Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXX, ãë. 11

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì II. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1991.
Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ — Â. Ì. Ñìèðèí.
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

11. (1) Ïî÷òè â ýòè æå äíè Ëåëèé è Ìàñè­íèñ­ñà ïîñëå ïÿò­íà­äöà­òè­äíåâ­íî­ãî ïåðå­õî­äà ïðè­áû­ëè â Íóìè­äèþ; ìåçó­ëèè ñ ðàäî­ñòüþ ïðå­äî­ñòà­âè­ëè îòöîâ­ñêîå öàð­ñòâî Ìàñè­íèñ­ñå, êàê öàðþ, äàâ­íî æåëàí­íî­ìó. (2) Âñå ãàð­íè­çî­íû Ñèôà­êà è âñå èõ íà÷àëü­íè­êè áûëè âûãíà­íû; ñàì îí îñòàë­ñÿ ïðè ñâî­åì ñòà­ðîì öàð­ñòâå, îòíþäü íå ñîáè­ðà­ÿñü íà òîì óñïî­êî­èòü­ñÿ. (3) Åãî, áîëü­íî­ãî ëþáî­âüþ, ïîä­ñòðå­êà­ëè æåíà è òåñòü; âîè­íîâ è êîíåé áûëî âäî­âîëü, è ñèëû öàð­ñòâà, íàêîï­ëåí­íûå çà ìíî­ãèå ãîäû ïðî­öâå­òà­íèÿ, âíó­øè­ëè áû ñàìî­íà­äå­ÿí­íîñòü è íå òàêî­ìó íåîáóçäàí­íî­ìó âàð­âà­ðó. (4) Ñèôàê ñîáðàë âñåõ ñâî­èõ ïîä­äàí­íûõ, ãîä­íûõ ê âîåí­íîé ñëóæ­áå, ðàçäàë ñ.409 èì êîíåé è îðó­æèå, ðàñ­ïðå­äå­ëèë èõ òàê, êàê íàó÷èë­ñÿ êîãäà-òî32 ó ðèì­ñêèõ öåí­òó­ðè­î­íîâ — âñàä­íè­êîâ ïî òóð­ìàì, à ïåõî­òèí­öåâ ïî êîãîð­òàì, — (5) è äâè­íóë­ñÿ íà âðà­ãà ñ âîé­ñêîì íå ìåíü­øèì, ÷åì ïðåæ­íåå, õîòÿ íîâî­íà­áðàí­íûì è ïëî­õî îáó­÷åí­íûì.

(6) Îí ïîñòà­âèë ëàãåðü ïîáëè­çî­ñòè îò íåïðè­ÿ­òåëü­ñêî­ãî; ñïåð­âà ëèøü ïî íåñêîëü­êó êîí­íûõ ðàç­âåä­÷è­êîâ îòäà­ëÿ­ëèñü îò ñâî­èõ ïîñòîâ, âûñìàò­ðè­âàÿ âðà­ãà ñ áåç­îïàñ­íî­ãî ðàñ­ñòî­ÿ­íèÿ; èõ îòãî­íÿ­ëè äðî­òè­êà­ìè, è îíè âîç­âðà­ùà­ëèñü ê ñâî­èì; çàòåì íà÷à­ëèñü âûëàç­êè óæå ñ îáå­èõ ñòî­ðîí — äîñà­äà ðàç­æè­ãà­ëà îòî­ãíàí­íûõ, ê íèì ïðè­ñî­åäè­íÿ­ëèñü âñå íîâûå âñàä­íè­êè. (7) È âîò âîç­áóæ­äåí­íàÿ êîí­íè­öà óæå ðâåò­ñÿ â áîé; íàäåæ­äà ñîáè­ðà­åò ñâî­èõ ê ïîáåæ­äàþ­ùèì, ãíåâ — ê îòòåñ­íåí­íûì.

(8) Ñðà­æå­íèå íà÷à­ëè íåìíî­ãèå, íî ñêî­ðî áîå­âîé ïûë îõâà­òèë è âîâëåê â ñðà­æå­íèå âñþ êîí­íè­öó îáå­èõ âðàæ­äóþ­ùèõ ñòî­ðîí. Ïîêà ñðà­æà­ëèñü òîëü­êî êîí­íè­êè, òðóä­íî áûëî âûäåð­æè­âàòü íàòèñê ìàñå­ñó­ëè­åâ, áîëü­øèå îòðÿäû êîòî­ðûõ Ñèôàê áðî­ñàë â áîé; (9) íî, êîãäà ðèì­ñêèå ïåõî­òèí­öû, ïðîé­äÿ ÷åðåç ðàç­äâè­íóâ­øè­å­ñÿ ðÿäû ñâî­åé êîí­íè­öû, âûñòðî­è­ëèñü ïåðåä âðà­æå­ñêîé, óñòðà­øåí­íûå âàð­âà­ðû ñíà­÷à­ëà îñëà­áè­ëè íàòèñê, (10) çàòåì îñòà­íî­âè­ëèñü, ñáè­òûå ñ òîë­êó ýòèì íîâûì ñïî­ñî­áîì âåñòè áîé, è â êîí­öå êîí­öîâ ñòà­ëè îòñòó­ïàòü íå òîëü­êî ïåðåä ïåõîòîé, íî è ïåðåä êîí­íè­öåé, îñìåëåâ­øåé ïîòî­ìó, ÷òî ïåõîòà åé ïîìîã­ëà. (11) Óæå ïîä­õî­äè­ëè ïîä çíà­ìå­íà­ìè ëåãè­î­íå­ðû, è ìàñå­ñó­ëèè íå âûäåð­æà­ëè íå òî ÷òî ïåð­âî­ãî ñòîëê­íî­âå­íèÿ, íî äàæå ñàìî­ãî âèäà èõ îðó­æèÿ è çíà­ìåí, òî ëè íàïîì­íèâ­øå­ãî èì î ïðåæ­íèõ ïîðà­æå­íè­ÿõ, òî ëè âñå­ëèâ­øå­ãî â íèõ íåîäî­ëè­ìûé ñòðàõ.

11. Per eos­dem for­te dies cum Lae­lius et Ma­si­nis­sa quin­to de­ci­mo fer­me die in Nu­mi­diam per­ve­nis­sent, Mae­su­lii, reg­num pa­ter­num Ma­si­nis­sae, lae­ti ut ad re­gem diu de­si­de­ra­tum con­ces­se­re. [2] Syphax pul­sis in­de prae­fec­tis prae­si­diis­que suis ve­te­re se con­ti­ne­bat reg­no, neu­ti­quam quie­tu­rus. [3] Sti­mu­la­bat aeg­rum amo­re uxor so­cer­que, et ita vi­ris equis­que abun­da­bat ut su­biec­tae ocu­lis reg­ni per mul­tos flo­ren­tis an­nos vi­res etiam mi­nus bar­ba­ro at­que in­po­ten­ti ani­mo spi­ri­tus pos­sent fa­ce­re. [4] Igi­tur om­ni­bus qui bel­lo ap­ti erant in unum coac­tis equos, ar­ma, te­la di­vi­dit; equi­tes in tur­mas, pe­di­tes in co­hor­tes, si­cut quon­dam ab Ro­ma­nis cen­tu­rio­ni­bus di­di­ce­rat, distri­buit. [5] Exer­ci­tu haud mi­no­re quam quem pri­us ha­bue­rat, ce­te­rum om­ni pro­pe no­vo at­que in­con­di­to, ire ad hos­tes per­git. [6] Et castris in pro­pin­quo po­si­tis pri­mo pau­ci equi­tes ex tu­to spe­cu­lan­tes ab sta­tio­ni­bus prog­re­di, dein iacu­lis sum­mo­ti re­cur­re­re ad suos; in­de ex­cur­sio­nes in vi­cem fie­ri et, cum pul­sos in­dig­na­tio ac­cen­de­ret, plu­res su­bi­re, [7] quod in­ri­ta­men­tum cer­ta­mi­num equestri­um est, cum aut vin­cen­ti­bus spes aut pul­sis ira adgre­gat suos.

[8] Ita tum a pau­cis proe­lio ac­cen­so om­nem ut­rim­que postre­mo equi­ta­tum cer­ta­mi­nis stu­dium ef­fu­dit. Ac dum sin­ce­rum equestre proe­lium erat, mul­ti­tu­do Ma­sae­su­lio­rum, in­gen­tia ag­mi­na Sypha­ce emit­ten­te, sus­ti­ne­ri vix po­te­rat; [9] dein­de, ut pe­des Ro­ma­nus re­pen­ti­no per tur­mas suas viam dan­tes in­ter­cur­su sta­bi­lem aciem fe­cit abster­ruit­que ef­fu­se in­ve­hen­tem se­se hos­tem, pri­mo bar­ba­ri seg­nius per­mit­te­re equos, [10] dein sta­re ac pro­pe tur­ba­ri no­vo ge­ne­re pug­nae, postre­mo non pe­di­ti so­lum ce­de­re, sed ne equi­tem qui­dem sus­ti­ne­re pe­di­tis prae­si­dio auden­tem. Iam sig­na quo­que le­gio­num adpro­pin­qua­bant. [11] Tum ve­ro Ma­sae­su­lii non mo­do pri­mum im­pe­tum, sed ne conspec­tum qui­dem sig­no­rum at­que ar­mo­rum tu­le­runt; tan­tum seu me­mo­ria prio­rum cla­dium seu prae­sens ter­ror va­luit.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 32Äåñÿòü ëåò íàçàä. Ñð.: XXIV, 48, 11 ñë.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003012 1364003013 1364003014