История Рима от основания города

Книга XXIII, гл. 46

46. Nec be­ne nec ma­le dic­ta pro­fue­runt ad con­fir­man­dos ani­mos. [2] Cum om­ni par­te pel­le­ren­tur, Ro­ma­nis­que cres­ce­rent ani­mi, non du­ce so­lum ad­hor­tan­te sed No­la­nis etiam per cla­mo­rem fa­vo­ris in­di­cem ac­cen­den­ti­bus ar­do­rem pug­nae, ter­ga Poe­ni de­de­runt at­que in castra con­pul­si sunt. [3] Quae op­pug­na­re cu­pien­tis mi­li­tes Ro­ma­nos Mar­cel­lus No­lam re­du­xit cum mag­no gau­dio et gra­tu­la­tio­ne etiam ple­bis, quae an­te incli­na­tior ad Poe­nos fue­rat. [4] Hos­tium plus quin­que mi­lia cae­sa eo die, vi­vi cap­ti ses­cen­ti et sig­na mi­li­ta­ria un­de­vi­gin­ti et duo ele­phan­ti, quat­tuor in acie oc­ci­si; Ro­ma­no­rum mi­nus mil­le in­ter­fec­ti. [5] Pos­te­rum diem in­du­tiis ta­ci­tis se­pe­lien­do ut­rim­que cae­sos in acie con­sumpse­runt. Spo­lia hos­tium Mar­cel­lus Vol­ca­no vo­tum cre­ma­vit. [6] Ter­tio post die, ob iram, cre­do, ali­quam aut spem li­be­ra­lio­ris mi­li­tiae, du­cen­ti sep­tua­gin­ta duo equi­tes, mix­ti Nu­mi­dae et His­pa­ni, ad Mar­cel­lum transfu­ge­runt. Eorum for­ti fi­de­li­que ope­ra in eo bel­lo usi sunt sae­pe Ro­ma­ni. [7] Ager His­pa­nis in His­pa­nia et Nu­mi­dis in Af­ri­ca post bel­lum vir­tu­tis cau­sa da­tus est.

[8] Han­ni­bal, ab No­la re­mis­so in Brut­tios Han­no­ne cum qui­bus ve­ne­rat co­piis, ip­se Apu­liae hi­ber­na pe­tit cir­ca­que Ar­pos con­se­dit. [9] Q. Fa­bius ut pro­fec­tum in Apu­liam Han­ni­ba­lem audi­vit, fru­men­to ab No­la Nea­po­li­que in ea castra con­vec­to quae su­per Sues­su­lam erant, mu­ni­men­tis­que fir­ma­tis et, prae­si­dio quod per hi­ber­na ad ob­ti­nen­dum lo­cum sa­tis es­set re­lic­to, ip­se Ca­puam pro­pius mo­vit castra ag­rum­que Cam­pa­num fer­ro ig­ni­que est de­po­pu­la­tus, [10] do­nec coac­ti sunt Cam­pa­ni, ni­hil ad­mo­dum vi­ri­bus suis fi­den­tes, eg­re­di por­tis et castra an­te ur­bem in aper­to com­mu­ni­re. [11] Sex mi­lia ar­ma­to­rum ha­be­bant, pe­di­tem in­bel­lem, equi­ta­tu plus po­te­rant; ita­que equestri­bus proe­liis la­ces­se­bant hos­tem.

[12] In­ter mul­tos no­bi­les equi­tes Cam­pa­nos Cer­ri­nus Vi­bel­lius erat, cog­no­mi­ne Tau­rea. Ci­vis in­di­dem erat, lon­ge om­nium Cam­pa­no­rum for­tis­si­mus eques, adeo ut, cum apud Ro­ma­nos mi­li­ta­ret, unus eum Ro­ma­nus Clau­dius Asel­lus glo­ria equestri aequa­ret. [13] Tunc Tau­rea, cum diu per­lustrans ocu­lis obe­qui­tas­set hos­tium tur­mis, tan­dem si­len­tio fac­to, ubi es­set Clau­dius Asel­lus quae­si­vit et, [14] quo­niam ver­bis se­cum de vir­tu­te am­bi­ge­re so­li­tus es­set, cur non fer­ro de­cer­ne­ret da­ret­que opi­ma spo­lia vic­tus aut vic­tor ca­pe­ret.