История Рима от основания города

Книга XXX, гл. 13

13. Sypha­cem in castra ad­du­ci cum es­set nun­tia­tum, om­nis ve­lut ad spec­ta­cu­lum tri­um­phi mul­ti­tu­do ef­fu­sa est. [2] Prae­ce­de­bat ip­se vinctus; se­que­ba­tur grex no­bi­lium Nu­mi­da­rum. Tum quan­tum quis­que plu­ri­mum po­te­rat mag­ni­tu­di­ni Sypha­cis fa­mae­que gen­tis vic­to­riam suam augen­do ad­de­bat: [3] il­lum es­se re­gem cui­us tan­tum maies­ta­ti duo po­ten­tis­si­mi in ter­ris tri­bue­rint po­pu­li, Ro­ma­nus Car­tha­gi­nien­sis­que, [4] ut Sci­pio im­pe­ra­tor suus ad ami­ci­tiam eius pe­ten­dam, re­lic­ta pro­vin­cia His­pa­nia exer­ci­tu­que, dua­bus quin­que­re­mi­bus in Af­ri­cam na­vi­ga­ve­rit, [5] Hasdru­bal Poe­no­rum im­pe­ra­tor non ip­se mo­do ad eum in reg­num ve­ne­rit, sed etiam fi­liam ei nup­tum de­de­rit. Ha­buis­se eum uno tem­po­re in po­tes­ta­te duos im­pe­ra­to­res, Poe­num Ro­ma­num­que. [6] Si­cut ab dis im­mor­ta­li­bus pars ut­ra­que hos­tiis mac­tan­dis pa­cem pe­tis­set, ita ab eo ut­rim­que pa­ri­ter ami­ci­tiam pe­ti­tam. [7] Iam tan­tas ha­buis­se opes ut Ma­si­nis­sam reg­no pul­sum eo re­de­ge­rit ut vi­ta eius fa­ma mor­tis et la­teb­ris, fe­ra­rum mo­do in sil­vis rap­to vi­ven­tis, te­ge­re­tur.

[8] His ser­mo­ni­bus cir­cumstan­tium ce­leb­ra­tus rex in prae­to­rium ad Sci­pio­nem est per­duc­tus. Mo­vit et Sci­pio­nem cum for­tu­na pris­ti­na vi­ri prae­sen­ti for­tu­nae con­la­ta, tum re­cor­da­tio hos­pi­tii dextrae­que da­tae et foe­de­ris pub­li­ce ac pri­va­tim iuncti. [9] Eadem haec et Sypha­ci ani­mum de­de­runt in ad­lo­quen­do vic­to­re. Nam cum Sci­pio quid si­bi vo­luis­set quae­re­ret qui non so­cie­ta­tem so­lum ab­nuis­set Ro­ma­nam, sed ultro bel­lum in­tu­lis­set, [10] tum il­le pec­cas­se qui­dem se­se at­que in­sa­nis­se fa­te­ba­tur, sed non tum de­mum cum ar­ma ad­ver­sus po­pu­lum Ro­ma­num ce­pis­set; exi­tum sui fu­ro­ris eum fuis­se, non prin­ci­pium; tum se in­sa­nis­se, [11] tum hos­pi­tia pri­va­ta et pub­li­ca foe­de­ra om­nia ex ani­mo eie­cis­se, cum Car­tha­gi­nien­sem mat­ro­nam do­mum ac­ce­pe­rit. [12] Il­lis nup­tia­li­bus fa­ci­bus re­giam conflag­ras­se suam; il­lam fu­riam pes­tem­que om­ni­bus de­le­ni­men­tis ani­mum suum aver­tis­se at­que alie­nas­se, nec con­quies­se do­nec ip­sa ma­ni­bus suis ne­fa­ria si­bi ar­ma ad­ver­sus hos­pi­tem at­que ami­cum in­due­rit. [13] Per­di­to ta­men at­que adflic­to si­bi hoc in mi­se­riis so­la­tii es­se, quod in om­nium ho­mi­num ini­mi­cis­si­mi si­bi do­mum ac pe­na­tes ean­dem pes­tem ac fu­riam tran­sis­se vi­deat. [14] Ne­que pru­den­tio­rem ne­que constan­tio­rem Ma­si­nis­sam quam Sypha­cem es­se, etiam iuven­ta in­cau­tio­rem; cer­te stul­tius il­lum at­que in­tem­pe­ran­tius eam quam se du­xis­se.