Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 21

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

21. (1) Ãàë­ëû, óâå­ðåí­íûå â òîì, ÷òî ïðî­õî­äà íà ãîðó íåò íè ñ êàêîé ñòî­ðî­íû, êðî­ìå þæíîé, ðåøè­ëè çàãðà­äèòü âîîðó­æåí­íîé ñèëîé è ýòîò ïóòü. Îíè ïîñëà­ëè ÷åòû­ðåõ­òû­ñÿ÷­íîå ïðè­ìåð­íî âîé­ñêî çàíÿòü õîëì, âîç­âû­øàþ­ùèé­ñÿ íàä ñàìîé äîðî­ãîé ìåíü­øå ÷åì â ìèëå îò ñòà­íà; õîëì äîë­æåí áûë ïðå­âðà­òèòü­ñÿ â ñâî­åãî ðîäà êðå­ïîñò­öó. (2) Óâèäåâ ýòî, ðèì­ëÿíå ïðè­ãîòî­âè­ëèñü ê áèò­âå. Íà íåêî­òî­ðîì ðàñ­ñòî­ÿ­íèè ïåðåä çíà­ìå­íà­ìè øëè ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íûå âîè­íû è ïðè­ñëàí­íûå Àòòà­ëîì êðèò­ñêèå ëó÷­íè­êè è ïðàù­íè­êè, à òàê­æå òðàë­ëû è ôðà­êèé­öû. (3) Ïåøèå ÷àñòè øëè ìåä­ëåí­íî — äîðî­ãà áûëà êðó­òà; îíè äåð­æà­ëè ïåðåä ñîáîé ùèòû íå òàê, êàê äëÿ ñõâàò­êè ãðóäü ñ ãðó­äüþ, à òàê, ÷òîáû çàùè­ùàòü­ñÿ ëèøü îò ìåòà­òåëü­íî­ãî îðó­æèÿ. (4) Òàêèì îðó­æè­åì, ïðå­îäîëå­âàâ­øèì ðàñ­ñòî­ÿ­íèå ìåæ­äó ïðî­òèâ­íè­êà­ìè, è çàâÿ­çà­ëè ñðà­æå­íèå. Ïîíà­÷à­ëó áèëèñü íà ðàâ­íûõ; ãàë­ëàì ïîìî­ãà­ëà ïðè­ðî­äà ìåñò­íî­ñòè, à ðèì­ëÿ­íàì îáè­ëèå è ðàç­íî­îá­ðà­çèå ìåòà­òåëü­íî­ãî ñíà­ðÿäà. ×åðåç íåêî­òî­ðîå âðå­ìÿ, îäíà­êî, ñòà­ëî î÷å­âèä­íî, ÷òî ñèëû íå ðàâ­íû. Ùèòû ó ãàë­ëîâ áûëè äëèí­íû, íî ñ.285 ñëèø­êîì óçêè äëÿ èõ òåëî­ñëî­æå­íèÿ è ê òîìó æå ïëîñ­êèå, à ïîòî­ìó çàùè­ùà­ëè ïëî­õî. (5) Âñêî­ðå ó ãàë­ëîâ íå îñòà­ëîñü èíî­ãî îðó­æèÿ, êðî­ìå êîðîò­êèõ ìå÷åé, ïðè­ãîä­íûõ òîëü­êî äëÿ áëèæ­íå­ãî áîÿ. (6) Ïîä­õî­äÿ­ùèõ êàì­íåé ãàë­ëû íå çàïàñ­ëè, è ïîýòî­ìó èì ïðè­øëîñü êèäàòü, òîðîï­ëè­âî õâà­òàÿ, òå, ÷òî ïîïà­äà­ëèñü èì ïîä ðóêó. Íåïðè­âû÷­íûå ê òàêî­ìó áîþ, îíè ìåòà­ëè èõ íåóìå­ëî, íå ñòà­ðà­ÿñü óñè­ëèòü áðî­ñîê è íå çíàÿ ïðè­å­ìîâ, îáëåã­÷àþ­ùèõ ýòî. (7) Îíè íå áûëè äîñòà­òî÷­íî îñìîò­ðè­òåëü­íû, òàê ÷òî ìåòà­òåëü­íûå êîïüÿ, ïóëè è ñòðå­ëû ïîðà­æà­ëè èõ îòî­âñþäó; îñëåï­ëåí­íûå ÿðî­ñòüþ, êàê è ñòðà­õîì, è äåé­ñò­âî­âàâ­øèå íàî­áóì, îíè äàëè âòÿ­íóòü ñåáÿ â áèò­âó òàêî­ãî ðîäà, äëÿ êàêî­ãî ñîâñåì íå ãîäè­ëèñü. (8)  ñàìîì äåëå, îíè ïðè­âûê­ëè ê áëèæ­íå­ìó áîþ, ãäå íà óäàð ìîæ­íî îòâå­òèòü óäà­ðîì, ðàíå­íè­åì íà ðàíå­íèå, — ýòî ðàç­æè­ãà­åò èõ ÿðîñòü è âîñ­ïëà­ìå­íÿ­åò äóõ. À çäåñü, ãäå ïðî­òèâ­íèê, èçäà­ëå­êà íàíî­ñÿ­ùèé èì ðàíû ëåã­êèì ìåòà­òåëü­íûì îðó­æè­åì, ñêðûò îò ãëàç, èõ ñëå­ïîå íåèñòîâ­ñòâî íå íàõî­äèò âûõî­äà, è, ïîäîá­íî ïðîí­çåí­íûì çâå­ðÿì, îíè â èññòóï­ëå­íèè êèäà­þò­ñÿ íà ñâî­èõ æå. (9) Ãàë­ëû èäóò â áîé íàãè­ìè, íî â èíûõ ñëó­÷à­ÿõ íèêî­ãäà íå îáíà­æà­þò­ñÿ, è îòòî­ãî íà èõ áëåä­íûõ äþæèõ òåëàõ âèä­íà áûëà ëþáàÿ ðàíà. Äà è êðî­âè èç òàêèõ òåë âûòå­êà­ëî ìíî­ãî. Èç-çà òîãî, ÷òî ðàíû áûëè íà âèäó, îíè çèÿ­ëè åùå îòâðà­òè­òåëü­íåå, à çàïåê­øà­ÿ­ñÿ êðîâü áûëà çàìåò­íåå íà áåëîé êîæå. (10) Íî îòêðû­òûå ðàíû íå óñòðà­øà­þò ãàë­ëîâ: íàïðî­òèâ òîãî, êîãäà çàäå­òà ëèøü ìÿêîòü è ðàíà ñêî­ðåé øèðî­êà, íåæå­ëè ãëó­áî­êà, îíè ëèøü ðàäû òîìó, ÷òî âîèí­ñêàÿ ñëà­âà èõ âîç­ðîñ­ëà; (11) çàòî åñëè çàñåâ­øåå ãëó­áî­êî â íåáîëü­øîé ñ âèäó ðàíå îñò­ðèå ñòðå­ëû èëè ìåë­êèé îñêî­ëîê òåð­çà­åò ïëîòü è, íåñìîò­ðÿ íà ïîïûò­êè åãî èçâëå÷ü, íèêàê íå âûõî­äèò, ãàë­ëû â áåøåí­ñòâå áðî­ñà­þò­ñÿ íàçåìü îò ñòû­äà, ÷òî ïðè­÷è­íà èõ ìó÷è­òåëü­íîé áîëè ñòîëü íè÷òîæ­íà. È â òîò ðàç òîæå òî è äåëî ñ êåì-òî ñëó­÷à­ëîñü òàêîå. (12) À íåêî­òî­ðûå êèäà­ëèñü íà íåïðè­ÿ­òåëü­ñêèå ðÿäû è, ïðè­áëè­çèâ­øèñü, òîò­÷àñ ïðîòû­êà­ëèñü êîïüÿ­ìè è óìåðù­âëÿ­ëèñü ìå÷à­ìè ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íûõ. (13) Ýòîò ðîä âîéñê âîîðó­æåí êðóã­ëû­ìè ùèòà­ìè â òðè ôóòà â ïîïå­ðå­÷­íè­êå è êîïüÿ­ìè äëÿ äàëü­íå­ãî áîÿ, íîñè­ìû­ìè â ïðà­âîé ðóêå; êàæ­äûé âîèí îïî­ÿ­ñàí èñïàí­ñêèì ìå÷îì; åñëè ïðè­õî­äèò­ñÿ èäòè âðó­êî­ïàø­íóþ, òî êîïüå ïåðå­êëà­äû­âà­þò â ëåâóþ ðóêó, à â ïðà­âóþ áåðóò ìå÷. (14) Âñêî­ðå íåìíî­ãèå îñòà­âàâ­øè­å­ñÿ â æèâûõ ãàë­ëû, âèäÿ, ÷òî ïîáåæ­äå­íû ëåã­êî­âî­îðó­æåí­íû­ìè, à ñëå­äîì çà òåìè óæå íàäâè­ãà­þò­ñÿ ìàíè­ïó­ëû ëåãè­î­íà, îáðà­òè­ëèñü â áåñ­ïî­ðÿäî÷­íîå áåã­ñòâî è îòñòó­ïè­ëè îáðàò­íî â ëàãåðü, ãäå âñå óæå òðå­ïå­òà­ëî îò ñòðà­õà, èáî òàì íàõî­äè­ëèñü òîëü­êî æåí­ùè­íû, äåòè è âñå, êòî íå ìîã íîñèòü îðó­æèå. (15) Ðèì­ëÿíå çàíÿ­ëè õîë­ìû, îñòàâ­ëåí­íûå ïîáåæ­äåí­íûì âðà­ãîì.

21. Gal­li ab duo­bus la­te­ri­bus sa­tis fi­den­tes in­via es­se, ab ea par­te quae in me­ri­diem ver­ge­ret, ut ar­mis clau­de­rent viam, quat­tuor mi­lia fe­re ar­ma­to­rum ad tu­mu­lum im­mi­nen­tem viae mi­nus mil­le pas­suum a castris oc­cu­pan­dum mit­tunt, eo se ra­ti ve­lu­ti cas­tel­lo iter im­pe­di­tu­ros. [2] Quod ubi Ro­ma­ni vi­de­runt, ex­pe­diunt se­se ad pug­nam. An­te sig­na mo­di­co in­ter­val­lo ve­li­tes eunt et ab At­ta­lo Cre­ten­ses sa­git­ta­rii et fun­di­to­res et Tral­li et Thrae­ces; [3] sig­na pe­di­tum, ut per ar­duum, le­ni gra­du du­cun­tur, ita prae se ha­ben­tium scu­ta ut mis­si­lia tan­tum vi­ta­rent, pe­de col­la­to non vi­de­ren­tur pug­na­tu­ri. [4] Mis­si­li­bus ex in­ter­val­lo lo­ci proe­lium com­mis­sum est, pri­mo par, Gal­los lo­co adiu­van­te, Ro­ma­nos va­rie­ta­te et co­pia te­lo­rum; pro­ce­den­te cer­ta­mi­ne ni­hil iam aequi erat. Scu­ta lon­ga ce­te­rum ad ampli­tu­di­nem cor­po­rum pa­rum la­ta, et ea ip­sa pla­na, ma­le te­ge­bant Gal­los. [5] Nec te­la iam alia ha­be­bant prae­ter gla­dios, quo­rum, cum ma­num hos­tis non con­se­re­ret, nul­lus usus erat. [6] Sa­xis nec mo­di­cis, ut quae non prae­pa­ras­sent, sed quod cui­que te­me­re tre­pi­dan­ti ad ma­num ve­nis­set, ut in­sue­ti, nec ar­te nec vi­ri­bus adiu­van­tes ic­tum, ute­ban­tur. [7] Sa­git­tis glan­de iacu­lis in­cau­ti ab om­ni par­te con­fi­ge­ban­tur nec quid age­rent, ira et pa­vo­re oc­cae­ca­tis ani­mis, cer­ne­bant et erant dep­ren­si ge­ne­re pug­nae in quod mi­ni­me ap­ti sunt. [8] Nam que­mad­mo­dum com­mi­nus, ubi in vi­cem pa­ti et in­fer­re vul­ne­ra li­cet, ac­cen­dit ira ani­mos eorum, ita ubi ex oc­cul­to et pro­cul le­vi­bus te­lis vul­ne­ran­tur, nec quo ruant cae­co im­pe­tu ha­bent, ve­lut fe­rae transfi­xae in suos te­me­re in­cur­runt. [9] De­te­ge­bat vul­ne­ra eorum, quod nu­di pug­nant, et sunt fu­sa et can­di­da cor­po­ra, ut quae num­quam ni­si in pug­na nu­den­tur; ita et plus san­gui­nis ex mul­ta car­ne fun­de­ba­tur et foe­dio­res pa­te­bant pla­gae et can­dor cor­po­rum ma­gis san­gui­ne at­ro ma­cu­la­ba­tur. [10] Sed non tam pa­ten­ti­bus pla­gis mo­ven­tur; in­ter­dum in­sec­ta cu­te, ubi la­tior quam al­tior pla­ga est, etiam glo­rio­sius se pug­na­re pu­tant; [11] iidem, cum acu­leus sa­git­tae aut glan­dis ab­di­tae intror­sus te­nui vul­ne­re in spe­ciem urit, et scru­tan­tes qua evel­lant te­lum non se­qui­tur, tum in ra­biem et pu­do­rem tam par­vae pe­ri­men­tis ver­si pes­tis pros­ter­nunt cor­po­ra hu­mi, sic tum pas­sim pro­cum­be­bant; [12] alii ruen­tes in hos­tem un­di­que con­fi­ge­ban­tur et, cum com­mi­nus ve­ne­rant, gla­diis a ve­li­ti­bus tru­ci­da­ban­tur. [13] Hic mi­les tri­pe­da­lem par­mam ha­bet et in dex­te­ra has­tas qui­bus emi­nus uti­tur; gla­dio His­pa­nien­si est cinctus; quod­si pe­de col­la­to pug­nan­dum est, transla­tis in lae­vam has­tis strin­git gla­dium. [14] Pau­ci iam su­pe­re­rant Gal­lo­rum, qui, postquam ab le­vi ar­ma­tu­ra su­pe­ra­tos se vi­de­runt et insta­re le­gio­num sig­na, ef­fu­sa fu­ga castra re­pe­tunt pa­vo­ris et tu­mul­tus iam ple­na, ut ubi fe­mi­nae pue­ri­que et alia im­bel­lis tur­ba per­mix­ta es­set. [15] Ro­ma­nos vic­to­res de­ser­ti fu­ga hos­tium ac­ce­pe­runt tu­mu­li.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1327007031 1327008013 1327009001 1364003822 1364003823 1364003824