Ïåðåâîä Ì. Å. Ñåðãååíêî.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Â. Ì. Ñìèðèíûì, Ã. Ï. ×èñòÿêîâûì è Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì. Ðåäàêòîð êîììåíòàðèåâ —
Ðåä. ïåðåâîäà è êîììåíòàðèåâ (èçä. 1991) Â. Ì. Ñìèðèí. Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, F. G. Moore, 1949/1995. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
11. (1) Ïî÷òè â ýòè æå äíè Ëåëèé è Ìàñèíèññà ïîñëå ïÿòíàäöàòèäíåâíîãî ïåðåõîäà ïðèáûëè â Íóìèäèþ; ìåçóëèè ñ ðàäîñòüþ ïðåäîñòàâèëè îòöîâñêîå öàðñòâî Ìàñèíèññå, êàê öàðþ, äàâíî æåëàííîìó. (2) Âñå ãàðíèçîíû Ñèôàêà è âñå èõ íà÷àëüíèêè áûëè âûãíàíû; ñàì îí îñòàëñÿ ïðè ñâîåì ñòàðîì öàðñòâå, îòíþäü íå ñîáèðàÿñü íà òîì óñïîêîèòüñÿ. (3) Åãî, áîëüíîãî ëþáîâüþ, ïîäñòðåêàëè æåíà è òåñòü; âîèíîâ è êîíåé áûëî âäîâîëü, è ñèëû öàðñòâà, íàêîïëåííûå çà ìíîãèå ãîäû ïðîöâåòàíèÿ, âíóøèëè áû ñàìîíàäåÿííîñòü è íå òàêîìó íåîáóçäàííîìó âàðâàðó. (4) Ñèôàê ñîáðàë âñåõ ñâîèõ ïîääàííûõ, ãîäíûõ ê âîåííîé ñëóæáå, ðàçäàë ñ.409 èì êîíåé è îðóæèå, ðàñïðåäåëèë èõ òàê, êàê íàó÷èëñÿ êîãäà-òî32 ó ðèìñêèõ öåíòóðèîíîâ — âñàäíèêîâ ïî òóðìàì, à ïåõîòèíöåâ ïî êîãîðòàì, — (5) è äâèíóëñÿ íà âðàãà ñ âîéñêîì íå ìåíüøèì, ÷åì ïðåæíåå, õîòÿ íîâîíàáðàííûì è ïëîõî îáó÷åííûì. (6) Îí ïîñòàâèë ëàãåðü ïîáëèçîñòè îò íåïðèÿòåëüñêîãî; ñïåðâà ëèøü ïî íåñêîëüêó êîííûõ ðàçâåä÷èêîâ îòäàëÿëèñü îò ñâîèõ ïîñòîâ, âûñìàòðèâàÿ âðàãà ñ áåçîïàñíîãî ðàññòîÿíèÿ; èõ îòãîíÿëè äðîòèêàìè, è îíè âîçâðàùàëèñü ê ñâîèì; çàòåì íà÷àëèñü âûëàçêè óæå ñ îáåèõ ñòîðîí — äîñàäà ðàçæèãàëà îòîãíàííûõ, ê íèì ïðèñîåäèíÿëèñü âñå íîâûå âñàäíèêè. (7) È âîò âîçáóæäåííàÿ êîííèöà óæå ðâåòñÿ â áîé; íàäåæäà ñîáèðàåò ñâîèõ ê ïîáåæäàþùèì, ãíåâ — ê îòòåñíåííûì. (8) Ñðàæåíèå íà÷àëè íåìíîãèå, íî ñêîðî áîåâîé ïûë îõâàòèë è âîâëåê â ñðàæåíèå âñþ êîííèöó îáåèõ âðàæäóþùèõ ñòîðîí. Ïîêà ñðàæàëèñü òîëüêî êîííèêè, òðóäíî áûëî âûäåðæèâàòü íàòèñê ìàñåñóëèåâ, áîëüøèå îòðÿäû êîòîðûõ Ñèôàê áðîñàë â áîé; (9) íî, êîãäà ðèìñêèå ïåõîòèíöû, ïðîéäÿ ÷åðåç ðàçäâèíóâøèåñÿ ðÿäû ñâîåé êîííèöû, âûñòðîèëèñü ïåðåä âðàæåñêîé, óñòðàøåííûå âàðâàðû ñíà÷àëà îñëàáèëè íàòèñê, (10) çàòåì îñòàíîâèëèñü, ñáèòûå ñ òîëêó ýòèì íîâûì ñïîñîáîì âåñòè áîé, è â êîíöå êîíöîâ ñòàëè îòñòóïàòü íå òîëüêî ïåðåä ïåõîòîé, íî è ïåðåä êîííèöåé, îñìåëåâøåé ïîòîìó, ÷òî ïåõîòà åé ïîìîãëà. (11) Óæå ïîäõîäèëè ïîä çíàìåíàìè ëåãèîíåðû, è ìàñåñóëèè íå âûäåðæàëè íå òî ÷òî ïåðâîãî ñòîëêíîâåíèÿ, íî äàæå ñàìîãî âèäà èõ îðóæèÿ è çíàìåí, òî ëè íàïîìíèâøåãî èì î ïðåæíèõ ïîðàæåíèÿõ, òî ëè âñåëèâøåãî â íèõ íåîäîëèìûé ñòðàõ. |
11. Per eosdem forte dies cum Laelius et Masinissa quinto decimo ferme die in Numidiam pervenissent, Maesulii, regnum paternum Masinissae, laeti ut ad regem diu desideratum concessere. [2] Syphax pulsis inde praefectis praesidiisque suis vetere se continebat regno, neutiquam quieturus. [3] Stimulabat aegrum amore uxor socerque, et ita viris equisque abundabat ut subiectae oculis regni per multos florentis annos vires etiam minus barbaro atque inpotenti animo spiritus possent facere. [4] Igitur omnibus qui bello apti erant in unum coactis equos, arma, tela dividit; equites in turmas, pedites in cohortes, sicut quondam ab Romanis centurionibus didicerat, distribuit. [5] Exercitu haud minore quam quem prius habuerat, ceterum omni prope novo atque incondito, ire ad hostes pergit. [6] Et castris in propinquo positis primo pauci equites ex tuto speculantes ab stationibus progredi, dein iaculis summoti recurrere ad suos; inde excursiones in vicem fieri et, cum pulsos indignatio accenderet, plures subire, [7] quod inritamentum certaminum equestrium est, cum aut vincentibus spes aut pulsis ira adgregat suos. [8] Ita tum a paucis proelio accenso omnem utrimque postremo equitatum certaminis studium effudit. Ac dum sincerum equestre proelium erat, multitudo Masaesuliorum, ingentia agmina Syphace emittente, sustineri vix poterat; [9] deinde, ut pedes Romanus repentino per turmas suas viam dantes intercursu stabilem aciem fecit absterruitque effuse invehentem sese hostem, primo barbari segnius permittere equos, [10] dein stare ac prope turbari novo genere pugnae, postremo non pediti solum cedere, sed ne equitem quidem sustinere peditis praesidio audentem. Iam signa quoque legionum adpropinquabant. [11] Tum vero Masaesulii non modo primum impetum, sed ne conspectum quidem signorum atque armorum tulerunt; tantum seu memoria priorum cladium seu praesens terror valuit. |