История Рима от основания города

Книга XXX, гл. 10

10. In­de, cum ma­xi­me val­lum Ro­ma­ni iace­rent, conspec­ta clas­sis hos­tium est Uti­cam a Car­tha­gi­ne pe­tens. [2] Igi­tur omis­so ope­re pro­nun­tia­tum iter sig­na­que rap­tim fer­ri sunt coep­ta, ne na­ves in ter­ram et ob­si­dio­nem ver­sae ac mi­ni­me na­va­li proe­lio ap­tae oppri­me­ren­tur: [3] qui enim res­ti­tis­sent agi­li et nau­ti­co instru­men­to ap­tae et ar­ma­tae clas­si na­ves tor­men­ta machi­nas­que por­tan­tes et aut in one­ra­ria­rum usum ver­sae aut ita ad­pul­sae mu­ris ut pro ag­ge­re ac pon­ti­bus prae­be­re as­cen­sum pos­sent?

[4] Ita­que Sci­pio, postquam eo ven­tum est, contra quam in na­va­li cer­ta­mi­ne so­let, rostra­tis quae prae­si­dio aliis es­se po­te­rant in postre­mam aciem re­cep­tis pro­pe ter­ram, [5] one­ra­ria­rum quad­rup­li­cem or­di­nem pro mu­ro ad­ver­sus hos­tem op­po­suit, eas­que ip­sas, ne in tu­mul­tu pug­nae tur­ba­ri or­di­nes pos­sent, ma­lis an­tem­nis­que de na­ve in na­vem traiec­tis ac va­li­dis fu­ni­bus ve­lut uno in­ter se vin­cu­lo in­li­ga­tis conpren­dit, ta­bu­las­que su­pe­rinstra­vit, [6] ut per­vium in to­tum na­vium or­di­nem es­set, et sub ip­sis pon­ti­bus in­ter­val­la fe­cit, qua pro­cur­re­re spe­cu­la­to­riae na­ves in hos­tem ac tu­to re­ci­pi pos­sent. [7] His rap­tim pro tem­po­re instruc­tis mil­le fer­me de­lec­ti pro­pug­na­to­res one­ra­riis im­po­nun­tur; te­lo­rum ma­xi­me mis­si­lium, ut quam­vis lon­go cer­ta­mi­ni suf­fi­ce­rent, vis in­gens con­ge­ri­tur. [8] Ita pa­ra­ti at­que in­ten­ti hos­tium ad­ven­tum op­pe­rie­ban­tur.

Car­tha­gi­nien­ses, qui, si ma­tu­ras­sent, om­nia per­mix­ta tur­ba tre­pi­dan­tium pri­mo im­pe­tu oppres­sis­sent, [9] per­cul­si ter­restri­bus cla­di­bus at­que in­de ne ma­ri qui­dem, ubi ip­si plus po­te­rant, sa­tis fi­den­tes, die seg­ni na­vi­ga­tio­ne ab­sumpto sub oc­ca­sum so­lis in por­tum — Ru­suc­mo­na Af­ri vo­cant — clas­sem ad­pu­le­re. [10] Pos­te­ro die sub or­tum so­lis instru­xe­re ab al­to na­ves ve­lut ad ius­tum proe­lium na­va­le et tam­quam exi­tu­ris contra Ro­ma­nis. [11] Cum diu ste­tis­sent, postquam ni­hil mo­ve­ri ab hos­ti­bus vi­de­runt, tum de­mum one­ra­rias adgre­diun­tur. [12] Erat res mi­ni­me cer­ta­mi­ni na­va­li si­mi­lis, pro­xi­me spe­ciem mu­ros op­pug­nan­tium na­vium. Al­ti­tu­di­ne ali­quan­tum one­ra­riae su­pe­ra­bant; [13] ex rostra­tis Poe­ni va­na ple­ra­que, ut­po­te su­pi­no iac­tu, te­la in lo­cum su­pe­rio­rem mit­te­bant; gra­vior ac pon­de­re ip­so lib­ra­tior su­per­ne ex one­ra­riis ic­tus erat. [14] Spe­cu­la­to­riae na­ves ac le­via alia na­vi­gia, quae sub constra­tis pon­tium per in­ter­val­la ex­cur­re­bant, pri­mo ip­sae tan­tum im­pe­tu ac mag­ni­tu­di­ne rostra­ta­rum ob­rue­ban­tur; [15] dein­de pro­pug­na­to­ri­bus quo­que in­com­mo­dae erant, quod per­mix­tae cum hos­tium na­vi­bus in­hi­be­re sae­pe te­la co­ge­bant me­tu ne am­bi­guo ic­tu suis in­ci­de­rent. [16] Postre­mo as­se­res fer­reo un­co prae­fi­xi — har­pa­go­nes vo­cat mi­les — ex Pu­ni­cis na­vi­bus ini­ci in Ro­ma­nas coep­ti. [17] Quos cum ne­que ip­sos ne­que ca­te­nas qui­bus sus­pen­si ini­cie­ban­tur in­ci­de­re pos­sent, ut quae­que ret­ro in­hi­bi­ta rostra­ta one­ra­riam hae­ren­tem un­co tra­he­ret, [18] scin­di vi­de­res vin­cu­la qui­bus aliis in­ne­xa erat, se­riem etiam si­mul plu­rium na­vium tra­hi. [19] Hoc ma­xi­me mo­do la­ce­ra­ti pri­mi qui­dem or­di­nis pon­tes, et vix tran­si­lien­di in se­cun­dum or­di­nem na­vium spa­tium pro­pug­na­to­ri­bus da­tum est. [20] Se­xa­gin­ta fer­me one­ra­riae pup­pi­bus abstrac­tae Car­tha­gi­nem sunt. Maior quam pro re lae­ti­tia, sed eo gra­tior quod in­ter ad­si­duas cla­des ac lac­ri­mas unum quan­tum­cum­que ex inspe­ra­to gau­dium ad­ful­se­rat, [21] cum eo ut ap­pa­re­ret haud pro­cul exi­tio fuis­se Ro­ma­nam clas­sem, ni ces­sa­tum a prae­fec­tis sua­rum na­vium fo­ret et Sci­pio in tem­po­re sub­ve­nis­set.