Ïåðåâîä Ã. Ñ. Êíàáå.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1985. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
61. (1) Ãàííèáàë çàñòàâèë öàðÿ íà òî ñîãëàñèòüñÿ, íî æåëàë òàêæå ðàñïîëîæèòü â ñâîþ ïîëüçó óìû ñîãðàæäàí; ïèñàòü æå èì íå ïîñìåë, èáî îïàñàëñÿ, ÷òî ïèñüìî ïåðåõâàòÿò è âñå óçíàþò. (2)  Ýôåñå ñâåë îí çíàêîìñòâî ñ íåêèì òèðèéöåì ïî èìåíè Àðèñòîí, à ÷òî òîò áûë âåñüìà ëîâîê, Ãàííèáàë èñïûòàë óæå ðàíåå â äåëàõ íå ñòîëü âàæíûõ. Îí çàäàðèë Àðèñòîíà, ìíîãî ÷åãî ïîñóëèë, äà áåç ñîãëàñèÿ öàðÿ, è óãîâîðèë ïîåõàòü â Êàðôàãåí; (3) åãî ñ.150 íàó÷èëè, ÷òî ñêàçàòü è êîìó, Ãàííèáàë äàë åìó òàéíûå çíàêè, ïî êîòîðûì óçíàþò, îò êîãî îí ïîñëàí. (4) Àðèñòîí ïðèåõàë â Êàðôàãåí è íå óñïåë åùå îïîâåñòèòü äðóçåé Ãàííèáàëà, êàê âðàãè Ãàííèáàëà î íåì óçíàëè. (5) È ñòàëè âñå ãîâîðèòü îá Àðèñòîíå â êðóæêàõ è íà ïèðóøêàõ. (6) À ïîñëå è ïðÿìî â ñåíàòå êòî-òî ñêàçàë, ÷òî íè÷åãî íå âûãàäàëè, èçãíàâ Ãàííèáàëà, èáî îí è â îòñóòñòâèå ïëåòåò çàãîâîðû, ñååò ñìÿòåíèå â óìàõ è íàðóøàåò ñïîêîéñòâèå; (7) è ÷òî ïðèáûë íåêèé òèðèåö Àðèñòîí îò Ãàííèáàëà è öàðÿ Àíòèîõà, è êîå-êòî êàæäûé äåíü ñ íèì ñîâåùàåòñÿ è çàâàðèâàåò òàéíî ñìóòó, ñêîðî âàðåâî èõ âûðâåòñÿ íàðóæó íà ïîãèáåëü âñåì. (8) È çàêðè÷àëè âñå: ïðèçâàòü-äå Àðèñòîíà äà ñïðîñèòü, äëÿ ÷åãî ïðèåõàë, à áóäå îòêàæåòñÿ îòâå÷àòü, îòîñëàòü â Ðèì ñ ëåãàòàìè, èáî è áåç òîãî äîðîãî îáîøëîñü íàì áåçðàññóäñòâî îäíîãî ÷åëîâåêà; ÷àñòíûå ëèöà ìîãóò äåëàòü îøèáêè íà ñîáñòâåííûé ñòðàõ, (9) ãîñóäàðñòâî æå äîëæíî áûòü ÷èñòî íå òîëüêî îò âèíû, íî è îò ìîëâû î íåé. (10) Àðèñòîíà ïðèçâàëè, è îí ïûòàëñÿ ñåáÿ îïðàâäàòü — ñòîÿë íà òîì, ÷òî íèêîìó íå ïðèíåñ-äå íèêàêèõ ïèñåì; (11) à çà÷åì ïðèåõàë, íå íàøåë, ÷òî îòâåòèòü, è âîâñå ñìóòèëñÿ, êîãäà åãî óëè÷èëè â òîì, ÷òî áåñåäîâàë òîëüêî ñ òåìè, êòî â äðóæáå ñ Áàðêèäàìè127. (12) Íà÷àëàñü ïåðåïàëêà. Îäíè êðè÷àëè, ÷òî ëàçóò÷èê îí, âÿçàòü åãî íàäîáíî è âçÿòü ïîä ñòðàæó, äðóãèå òâåðäèëè, ÷òî ïîäûìàòü øóì íåò íèêàêîé ïðè÷èíû; (13) îïàñíûé ïðèìåð — õâàòàòü íè çà ÷òî ÷óæåçåìöà, âåäü òàê æå ñòàíóò ïîñòóïàòü è ñ êàðôàãåíÿíàìè, êîòîðûå ÷àñòî åçäÿò ïî äåëàì â Òèð è â äðóãèå òîðãîâûå ãîðîäà. Òàê è áûëî â òîò äåíü îòëîæåíî äåëî. (14) Àðèñòîí æå, ïîïàâ ê ïóíèéöàì, ïî-ïóíèéñêè è ïîñòóïèë: êàê ñòåìíåëî, âûâåñèë èñïèñàííûå äîùå÷êè â ñàìîì ëþäíîì ìåñòå ãîðîäà — íàä âõîäîì â äîì, ãäå çàñåäàëè êàæäûé äåíü äîëæíîñòíûå ëèöà; ñàì æå ïîñëå ïîëóíî÷è ñåë íà êîðàáëü äà è ñáåæàë. (15) Íà äðóãîé äåíü ïðèøëè ñóôåòû128 çàíÿòü ìåñòà ñâîè è íà÷àòü ñóä, óâèäàëè äîùå÷êè, ñîðâàëè è ïðî÷èòàëè. È âîò ÷òî òàì áûëî íàïèñàíî: «Àðèñòîí ÷àñòíûõ ïîðó÷åíèé íå èìåë íè ê êîìó, à ëèøü ãîñóäàðñòâåííîå — êî âñåì ñòàðöàì» (òàê íàçûâàëè â Êàðôàãåíå ñåíàò). (16) Âûõîäèëî, ÷òî äåëî êàñàåòñÿ âñåõ, è îòòîãî íå ñòàëè òàê óæ óïîðíî âåñòè ðîçûñê îá îòäåëüíûõ ëèöàõ.  Ðèì âñå æå îòïðàâèëè ïîñëîâ, äàáû äîëîæèòü êîíñóëó è ñåíàòó î ñëó÷èâøåìñÿ, à çàîäíî è ïîæàëîâàòüñÿ íà îáèäû, ÷èíèìûå êàðôàãåíÿíàì Ìàñèíèññîþ. |
61. In hanc sententiam cum adduxisset regem, praeparandos sibi ad id popularium animos ratus litteras, ne quo casu interceptae palam facerent conata, scribere non est ausus; [2] Aristonem quendam Tyrium nanctus Ephesi expertusque sollertiam levioribus ministeriis, partim donis, partim spe praemiorum oneratum, quibus etiam ipse rex adnuerat, Carthaginem cum mandatis mittit. [3] Edit nomina eorum quibus conventis opus esset; instruit etiam secretis notis, per quas haud dubie agnoscerent sua mandata esse. [4] Hunc Aristonem Carthagine obversantem non prius amici quam inimici Hannibalis, qua de causa venisset, cognoverunt. [5] Et primo in circulis conviviisque celebrata sermonibus res est; [6] deinde in senatu quidam nihil actum esse dicere exilio Hannibalis si absens quoque novas moliri res et sollicitando animos hominum turbare statum civitatis posset; [7] Aristonem quendam, Tyrium advenam, instructum mandatis ab Hannibale et rege Antiocho venisse; certos homines cotidie cum eo secreta colloquia serere; in occulto coqui quod mox in omnium perniciem erupturum esset. [8] Conclamare omnes vocari Aristonem debere et quaeri quid venisset, et nisi expromeret cum legatis Romam mitti; satis pro temeritate unius hominis suppliciorum pensum esse; privatos suo periculo peccaturos; [9] rem publicam non extra noxam modo sed etiam extra famam noxae conservandam esse. [10] Vocatus Aristo purgare sese et firmissimo pugnaculo uti, quod litterarum nihil ad quemquam attulisset; [11] ceterum nec causam adventus satis expediebat et in eo maxime haesitabat, quod cum Barcinae solum factionis hominibus collocutum eum arguebant. [12] Orta inde altercatio est aliis pro speculatore comprehendi iam et custodiri iubentibus, aliis negantibus tumultuandi causam esse; [13] mali rem exempli esse de nihilo hospites corripi; idem Carthaginiensibus et Tyri et in aliis emporiis, quo frequenter commeent, eventurum. Dilata eo die res est. [14] Aristo Punico ingenio inter Poenos usus tabellas conscriptas celeberrimo loco super sedem cotidianam magistratuum prima vespera suspendit, ipse de tertia vigilia navem conscendit et profugit. [15] Postero die cum sufetes ad ius dicendum consedissent, conspectae tabellae demptaeque et lectae. Scriptum erat Aristonem privatim ad neminem, publice ad seniores — ita senatum vocabant — mandata habuisse. [16] Publicato crimine minus intenta de paucis quaestio erat; mitti tamen legatos Romam, qui rem ad consules et senatum deferrent, placuit, simul qui de iniuriis Masinissae quererentur. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß