История Рима от основания города

Книга XXVII, гл. 10

10. Con­su­les hor­ta­ri et con­so­la­ri se­na­tum et di­ce­re alias co­lo­nias in fi­de at­que of­fi­cio pris­ti­no fo­re; eas quo­que ip­sas quae of­fi­cio de­ces­se­rint, si le­ga­ti cir­ca eas co­lo­nias mit­tan­tur qui cas­ti­gent, non qui pre­cen­tur, ve­re­cun­diam im­pe­rii ha­bi­tu­ras es­se. [2] Per­mis­sum ab se­na­tu iis cum es­set, age­rent fa­ce­rentque ut e re pub­li­ca du­ce­rent, per­tempta­tis pri­us alia­rum co­lo­nia­rum ani­mis ci­ta­ve­runt le­ga­tos quae­si­ve­runtque ab iis ec­quid mi­li­tes ex for­mu­la pa­ra­tos ha­be­rent. [3] Pro duo­de­vi­gin­ti co­lo­niis M. Sex­ti­lius Fre­gel­la­nus res­pon­dit et mi­li­tes pa­ra­tos ex for­mu­la es­se, [4] et, si plu­ri­bus opus es­set, plu­ris da­tu­ros, et quid­quid aliud im­pe­ra­ret vel­let­que po­pu­lus Ro­ma­nus eni­xe fac­tu­ros: ad id si­bi ne­que opes dees­se et ani­mum etiam su­pe­res­se. [5] Con­su­les pa­rum si­bi vi­de­ri prae­fa­ti pro me­ri­to eorum sua vo­ce con­lau­da­ri eos, ni­si uni­ver­si pat­res iis in cu­ria gra­tias egis­sent, se­qui in se­na­tum eos ius­se­runt. [6] Se­na­tus quam po­te­rat ho­no­ra­tis­si­mo dec­re­to ad­lo­cu­tus eos man­dat con­su­li­bus ut ad po­pu­lum quo­que eos pro­du­ce­rent, et in­ter mul­ta alia praec­la­ra quae ip­sis maio­ri­bus­que suis praes­ti­tis­sent re­cens etiam me­ri­tum eorum in rem pub­li­cam com­me­mo­ra­rent. [7] Ne nunc qui­dem post tot sae­cu­la si­lean­tur frau­den­tur­ve lau­de sua: Sig­ni­ni fue­re et Nor­ba­ni Sa­ti­cu­la­ni­que et Fre­gel­la­ni, et Lu­ce­ri­ni et Ve­nu­si­ni, et Brun­di­si­ni et Had­ria­ni et Fir­ma­ni et Ari­mi­nen­ses, [8] et ab al­te­ro ma­ri Pon­tia­ni et Paes­ta­ni et Co­sa­ni, et me­di­ter­ra­nei Be­ne­ven­ta­ni et Aeser­ni­ni et Spo­le­ti­ni, et Pla­cen­ti­ni et Cre­mo­nen­ses. [9] Ha­rum co­lo­nia­rum sub­si­dio tum im­pe­rium po­pu­li Ro­ma­ni ste­tit, iis­que gra­tiae in se­na­tu et apud po­pu­lum ac­tae. [10] Duo­de­cim alia­rum co­lo­nia­rum quae det­rac­ta­ve­runt im­pe­rium men­tio­nem fie­ri pat­res ve­tue­runt, ne­que il­los di­mit­ti ne­que re­ti­ne­ri ne­que ap­pel­la­ri a con­su­li­bus; ea ta­ci­ta cas­ti­ga­tio ma­xi­me ex dig­ni­ta­te po­pu­li Ro­ma­ni vi­sa est.

[11] Ce­te­ra ex­pe­dien­ti­bus quae ad bel­lum opus erant con­su­li­bus, aurum vi­cen­si­ma­rium, quod in sanctio­re aera­rio ad ul­ti­mos ca­sus ser­va­ba­tur, pro­mi pla­cuit. Prompta ad quat­tuor mi­lia pon­do auri. [12] In­de quin­ge­na pon­do da­ta con­su­li­bus et M. Mar­cel­lo et P. Sul­pi­cio pro­con­su­li­bus et L. Ve­tu­rio prae­to­ri qui Gal­liam pro­vin­ciam erat sor­ti­tus, [13] ad­di­tum­que Fa­bio con­su­li cen­tum pon­do auri prae­ci­puum quod in ar­cem Ta­ren­ti­nam por­ta­re­tur; ce­te­ro auro usi sunt ad ves­ti­men­ta prae­sen­ti pe­cu­nia lo­can­da exer­ci­tui qui in His­pa­nia bel­lum se­cun­da sua fa­ma du­cis­que ge­re­bat.