Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1950/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
19. (1) Ãàçäðóáàë äî ñðàæåíèÿ çàáðàë èç ëàãåðÿ êàçíó, îòïðàâèë ñëîíîâ âïåðåä, à ñàì, ïîäáèðàÿ íà ïóòè âñòðå÷íûõ áåãëåöîâ, ïåðåøåë ðåêó Òàã è íàïðàâèëñÿ ê Ïèðåíåÿì. (2) Ñöèïèîí, îâëàäåâ íåïðèÿòåëüñêèì ëàãåðåì, ïðåäîñòàâèë âñþ äîáû÷ó, êðîìå ñâîáîäíûõ ëþäåé, ñîëäàòàì. Ïëåííûõ îêàçàëîñü äåñÿòü òûñÿ÷ ïåõîòèíöåâ è äâå òûñÿ÷è âñàäíèêîâ. Âñåõ èñïàíöåâ îí îòïóñòèë äîìîé áåç âûêóïà, àôðèêàíöåâ âåëåë êâåñòîðó ïðîäàòü. (3) Òîëïà èñïàíöåâ — è ñäàâøèõñÿ ðàíåå, è âçÿòûõ íàêàíóíå — îêðóæèëà Ñöèïèîíà è äðóæíî ïðîâîçãëàñèëà åãî öàðåì. (4) Ñöèïèîí ïðèêàçàë ãëàøàòàþ âîäâîðèòü òèøèíó è ñêàçàë, ÷òî äëÿ íåãî çâàíèå èìïåðàòîðà, äàííîå åìó ñîëäàòàìè, ñàìîå ïî÷åòíîå; à öàðñêîå çâàíèå, ñòîëü óâàæàåìîå ó äðóãèõ íàðîäîâ, â Ðèìå íåíàâèñòíî96. (5) Ïóñòü ïðî ñåáÿ äóìàþò, ÷òî ó íåãî äóøà öàðñòâåííàÿ — åñëè îíè ñ÷èòàþò ýòî ïðèçíàêîì äóøåâíîãî âåëè÷èÿ, — íî íå ïðîèçíîñÿò âñëóõ ýòîãî ñëîâà. (6) Äàæå âàðâàðû ïî÷óâñòâîâàëè äóøåâíîå âåëè÷èå ÷åëîâåêà, ïðåçèðàâøåãî òèòóë, ïåðåä êîòîðûì íåìåþò çà÷àðîâàííûå ëþäè. (7) Èñïàíñêèì ñ.293 öàðüêàì è ñòàðåéøèíàì ðîçäàíû áûëè ïîäàðêè; Èíäèáèëèñó Ñöèïèîí âåëåë âûáðàòü èç ìíîæåñòâà çàõâà÷åííûõ ëîøàäåé òðèñòà, êàêèõ îí çàõî÷åò. (8) Êîãäà êâåñòîð ïî ïðèêàçó âîåíà÷àëüíèêà ðàñïðîäàâàë àôðèêàíöåâ, îäèí èç íèõ — þíîøà ðåäêîé êðàñîòû — ñêàçàë åìó, ÷òî îí öàðñêîãî ðîäà; êâåñòîð îòïðàâèë åãî ê Ñöèïèîíó. (9) Òîò ñòàë ðàññïðàøèâàòü þíîøó, êòî îí, îòêóäà è ïî÷åìó, åùå ìàëü÷èê, îêàçàëñÿ íà âîéíå. Þíîøà ðàññêàçàë, ÷òî îí íóìèäèåö, çåìëÿêè çîâóò åãî Ìàññèâîé; ïîñëå ñìåðòè îòöà îí îñòàëñÿ ñèðîòîé è áûë âîñïèòàí Ãàëîé, äåäîì ñ ìàòåðèíñêîé ñòîðîíû, íóìèäèéñêèì öàðåì; â Èñïàíèþ ïðèáûë âìåñòå ñ äÿäåþ Ìàñèíèññîé, ïðèâåäøèì íåäàâíî êîííèöó â ïîìîùü êàðôàãåíÿíàì. (10) Ìàñèíèññà çàïðåùàë åìó âìåøèâàòüñÿ â áîé — ìîëîä åùå, — íî â äåíü ñðàæåíèÿ îí, òàéêîì îò äÿäè, âçÿë îðóæèå, ñåë íà êîíÿ è âûøåë â ñòðîé; ëîøàäü ñïîòêíóëàñü, îí ïîëåòåë êóâûðêîì è îêàçàëñÿ â ïëåíó. (11) Ñöèïèîí ïðèêàçàë ñòåðå÷ü íóìèäèéöà è ïðîäîëæàë çàíèìàòüñÿ ñâîèìè äåëàìè; âåðíóâøèñü ê ñåáå, îí ïîçâàë þíîøó è ñïðîñèë, õî÷åò ëè òîò âåðíóòüñÿ ê Ìàñèíèññå. (12) Òîò, ïëà÷à îò ðàäîñòè, ñêàçàë, ÷òî î÷åíü õî÷åò; Ñöèïèîí ïîäàðèë ìàëü÷èêó çîëîòîå êîëüöî, òóíèêó ñ øèðîêîé êàéìîé, èñïàíñêèé ïëàù ñ çîëîòîé çàñòåæêîé, ëîøàäü â ïîëíîé ñáðóå è îòïóñòèë åãî, ïðèêàçàâ ñâîèì âñàäíèêàì ñîïðîâîæäàòü åãî äî òîãî ìåñòà, äî êàêîãî îí çàõî÷åò. |
19. Hasdrubal, iam antequam dimicaret pecunia rapta elephantisque praemissis, quam plurumos poterat de fuga excipiens praeter Tagum flumen ad Pyrenaeum tendit. [2] Scipio castris hostium potitus, cum praeter libera capita omnem praedam militibus concessisset, in recensendis captivis decem milia peditum duo milia equitum invenit. Ex iis Hispanos sine pretio omnes domum dimisit, Afros vendere quaestorem iussit. [3] Circumfusa inde multitudo Hispanorum et ante deditorum et pridie captorum regem eum ingenti consensu appellavit. [4] Tum Scipio silentio per praeconem facto sibi maximum nomen imperatoris esse dixit, quo se milites sui appellassent; regium nomen alibi magnum, Romae intolerabile esse. [5] Regalem animum in se esse, si id in hominis ingenio amplissimum ducerent, tacite iudicarent; vocis usurpatione abstinerent. [6] Sensere etiam barbari magnitudinem animi, cuius miraculo nominis alii mortales stuperent, id ex tam alto fastigio aspernantis. [7] Dona inde regulis principibusque Hispanorum divisa, et ex magna copia captorum equorum trecentos quos vellet eligere Indibilem iussit. [8] Cum Afros venderet iussu imperatoris quaestor, puerum adultum inter eos forma insigni cum audisset regii generis esse, ad Scipionem misit. [9] Quem cum percunctaretur Scipio quis et cuias et cur id aetatis in castris fuisset, Numidam esse ait, Massivam populares vocare; orbum a patre relictum, apud maternum avum Galam, regem Numidarum, eductum, cum avunculo Masinissa, qui nuper cum equitatu subsidio Carthaginiensibus venisset, in Hispaniam traiecisse; [10] prohibitum propter aetatem a Masinissa numquam ante proelium inisse; eo die quo pugnatum cum Romanis esset, inscio avunculo, clam armis equoque sumpto in aciem exisse; ibi prolapso equo effusum in praeceps captum ab Romanis esse. [11] Scipio cum adservari Numidam iussisset, quae pro tribunali agenda erant peragit; inde cum se in praetorium recepisset, vocatum eum interrogat velletne ad Masinissam reverti. [12] Cum effusis gaudio lacrimis cupere vero diceret, tum puero anulum aureum, tunicam lato clavo cum Hispano sagulo et aurea fibula equumque ornatum donat, iussisque prosequi quoad vellet equitibus dimisit. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß