История Рима от основания города

Книга XLIV, гл. 38

38. «P. Na­si­ca, eg­re­gius adu­les­cens, ex om­ni­bus unus, qui­bus hes­ter­no die pug­na­ri pla­cuit, de­nu­da­vit mi­hi suum con­si­lium; idem pos­tea, ita ut tran­sis­se in sen­ten­tiam meam vi­de­ri pos­set, ta­cuit. [2] Qui­bus­dam aliis ab­sen­tem car­pe­re im­pe­ra­to­rem quam prae­sen­tem mo­ne­re me­lius vi­sum est. [3] Et ti­bi, P. Na­si­ca, et qui­cum­que idem quod tu oc­cul­tius sen­se­runt, non gra­va­bor red­de­re di­la­tae pug­nae ra­tio­nem. [4] Nam tan­tum abest ut me hes­ter­nae quie­tis pae­ni­teat, ut ser­va­tum a me exer­ci­tum eo con­si­lio cre­dam. In qua me opi­nio­ne si­ne cau­sa es­se ne quis vestrum cre­dat, re­cog­nos­cat age­dum me­cum, si vi­de­tur, quam mul­ta pro hos­te et ad­ver­sus nos fue­rint. [5] Iam om­nium pri­mum, quan­tum nu­me­ro nos praes­tent ne­mi­nem vestrum nec an­te ig­no­ras­se et hes­ter­no die expli­ca­tam in­tuen­tis aciem ani­mad­ver­tis­se cer­tum ha­beo. [6] Ex hac nostra pau­ci­ta­te quar­ta pars mi­li­tum prae­si­dio im­pe­di­men­tis re­lic­ta erat; nec ig­na­vis­si­mum quem­que re­lin­qui ad cus­to­diam sar­ci­na­rum sci­tis. [7] Sed fue­ri­mus om­nes: par­vum hoc tan­dem es­se cre­di­mus, quod ex his castris, in qui­bus hac noc­te man­si­mus, exi­tu­ri in aciem ho­dier­no aut sum­mum cras­ti­no die, si ita vi­de­bi­tur, diis be­ne iuvan­ti­bus su­mus? [8] ni­hil­ne in­te­rest, ut­rum mi­li­tem, quem ne­que viae la­bor eo die ne­que ope­ris fa­ti­ga­ve­rit, re­quie­tum, in­teg­rum in ten­to­rio suo ar­ma ca­pe­re iubeas at­que in aciem ple­num vi­rium, vi­gen­tem et cor­po­re et ani­mo edu­cas, [9] an lon­go iti­ne­re fa­ti­ga­tum et one­re fes­sum, ma­den­tem su­do­re, aren­ti­bus si­ti fau­ci­bus, ore at­que ocu­lis rep­le­tis pul­ve­re, tor­ren­te me­ri­dia­no so­le, hos­ti obi­cias re­cen­ti, re­quie­to, qui nul­la re an­te con­sumptas vi­res ad proe­lium ad­fe­rat? [10] quis, pro deum fi­dem, ita com­pa­ra­tus, vel iners at­que im­bel­lis, for­tis­si­mum vi­rum non vi­ce­rit?

[11] Quid, quod hos­tes per sum­mum oti­um instru­xe­rant aciem, prae­pa­ra­ve­rant ani­mos, sta­bant, com­po­si­ti suis quis­que or­di­ni­bus, no­bis tunc re­pen­te tre­pi­dan­dum in acie instruen­da erat et in­com­po­si­tis con­cur­ren­dum?