Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì è Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1940/1984. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
45. (1) Ñðàæåíèå íå äàâàëî ïåðåâåñà íè òåì, íè äðóãèì, õîòÿ âîæäè óñåðäíî îáîäðÿëè ñîëäàò, à òå ñðàæàëèñü, íå ùàäÿ ñåáÿ. Ìàðöåëë âåëåë íàëå÷ü íà âðàãà, ïîáåæäåííîãî ïîçàâ÷åðà, áåæàâøåãî îò Êóì íåñêîëüêî äíåé íàçàä, îòáðîøåííîãî èì îò Íîëû â ïðîøëîì ãîäó; âîéñêî áûëî äðóãîå, íî êîìàíäîâàë îí æå. (2) Ó âðàãîâ, ãîâîðèë îí, íå âñå â ñòðîþ; èíûå ðàçáðåëèñü è ãðàáÿò, à òå, êòî ñðàæàåòñÿ, ðàññëàáëåíû êàìïàíñêîé ðîñêîøüþ; îíè çà äîëãóþ çèìó ðàñòðàòèëè íà âûïèâêè è íà äåâîê âñå ñâîè ñèëû. (3) Íåò ó íèõ ïðåæíåé ñâåæåñòè, ïðîïàëà òà ìîùü è òåëà, è äóõà, ÷òî ïðåîäîëåëà è Àëüïû, è Ïèðåíåè. Îñòàòêè ïðåæíèõ ìóæåé, ñðàæàÿñü, ñ òðóäîì äåðæàò îðóæèå, åäâà äåðæàòñÿ íà íîãàõ. (4) Êàïóÿ îêàçàëàñü äëÿ Ãàííèáàëà Êàííàìè: òàì èñòîùèëàñü âîèíñêàÿ äîáëåñòü, òàì ïðèøåë êîíåö âîéñêîâîìó ïîðÿäêó è ïîâèíîâåíèþ, òàì çàãëîõëà ñòàðàÿ ñëàâà, òàì óãàñëà íàäåæäà íà áóäóùóþ. (5) Òàê, ðóãàÿ âðàãà, Ìàðöåëë ïîäíèìàë äóõ ñâîèõ âîèíîâ, à Ãàííèáàë íà ñâîèõ íàêèíóëñÿ ñ óïðåêàìè, åùå ãîðàçäî áîëåå òÿæêèìè: (6) äà, îí óçíàåò çíàìåíà è îðóæèå, êîòîðûå âèäåë ïðè Òðåáèè, Òðàçèìåíñêîì îçåðå è â ïîñëåäíèé ðàç ïðè Êàííàõ, íî â Êàïóþ íà çèìîâêó îí ïðèâåë îäíî âîéñêî, à âûâåë åãî äðóãèì. (7) «Âû ëè ýòî, íàïðÿãøè âñå ñèëû, åëå âûäåðæèâàåòå ñðàæåíèå ñ ðèìñêèì ëåãàòîì159, ñ îäíèì ëåãèîíîì è àëîé? Âû, ïåðåä êåì íèêîãäà íå ìîãëè óñòîÿòü è äâà êîíñóëüñêèõ âîéñêà? (8) Ìàðöåëë ñ íîâîáðàíöàìè è âñïîìîãàòåëüíûì îòðÿäîì íîëàíöåâ óæå âòîðîé ðàç áåçíàêàçàííî áóäåò äðàçíèòü íàñ? È ìû íå îòîìñòèì? Ãäå òîò ìîé ñîëäàò, êîòîðûé ñòàùèë ñ êîíÿ Ãàÿ Ôëàìèíèÿ è ñíåñ åìó ãîëîâó?160 Ãäå òîò, êòî ïðè Êàííàõ óáèë Ëóöèÿ Ïàâëà? (9) Ïðèòóïèëèñü ìå÷è? Îòíÿëèñü ðóêè? Èëè êàêàÿ äðóãàÿ íàïàñòü? Âû ïðèâû÷íî ïîáåæäàëè: íåìíîãèå — ìíîãèõ, à íûíå âàñ ìíîãî, è âû åëå ñäåðæèâàåòå íåìíîãèõ. Õðàáðûå íà ÿçûê, âû õâàëèëèñü, ÷òî âîçüìåòå Ðèì, åñëè êòî ïîâåäåò âàñ. Òàê âîò, ÿ õî÷ó èñïûòàòü âàøó ñèëó è äîáëåñòü íà ìåíüøåì. (10) Âîçüìèòå Íîëó — ýòîò ãîðîä ñòîèò íà ðàâíèíå — è íè ðåêè, íè ìîðÿ. Íàãðóæåííûõ äîáû÷åé, âçÿòîé â òàêîì áîãàòîì ãîðîäå, ÿ ïîâåäó âàñ, êóäà õîòèòå, è ïîéäó âñëåä çà âàìè». |
45. Proelium erat anceps; summa vi et duces hortabantur et milites pugnabant. Marcellus victis ante diem tertium, fugatis ante paucos dies a Cumis, pulsis priore anno ab Nola ab eodem se duce, milite alio, instare iubet. [2] Non omnis esse in acie; praedantis vagari in agro; et qui pugnent, marcere Campana luxuria, vino et scortis omnibusque lustris per totam hiemem confectos. [3] Abisse illam vim vigoremque, dilapsa esse robora corporum animorumque quibus Pyrenaei Alpiumque superata sint iuga. Reliquias illorum virorum vix arma membraque sustinentis pugnare. [4] Capuam Hannibali Cannas fuisse: ibi virtutem bellicam, ibi militarem disciplinam, ibi praeteriti temporis famam, ibi spem futuri exstinctam. [5] Cum haec exprobrando hosti Marcellus suorum militum animos erigeret, Hannibal multo gravioribus probris increpabat: [6] arma signaque eadem se noscere quae ad Trebiam Trasumennumque, postremo ad Cannas viderit habueritque; militem alium profecto se in hiberna Capuam duxisse, alium inde eduxisse. [7] «Legatumne Romanum et legionis unius atque alae magno certamine vix toleratis pugnam, quos binae acies consulares numquam sustinuerunt? [8] Marcellus tirone milite ac Nolanis subsidiis inultus nos iam iterum lacessit! Ubi ille miles meus est qui derepto ex equo C. Flaminio consuli caput abstulit? Ubi, qui L. Paulum ad Cannas occidit? [9] Ferrum nunc hebet? an dextrae torpent? an quid prodigii est aliud? Qui pauci plures vincere soliti estis, nunc paucis plures vix restatis? Romam vos expugnaturos, si quis duceret, fortes lingua iactabatis: [10] en, in minore re hic experiri vim virtutemque volo. Expugnate Nolam, campestrem urbem, non flumine, non mari saeptam. Hinc vos ex tam opulenta urbe praeda spoliisque onustos vel ducam quo voletis vel sequar». |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß