Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXIII, ãë. 45

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

45. (1) Ñðà­æå­íèå íå äàâà­ëî ïåðå­âå­ñà íè òåì, íè äðó­ãèì, õîòÿ âîæäè óñåðä­íî îáî­ä­ðÿ­ëè ñîë­äàò, à òå ñðà­æà­ëèñü, íå ùàäÿ ñåáÿ. Ìàð­öåëë âåëåë íàëå÷ü íà âðà­ãà, ïîáåæ­äåí­íî­ãî ïîçà­â÷å­ðà, áåæàâ­øå­ãî îò Êóì íåñêîëü­êî äíåé íàçàä, îòáðî­øåí­íî­ãî èì îò Íîëû â ïðî­øëîì ãîäó; âîé­ñêî áûëî äðó­ãîå, íî êîìàí­äî­âàë îí æå. (2) Ó âðà­ãîâ, ãîâî­ðèë îí, íå âñå â ñòðîþ; èíûå ðàç­áðå­ëèñü è ãðà­áÿò, à òå, êòî ñðà­æà­åò­ñÿ, ðàñ­ñëàá­ëå­íû êàì­ïàí­ñêîé ðîñ­êî­øüþ; îíè çà äîë­ãóþ çèìó ðàñ­òðà­òè­ëè íà âûïèâ­êè è íà äåâîê âñå ñâîè ñèëû. (3) Íåò ó íèõ ïðåæ­íåé ñâå­æå­ñòè, ïðî­ïà­ëà òà ìîùü è òåëà, è äóõà, ÷òî ïðå­îäî­ëå­ëà è Àëü­ïû, è Ïèðå­íåè. Îñòàò­êè ïðåæ­íèõ ìóæåé, ñðà­æà­ÿñü, ñ òðóäîì äåð­æàò îðó­æèå, åäâà äåð­æàò­ñÿ íà íîãàõ. (4) Êàïóÿ îêà­çà­ëàñü äëÿ Ãàí­íè­áà­ëà Êàí­íà­ìè: òàì èñòî­ùè­ëàñü âîèí­ñêàÿ äîá­ëåñòü, òàì ïðè­øåë êîíåö âîé­ñêî­âî­ìó ïîðÿä­êó è ïîâè­íî­âå­íèþ, òàì çàãëîõ­ëà ñòà­ðàÿ ñëà­âà, òàì óãàñ­ëà íàäåæ­äà íà áóäó­ùóþ. (5) Òàê, ðóãàÿ âðà­ãà, Ìàð­öåëë ïîä­íè­ìàë äóõ ñâî­èõ âîè­íîâ, à Ãàí­íè­áàë íà ñâî­èõ íàêè­íóë­ñÿ ñ óïðå­êà­ìè, åùå ãîðàçäî áîëåå òÿæ­êè­ìè: (6) äà, îí óçíà­åò çíà­ìå­íà è îðó­æèå, êîòî­ðûå âèäåë ïðè Òðå­áèè, Òðà­çè­ìåí­ñêîì îçå­ðå è â ïîñëåä­íèé ðàç ïðè Êàí­íàõ, íî â Êàïóþ íà çèìîâ­êó îí ïðè­âåë îäíî âîé­ñêî, à âûâåë åãî äðó­ãèì. (7) «Âû ëè ýòî, íàïðÿã­øè âñå ñèëû, åëå âûäåð­æè­âà­å­òå ñðà­æå­íèå ñ ðèì­ñêèì ëåãà­òîì159, ñ îäíèì ëåãè­î­íîì è àëîé? Âû, ïåðåä êåì íèêî­ãäà íå ìîã­ëè óñòî­ÿòü è äâà êîí­ñóëü­ñêèõ âîé­ñêà? (8) Ìàð­öåëë ñ íîâî­áðàí­öà­ìè è âñïî­ìî­ãà­òåëü­íûì îòðÿäîì íîëàí­öåâ óæå âòî­ðîé ðàç áåç­íà­êà­çàí­íî áóäåò äðàç­íèòü íàñ? È ìû íå îòî­ìñòèì? Ãäå òîò ìîé ñîë­äàò, êîòî­ðûé ñòà­ùèë ñ êîíÿ Ãàÿ Ôëà­ìè­íèÿ è ñíåñ åìó ãîëî­âó?160 Ãäå òîò, êòî ïðè Êàí­íàõ óáèë Ëóöèÿ Ïàâ­ëà? (9) Ïðè­òó­ïè­ëèñü ìå÷è? Îòíÿ­ëèñü ðóêè? Èëè êàêàÿ äðó­ãàÿ íàïàñòü? Âû ïðè­âû÷­íî ïîáåæ­äà­ëè: íåìíî­ãèå — ìíî­ãèõ, à íûíå âàñ ìíî­ãî, è âû åëå ñäåð­æè­âà­å­òå íåìíî­ãèõ. Õðàá­ðûå íà ÿçûê, âû õâà­ëè­ëèñü, ÷òî âîçü­ìå­òå Ðèì, åñëè êòî ïîâåäåò âàñ. Òàê âîò, ÿ õî÷ó èñïû­òàòü âàøó ñèëó è äîá­ëåñòü íà ìåíü­øåì. (10) Âîçü­ìè­òå Íîëó — ýòîò ãîðîä ñòî­èò íà ðàâ­íèíå — è íè ðåêè, íè ìîðÿ. Íàãðó­æåí­íûõ äîáû­÷åé, âçÿ­òîé â òàêîì áîãà­òîì ãîðî­äå, ÿ ïîâå­äó âàñ, êóäà õîòè­òå, è ïîé­äó âñëåä çà âàìè».

45. Proe­lium erat an­ceps; sum­ma vi et du­ces hor­ta­ban­tur et mi­li­tes pug­na­bant. Mar­cel­lus vic­tis an­te diem ter­tium, fu­ga­tis an­te pau­cos dies a Cu­mis, pul­sis prio­re an­no ab No­la ab eodem se du­ce, mi­li­te alio, insta­re iubet. [2] Non om­nis es­se in acie; prae­dan­tis va­ga­ri in ag­ro; et qui pug­nent, mar­ce­re Cam­pa­na lu­xu­ria, vi­no et scor­tis om­ni­bus­que lustris per to­tam hie­mem con­fec­tos. [3] Abis­se il­lam vim vi­go­rem­que, di­lap­sa es­se ro­bo­ra cor­po­rum ani­mo­rum­que qui­bus Py­re­naei Al­pium­que su­pe­ra­ta sint iuga. Re­li­quias il­lo­rum vi­ro­rum vix ar­ma membra­que sus­ti­nen­tis pug­na­re. [4] Ca­puam Han­ni­ba­li Can­nas fuis­se: ibi vir­tu­tem bel­li­cam, ibi mi­li­ta­rem dis­cip­li­nam, ibi prae­te­ri­ti tem­po­ris fa­mam, ibi spem fu­tu­ri exstinctam. [5] Cum haec exprob­ran­do hos­ti Mar­cel­lus suo­rum mi­li­tum ani­mos eri­ge­ret, Han­ni­bal mul­to gra­vio­ri­bus prob­ris incre­pa­bat: [6] ar­ma sig­na­que eadem se nos­ce­re quae ad Tre­biam Tra­su­men­num­que, postre­mo ad Can­nas vi­de­rit ha­bue­rit­que; mi­li­tem ali­um pro­fec­to se in hi­ber­na Ca­puam du­xis­se, ali­um in­de edu­xis­se. [7] «Le­ga­tum­ne Ro­ma­num et le­gio­nis uni­us at­que alae mag­no cer­ta­mi­ne vix to­le­ra­tis pug­nam, quos bi­nae acies con­su­la­res num­quam sus­ti­nue­runt? [8] Mar­cel­lus ti­ro­ne mi­li­te ac No­la­nis sub­si­diis inul­tus nos iam ite­rum la­ces­sit! Ubi il­le mi­les meus est qui de­rep­to ex equo C. Fla­mi­nio con­su­li ca­put abstu­lit? Ubi, qui L. Pau­lum ad Can­nas oc­ci­dit? [9] Fer­rum nunc he­bet? an dextrae tor­pent? an quid pro­di­gii est aliud? Qui pau­ci plu­res vin­ce­re so­li­ti es­tis, nunc pau­cis plu­res vix res­ta­tis? Ro­mam vos ex­pug­na­tu­ros, si quis du­ce­ret, for­tes lin­gua iac­ta­ba­tis: [10] en, in mi­no­re re hic ex­pe­ri­ri vim vir­tu­tem­que vo­lo. Ex­pug­na­te No­lam, cam­pestrem ur­bem, non flu­mi­ne, non ma­ri saep­tam. Hinc vos ex tam opu­len­ta ur­be prae­da spo­liis­que onus­tos vel du­cam quo vo­le­tis vel se­quar».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 159Îïÿòü óíè­÷è­æå­íèå Ìàð­öåë­ëà. Ñð. âûøå: 42, 12 è ïðè­ìå÷. 156.
  • 160Ñð.: XXII, 6, 4, ãäå ýòîò ýïè­çîä èçëî­æåí íåñêîëü­êî ïî-èíî­ìó.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364002346 1364002347 1364002348