Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXIV, ãë. 61

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

61. (1) Ãàí­íè­áàë çàñòà­âèë öàðÿ íà òî ñîãëà­ñèòü­ñÿ, íî æåëàë òàê­æå ðàñ­ïî­ëî­æèòü â ñâîþ ïîëü­çó óìû ñîãðàæ­äàí; ïèñàòü æå èì íå ïîñìåë, èáî îïà­ñàë­ñÿ, ÷òî ïèñü­ìî ïåðå­õâà­òÿò è âñå óçíà­þò. (2)  Ýôå­ñå ñâåë îí çíà­êîì­ñòâî ñ íåêèì òèðèé­öåì ïî èìå­íè Àðè­ñòîí, à ÷òî òîò áûë âåñü­ìà ëîâîê, Ãàí­íè­áàë èñïû­òàë óæå ðàíåå â äåëàõ íå ñòîëü âàæ­íûõ. Îí çàäà­ðèë Àðè­ñòî­íà, ìíî­ãî ÷åãî ïîñó­ëèë, äà áåç ñîãëà­ñèÿ öàðÿ, è óãî­âî­ðèë ïîåõàòü â Êàð­ôà­ãåí; (3) åãî ñ.150 íàó÷è­ëè, ÷òî ñêà­çàòü è êîìó, Ãàí­íè­áàë äàë åìó òàé­íûå çíà­êè, ïî êîòî­ðûì óçíà­þò, îò êîãî îí ïîñëàí. (4) Àðè­ñòîí ïðè­åõàë â Êàð­ôà­ãåí è íå óñïåë åùå îïî­âå­ñòèòü äðó­çåé Ãàí­íè­áà­ëà, êàê âðà­ãè Ãàí­íè­áà­ëà î íåì óçíà­ëè. (5) È ñòà­ëè âñå ãîâî­ðèòü îá Àðè­ñòîíå â êðóæ­êàõ è íà ïèðóø­êàõ. (6) À ïîñëå è ïðÿ­ìî â ñåíà­òå êòî-òî ñêà­çàë, ÷òî íè÷å­ãî íå âûãà­äà­ëè, èçãíàâ Ãàí­íè­áà­ëà, èáî îí è â îòñóò­ñò­âèå ïëå­òåò çàãî­âî­ðû, ñååò ñìÿ­òå­íèå â óìàõ è íàðó­øà­åò ñïî­êîé­ñò­âèå; (7) è ÷òî ïðè­áûë íåêèé òèðè­åö Àðè­ñòîí îò Ãàí­íè­áà­ëà è öàðÿ Àíòèî­õà, è êîå-êòî êàæ­äûé äåíü ñ íèì ñîâå­ùà­åò­ñÿ è çàâà­ðè­âà­åò òàé­íî ñìó­òó, ñêî­ðî âàðå­âî èõ âûðâåò­ñÿ íàðó­æó íà ïîãè­áåëü âñåì. (8) È çàêðè­÷à­ëè âñå: ïðè­çâàòü-äå Àðè­ñòî­íà äà ñïðî­ñèòü, äëÿ ÷åãî ïðè­åõàë, à áóäå îòêà­æåò­ñÿ îòâå­÷àòü, îòî­ñëàòü â Ðèì ñ ëåãà­òà­ìè, èáî è áåç òîãî äîðî­ãî îáî­øëîñü íàì áåç­ðàñ­ñóä­ñòâî îäíî­ãî ÷åëî­âå­êà; ÷àñò­íûå ëèöà ìîãóò äåëàòü îøèá­êè íà ñîá­ñò­âåí­íûé ñòðàõ, (9) ãîñóäàð­ñòâî æå äîëæ­íî áûòü ÷èñòî íå òîëü­êî îò âèíû, íî è îò ìîë­âû î íåé. (10) Àðè­ñòî­íà ïðè­çâà­ëè, è îí ïûòàë­ñÿ ñåáÿ îïðàâ­äàòü — ñòî­ÿë íà òîì, ÷òî íèêî­ìó íå ïðè­íåñ-äå íèêà­êèõ ïèñåì; (11) à çà÷åì ïðè­åõàë, íå íàøåë, ÷òî îòâå­òèòü, è âîâñå ñìó­òèë­ñÿ, êîãäà åãî óëè­÷è­ëè â òîì, ÷òî áåñå­äî­âàë òîëü­êî ñ òåìè, êòî â äðóæ­áå ñ Áàð­êèäà­ìè127. (12) Íà÷à­ëàñü ïåðå­ïàë­êà. Îäíè êðè­÷à­ëè, ÷òî ëàçóò­÷èê îí, âÿçàòü åãî íàäîá­íî è âçÿòü ïîä ñòðà­æó, äðó­ãèå òâåð­äè­ëè, ÷òî ïîäû­ìàòü øóì íåò íèêà­êîé ïðè­÷è­íû; (13) îïàñ­íûé ïðè­ìåð — õâà­òàòü íè çà ÷òî ÷óæå­çåì­öà, âåäü òàê æå ñòà­íóò ïîñòó­ïàòü è ñ êàð­ôà­ãå­íÿ­íà­ìè, êîòî­ðûå ÷àñòî åçäÿò ïî äåëàì â Òèð è â äðó­ãèå òîð­ãî­âûå ãîðî­äà. Òàê è áûëî â òîò äåíü îòëî­æå­íî äåëî. (14) Àðè­ñòîí æå, ïîïàâ ê ïóíèé­öàì, ïî-ïóíèé­ñêè è ïîñòó­ïèë: êàê ñòåì­íå­ëî, âûâå­ñèë èñïè­ñàí­íûå äîùå÷­êè â ñàìîì ëþä­íîì ìåñòå ãîðî­äà — íàä âõî­äîì â äîì, ãäå çàñåäà­ëè êàæ­äûé äåíü äîëæ­íîñò­íûå ëèöà; ñàì æå ïîñëå ïîëó­íî­÷è ñåë íà êîðàáëü äà è ñáå­æàë. (15) Íà äðó­ãîé äåíü ïðè­øëè ñóô­å­òû128 çàíÿòü ìåñòà ñâîè è íà÷àòü ñóä, óâèäà­ëè äîùå÷­êè, ñîðâà­ëè è ïðî­÷è­òà­ëè. È âîò ÷òî òàì áûëî íàïè­ñà­íî: «Àðè­ñòîí ÷àñò­íûõ ïîðó­÷å­íèé íå èìåë íè ê êîìó, à ëèøü ãîñóäàð­ñò­âåí­íîå — êî âñåì ñòàð­öàì» (òàê íàçû­âà­ëè â Êàð­ôà­ãåíå ñåíàò). (16) Âûõî­äè­ëî, ÷òî äåëî êàñà­åò­ñÿ âñåõ, è îòòî­ãî íå ñòà­ëè òàê óæ óïîð­íî âåñòè ðîçûñê îá îòäåëü­íûõ ëèöàõ.  Ðèì âñå æå îòïðà­âè­ëè ïîñëîâ, äàáû äîëî­æèòü êîí­ñó­ëó è ñåíà­òó î ñëó­÷èâ­øåì­ñÿ, à çàîä­íî è ïîæà­ëî­âàòü­ñÿ íà îáèäû, ÷èíè­ìûå êàð­ôà­ãå­íÿ­íàì Ìàñè­íèñ­ñîþ.

61. In hanc sen­ten­tiam cum ad­du­xis­set re­gem, prae­pa­ran­dos si­bi ad id po­pu­la­rium ani­mos ra­tus lit­te­ras, ne quo ca­su in­ter­cep­tae pa­lam fa­ce­rent co­na­ta, scri­be­re non est ausus; [2] Aris­to­nem quen­dam Ty­rium nanctus Ephe­si ex­per­tus­que sol­ler­tiam le­vio­ri­bus mi­nis­te­riis, par­tim do­nis, par­tim spe prae­mio­rum one­ra­tum, qui­bus etiam ip­se rex ad­nue­rat, Car­tha­gi­nem cum man­da­tis mit­tit. [3] Edit no­mi­na eorum qui­bus con­ven­tis opus es­set; instruit etiam sec­re­tis no­tis, per quas haud du­bie ag­nos­ce­rent sua man­da­ta es­se. [4] Hunc Aris­to­nem Car­tha­gi­ne ob­ver­san­tem non pri­us ami­ci quam ini­mi­ci Han­ni­ba­lis, qua de cau­sa ve­nis­set, cog­no­ve­runt. [5] Et pri­mo in cir­cu­lis con­vi­viis­que ce­leb­ra­ta ser­mo­ni­bus res est; [6] dein­de in se­na­tu qui­dam ni­hil ac­tum es­se di­ce­re exi­lio Han­ni­ba­lis si ab­sens quo­que no­vas mo­li­ri res et sol­li­ci­tan­do ani­mos ho­mi­num tur­ba­re sta­tum ci­vi­ta­tis pos­set; [7] Aris­to­nem quen­dam, Ty­rium ad­ve­nam, instruc­tum man­da­tis ab Han­ni­ba­le et re­ge An­tio­cho ve­nis­se; cer­tos ho­mi­nes co­ti­die cum eo sec­re­ta col­lo­quia se­re­re; in oc­cul­to co­qui quod mox in om­nium per­ni­ciem erup­tu­rum es­set. [8] Concla­ma­re om­nes vo­ca­ri Aris­to­nem de­be­re et quae­ri quid ve­nis­set, et ni­si expro­me­ret cum le­ga­tis Ro­mam mit­ti; sa­tis pro te­me­ri­ta­te uni­us ho­mi­nis suppli­cio­rum pen­sum es­se; pri­va­tos suo pe­ri­cu­lo pec­ca­tu­ros; [9] rem pub­li­cam non extra no­xam mo­do sed etiam extra fa­mam no­xae con­ser­van­dam es­se. [10] Vo­ca­tus Aris­to pur­ga­re se­se et fir­mis­si­mo pug­na­cu­lo uti, quod lit­te­ra­rum ni­hil ad quem­quam at­tu­lis­set; [11] ce­te­rum nec cau­sam ad­ven­tus sa­tis ex­pe­die­bat et in eo ma­xi­me hae­si­ta­bat, quod cum Bar­ci­nae so­lum fac­tio­nis ho­mi­ni­bus col­lo­cu­tum eum ar­gue­bant. [12] Or­ta in­de al­ter­ca­tio est aliis pro spe­cu­la­to­re compre­hen­di iam et cus­to­di­ri iuben­ti­bus, aliis ne­gan­ti­bus tu­mul­tuan­di cau­sam es­se; [13] ma­li rem exempli es­se de ni­hi­lo hos­pi­tes cor­ri­pi; idem Car­tha­gi­nien­si­bus et Ty­ri et in aliis em­po­riis, quo fre­quen­ter com­meent, even­tu­rum. Di­la­ta eo die res est. [14] Aris­to Pu­ni­co in­ge­nio in­ter Poe­nos usus ta­bel­las conscrip­tas ce­le­ber­ri­mo lo­co su­per se­dem co­ti­dia­nam ma­gistra­tuum pri­ma ves­pe­ra sus­pen­dit, ip­se de ter­tia vi­gi­lia na­vem conscen­dit et pro­fu­git. [15] Pos­te­ro die cum su­fe­tes ad ius di­cen­dum con­se­dis­sent, conspec­tae ta­bel­lae demptae­que et lec­tae. Scrip­tum erat Aris­to­nem pri­va­tim ad ne­mi­nem, pub­li­ce ad se­nio­res — ita se­na­tum vo­ca­bant — man­da­ta ha­buis­se. [16] Pub­li­ca­to cri­mi­ne mi­nus in­ten­ta de pau­cis quaes­tio erat; mit­ti ta­men le­ga­tos Ro­mam, qui rem ad con­su­les et se­na­tum de­fer­rent, pla­cuit, si­mul qui de iniu­riis Ma­si­nis­sae que­re­ren­tur.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 127Áàð­êèäû — ïîëè­òè­÷å­ñêàÿ ãðóï­ïè­ðîâ­êà ðîä­ñò­âåí­íè­êîâ è ïðè­âåð­æåí­öåâ Ãàìèëü­êà­ðà Áàð­êè (ñì. ïðè­ìå÷. 5 è 11 ê êí. XXI), à çàòåì åãî ñûíà Ãàí­íè­áà­ëà.
  • 128Î ñóô­å­òàõ ñì. ïðè­ìå÷. 119 ê êí. XXXIII.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327007042 1327008013 1364003462 1364003500 1364003501