Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
43. (1) Ãàííèáàë íà ýòî îòâåòèë, ÷òî ãèðïèíû ñ ñàìíèòàìè è îáúÿâëÿþò î ñâîèõ áåäñòâèÿõ, è ïðîñÿò çàùèòû, è æàëóþòñÿ, ÷òî çàáðîøåíû è áåççàùèòíû — âñå ðàçîì. (2) À íàäî áû ñíà÷àëà ñêàçàòü î áåäñòâèÿõ, çàòåì ïîïðîñèòü î çàùèòå è ëèøü íàêîíåö, íè÷åãî íå äîáèâøèñü, æàëîâàòüñÿ, ÷òî íàïðàñíî óìîëÿëè î ïîìîùè. (3) Âîéñêî îí ïðèâåäåò íå â îáëàñòü ñàìíèòîâ è ãèðïèíîâ, ÷òîáû íå ñòàòü èì, êàê ðèìëÿíàì, â òÿãîñòü, íî â ìåñòà, ïðèëåæàùèå ê çåìëÿì ðèìñêèõ ñîþçíèêîâ. Îïóñòîøàÿ èõ, îí îáîãàòèò ñâîå âîéñêî, à îò ñâîèõ ñîþçíèêîâ îòãîíèò ïåðåïóãàííîãî âðàãà. (4) ×òî äî âîéíû ñ ðèìëÿíàìè, òî åñëè áèòâà ïðè Òðàçèìåíñêîì îçåðå ñëàâíåå, ÷åì ïðè Òðåáèè, à áèòâà ïðè Êàííàõ ñëàâíåå, ÷åì ïðè Òðàçèìåíñêîì îçåðå, òî è êàííñêóþ áèòâó çàòìèò îí ïîáåäîé áîëüøåé è áîëåå ñëàâíîé. (5) Ñ ýòèìè ñëîâàìè è ñ áîãàòûìè ïîäàðêàìè îí îòïóñòèë ïîñëîâ, à ñàì, îñòàâèâ íà Òèôàòàõ íå î÷åíü áîëüøîé îòðÿä, äâèíóëñÿ ñ îñòàëüíûì âîéñêîì ê Íîëå. (6) Òóäà æå ïðèøåë èç Áðóòòèÿ è Ãàííîí ñ ïîäêðåïëåíèåì èç Êàðôàãåíà è ñî ñëîíàìè. Ðàçáèâ íåïîäàëåêó ëàãåðü, Ãàííèáàë, äîçíàâàÿñü, ïîíÿë, ÷òî âñå ñîâñåì íå ïîõîæå íà òî, ÷òî îí ñëûøàë îò ñîþçíè÷åñêèõ ïîñëîâ. (7) Ìàðöåëë íå äàâàë íèêàêèõ ïîâîäîâ ãîâîðèòü, áóäòî îí äîâåðÿåò ñâîåìó ñ÷àñòüþ è ìîæåò íåîáäóìàííî íà÷àòü áîé: îí âûõîäèë çà äîáû÷åé ïîñëå ðàçâåäêè ñ íàäåæíûì ïðèêðûòèåì, îáåñïå÷èâ ñåáå îòõîä — âñå äåëàëîñü îñòîðîæíî è ïðåäóñìîòðèòåëüíî, êàê áóäòî áû ïðîòèâ ñàìîãî Ãàííèáàëà. (8) Óçíàâ î ïðèáëèæåíèè âðàãà, Ìàðöåëë çàäåðæàë âîéñêî â ãîðîäå; íîëàíñêèì ñåíàòîðàì îí âåëåë äåëàòü îáõîäû ïî ñòåíàì è ñëåäèòü çà âñåì, ÷òî äåëàåòñÿ âîêðóã ó âðàãîâ. (9) Êîãäà îò íèõ ê ñòåíå ïîäîøåë ñ.144 Ãàííîí, äëÿ ïåðåãîâîðîâ âûçâàíû áûëè Ãåðåííèé Áàññ è Ãåðèé Ïåòòèé. Ñ ðàçðåøåíèÿ Ìàðöåëëà îíè âûøëè, è Ãàííîí îáðàòèëñÿ ê íèì ÷åðåç ïåðåâîä÷èêà. (10) Îí ïðåâîçíîñèë äîáëåñòü è óäà÷ëèâîñòü Ãàííèáàëà, óíèæàë âåëè÷èå ðèìñêîãî íàðîäà, ñîñòàðèâøååñÿ âìåñòå ñ åãî ñèëàìè. (11) Åñëè áû äîñòîèíñòâà ñòîðîí áûëè äàæå ðàâíû, êàê íåêîãäà, âñå ðàâíî òåì, êòî ñàì èñïûòàë, êàê òÿæåëà ñîþçíèêàì âëàñòü Ðèìà è êàê áëàãîæåëàòåëåí Ãàííèáàë êî âñåì ïëåííûì èòàëèéöàì, ñëåäîâàëî áû ïðåäïî÷åñòü ñîþç è äðóæáó ñ Êàðôàãåíîì, à íå ñ Ðèìîì. (12) Åñëè áû îáà êîíñóëà ñî ñâîèìè âîéñêàìè îêàçàëèñü ïîä Íîëîé, îíè òàê æå íå ìîãëè áû ñïðàâèòüñÿ ñ Ãàííèáàëîì, êàê ïðåæäå ïîä Êàííàìè; êîíå÷íî æå, îäèí ïðåòîð ñ ìàëûì ÷èñëîì íîâîáðàíöåâ íå ìîæåò îõðàíèòü Íîëó. (13) Äëÿ íîëàíöåâ âàæíåé, ÷åì äëÿ Ãàííèáàëà, âîçüìåò ëè îí Íîëó èëè îíà åìó ñäàñòñÿ. Âåäü îí îâëàäååò åþ, êàê îâëàäåë Êàïóåé è Íóöåðèåé, à êàêàÿ ðàçíèöà ìåæäó ñóäüáîé Êàïóè è Íóöåðèè, íîëàíöû çíàþò è ñàìè: ãîðîä èõ ïî÷òè ïîñåðåäèíå ìåæäó òåìè äâóìÿ. (14) Îí, Ãàííîí, íå õî÷åò ïðåäðåêàòü áåä, îæèäàþùèõ ãîðîä, à ëó÷øå ïîðó÷èòñÿ: åñëè îíè âûäàäóò Ìàðöåëëà ñ ãàðíèçîíîì è Íîëó, òî óñëîâèÿ, íà êîòîðûõ îíè çàêëþ÷àò äðóæåñòâåííûé ñîþç ñ Ãàííèáàëîì, ïðîäèêòóåò íå êòî èíîé, êàê îíè ñàìè. |
43. Ad ea Hannibal respondit, omnia simul facere Hirpinos Samnitesque, et indicare clades suas et petere praesidium et queri indefensos se neglectosque. [2] Indicandum autem primum fuisse, dein petendum praesidium, postremo ni inpetraretur, tum denique querendum frustra opem inploratam. [3] Exercitum sese non in agrum Hirpinum Samnitemve, ne et ipse oneri esset, sed in proxima loca sociorum populi Romani adducturum. Iis populandis et militem suum repleturum se et metu procul ab his summoturum hostis. [4] Quod ad bellum Romanum attineret, si Trasumenni quam Trebiae, si Cannarum quam Trasumenni pugna nobilior esset, Cannarum quoque se memoriam obscuram maiore et clariore victoria facturum. [5] Cum hoc responso muneribusque amplis legatos dimisit; ipse praesidio modico relicto in Tifatis profectus cetero exercitu ire Nolam pergit. [6] Eodem Hanno ex Bruttiis cum supplemento Carthagine advecto atque elephantis venit. Castris haud procul positis longe alia omnia inquirenti conperta sunt quam quae a legatis sociorum audierat. [7] Nihil enim Marcellus ita egerat ut aut fortunae aut temere hosti commissum dici posset. Explorato cum firmisque praesidiis tuto receptu praedatum ierat, omniaque velut adversus praesentem Hannibalem cauta provisaque fuerant. [8] Tum, ubi sensit hostem adventare, copias intra moenia tenuit; per muros inambulare senatores Nolanos iussit et omnia circa explorare quae apud hostes fierent. [9] Ex his Hanno, cum ad murum successisset, Herennium Bassum et Herium Pettium ad conloquium evocatos permissuque Marcelli egressos per interpretem adloquitur. [10] Hannibalis virtutem fortunamque extollit: populi Romani obterit senescentem cum viribus maiestatem. [11] Quae si paria essent, ut quondam fuissent, tamen expertis quam grave Romanum imperium sociis, quanta indulgentia Hannibalis etiam in captivos omnis Italici nominis fuisset, Punicam Romanae societatem atque amicitiam praeoptandam esse. [12] Si ambo consules cum suis exercitibus ad Nolam essent, tamen non magis pares Hannibali futuros quam ad Cannas fuissent, nedum praetor unus cum paucis et novis militibus Nolam tutari possit. [13] Ipsorum quam Hannibalis magis interesse capta an tradita Nola poteretur; potiturum enim, ut Capua Nuceriaque potitus esset; sed quid inter Capuae ac Nuceriae fortunam interesset ipsos prope in medio sitos Nolanos scire. [14] Nolle ominari quae captae urbi casura forent, et potius spondere, si Marcellum cum praesidio ac Nolam tradidissent, neminem alium quam ipsos legem qua in societatem amicitiamque Hannibalis venirent dicturum. |