Ìàí­ëèé144, êîòî­ðûé òåïåðü åþ óïðàâ­ëÿë, âíîâü âçÿë­ñÿ çà äåëà, çàáðî­øåí­íûå òÿæå­ëî çàáîëåâ­øèì ïðå­òî­ðîì Êâèí­òîì Ìóöè­åì. (2) Ìàí­ëèé âûòà­ùèë âîåí­íûå ñóäà íà áåðåã ó Êàðàë, âîîðó­æèë ìîðÿ­êîâ äëÿ âîé­íû íà ñóøå è ïðè­íÿë âîé­ñêî îò ïðå­òî­ðà: äâà­äöàòü äâå òûñÿ­÷è ïåõîòû è ñ.141 òûñÿ­÷ó äâå­ñòè ÷åëî­âåê êîí­íè­öû. (3) Ñ ýòîé êîí­íè­öåé è ïåõîòîé îí âñòó­ïèë âî âðà­æå­ñêóþ çåì­ëþ è ðàñ­ïî­ëî­æèë­ñÿ ëàãå­ðåì íåïî­äà­ëå­êó îò ëàãå­ðÿ Ãàìï­ñè­êî­ðû. Ñëó­÷è­ëîñü, ÷òî Ãàìï­ñè­êî­ðà îòïðà­âèë­ñÿ íà òî âðå­ìÿ ê «ñàð­äàì â êîçüèõ øêó­ðàõ»145, ðàñ­ñ÷è­òû­âàÿ âîîðó­æèòü èõ ìîëî­äåæü è ïîïîë­íèòü åþ ñâîå âîé­ñêî; íà÷àëü­íè­êîì ëàãå­ðÿ áûë åãî ñûí Ãîñò. (4) Îí, ïî-þíî­øå­ñêè ãîðÿ­÷èé, íåîñìîò­ðè­òåëü­íî çàâÿ­çàë ñðà­æå­íèå, áûë ðàç­áèò è îáðà­ùåí â áåã­ñòâî.  ýòîì ñðà­æå­íèè áûëî óáè­òî òûñÿ­÷è òðè ñàð­äîâ, ÷åëî­âåê âîñåìü­ñîò âçÿ­òî â ïëåí. (5) Îñòàëü­íîå âîé­ñêî, ñíà­÷à­ëà ñêè­òàâ­øå­å­ñÿ ïî ïîëÿì è ëåñàì, ïðî­ñëû­øàâ, êóäà áåæàë âîæäü, ñîáðà­ëîñü â ãîðî­äå Êîðí146, ñòî­ëè­öå ýòîé îáëà­ñòè. (6) Ýòîé áèò­âîé è çàêîí­÷è­ëàñü áû âîé­íà â Ñàð­äè­íèè, åñëè áû ïóíèé­ñêèé ôëîò, êîòî­ðûì êîìàí­äî­âàë Ãàç­ä­ðó­áàë, íå áûë îòáðî­øåí áóðåé ê Áàëå­à­ðàì — êàê ðàç òîãäà, êîãäà îïà­ñà­ëèñü âîç­îá­íîâ­ëå­íèÿ âîé­íû. (7) Ìàí­ëèé, óñëû­øàâ î ïîÿâ­ëå­íèè ïóíèé­ñêî­ãî ôëîòà, îòáûë â Êàðà­ëû147: ýòî äàëî Ãàìï­ñè­êî­ðå ñëó­÷àé ñîåäè­íèòü­ñÿ ñ êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè. (8) Ãàç­ä­ðó­áàë, âûñà­äèâ âîé­ñêî, îòî­ñëàë ôëîò íàçàä â Êàð­ôà­ãåí. Ñ Ãàìï­ñè­êî­ðîé, êàê ñ ïðî­âîä­íè­êîì, îí îãðà­áèë çåì­ëè ðèì­ñêèõ ñîþç­íè­êîâ è äîøåë áû äî Êàðàë, åñëè áû Ìàí­ëèé íå âûøåë åìó íàâñòðå­÷ó ñ âîé­ñêîì è íå ïîëî­æèë êîíåö åãî øèðî­êî ðàçî­øåä­øå­ìó­ñÿ ãðà­áå­æó. (9) Ëàãå­ðÿ íàõî­äè­ëèñü íà íåáîëü­øîì ðàñ­ñòî­ÿ­íèè îäèí îò äðó­ãî­ãî; âñêî­ðå íà÷à­ëèñü íåçíà­÷è­òåëü­íûå ñõâàò­êè ñ ïåðå­ìåí­íûì óñïå­õîì, íàêî­íåö äàíî áûëî íàñòî­ÿ­ùåå ñðà­æå­íèå, äëèâ­øå­å­ñÿ ÷åòû­ðå ÷àñà (10) ïîòî­ìó, ÷òî áëà­ãî­äà­ðÿ ïóíèé­öàì îíî äîë­ãî îñòà­âà­ëîñü íåðå­øåí­íûì (ñàð­äû ïðè­âûê­ëè áûòü áèòû­ìè), íî íàêî­íåö, âèäÿ áåã­ñòâî ñàð­äîâ è ãðóäû èõ òðó­ïîâ âîêðóã, ïóíèé­öû òîæå îáðà­òè­ëèñü â áåã­ñòâî. (11) Èõ, áåãó­ùèõ, ðèì­ëÿíå îêðó­æè­ëè òåì ôëàí­ãîì, êîòî­ðûé ïðî­ãíàë è ñàð­äîâ. Íà÷à­ëàñü ñêî­ðåå ðåç­íÿ, ÷åì ñðà­æå­íèå. (12) Ïåðå­áè­òî áûëî äâå­íà­äöàòü òûñÿ÷ âðà­ãîâ, ñàð­äîâ è ïóíèé­öåâ; â ïëåí áûëî âçÿ­òî îêî­ëî òðåõ òûñÿ÷ ñåìè­ñîò ÷åëî­âåê; çàõâà­÷å­íî äâà­äöàòü ñåìü âîèí­ñêèõ çíà­ìåí.

40. Et in Sar­di­nia res per T. Man­lium prae­to­rem ad­mi­nistra­ri coep­tae, quae omis­sae erant postquam Q. Mu­cius prae­tor gra­vi mor­bo est inpli­ci­tus. [2] Man­lius na­vi­bus lon­gis ad Ca­ra­les sub­duc­tis na­va­li­bus­que so­ciis ar­ma­tis, ut ter­ra rem ge­re­ret, et a prae­to­re exer­ci­tu ac­cep­to duo et vi­gin­ti mi­lia pe­di­tum, mil­le du­cen­tos equi­tes con­fe­cit. [3] Cum his equi­tum pe­di­tum­que co­piis pro­fec­tus in ag­rum hos­tium haud pro­cul ab Hampsi­co­rae castris castra po­suit. Hampsi­co­ra tum for­te pro­fec­tus erat in Pel­li­tos Sar­dos ad iuven­tu­tem ar­man­dam, qua co­pias auge­ret; fi­lius no­mi­ne Hos­tus castris praee­rat. [4] Is adu­les­cen­tia fe­rox te­me­re proe­lio ini­to fu­sus fu­ga­tus­que. Ad tria mi­lia Sar­do­rum eo proe­lio cae­sa, oc­tin­gen­ti fer­me vi­vi cap­ti; [5] ali­us exer­ci­tus pri­mo per ag­ros sil­vas­que fu­ga pa­la­tus, dein, quo du­cem fu­gis­se fa­ma erat, ad ur­bem no­mi­ne Cor­num, ca­put eius re­gio­nis, con­fu­git; [6] de­bel­la­tum­que eo proe­lio in Sar­di­nia es­set, ni clas­sis Pu­ni­ca cum du­ce Hasdru­ba­le, quae tem­pes­ta­te deiec­ta ad Ba­lea­ris erat, in tem­po­re ad spem re­bel­lan­di ad­ve­nis­set. [7] Man­lius post fa­mam ad­pul­sae Pu­ni­cae clas­sis Ca­ra­les se re­ce­pit: ea oc­ca­sio Hampsi­co­rae da­ta est Poe­no se iun­gen­di. [8] Hasdru­bal, co­piis in ter­ram ex­po­si­tis et clas­se re­mis­sa Car­tha­gi­nem, du­ce Hampsi­co­ra ad so­cio­rum po­pu­li Ro­ma­ni ag­rum po­pu­lan­dum pro­fec­tus Ca­ra­les per­ven­tu­rus erat, ni Man­lius ob­vio exer­ci­tu ab ef­fu­sa eum po­pu­la­tio­ne con­ti­nuis­set. [9] Pri­mo castra castris mo­di­co in­ter­val­lo sunt obiec­ta; dein­de per pro­cur­sa­tio­nes le­via cer­ta­mi­na va­rio even­tu ini­ta; postre­mo des­cen­sum in aciem. Sig­nis con­la­tis ius­to proe­lio per quat­tuor ho­ras pug­na­tum. [10] Diu pug­nam an­ci­pi­tem Poe­ni, Sar­dis fa­ci­le vin­ci ad­sue­tis, fe­ce­runt; postre­mo et ip­si, cum om­nia cir­ca stra­ge ac fu­ga Sar­do­rum rep­le­ta es­sent, fu­si; [11] ce­te­rum ter­ga dan­tes cir­cum­duc­to cor­nu quo pe­pu­le­rat Sar­dos inclu­sit Ro­ma­nus. Cae­des in­de ma­gis quam pug­na fuit. [12] Duo­de­cim mi­lia hos­tium cae­sa, Sar­do­rum si­mul Poe­no­rum­que, fer­me tria mi­lia et sep­tin­gen­ti cap­ti et sig­na mi­li­ta­ria sep­tem et vi­gin­ti.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 144Îí áûë ïîñëàí òóäà, ÷òîáû çàìå­íèòü çàáîëåâ­øå­ãî ïðå­òî­ðà (ñì. âûøå: ãë. 34, 10—15 è ïðè­ìå÷. 129).
  • 145Êîðåí­íûå æèòå­ëè îñò­ðî­âà, îáè­òàâ­øèå â ãîðàõ è ñ÷è­òàâ­øè­å­ñÿ ó ðèì­ëÿí íåîòå­ñàí­íû­ìè è äèêè­ìè. Èõ ìåõî­âàÿ îäåæ­äà íàçû­âà­ëàñü «ìàñòðó­êà» — ýòî áûëà äîâîëü­íî äëèí­íàÿ (äî âåðõ­íåé ÷àñòè áåäåð), îáëå­ãàþ­ùàÿ áåç­ðó­êàâ­êà.
  • 146Êîðí — ãîðîä íà çàïàä­íîì áåðå­ãó Ñàð­äè­íèè.
  • 147Êàðà­ëû (íûíå Êàëüÿ­ðè) — çíà­÷è­òåëü­íûé ïîð­òî­âûé ãîðîä íà þãå Ñàð­äè­íèè. Ïðè ðèì­ëÿ­íàõ — ðåçè­äåí­öèÿ ïðå­òî­ðà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002341 1364002342 1364002343