Âåðãèëèé

Ýíåèäà

Êíèãà II

<<<
>>>
Âåðãèëèé. Áóêîëèêè. Ãåîðãèêè. Ýíåèäà. Õóäîæåñòâåííàÿ ëèòåðàòóðà, Ìîñêâà, 1979.
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî Ñ. À. Îøåðîâà ïîä ðåä. Ô. À. Ïåòðîâñêîãî.
Êîììåíòàðèé Í. À. Ñòàðîñòèíîé.

 îñíîâó ïåðåâîäà ïîëîæåíî èçäàíèå: P. Vergilii Maronis, Opera… edidit… Albertus Forbiger. Partes I—III, Lipsiae, 1873—1875. Ó÷òåíû òàêæå ñëåäóþùèå èçäàíèÿ: P. Vergilius Maro, Opera omnia, vol. I—III, recensuit O. Ribbeck, Lipsiae, 1859—1868; «Oeuvres de Virgile», texte établi et commenté par Benoist, Paris, 1918; «Vergil’s Gedichte» erklärt von Th. Ladewig, Berlin, zwölfte Auflage, 1902—1907.

Ëàò. òåêñò ïðèâîäèòñÿ ïî èçä.: Virgil. T. I. Eclogues. Georgics. Aeneid I—VI // Loeb Classical Library, 1938 (2-å èñïð. ïåðåèçä. 1916).
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250 260 270 280 290 300 310 320 330 340 350 360 370 380 390 400 410 420 430 440 450 460 470 480 490 500 510 520 530 540 550 560 570 580 590 600 610 620 630 640 650 660 670 680 690 700 710 720 730 740 750 760 770 780 790 800

Ñìîëê­ëè âñå, ñî âíè­ìà­íüåì ê íåìó ëèöîì îáðà­òèâ­øèñü.
Íà÷àë ðîäè­òåëü Ýíåé, ïðè­ïîä­íÿâ­øèñü íà ëîæå âûñî­êîì:
«Áîëü íåñêà­çàí­íóþ âíîâü èñïû­òàòü âåëèøü ìíå, öàðè­öà!
Âèäåë âîî÷èþ ÿ, êàê ìîùü Òðî­ÿí­ñêîé äåð­æà­âû —
Con­ti­cue­re om­nes in­ten­ti­que ora te­ne­bant.
in­de to­ro pa­ter Aeneas sic or­sus ab al­to:
«In­fan­dum, re­gi­na, iubes re­no­va­re do­lo­rem,
Troia­nas ut opes et la­men­ta­bi­le reg­num
5 Öàð­ñòâà, äîñòîé­íî­ãî ñëåç, — ñîêðó­øè­ëî êîâàð­ñòâî äàíàé­öåâ;
Áåä­ñò­âåí­íûõ áèòâ ÿ ó÷àñò­íè­êîì áûë; êòî, î íèõ ïîâåñò­âóÿ,
Áóäü îí äàæå äîëîï, ìèð­ìèäî­íåö èëü âîèí Óëèñ­ñà,
Ìîã áû ñëå­çû ñäåð­æàòü? Ðîñè­ñòàÿ íî÷ü ïîêèäà­åò
Íåáî, è çâåçäû êî ñíó çîâóò, ñêëî­íÿ­ÿñü ê çàêà­òó,
erue­rint Da­nai, quae­que ip­se mi­ser­ri­ma vi­di
et quo­rum pars mag­na fui. quis ta­lia fan­do
Myr­mi­do­num Do­lo­pum­ve aut du­ri mi­les Uli­xi
tem­pe­ret a lac­ri­mis? et iam nox umi­da cae­lo
prae­ci­pi­tat sua­dentque ca­den­tia si­de­ra som­nos.
10 Íî åñëè æàæ­äà ñèëü­íà óçíàòü î íàøèõ íåâçãî­äàõ,
Êðàò­êèé óñëû­øàòü ðàñ­ñêàç î ñòðà­äà­íè­ÿõ Òðîè ïîñëåä­íèõ,
Õîòü è ñòðà­øèò­ñÿ äóøà è áåæèò òîé ïàìÿ­òè ãîðü­êîé,
ß íà÷­íó. Ðàç­áè­òû â âîéíå, îòâåðã­íó­òû ðîêîì,
Ñòà­ëè äàíàé­öåâ âîæäè, êîãäà ñòîëü­êî óæ ëåò ïðî­ëå­òå­ëî,
sed si tan­tus amor ca­sus cog­nos­ce­re nostros
et bre­vi­ter Troiae sup­re­mum audi­re la­bo­rem,
quam­quam ani­mus me­mi­nis­se hor­ret luc­tu­que re­fu­git,
in­ci­piam.
Frac­ti bel­lo fa­tis­que re­pul­si
duc­to­res Da­naum, tot iam la­ben­ti­bus an­nis,
15 Ñòðî­èòü êîíÿ, ïîäî­áüå ãîðû. Èñêóñ­ñò­âîì Ïàë­ëà­äû
Äâè­æè­ìû äèâ­íûì, åãî îáøè­âà­þò ðàñ­ïè­ëåí­íîé åëüþ, —
Ëæè­âàÿ áðî­äèò ìîë­âà — ïî îáå­òó ðàäè âîç­âðà­òà.
Ñàìè æå ïðÿ­÷óò âíóò­ðè ìóæåé, ïî æðå­áüþ èçáðà́ííûõ,
Íàãëó­õî ñòå­íó çàáèâ è â ïîëîé óòðî­áå ãðî­ìà­äû
instar mon­tis equ­um di­vi­na Pal­la­dis ar­te
aedi­fi­cant sec­ta­que in­te­xunt abie­te cos­tas;
vo­tum pro re­di­tu si­mu­lant; ea fa­ma va­ga­tur.
huc de­lec­ta vi­rum sor­ti­ti cor­po­ra fur­tim
inclu­dunt cae­co la­te­ri pe­ni­tus­que ca­ver­nas
20 Òàé­íî çàìêíóâ­øè îòðÿä îòáîð­íûõ áîé­öîâ ñíà­ðÿ­æåí­íûõ.
Îñò­ðîâ ëåæèò Òåíåäî́ñ áëèç Òðîè. Áîãàò, èçîáè­ëåí
Áûë îí è ñëà­âåí, äîêîëü ñòî­ÿ­ëî Ïðè­à­ìî­âî öàð­ñòâî.
Íûíå òàì áóõ­òà îäíà — êîðàá­ëåé ïðè­þò íåíà­äåæ­íûé.
Âðàã, îòïëûâ­øè òóäà, íà ïóñòûí­íîì ñêðûë­ñÿ ïðè­áðå­æüå;
in­gen­tis ute­rum­que ar­ma­to mi­li­te complent.
Est in con­spec­tu Te­ne­dos, no­tis­si­ma fa­ma
in­su­la, di­ves opum, Pria­mi dum reg­na ma­ne­bant,
nunc tan­tum si­nus et sta­tio ma­le fi­da ca­ri­nis:
huc se pro­vec­ti de­ser­to in li­to­re con­dunt.
25 Ìû æå âåðèì: óøëè, êîðàá­ëè óñòðå­ìè­ëè â Ìèêå­íû!
Òîò­÷àñ äîë­ãóþ ñêîðáü ïîçà­áû­ëà òåâ­êðîâ äåð­æà­âà.
Íàñòåæü ñòâî­ðû âîðîò: êàê ñëàä­êî âûé­òè çà ñòå­íû,
Âèäåòü áðî­øåí­íûé ñòàí äîðèé­öåâ è áåðåã ïóñòûí­íûé.
Çäåñü — äîëî­ïîâ îòðÿä, òàì — Àõèëë êðî­âî­æàä­íûé ñòî­ÿ­ëè,
nos abiis­se ra­ti et ven­to pe­tiis­se My­ce­nas.
er­go om­nis lon­go sol­vit se Teuc­ria luc­tu.
pan­dun­tur por­tae; iuvat ire et Do­ri­ca castra
de­ser­tos­que vi­de­re lo­cos li­tus­que re­lic­tum.
hic Do­lo­pum ma­nus, hic sae­vus ten­de­bat Ac­hilles,
30 Çäåñü áûë âðà­æå­ñêèé ôëîò, à òàì äâà âîé­ñêà ñðà­æà­ëèñü.
Ìíî­ãèõ äèâèò ïîãè­áåëü­íûé äàð áåç­áðà÷­íîé Ìèíåð­âå
Ìîù­íîé ãðî­ìà­äîé ñâî­åé; è âîò Òèìåò ïðåä­ëà­ãà­åò —
Ñ óìûñ­ëîì çëûì èëü Òðîè ñóäü­áà óæ òàê ïîðå­øè­ëà —
 ãîðîä çà ñòå­íû ââå­ñòè êîíÿ è â êðå­ïîñòü ïîñòà­âèòü.
clas­si­bus hic lo­cus, hic acie cer­ta­re so­le­bant.
pars stu­pet in­nup­tae do­num exi­tia­le Mi­ner­vae
et mo­lem mi­ran­tur equi; pri­mus­que Thy­moe­tes
du­ci intra mu­ros hor­ta­tur et ar­ce lo­ca­ri,
si­ve do­lo seu iam Troiae sic fa­ta fe­re­bant.
35 Êàïèñ è òå, êòî ñóäèë îñìîò­ðè­òåëü­íåé è ïðî­çîð­ëè­âåé,
 ìîðå íèç­âåðã­íóòü ñêî­ðåé ïîäî­çðè­òåëü­íûé äàð ïðåä­ëà­ãà­þò,
Èëè êîñòåð ðàç­âå­ñòè è ñïà­ëèòü äàíàé­ñêèå êîç­íè,
Èëè îòâåð­ñòüå ïðî­áèòü è òàé­íèê â óòðî­áå ðàç­âåäàòü.
Øàò­êóþ ÷åðíü ðàñ­êî­ëîâ, ñòîëê­íó­ëèñü îáà ñòðåì­ëå­íüÿ…
at Ca­pys, et quo­rum me­lior sen­ten­tia men­ti,
aut pe­la­go Da­naum in­si­dias sus­pec­ta­que do­na
prae­ci­pi­ta­re iubent sub­iec­tis­que ure­re flam­mis,
aut te­reb­ra­re ca­vas ute­ri et tempta­re la­teb­ras.
scin­di­tur in­cer­tum stu­dia in contra­ria vol­gus.
40 Òóò, íåòåð­ïå­íüåì ãîðÿ, íåñåò­ñÿ ñ õîë­ìà êðå­ïîñò­íî­ãî
Ëàî­êî­îíò âïå­ðå­äè òîë­ïû ìíî­ãî­ëþä­íîé ñîãðàæ­äàí,
Èçäà­ëè ãðîì­êî êðè­÷èò: “Íåñ÷àñò­íûå! Âñå âû áåçóì­íû!
Âåðè­òå âû, ÷òî îòïëû­ëè âðà­ãè? ×òî áûòü áåç îáìà­íà
Ìîãóò äàíàé­öåâ äàðû? Âû Óëèñ­ñà íå çíà­å­òå, ÷òî ëè?
Pri­mus ibi an­te om­nis, mag­na co­mi­tan­te ca­ter­va,
Lao­coon ar­dens sum­ma de­cur­rit ab ar­ce
et pro­cul: “o mi­se­ri, quae tan­ta in­sa­nia, ci­ves?
cre­di­tis avec­tos hos­tis? aut ul­la pu­ta­tis
do­na ca­re­re do­lis Da­naum? sic no­tus Uli­xes?
45 Ëèáî àõåé­öû âíóò­ðè çà äîñ­êà­ìè ýòè­ìè ñêðû­ëèñü,
Ëèáî âðà­ãè âîç­âå­ëè ãðî­ìà­äó ýòó, ÷òîá íàøèì
Ñòå­íàì ãðî­çèòü, äîìà íàáëþäàòü è â ãîðîä ïðî­íèê­íóòü.
Òåâ­ê­ðû, íå âåðü­òå êîíþ: îáìàí â íåì íåêèé òàèò­ñÿ!
×åì áû îí íè áûë, ñòðà­øóñü è äàðû ïðè­íî­ñÿ­ùèõ äàíàé­öåâ”.
aut hoc inclu­si lig­no oc­cul­tan­tur Ac­hi­vi,
aut haec in nostros fab­ri­ca­ta est ma­chi­na mu­ros,
inspec­tu­ra do­mos ven­tu­ra­que de­su­per ur­bi,
aut ali­quis la­tet er­ror; equo ne cre­di­te, Teuc­ri.
quid­quid id est, ti­meo Da­naos et do­na fe­ren­tis”.
50 Ìîë­âèë îí òàê è ñ ñèëîé êîïüå òÿæå­ëîå áðî­ñèë
 áîê îãðîì­íûé êîíÿ, â îäå­òîå äåðå­âîì ÷ðå­âî.
Ïèêà âïè­ëàñü, çàäðî­æàâ, è â óòðî­áå êîíÿ ïîòðÿ­ñåí­íîé
Ãóëîì îòäàë­ñÿ óäàð, çàãóäå­ëè ïîëî­ñòè ãëó­õî.
Åñëè á íå âîëÿ áîãîâ è íå ðàçóì íàø îñëåï­ëåí­íûé,
sic fa­tus va­li­dis in­gen­tem vi­ri­bus has­tam
in la­tus in­que fe­ri cur­vam com­pa­gi­bus al­vum
con­tor­sit. ste­tit il­la tre­mens, ute­ro­que re­cus­so
in­so­nue­re ca­vae ge­mi­tum­que de­de­re ca­ver­nae.
et si fa­ta deum, si mens non lae­va fuis­set,
55 Îí óáåäèë áû âçëî­ìàòü òàé­íèê àðãîñ­ñêèé æåëå­çîì, —
Òðîÿ íå ïàëà á äîñåëü è ñòî­ÿ­ëà òâåð­äû­íÿ Ïðè­à­ìà.
Âäðóã ìû âèäèì: ñïå­øàò ïàñ­òó­õè äàð­äàí­ñêèå ñ êðè­êîì,
Ïðÿ­ìî ê öàðþ íåçíà­êîì­öà âåäóò, ñâÿ­çàâ åìó ðóêè,
Õîòü è âûøåë îí ê íèì è ïî ñîá­ñò­âåí­íîé âîëå èì ñäàë­ñÿ.
im­pu­le­rat fer­ro Ar­go­li­cas foe­da­re la­teb­ras,
Troia­que nunc sta­ret, Pria­mi­que arx al­ta ma­ne­res.
Ec­ce ma­nus iuve­nem in­te­rea post ter­ga re­vinctum
pas­to­res mag­no ad re­gem cla­mo­re tra­he­bant
Dar­da­ni­dae, qui se ig­no­tum ve­nien­ti­bus ultro,
60 Òàê ïîä­ñòðî­èë îí âñå, ÷òîáû Òðîþ îòêðûòü äëÿ àõåé­öåâ,
 ìóæå­ñòâî âåðÿ ñâîå, áûë ãîòîâ îí ê îáî­èì èñõî­äàì:
Èëè â îáìàíå óñïåòü, èëü ïîé­òè íà âåð­íóþ ãèáåëü.
Ïëåí­íî­ãî âèäåòü ñêî­ðåé íå òåð­ïèò­ñÿ þíî­øàì Òðîè:
Âñå ïîä­áå­ãà­þò ê íåìó, â íàñìåø­êàõ íàä íèì ñîñòÿ­çà­ÿñü…
hoc ip­sum ut strue­ret Troiam­que ape­ri­ret Ac­hi­vis,
ob­tu­le­rat, fi­dens ani­mi at­que in ut­rum­que pa­ra­tus,
seu ver­sa­re do­los seu cer­tae oc­cum­be­re mor­ti.
un­di­que vi­sen­di stu­dio Troia­na iuven­tus
cir­cum­fu­sa ruit cer­tantque in­lu­de­re cap­to.
65 Íûíå î êîç­íÿõ óñëûøü äàíàé­ñêèõ — è âñå ïðå­ñòóï­ëå­íüÿ
Òû ïîñòèã­íåøü, óçíàâ îá îäíîì!
Ïëåí­íèê ñòî­ÿë íà âèäó ó òîë­ïû, áåç­îðóæ­íûé, ñìó­ùåí­íûé,
Ìåä­ëåí­íî âçãëÿäîì îáâåë îí ôðè­ãèé­öåâ ðÿäû è âîñ­êëèê­íóë:
“Ãîðå! Êàêàÿ çåì­ëÿ òåïåðü èëü ìîðå êàêîå
ac­ci­pe nunc Da­naum in­si­dias et cri­mi­ne ab uno
dis­ce om­nis.
nam­que ut con­spec­tu in me­dio tur­ba­tus, iner­mis,
con­sti­tit at­que ocu­lis Phry­gia ag­mi­na cir­cumspe­xit,
“heu! quae nunc tel­lus”, in­quit, “quae me aequo­ra pos­sunt
70 Ìîãóò äàòü ìíå ïðè­þò? ×òî, æàë­êî­ìó, ìíå îñòà­åò­ñÿ?
Áîëü­øå ìåñòà ìíå íåò ñðåäü äàíàé­öåâ — íî âîò è äàð­äàí­öû,
 ãíå­âå óïîð­íû, ìîåé æåëà­þò êðî­âè è êàç­íè!”
Ñòîí åãî âñåõ íàñ ñìÿã­÷èë è óìå­ðèë âðàæ­äåá­íóþ ÿðîñòü,
Ìû åãî ïðî­ñèì ñêà­çàòü, îò êàêîé ïðî­èñ­õî­äèò îí êðî­âè,
ac­ci­pe­re? aut quid iam mi­se­ro mi­hi de­ni­que res­tat,
cui ne­que apud Da­naos us­quam lo­cus, et su­per ip­si
Dar­da­ni­dae in­fen­si poe­nas cum san­gui­ne pos­cunt?”
quo ge­mi­tu con­ver­si ani­mi, compres­sus et om­nis
im­pe­tus. hor­ta­mur fa­ri, quo san­gui­ne cre­tus,
75
76		 ×òî íàì ïðè­íåñ. Ïóñòü îí ñêà­æåò: íà ÷òî íàäå­ÿë­ñÿ, ñäàâ­øèñü?
[Îí æå, îòáðî­ñèâ ñòðàõ, î ñåáå íàêî­íåö íàì ïîâåäàë:]
“Öàðü! Âñþ ïðàâ­äó òåáå ÿ îòêðîþ, ÷òî á íè áûëî äàëü­øå,
È îòðè­öàòü íå ñòà­íó, ÷òî ÿ ïî ðîæ­äå­íüþ àðãî­ñåö.
Ýòî ïðåæ­äå âñå­ãî; ïóñòü Ôîð­òó­íà íåñ÷àñò­íûì Ñèíî­íà
quid­ve fe­rat; me­mo­ret, quae sit fi­du­cia cap­to.
il­le haec, de­po­si­ta tan­dem for­mi­di­ne, fa­tur.
“Cuncta equi­dem ti­bi, rex, fue­rit quod­cum­que, fa­te­bor
ve­ra”, in­quit: “ne­que me Ar­go­li­ca de gen­te ne­ga­bo:
hoc pri­mum; nec si mi­se­rum For­tu­na Si­no­nem
80 Ñäå­ëà­ëà — ëæè­âûì åãî è áåñ­÷åñò­íûì êîâàð­íîé íå ñäå­ëàòü!
Âåð­íî, èç ÷üèõ-íèáóäü óñò òû èìÿ ñëû­õàë Ïàëà­ìåäà,
Ñûíà Áåëà: âåäü îí áûë ïîâñþäó ìîë­âîþ ïðî­ñëàâ­ëåí.
Ëîæ­íî åãî îáâè­íèâ ïî íàâå­òàì íàïðàñ­íûì â èçìåíå
Èç-çà òîãî, ÷òî âîé­íó ïîðè­öàë îí, ïåëàñãè áåç­âèí­íî
fin­xit, va­num etiam men­da­cem­que impro­ba fin­get.
fan­do ali­quod si for­te tuas per­ve­nit ad auris
Be­li­dae no­men Pa­la­me­dis et inclu­ta fa­ma
glo­ria, quem fal­sa sub pro­di­tio­ne Pe­las­gi
in­son­tem in­fan­do in­di­cio, quia bel­la ve­ta­bat,
85 Ïðå­äà­ëè ñìåð­òè åãî — à òåïåðü ñêîð­áÿò ïî óìåð­øåì.
Áûë îí ðîä­ñò­âåí­íèê íàì, è ñ íèì ìîé îòåö íåáî­ãà­òûé
Ñ ïåð­âî­ãî ãîäà âîé­íû ìåíÿ â ñðà­æå­íüÿ îòïðà­âèë.
Òâåð­äî ïîêóäà ñòî­ÿë ó âëà­ñòè è â öàð­ñêèõ ñîâå­òàõ
Ñèëó èìåë Ïàëà­ìåä, — è ó íàñ õîòü íåìíî­ãî, íî áûëè
de­mi­se­re ne­ci, nunc cas­sum lu­mi­ne lu­gent:
il­li me co­mi­tem et con­san­gui­ni­ta­te pro­pin­quum
pau­per in ar­ma pa­ter pri­mis huc mi­sit ab an­nis,
dum sta­bat reg­no in­co­lu­mis re­gum­que vi­ge­bat
con­ci­liis, et nos ali­quod no­men­que de­cus­que
90 Ñëà­âà, ïî÷åò… Íî êîãäà êîâàð­íî­ãî çàâèñòü Óëèñ­ñà
Ñî ñâå­òó äðó­ãà ñæè­ëà (òî, î ÷åì ãîâî­ðþ ÿ, èçâåñò­íî),
Æèçíü ÿ ñ òåõ ïîð âëà­÷èë âî ìðà­êå, â ãîðå è ñêîð­áè,
Ãíåâ ïèòàÿ â äóøå çà åãî áåç­âèí­íóþ ãèáåëü.
Íî íå ñìîë­÷àë ÿ, ãðî­çÿ îòî­ìñòèòü, ÷óòü ñëó­÷àé íàé­äåò­ñÿ,
ges­si­mus, in­vi­dia postquam pel­la­cis Uli­xi
(haud ig­no­ta lo­quor) su­pe­ris con­ces­sit ab oris,
adflic­tus vi­tam in te­neb­ris luc­tu­que tra­he­bam
et ca­sum in­son­tis me­cum in­dig­na­bar ami­ci.
nec ta­cui de­mens et me, fors si qua tu­lis­set,
95 Åñëè â Àðãîñ ðîä­íîé ñóæ­äå­íî ìíå âåð­íóòü­ñÿ ñ ïîáåäîé;
Ðå÷üþ áåç­äóì­íîþ òîé ÿ íåíà­âèñòü çëîá­íóþ âûçâàë.
 ýòîì ïðè­÷è­íà âñåõ áåä. Ñ òåõ ïîð Óëèññ òî è äåëî
Íà÷àë ìåíÿ óñòðà­øàòü îáâè­íå­íüÿ­ìè, ñåÿòü ñðåäü âîé­ñêà
Òåì­íûå ñëó­õè: èñêàë îí îðó­æüå, âèíó ñâîþ çíàÿ.
si pat­rios um­quam re­meas­sem vic­tor ad Ar­gos,
pro­mi­si ul­to­rem et ver­bis odia as­pe­ra mo­vi.
hinc mi­hi pri­ma ma­li la­bes, hinc sem­per Uli­xes
cri­mi­ni­bus ter­re­re no­vis, hinc spar­ge­re vo­ces
in vol­gum am­bi­guas et quae­re­re con­sci­us ar­ma.
100 Íå óñïî­êî­èë­ñÿ îí, ïîêóäà ïîìîùü Êàë­õàí­òà…
Íî äëÿ ÷åãî ÿ âîò­ùå âñïî­ìè­íàþ î ïðåæ­íèõ íåâçãî­äàõ?
×òî ÿ ìåä­ëþ? Êîëü âñå ðàâ­íû ïðåä âàìè àõåé­öû, —
Ñëû­øà­ëè âû îáî ìíå äîâîëü­íî! Êàçíü íà÷è­íàé­òå!
Ýòî­ãî æàæ­äåò Óëèññ è ùåä­ðî çàïëà­òÿò Àòðèäû!”
nec re­quie­vit enim, do­nec Cal­chan­te mi­nistro —
sed quid ego haec autem ne­qui­quam ingra­ta re­vol­vo?
quid­ve mo­ror? si om­nis uno or­di­ne ha­be­tis Ac­hi­vos
id­que audi­re sat est, iam­du­dum su­mi­te poe­nas:
hoc It­ha­cus ve­lit et mag­no mer­cen­tur At­ri­dae”.
105 Ìû æå õîòèì îáî âñåì ðàç­óç­íàòü, ðàñ­ñïðî­ñèòü î ïðè­÷è­íàõ,
Íå çàïî­äî­çðèâ çëî­äåéñòâ, ïåëàñãèé­ñêèõ íå çíàÿ óëî­âîê.
Îí ïðî­äîë­æàë ñâîþ ðå÷ü, òðå­ïå­ùà îò ïðè­òâîð­íî­ãî ñòðà­õà:
“×àùå äàíàé­öû ìåæ òåì, èñòîì­ëåí­íûå äîë­ãîé âîé­íîþ,
Ñòà­ëè î áåã­ñòâå ìå÷­òàòü, î òîì, ÷òîáû Òðîþ ïîêè­íóòü, —
Tum ve­ro ar­de­mus sci­ta­ri et quae­re­re cau­sas,
ig­na­ri sce­le­rum tan­to­rum ar­tis­que Pe­las­gae.
pro­se­qui­tur pa­vi­tans et fic­to pec­to­re fa­tur:
“Sae­pe fu­gam Da­nai Troia cu­pie­re re­lic­ta
mo­li­ri et lon­go fes­si dis­ce­de­re bel­lo:
110 Î, õîòü áû ñäå­ëà­ëè òàê! Íî ÷àñòî ñâè­ðå­ïûå áóðè
Èì íå äàâà­ëè îòïëûòü, è Àâñòð óñòðà­øàë óõî­äÿ­ùèõ.
Áîëü­øå âñå­ãî áóøå­âà­ëà ãðî­çà â øèðî­êîì ýôè­ðå
Ïîñëå òîãî, êàê âîç­äâèã­ëè êîíÿ èç áðå­âåí êëå­íî­âûõ.
Ìû, íå çíàÿ, êàê áûòü, Ýâðè­ïè­ëà òîãäà ïîñû­ëà­åì
fe­cis­sentque uti­nam! sae­pe il­los as­pe­ra pon­ti
in­terclu­sit hiems et ter­ruit Aus­ter eun­tis;
prae­ci­pue, cum iam hic tra­bi­bus con­tex­tus acer­nis
sta­ret equ­us, to­to so­nue­runt aet­he­re nim­bi.
sus­pen­si Eury­py­lum sci­tan­tem ora­cu­la Phoe­bi
115 Ôåáà îðà­êóë ñïðî­ñèòü, — íî ïå÷àëü­íûé îòâåò îí ïðè­íî­ñèò:
«Êðî­âüþ âåò­ðû ñìè­ðèòü, çàêëàâ íåâèí­íóþ äåâó,
Âàì, äàíàé­öû, ïðè­øëîñü, êîãäà ïëû­ëè âû ê áåðå­ãó Òðîè, —
Êðî­âüþ äîëæ­íû âû ñíèñ­êàòü âîç­âðàò è â æåðò­âó áåñ­ñìåðò­íûì
Äóøó àðãîñ­öà ïðè­íåñòü». È åäâà ìû îòâåò óñëû­õà­ëè,
mit­ti­mus, is­que ady­tis haec tris­tia dic­ta re­por­tat:
«san­gui­ne pla­cas­tis ven­tos et vir­gi­ne cae­sa,
cum pri­mum Ilia­cas, Da­nai, ve­nis­tis ad oras:
san­gui­ne quae­ren­di re­di­tus ani­ma­que li­tan­dum
Ar­go­li­ca». vol­gi quae vox ut ve­nit ad auris,
120 Òðå­ïåò õîëîä­íûé ïðî­øåë ïî êîñòÿì è çàìåð­ëî ñåðä­öå:
Êòî ñóäü­áîé îáðå­÷åí, êîãî Àïîë­ëîí èçáè­ðà­åò?
Òóò íà ãëà­çàõ ñìÿ­òåí­íîé òîë­ïû èòà­êè­åö Êàë­õàí­òà
Íà ñåðåäè­íó ïîâëåê, ãðîì­êî­ãëàñ­íî òðå­áóÿ, ÷òîáû
Âîëþ áîãîâ îí îòêðûë. Õèò­ðå­öà çëî­äå­ÿ­íüå è ïðåæ­äå
obsti­pue­re ani­mi, ge­li­dus­que per ima cu­cur­rit
os­sa tre­mor, cui fa­ta pa­rent, quem pos­cat Apol­lo.
hic It­ha­cus va­tem mag­no Cal­chan­ta tu­mul­tu
prot­ra­hit in me­dios; quae sint ea nu­mi­na di­vum,
fla­gi­tat. et mi­hi iam mul­ti cru­de­le ca­ne­bant
125 Ìíå ïðåä­ðå­êà­ëè íå ðàç, ãðÿäó­ùåå âòàéíå ïðî­âèäÿ.
Äâà­æäû ïÿòü äíåé ïðî­ðè­öà­òåëü ìîë­÷àë è ñêðû­âàë­ñÿ, ÷òîá æåðò­âó
Íå íàçû­âàòü è íà ñìåðòü íèêî­ãî íå îáðå÷ü ïðåä­ñêà­çà­íüåì, —
Ïîñëå ìîë­÷à­íüå ïðå­ðâàë, ïîíóæ­äàå­ìûé êðè­êîì Óëèñ­ñà,
Ïî óãî­âî­ðó ìåæ íèõ ìåíÿ íà çàêëà­íüå íàçíà­÷èë.
ar­ti­fi­cis sce­lus et ta­ci­ti ven­tu­ra vi­de­bant.
bis qui­nos si­let il­le dies tec­tus­que re­cu­sat
pro­de­re vo­ce sua quem­quam aut op­po­ne­re mor­ti.
vix tan­dem, mag­nis It­ha­ci cla­mo­ri­bus ac­tus,
com­po­si­to rum­pit vo­cem et me des­ti­nat arae.
130 Òóò óæ íèêòî íå ðîï­òàë: âåäü ñìåðòü, êîòî­ðîé áîÿë­ñÿ
Êàæ­äûé, òåïåðü îäíî­ãî, åìó íà ãîðå, ïîñòèã­ëà.
Áëè­çèë­ñÿ äåíü ðîêî­âîé. Ãîòî­âè­ëè âñå äëÿ îáðÿäà:
Ñîëü ñ ìóêîé ïîïî­ëàì, âêðóã âèñ­êîâ ìíå òóãèå ïîâÿç­êè.
Âûðâàë­ñÿ ÿ, ïðè­çíàþ́ñü, îêî­âû ïîðâàë è îò ñìåð­òè
ad­sen­se­re om­nes et, quae si­bi quis­que ti­me­bat,
uni­us in mi­se­ri exi­tium con­ver­sa tu­le­re.
Iam­que dies in­fan­da ade­rat, mi­hi sac­ra pa­ra­ri
et sal­sae fru­ges et cir­cum tem­po­ra vit­tae.
eri­pui, fa­teor, le­to me et vin­cu­la ru­pi
135 Íî÷üþ â ãóñòûõ òðîñò­íè­êàõ ó áîëîò­íî­ãî îçå­ðà ñêðûë­ñÿ,
Æäàë, ÷òîá óøëè, ïîä­íÿâ ïàðó­ñà, — åñëè òîëü­êî ïîä­íè­ìóò!
Áîëü­øå íàäåæ­äû ìíå íåò íè äðåâ­íþþ ðîäè­íó ñíî­âà,
Íè äâî­èõ ñûíî­âåé, íè îòöà æåëàí­íî­ãî âèäåòü.
Ìîæåò áûòü, òðå­áóÿ ñ íèõ çà áåã­ñòâî íàøå ðàñ­ïëà­òû,
li­mo­so­que la­cu per noc­tem obscu­rus in ul­va
de­li­tui, dum ve­la da­rent, si for­te de­dis­sent.
nec mi­hi iam pat­riam an­ti­quam spes ul­la vi­den­di
nec dul­cis na­tos exop­ta­tum­que pa­ren­tem;
quos il­li fors et poe­nas ob nostra re­pos­cent
140 Ñìåð­òüþ íåñ÷àñò­íûõ ìîþ âèíó ïîêà­ðà­þò àõåé­öû…
Èìå­íåì âûø­íèõ áîãîâ, êîòî­ðûì âåäî­ìà ïðàâ­äà,
Èìå­íåì âåð­íî­ñòè — êîëü îñòà­åò­ñÿ åùå ñðå­äè ñìåðò­íûõ
Íåîñêâåð­íåí­íîé îíà, — ìîëþ: íàä íàøè­ìè ñæàëü­ñÿ
Áåäà­ìè! Ñæàëü­ñÿ íàä òåì, êòî ñòîëü­êî âûíåñ áåç­âèí­íî!”
ef­fu­gia et cul­pam hanc mi­se­ro­rum mor­te pia­bunt.
quod te per su­pe­ros et con­scia nu­mi­na ve­ri,
per si qua est quae res­tat ad­huc mor­ta­li­bus us­quam
in­te­me­ra­ta fi­des, oro, mi­se­re­re la­bo­rum
tan­to­rum, mi­se­re­re ani­mi non dig­na fe­ren­tis”.
145 Æèçíü ìû äàðó­åì åìó, õèò­ðå­öà ñëå­çàì ñîñòðà­äàÿ.
Ïåð­âûì Ïðè­àì ïðè­êà­çàë îò òåñ­íûõ ïóò åìó ðóêè
Îñâî­áî­äèòü è ê íåìó îáðà­òèë­ñÿ ñ ïðè­âåò­ëè­âîé ðå÷üþ:
“Êòî áû òû íè áûë, òåïåðü çàáóäü ïîêè­íó­òûõ ãðå­êîâ.
Íàøèì òû áóäåøü. Íî ìíå îòâåòü íà âîïðîñ ìîé ïðàâ­äè­âî:
His lac­ri­mis vi­tam da­mus et mi­se­res­ci­mus ultro.
ip­se vi­ro pri­mus ma­ni­cas at­que ar­ta le­va­ri
vincla iubet Pria­mus dic­tis­que ita fa­tur ami­cis:
“Quis­quis es, amis­sos hinc iam ob­li­vis­ce­re Graios;
nos­ter eris, mi­hi­que haec edis­se­re ve­ra ro­gan­ti:
150 Ýòîò ÷óäî­âèù­íûé êîíü äëÿ ÷åãî âîç­âåäåí? Êåì ïîñòðî­åí?
×òî ñòðå­ìè­ëèñü ñîçäàòü, — îðó­äüå âîé­íû èëü ñâÿ­òû­íþ?”
Òàê îí ñêà­çàë. À Ñèíîí, â ïåëàñãèé­ñêèõ óëîâ­êàõ èñêóñ­íûé,
Íà÷àë, ê íåáó âîçäåâ îò îêîâ ñâî­áîä­íûå ðóêè:
“Âå÷­íûõ îãíåé áîæå­ñòâà íåðó­øè­ìûå, âàìè êëÿ­íóñü ÿ,
quo mo­lem hanc im­ma­nis equi sta­tue­re? quis auc­tor?
quid­ve pe­tunt? quae re­li­gio? aut quae ma­chi­na bel­li?”
di­xe­rat. il­le, do­lis instruc­tus et ar­te Pe­las­ga,
sus­tu­lit exu­tas vinclis ad si­de­ra pal­mas:
“vos, aeter­ni ig­nes, et non vio­la­bi­le vestrum
155 Âàìè, ìå÷ è àëòàðü íå÷å­ñòè­âûé, êîòî­ðûõ èçáåã ÿ,
Âàìè, ïîâÿç­êè áîãîâ, ÷òî íîñèë ÿ, èäÿ íà çàêëà­íüå!
Íåò ìíå ãðå­õà ðàçî­ðâàòü ñâÿ­ùåí­íûå óçû äàíàé­öåâ,
Íåò ãðå­õà íåíà­âèäåòü ìóæåé è ñêà­çàòü áåç óòàé­êè
Âñå, ÷òî ñêðû­âà­þò îíè. ß íå ñâÿ­çàí çàêî­íîì îò÷èç­íû!
tes­tor nu­men”, ait, “vos arae en­ses­que ne­fan­di,
quos fu­gi, vit­tae­que deum, quas hos­tia ges­si:
fas mi­hi Graio­rum sac­ra­ta re­sol­ve­re iura,
fas odis­se vi­ros at­que om­nia fer­re sub auras,
si qua te­gunt; te­neor pat­riae nec le­gi­bus ul­lis.
160 Òû ëèøü îáå­òàì ñâî­èì õðà­íè, ñîõðà­íåí­íàÿ Òðîÿ,
Âåð­íîñòü, êîëü ùåä­ðî òåáå îòïëà­÷ó è ïðàâ­äó îòêðîþ!
Âåðû â ïîáåä­íûé èñõîä è íàäåæä çàëî­ãîì äëÿ ãðå­êîâ
Ïîìîùü Ïàë­ëà­äû áûëà âñå­ãäà. Êîãäà æ íå÷å­ñòè­âûé
Ñûí Òèäåÿ è ñ íèì Óëèññ — çëî­äåéñòâ èçìûñ­ëè­òåëü —
tu mo­do pro­mis­sis ma­neas ser­va­ta­que ser­ves,
Troia, fi­dem, si ve­ra fe­ram, si mag­na re­pen­dam.
Om­nis spes Da­naum et coep­ti fi­du­cia bel­li
Pal­la­dis auxi­liis sem­per ste­tit. im­pius ex quo
Ty­di­des sed enim sce­le­rum­que in­ven­tor Uli­xes,
165 Â õðàì ñâÿ­ùåí­íûé âîøëè, ðîêî­âîé îòòóäà Ïàë­ëà­äèé
Ñèëîé èñòîðã­ëè, óáèâ ñòî­ðî­æåé âûñî­êîé òâåð­äû­íè,
Îáðàç ñâÿ­ùåí­íûé ñõâà­òèâ, äåðç­íî­âåí­íî ñìå­ëè êîñ­íóòü­ñÿ
Êðî­âüþ çàëè­òîé ðóêîé äåâè­÷üèõ ïîâÿ­çîê áîãè­íè, —
Òîò­÷àñ íà óáûëü ïîøëà, ïîêèäàÿ äàíàé­öåâ, íàäåæ­äà,
fa­ta­le adgres­si sac­ra­to avel­le­re templo
Pal­la­dium, cae­sis sum­mae cus­to­di­bus ar­cis,
cor­ri­pue­re sac­ram ef­fi­giem ma­ni­bus­que cruen­tis
vir­gi­neas ausi di­vae con­tin­ge­re vit­tas:
ex il­lo flue­re ac ret­ro sub­lap­sa re­fer­ri
170 Ñèëû ñëî­ìè­ëèñü ó íèõ, è áîãè­íÿ èì ñòà­ëà âðàæ­äåá­íà.
Ãíåâ ñâîé Òðè­òî­íèÿ èì ÿâè­ëà â çíà­ìå­íüÿõ ÿñíûõ:
 ëàãåðü åäâà áûë îáðàç âíå­ñåí — â î÷àõ çàñâåð­êà­ëî
ßðêîå ïëà­ìÿ, è ïîò ïðî­ñòó­ïèë íà òåëå ñîëå­íûé;
È, êàê áûëà, ñî ùèòîì è êîïüåì êîëåá­ëå­ìûì, äåâà —
spes Da­naum, frac­tae vi­res, aver­sa deae mens.
nec du­biis ea sig­na de­dit Tri­to­nia monstris.
vix po­si­tum castris si­mu­lac­rum, ar­se­re co­rus­cae
lu­mi­ni­bus flam­mae ar­rec­tis sal­sus­que per ar­tus
su­dor iit, ter­que ip­sa so­lo (mi­ra­bi­le dic­tu)
175 Ñòðàø­íî îá ýòîì ñêà­çàòü — íà ìåñòå ïîä­ïðûã­íó­ëà òðè­æäû.
Òóò âîç­âå­ùà­åò Êàë­õàíò, ÷òî äîëæ­íû íåìåä­ëÿ äàíàé­öû
Ìîðåì áåæàòü, ÷òî Ïåð­ãàì íå ðàç­ðó­øàò àðãîñ­ñêèå êîïüÿ,
Åñëè â Àðãî­ñå âíîâü íå èñïðî­ñÿò ïðè­ìåò, âîç­âðà­òèâ­øè
Áëà­ãî­âî­ëå­íüå áîãîâ, ÷òî âåç­ëè íà ñóäàõ îíè ïðåæ­äå.
emi­cuit par­mam­que fe­rens has­tam­que tre­men­tem.
ex­templo temptan­da fu­ga ca­nit aequo­ra Cal­chas,
nec pos­se Ar­go­li­cis exscin­di Per­ga­ma te­lis,
omi­na ni re­pe­tant Ar­gis nu­men­que re­du­cant,
quod pe­la­go et cur­vis se­cum ave­xe­re ca­ri­nis.
180 Íûíå ñòðå­ìÿò­ñÿ îíè ïî âåò­ðó â ðîä­íûå Ìèêå­íû,
Ñ òåì ÷òîáû ìèëîñòü áîãîâ âåð­íóòü è âíå­çàï­íî ÿâèòü­ñÿ,
Ìîðå èçìå­ðèâ îïÿòü. Òàê Êàë­õàíò òîë­êó­åò ïðè­ìå­òû.
Îáðàç æå ýòîò îíè ïî åãî íàó­ùå­íüþ âîç­äâèã­ëè,
×òîáû òÿãîñò­íûé ãðåõ èñêó­ïèòü îñêîðá­ëå­íüÿ ñâÿ­òû­íè.
et nunc quod pat­rias ven­to pe­tie­re My­ce­nas,
ar­ma deos­que pa­rant co­mi­tes, pe­la­go­que re­men­so
impro­vi­si ade­runt. ita di­ge­rit omi­na Cal­chas.
hanc pro Pal­la­dio mo­ni­ti, pro nu­mi­ne lae­so
ef­fi­giem sta­tue­re, ne­fas quae tris­te pia­ret.
185 Ñäå­ëàòü îãðîì­íûì êîíÿ, è äóáîì îäåòü, è äî íåáà
Ýòó ãðî­ìà­äó ïîä­íÿòü ïîâå­ëåë Êàë­õàíò, ÷òîá íå ìîã îí
×åðåç âîðîòà ïðîé­òè è, â ãîðî­äå ñòàâ çà ñòå­íà­ìè,
Âàø íàðîä îõðà­íÿòü èñêîí­íîé ñèëîé ñâÿ­ùåí­íîé.
Èáî, êîëü âàøà ðóêà îñêîð­áèò ïðè­íî­øå­íüå Ìèíåð­âå,
hanc ta­men im­men­sam Cal­chas at­tol­le­re mo­lem
ro­bo­ri­bus tex­tis cae­lo­que edu­ce­re ius­sit,
ne re­ci­pi por­tis aut du­ci in moe­nia pos­set,
neu po­pu­lum an­ti­qua sub re­li­gio­ne tue­ri.
nam si vestra ma­nus vio­las­set do­na Mi­ner­vae,
190 Ñòðàø­íàÿ ãèáåëü òîãäà (ïóñòü ïðåæ­äå ïîøëþò åå áîãè
Âàøèì âðà­ãàì) ôðè­ãèé­öàì ãðî­çèò è Ïðè­à­ìî­âó öàð­ñòâó,
Åñëè æå â ãîðîä åãî âû ñâî­è­ìè ðóêà­ìè ââåäå­òå, —
Àçèÿ ãðîç­íîé âîé­íîé ïîé­äåò íà Ïåëî­ïî­âû ñòå­íû,
Âàì ïðåä­ðå­÷åí­íûé óäåë äîñòà­íåò­ñÿ íàøèì ïîòîì­êàì”.
tum mag­num exi­tium (quod di pri­us omen in ip­sum
con­ver­tant!) Pria­mi im­pe­rio Phry­gi­bus­que fu­tu­rum;
sin ma­ni­bus vestris vestram as­cen­dis­set in ur­bem,
ultro Asiam mag­no Pe­lo­pea ad moe­nia bel­lo
ven­tu­ram, et nostros ea fa­ta ma­ne­re ne­po­tes”.
195 Ëæè­âû­ìè êëÿò­âà­ìè íàñ óáåäèë Ñèíîí âåðî­ëîì­íûé:
Âåðèì åãî ëèöå­ìåð­íûì ñëå­çàì, â çàïàä­íþ ïîïà­äà­þò
Òå, êîãî íè Òèäèä, íè Àõèëë, íè ìíî­ãèå ñîò­íè
Âðà­æüèõ ñóäîâ, íè äåñÿòü ëåò âîé­íû íå ñëî­ìè­ëè.
Íîâîå çíà­ìå­íüå òóò — ñòðàø­íåé è óæàñ­íåå ïðåæ­íèõ —
Ta­li­bus in­si­diis pe­riu­ri­que ar­te Si­no­nis
cre­di­ta res, cap­ti­que do­lis lac­ri­mis­que coac­tis,
quos ne­que Ty­di­des nec La­ri­sae­us Ac­hilles,
non an­ni do­mue­re de­cem, non mil­le ca­ri­nae.
Hic aliud mai­us mi­se­ris mul­to­que tre­men­dum
200 Íàøèì ÿâè­ëîñü î÷àì è ñåðä­öà ñëå­ïûå ñìó­òè­ëî:
Ëàî­êî­îíò, ÷òî Íåï­òó­íà æðå­öîì áûë ïî æðå­áèþ èçáðàí,
Ïðåä àëòà­ðåì ïðè­íî­ñèë áûêà òîð­æå­ñò­âåí­íî â æåðò­âó.
Âäðóã ïî ãëà­äè ìîð­ñêîé, èçãè­áàÿ êîëü­öà­ìè òåëî,
Äâå îãðîì­íûõ çìåè (è ðàñ­ñêà­çû­âàòü ñòðàø­íî îá ýòîì)
obi­ci­tur ma­gis at­que impro­vi­da pec­to­ra tur­bat.
Lao­coon, duc­tus Nep­tu­no sor­te sa­cer­dos,
sol­lem­nis tau­rum in­gen­tem mac­ta­bat ad aras.
ec­ce autem ge­mi­ni a Te­ne­do tran­quil­la per al­ta
(hor­res­co re­fe­rens) im­men­sis or­bi­bus an­gues
205 Ê íàì ñ Òåíåäî­ñà ïëû­âóò è ñòðå­ìÿò­ñÿ ê áåðå­ãó âìå­ñòå:
Òåëà âåðõ­íÿÿ ÷àñòü ïîä­íÿ­ëàñü íàä çûáÿ­ìè, êðî­âà­âûé
Ãðå­áåíü òîð­÷èò èç âîäû, à õâîñò îãðîì­íûé âëà­÷èò­ñÿ,
Âëà­ãó âçðû­âàÿ è âåñü èçâè­âà­ÿñü âîë­íè­ñòûì äâè­æå­íüåì.
Ñòîíåò ñîëå­íûé ïðî­ñòîð; âîò íà áåðåã âûïîëç­ëè çìåè,
in­cum­bunt pe­la­go pa­ri­ter­que ad li­to­ra ten­dunt:
pec­to­ra quo­rum in­ter fluc­tus ar­rec­ta iubae­que
san­gui­neae su­pe­rant un­das; pars ce­te­ra pon­tum
po­ne le­git si­nuat­que im­men­sa vo­lu­mi­ne ter­ga.
fit so­ni­tus spu­man­te sa­lo; iam­que ar­va te­ne­bant
210 Êðî­âüþ ïîë­íû è îãíåì ãëà­çà ãîðÿ­ùèå ãàäîâ,
Ëèæåò äðî­æà­ùèé ÿçûê ñâè­ñòÿ­ùèå ñòðàø­íûå ïàñòè.
Ìû, áåç êðî­âèí­êè â ëèöå, ðàç­áå­æà­ëèñü. Çìåè æå ïðÿ­ìî
Ê Ëàî­êî­îí­òó ïîë­çóò è äâî­èõ ñûíî­âåé åãî, ïðåæ­äå
 ñòðàø­íûõ îáú­ÿ­òüÿõ ñäà­âèâ, îïëå­òà­þò òîí­êèå ÷ëå­íû,
ar­den­tis­que ocu­los suf­fec­ti san­gui­ne et ig­ni
si­bi­la lam­be­bant lin­guis vib­ran­ti­bus ora.
dif­fu­gi­mus vi­su ex­san­gues. il­li ag­mi­ne cer­to
Lao­coon­ta pe­tunt; et pri­mum par­va duo­rum
cor­po­ra na­to­rum ser­pens ample­xus uter­que
215 Áåä­íóþ ïëîòü òåð­çà­þò, ÿçâÿò, ðàç­ðû­âà­þò çóáà­ìè;
Ê íèì îòåö íà ïîìîùü ñïå­øèò, êîïüåì ïîòðÿ­ñàÿ, —
Ãàäû õâà­òà­þò åãî è îãðîì­íû­ìè êîëü­öà­ìè âÿæóò,
Äâà­æäû âêðóã òåëà åìó è äâà­æäû âêðóã ãîð­ëà îáâèâ­øèñü
È íàä åãî ãîëî­âîé âîç­âû­øà­ÿñü ÷åøóé­÷à­òîé øååé.
impli­cat et mi­se­ros mor­su de­pas­ci­tur ar­tus;
post ip­sum, auxi­lio sub­eun­tem ac te­la fe­ren­tem,
cor­ri­piunt spi­ris­que li­gant in­gen­ti­bus: et iam
bis me­dium ample­xi, bis col­lo squa­mea cir­cum
ter­ga da­ti, su­pe­rant ca­pi­te et cer­vi­ci­bus al­tis.
220 Òùèò­ñÿ îí ðàçî­ðâàòü óçëû æèâûå ðóêà­ìè,
ßä è ÷åð­íàÿ êðîâü ïîâÿç­êè æðå­öà çàëè­âà­åò,
Âîïëü, ïîâåð­ãàþ­ùèé â äðîæü, äî çâåçä ïîäú­åì­ëåò íåñ÷àñò­íûé, —
Òàê æå ðåâåò è íåâåð­íûé òîïîð èç çàãðèâ­êà ñòðå­ìèò­ñÿ
Âûòðÿ­ñòè ðàíå­íûé áûê, óáå­ãàÿ îò ìåñòà çàêëà­íüÿ.
il­le si­mul ma­ni­bus ten­dit di­vel­le­re no­dos,
per­fu­sus sa­nie vit­tas at­ro­que ve­ne­no,
cla­mo­res si­mul hor­ren­dos ad si­de­ra tol­lit,
qua­lis mu­gi­tus, fu­git cum sau­cius aram
tau­rus et in­cer­tam ex­cus­sit cer­vi­ce se­cu­rim.
225 Îáà äðà­êî­íà ìåæ òåì óñêîëü­çà­þò ê âûñî­êî­ìó õðà­ìó,
Áûñò­ðî ïîë­çóò íàïðÿ­ìèê ê òâåð­äûíå Òðè­òî­íèè ãðîç­íîé,
×òîáû ïîä êðóã­ëûì ùèòîì ó íîã áîãè­íè óêðûòü­ñÿ.
Íîâûé óæàñ îáú­ÿë ïîòðÿ­ñåí­íûå äóøè òðî­ÿí­öåâ:
Âñå ãîâî­ðÿò, ÷òî íå çðÿ çàïëà­òèë çà ñâîå çëî­äå­ÿ­íüå
at ge­mi­ni lap­su de­lub­ra ad sum­ma dra­co­nes
ef­fu­giunt sae­vae­que pe­tunt Tri­to­ni­dis ar­cem,
sub pe­di­bus­que deae cli­pei­que sub or­be te­gun­tur.
Tum ve­ro tre­me­fac­ta no­vus per pec­to­ra cunctis
in­si­nuat pa­vor, et sce­lus ex­pen­dis­se me­ren­tem
230 Ëàî­êî­îíò, êîòî­ðûé ïîñìåë êîïüåì íå÷å­ñòè­âûì
Òåëî êîíÿ ïîðà­çèòü, çàïî­âåä­íûé äóá îñêâåð­íÿÿ.
Ëþäè êðè­÷àò, ÷òî â ãîðîä ââå­ñòè íóæ­íî îáðàç ñâÿ­ùåí­íûé,
Íóæ­íî áîãè­íþ ìîëèòü.
Áðåøü ïðî­áè­âà­åì â ñòåíå, øèðî­êèé ïðî­õîä îòêðû­âà­åì.
Lao­coon­ta fe­runt, sac­rum qui cus­pi­de ro­bur
lae­se­rit et ter­go sce­le­ra­tam in­tor­se­rit has­tam.
du­cen­dum ad se­des si­mu­lac­rum oran­da­que di­vae
nu­mi­na concla­mant.
di­vi­di­mus mu­ros et moe­nia pan­di­mus ur­bis.
235 Âñå çà äåëî âçÿ­ëèñü: êàò­êè ïîä­âî­äÿò ãðî­ìà­äå
Ïîä íîãè, øåþ âîêðóã îáâè­âà­þò ïåíü­êî­âûì êàíà­òîì,
Òÿíóò. Êîíü ðîêî­âîé òÿæå­ëî ïîäâè­ãà­åò­ñÿ ê ñòå­íàì,
Âðà­æüèì îðó­æüåì ÷ðå­âàò. Âîêðóã íåâèí­íûå äåâû,
Ìàëü­÷è­êè ãèì­íû ïîþò è ëèêó­þò, êîñ­íóâ­øèñü âåðåâ­êè.
ac­cin­gunt om­nes ope­ri pe­di­bus­que ro­ta­rum
sub­iciunt lap­sus et stup­pea vin­cu­la col­lo
in­ten­dunt. scan­dit fa­ta­lis ma­chi­na mu­ros,
fe­ta ar­mis. pue­ri cir­cum in­nup­tae­que puel­lae
sac­ra ca­nunt fu­nem­que ma­nu con­tin­ge­re gau­dent;
240 Âñå ïðè­áëè­æà­åò­ñÿ êîíü, âñòó­ïà­åò â ãîðîä ñ óãðî­çîé…
Î Èëè­îí, îáè­òåëü áîãîâ, äàð­äàí­öåâ îò÷èç­íà!
Ñòå­íû, ÷òî ñëà­âó â áîþ îáðå­ëè! Çà ïîðîã çàäå­âàÿ,
Òðè­æäû âñòà­âàë îí, è òðè­æäû âíóò­ðè çâå­íå­ëî îðó­æüå;
Ìû æå ñòî­èì íà ñâî­åì, â îñëåï­ëå­íüå ðàçóì óòðà­òèâ,
il­la su­bit me­diae­que mi­nans in­la­bi­tur ur­bi.
o pat­ria, o di­vum do­mus Ili­um et inclu­ta bel­lo
moe­nia Dar­da­ni­dum! qua­ter ip­so in li­mi­ne por­tae
sub­sti­tit, at­que ute­ro so­ni­tum qua­ter ar­ma de­de­re:
insta­mus ta­men im­me­mo­res cae­ci­que fu­ro­re
245 Ñòà­âèì, íà ãî́ðå ñåáå, ãðî­ìà­äó â òâåð­äûíå ñâÿ­ùåí­íîé.
Íàì ïðåä­ðå­êàÿ ñóäü­áó, óñòà îòâåðç­ëà Êàñ­ñàíäðà, —
Òåâ­ê­ðû íå âåðè­ëè åé, ïî âåëå­íüþ áîãà, è ðàíü­øå.
Õðà­ìû áîãîâ â ýòîò äåíü, ÷òî äëÿ íàñ, íåñ÷àñò­íûõ, ïîñëåä­íèì
Áûë, — ñëîâ­íî â ïðàçä­íèê, ëèñò­âîé çåëå­íîé ìû óêðà­øà­åì.
et monstrum in­fe­lix sac­ra­ta sis­ti­mus ar­ce.
tunc etiam fa­tis ape­rit Cas­sandra fu­tu­ris
ora, dei ius­su non um­quam cre­di­ta Teuc­ris.
nos de­lub­ra deum mi­se­ri, qui­bus ul­ti­mus es­set
il­le dies, fes­ta ve­la­mus fron­de per ur­bem.
250 Ñîëí­öå ìåæ òåì ñîâåð­øè­ëî ñâîé ïóòü, è íî÷ü îïó­ñòè­ëàñü,
Ìðà­êîì îêó­òàâ ãóñòûì íåáî­ñâîä, è çåì­ëþ, è ìîðå,
Êîç­íè äàíàé­öåâ ñîêðûâ. Ðàç­áðå­ëèñü ïî ãîðî­äó òåâ­ê­ðû,
Ñìîëê­ëè âñå, è ñîí îáú­ÿë óñòà­ëûå ÷ëå­íû.
Òîþ ïîðîé àðãè­âÿí ñóäà, ïîñòðî­ÿñü ôàëàí­ãîé,
Ver­ti­tur in­te­rea cae­lum et ruit Ocea­no nox,
in­vol­vens umbra mag­na ter­ram­que po­lum­que
Myr­mi­do­num­que do­los; fu­si per moe­nia Teuc­ri
con­ti­cue­re, so­por fes­sos complec­ti­tur ar­tus.
et iam Ar­gi­va pha­lanx instruc­tis na­vi­bus ibat
255 Îò Òåíåäî­ñà â òèøè, ïîä çàùè­òîé ëóíû ìîë­÷à­ëè­âîé,
Ê áåðå­ãó âíîâü çíà­êî­ìî­ìó øëè. È ëèøü òîëü­êî âçìåò­íó­ëîñü
Ïëà­ìÿ íà öàð­ñêîé êîð­ìå, — Ñèíîí, õðà­íè­ìûé âðàæ­äåá­íîé
Âîëåé áîãîâ, ñîñ­íî­âûé çàòâîð òàé­êîì îòêðû­âà­åò
Ñêðû­òûì â óòðî­áå áîé­öàì. È êîíü âûïóñ­êà­åò íàðó­æó
a Te­ne­do, ta­ci­tae per ami­ca si­len­tia lu­nae
li­to­ra no­ta pe­tens, flam­mas cum re­gia pup­pis
ex­tu­le­rat, fa­tis­que deum de­fen­sus ini­quis
inclu­sos ute­ro Da­naos et pi­nea fur­tim
la­xat cla­ustra Si­non. il­los pa­te­fac­tus ad auras
260 Çàïåð­òûõ ãðå­êîâ: íà ñâåò èç äóáî­âîé âûõî­äÿò ïåùå­ðû
Ðàäîñò­íî õðàá­ðûé Ôåñ­ñàíäð, è Ñôå­íåë ñ Óëèñ­ñîì ñâè­ðå­ïûì;
Âíèç, ïî êàíà­òó ñêîëüç­íóâ, ñïó­ñòè­ëèñü Ôîàíò ñ Àêà­ìàí­òîì,
Íåîïòî­ëåì Ïåëèä, Ìàõà­îí-âðà­÷å­âà­òåëü, è ñëå­äîì
Öàðü Ìåíå­ëàé, è çà íèìè Ýïåé, ñòðî­è­òåëü çàñà­äû.
red­dit equ­us, lae­ti­que ca­vo se ro­bo­re pro­munt
Thes­sandrus Sthe­ne­lus­que du­ces et di­rus Uli­xes,
de­mis­sum lap­si per fu­nem, Aca­mas­que Thoas­que
Pe­li­des­que Neop­to­le­mus pri­mus­que Ma­chaon
et Me­ne­laus et ip­se do­li fab­ri­ca­tor Epeos.
265 Òîò­÷àñ íà ãîðîä íàïàâ, â âèíå è âî ñíå ïîãðå­áåí­íûé,
Ñòðà­æåé óáèâ, âñòðå­÷à­þò îíè â îòâî­ð¸í­íûõ âîðîòàõ
Íîâûõ ñîðàò­íè­êîâ, ñëèâ ñîóìûø­ëåí­íûõ îáà îòðÿäà.
×àñ íàñòó­ïèë, êîãäà íà ëþäåé óñòà­ëûõ íèñ­õî­äèò
Êðà­äó­÷èñü ïåð­âûé ñîí, áîãîâ ïîäà­ðîê îòðàä­íûé.
in­va­dunt ur­bem som­no vi­no­que se­pul­tam,
cae­dun­tur vi­gi­les, por­tis­que pa­ten­ti­bus om­nis
ac­ci­piunt so­cios at­que ag­mi­na con­scia iun­gunt.
Tem­pus erat, quo pri­ma quies mor­ta­li­bus aeg­ris
in­ci­pit et do­no di­vum gra­tis­si­ma ser­pit.
270  ýòîò ÷àñ ìíå ÿâèë­ñÿ âî ñíå îïå­÷à­ëåí­íûé Ãåê­òîð:
Ñëå­çû îáèëü­íî îí ëèë è, êàê â äåíü, êîãäà âëåê åãî òåëî
Çà êîëåñ­íè­öåé Àõèëë, áûë ÷åðåí îò êðî­âè è ïûëè;
Ìåðò­âûå âñïóõ­ëè ñòî­ïû îò ðåì­íåé, ñêâîçü ðàíû ïðî­äå­òûõ, —
Ãîðå! Êàê æàëîê íà âèä è êàê íà òîãî íå ïîõîæ áûë
in som­nis, ec­ce, an­te ocu­los maes­tis­si­mus Hec­tor
vi­sus ades­se mi­hi lar­gos­que ef­fun­de­re fle­tus,
rap­ta­tus bi­gis, ut quon­dam, ater­que cruen­to
pul­ve­re per­que pe­des traiec­tus lo­ra tu­men­tis.
ei mi­hi, qua­lis erat! quan­tum mu­ta­tus ab il­lo
275 Ãåê­òî­ðà îí, ÷òî èç áèò­âû ïðè­øåë â äîñïå­õàõ Àõèë­ëà
Èëè ôðè­ãèé­ñêèé îãîíü íà ñóäà äàíàé­ñêèå áðî­ñèë!
Ãðÿçü â áîðî­äå ó íåãî, è îò êðî­âè âîëî­ñû ñëèï­ëèñü,
 ðàíàõ âñÿ ãðóäü, — èáî ìíî­æå­ñòâî ðàí ïîëó­÷èë îí ó îò÷èõ
Ñòåí. È ïðè­âèäå­ëîñü ìíå, ÷òî çàïëà­êàë ÿ ñàì è ñ òàêîþ
Hec­to­re, qui re­dit exu­vias in­du­tus Ac­hilli
vel Da­naum Phry­gios iacu­la­tus pup­pi­bus ig­nis!
squa­len­tem bar­bam et concre­tos san­gui­ne cri­nis
vol­ne­ra­que il­la ge­rens, quae cir­cum plu­ri­ma mu­ros
ac­ce­pit pat­rios. ultro flens ip­se vi­de­bar
280 Ðå÷üþ ïå÷àëü­íîé ê íåìó îáðà­òèë­ñÿ, ãåðîÿ îêëèê­íóâ:
“Ñâå­òî÷ Äàð­äà­íèè! Òû, î íàäåæ­äà âåð­íåé­øàÿ òåâ­êðîâ!
×òî òû òàê ìåä­ëèë ïðèé­òè? Îò êàêèõ áåðå­ãîâ òû ÿâèë­ñÿ?
Ãåê­òîð æåëàí­íûé, çà÷åì, êîãäà ñòîëü­êî òâî­èõ ñõî­ðî­íè­ëè
Áëèç­êèõ è ñòîëü­êî òðóäîâ ïðå­òåð­ïå­ëè è ëþäè è ãîðîä,
com­pel­la­re vi­rum et maes­tas expro­me­re vo­ces:
“o lux Dar­da­niae, spes o fi­dis­si­ma Teuc­rum,
quae tan­tae te­nue­re mo­rae? qui­bus Hec­tor ab oris
exspec­ta­te ve­nis? ut te post mul­ta tuo­rum
fu­ne­ra, post va­rios ho­mi­num­que ur­bis­que la­bo­res
285 Âèäèì òåáÿ èñòîì­ëåí­íûå ìû? È ÷òî îìðà­÷à­åò
Ñâåò­ëûé ëèê òâîé, ñêà­æè! Ïî÷å­ìó ýòè ðàíû ÿ âèæó?”
Âðå­ìÿ íå ñòàë îí òåðÿòü, ÷òîá íà ïðàçä­íûå ýòè âîïðî­ñû
Äàòü ìíå îòâåò, íî, òÿæ­êî âçäîõ­íóâ, ïðî­ìîë­âèë ñî ñòî­íîì:
“Ñûí áîãè­íè, áåãè, èç îãíÿ ñïà­ñàé­ñÿ ñêî­ðåå!
de­fes­si as­pi­ci­mus! quae cau­sa in­dig­na se­re­nos
foe­da­vit vol­tus? aut cur haec vol­ne­ra cer­no?”
il­le ni­hil, nec me quae­ren­tem va­na mo­ra­tur,
sed gra­vi­ter ge­mi­tus imo de pec­to­re du­cens,
“heu! fu­ge, na­te dea, te­que his”, ait, “eri­pe flam­mis.
290 Ñòå­íà­ìè âðàã îâëà­äåë, ñ âåð­øè­íû ðóøèò­ñÿ Òðîÿ!
Îòäàë äîâîëü­íî òû è Ïðè­àìó è ðîäèíå! Åñëè á
Ìîã áûòü Ïåð­ãàì äåñ­íè­öåé ñïà­ñåí, — òî äåñ­íè­öåé ìîåþ!
Òðîÿ âðó­÷à­åò òåáå ïåíà­òîâ ñâî­èõ è ñâÿ­òû­íè:
 ñïóò­íè­êè ñóäåá òâî­èõ òû âîçü­ìè èõ, ñòå­íû íàé­äè èì,
hos­tis ha­bet mu­ros; ruit al­to a cul­mi­ne Troia.
sat pat­riae Pria­mo­que da­tum: si Per­ga­ma dextra
de­fen­di pos­sent, etiam hac de­fen­sa fuis­sent.
sac­ra suos­que ti­bi com­men­dat Troia Pe­na­tes:
hos ca­pe fa­to­rum co­mi­tes, his moe­nia quae­re,
295 Èáî, îáú­å­õàâ ìîðÿ, òû âîç­äâèã­íåøü ãîðîä âåëè­êèé”.
Âûìîë­âèâ òàê, ñâî­åþ ðóêîé âûíî­ñèò îí Âåñòó,
Âå÷­íûé îãîíü è ïîâÿç­êè åå èç ñâÿ­ùåí­íûõ óáå­æèù.
Âîïëè ñêîð­áè ìåæ òåì ðàçäà­þò­ñÿ ïî ãîðî­äó âñþäó.
Õîòü è ñòî­ÿë â ñòî­ðîíå, ãóñòû­ìè äåðå­âüÿ­ìè ñêðû­òûé,
mag­na pe­rer­ra­to sta­tues quae de­ni­que pon­to”.
sic ait, et ma­ni­bus vit­tas Ves­tam­que po­ten­tem
aeter­num­que ady­tis ef­fert pe­net­ra­li­bus ig­nem.
Di­ver­so in­te­rea mis­cen­tur moe­nia luc­tu,
et ma­gis at­que ma­gis, quam­quam sec­re­ta pa­ren­tis
300 Äîì Àíõè­çà-îòöà, íî âñå ÿñíåé è ÿñíåå
Øóì äîëå­òà­åò ê íåìó è óæàñ­íûé ñêðå­æåò îðó­æüÿ.
Âìèã âîñ­ïðÿ­íóâ îò ñíà, ÿ âçî­øåë íà âåð­õóø­êó âûñî­êîé
Êðîâ­ëè è òàì ñòî­ÿë è âíè­ìàë èì, ñëóõ íàïðÿ­ãàÿ;
Òàê, åñëè áóé­íûì îãíåì, ðàçäó­âàå­ìûì ÿðîñò­íîé áóðåé,
An­chi­sae do­mus ar­bo­ri­bus­que ob­tec­ta re­ces­sit,
cla­res­cunt so­ni­tus ar­mo­rum­que ingruit hor­ror.
ex­cu­tior som­no et sum­mi fas­ti­gia tec­ti
as­cen­su su­pe­ro at­que ar­rec­tis auri­bus adsto:
in se­ge­tem ve­lu­ti cum flam­ma fu­ren­ti­bus Austris
305 Âäðóã çàé­ìóò­ñÿ ïîëÿ èëü ïîòîê ñòðå­ìè­òåëü­íûé ãîð­íûé
Ïàø­íè — ðàáîòó áûêîâ — è ïîñå­âû òó÷­íûå ãóáèò,
Âàëèò ëåñà è âëå­÷åò çà ñîáîé, — ïàñ­òóõ èçóì­ëåí­íûé,
Ñòàâ íà âåð­øèíå ñêà­ëû, îòäà­ëåí­íî­ìó øóìó âíè­ìà­åò.
Òóò òîëü­êî ñòà­ëà ÿñíà ìíå èñòè­íà; êîç­íè äàíàé­öåâ
in­ci­dit, aut ra­pi­dus mon­ta­no flu­mi­ne tor­rens
ster­nit ag­ros, ster­nit sa­ta lae­ta boum­que la­bo­res
prae­ci­pi­tes­que tra­hit sil­vas; stu­pet insci­us al­to
ac­ci­piens so­ni­tum sa­xi de ver­ti­ce pas­tor.
tum ve­ro ma­ni­fes­ta fi­des, Da­naum­que pa­tes­cunt
310 Âñå îòêðû­ëèñü òåïåðü. Ïîáåæ­äåí­íûé ñèëîé Âóë­êà­íà,
Äîì Äåè­ôî­áà óïàë; ãîðèò æèëè­ùå ñîñåäà
Óêà­ëå­ãî­íà, è áëåñê îòðà­æà­þò Ñèãåé­ñêèå âîäû.
Êëè­êè òðóá è âîè­íîâ êðèê ðàçäà­þò­ñÿ ïîâñþäó.
ß âíå ñåáÿ õâà­òà­þñü çà ìå÷, õîòü ïîëü­çû â íåì ìàëî.
in­si­diae. iam Dei­pho­bi de­dit ampla rui­nam
Vol­ca­no su­pe­ran­te do­mus; iam pro­xi­mus ar­det
Uca­le­gon; Si­gea ig­ni fre­ta la­ta re­lu­cent.
exo­ri­tur cla­mor­que vi­rum clan­gor­que tu­ba­rum.
ar­ma amens ca­pio; nec sat ra­tio­nis in ar­mis,
315 Æàæ­äåì ñîðàò­íè­êîâ ìû íàé­òè, ñïëî­òèâ­øèñü îòðÿäîì,
Êðå­ïîñòü çàíÿòü. È ÿðîñòü è ãíåâ îïðî­êè­íó­ëè ðàçóì:
Êàæåò­ñÿ íàì, ÷òî äîñòîé­íåé âñå­ãî — ñ îðó­æüåì ïîãèá­íóòü.
Òóò ïîÿâ­ëÿ­åò­ñÿ Ïàíô, óñêîëüç­íóâ­øèé îò êîïèé àõåé­ñêèõ,
Ïàíô Îôðè­àä, ÷òî æðå­öîì áûë â õðà­ìå Ôåáà âûñî­êîì:
sed glo­me­ra­re ma­num bel­lo et con­cur­re­re in ar­cem
cum so­ciis ar­dent ani­mi; fu­ror ira­que men­tem
prae­ci­pi­tant, pulchrum­que mo­ri suc­cur­rit in ar­mis.
Ec­ce autem te­lis Pan­thus elap­sus Ac­hi­vum,
Pan­thus Oth­rya­des, ar­cis Phoe­bi­que sa­cer­dos,
320 Ìàëåíü­êèé âíóê íà ðóêàõ, è ñâÿ­òû­íè áîãîâ ïîáåæ­äåí­íûõ
 áåã­ñòâå ñ ñîáîé îí âëå­÷åò, ê ìîå­ìó ïîñïå­øàÿ ïîðî­ãó.
“Ãäå ñòðàø­íåå áåäà, î Ïàíô? Ãäå íàé­òè íàì òâåð­äû­íþ?”
Òîëü­êî ïðî­ìîë­âèë ÿ òàê, ñî ñòî­íîì îí ìíå îòâå­òèë:
“Äåíü ïîñëåä­íèé ïðè­øåë, íåìè­íó­å­ìûé ñðîê íàñòó­ïà­åò
sac­ra ma­nu vic­tos­que deos par­vum­que ne­po­tem
ip­se tra­hit cur­su­que amens ad li­mi­na ten­dit.
“quo res sum­ma lo­co, Pan­thu? quam pren­di­mus ar­cem?”
vix ea fa­tus eram, ge­mi­tu cum ta­lia red­dit:
“ve­nit sum­ma dies et ine­luc­ta­bi­le tem­pus
325 Öàð­ñòâó äàð­äàí­ñêî­ìó! Áûë Èëè­îí, òðî­ÿí­öû è ñëà­âà
Ãðîì­êàÿ òåâ­êðîâ áûëà, — íî âñå æåñòî­êèé Þïè­òåð
Îòäàë âðà­ãàì; ó ãðå­êîâ â ðóêàõ ïûëàþ­ùèé ãîðîä!
 êðå­ïî­ñòè êîíü îäíî­ãî çà äðó­ãèì âûïóñ­êà­åò àðãè­âÿí,
È ïîáåäè­òåëü Ñèíîí, ëèêóÿ, ïîë­íèò ïîæà­ðîì
Dar­da­niae. fui­mus Troes, fuit Ili­um et in­gens
glo­ria Teuc­ro­rum; fe­rus om­nia Iup­pi­ter Ar­gos
transtu­lit; in­cen­sa Da­nai do­mi­nan­tur in ur­be.
ar­duus ar­ma­tos me­diis in moe­ni­bus adstans
fun­dit equ­us vic­tor­que Si­non in­cen­dia mis­cet
330 Òðîþ. Äàíàé­öû — îäíè ê îòâî­ðåí­íûì âîðîòàì ïîä­õî­äÿò, —
Ñòîëü­êî æå íåêî­ãäà ê íàì èç Ìèêåí âåëè­êèõ ÿâè­ëîñü;
Âûñòà­âèâ êîïüÿ, çàíÿâ òåñ­íè­íû óëèö, äðó­ãèå
Ñòðî­åì ñòî­ÿò ñ îáíà­æåí­íûì ìå÷îì, ñâåð­êàÿ êëèí­êà­ìè, —
Êàæ­äûé ãîòîâ óáè­âàòü. Ó âîðîò ëèøü ïåð­âûå ñòðà­æè,
in­sul­tans. por­tis alii bi­pa­ten­ti­bus ad­sunt,
mi­lia quot mag­nis um­quam ve­ne­re My­ce­nis;
ob­se­de­re alii te­lis an­gus­ta via­rum
op­po­si­tis; stat fer­ri acies muc­ro­ne co­rus­co
stric­ta, pa­ra­ta ne­ci; vix pri­mi proe­lia temptant
335 Â áîé âñëå­ïóþ âñòó­ïèâ, ïðî­òè­âÿò­ñÿ íàòèñ­êó òùåò­íî”.
Ðå÷è Ïàí­ôà òàêîé ïîâè­íó­ÿñü è âîëå áåñ­ñìåðò­íûõ,
Ì÷óñü ÿ â áîé è â îãîíü, êóäà ïðè­çû­âà­åò áîãè­íÿ
Ìðà÷­íàÿ ìùå­íüÿ, è øóì, è äî íåáà ïîäú­ÿòûå âîïëè.
Âñòðå­òèâ ìåíÿ ïðè ñâå­òå ëóíû, Ðèôåé è îòâàæ­íûé
por­ta­rum vi­gi­les et cae­co Mar­te re­sis­tunt”.
ta­li­bus Oth­rya­dae dic­tis et nu­mi­ne di­vum
in flam­mas et in ar­ma fe­ror, quo tris­tis Eri­nys,
quo fre­mi­tus vo­cat et sub­la­tus ad aet­he­ra cla­mor.
ad­dunt se so­cios Ri­phe­us et ma­xi­mus ar­mis
340 Â áèò­âàõ Ýïèò, Ãèïà­íèä è Äèìàíò êî ìíå ïðè­ìû­êà­þò,
×òîáû ñî ìíîé çàîä­íî ñðà­æàòü­ñÿ; ñ íèìè ïîä­õî­äèò
Ñûí Ìèãäî­íà Êîðåá: íà ýòèõ äíÿõ ëèøü ÿâèë­ñÿ
Þíî­øà ê íàì, ïîëþ­áèâ áåç­ðàñ­ñóä­íîé ëþáî­âüþ Êàñ­ñàí­äðó.
Ïðè­áûë íà ïîìîùü êàê çÿòü ê Ïðè­àìó îí è ê ôðè­ãèé­öàì
Epy­tus, ob­la­ti per lu­nam, Hy­pa­nis­que Dy­mas­que,
et la­te­ri adglo­me­rant nostro, iuve­nis­que Co­roe­bus
Myg­do­ni­des: il­lis ad Troiam for­te die­bus
ve­ne­rat, in­sa­no Cas­sandrae in­cen­sus amo­re,
et ge­ner auxi­lium Pria­mo Phry­gi­bus­que fe­re­bat,
345 È íàñòàâ­ëå­íüÿì âíè­ìàòü íåâå­ñòû ñâî­åé èññòóï­ëåí­íîé
Íå ïîæå­ëàë.
Âèäÿ, ÷òî âñå ñîáðà­ëèñü çàòåì, ÷òîá ñðà­æàòü­ñÿ áåç ñòðà­õà,
Ê íèì îáðà­òèë­ñÿ ÿ òàê: “Î þíî­øè, òùåò­íî ïûëà­þò
Õðàá­ðî­ñòüþ âàøè ñåðä­öà! Âû ãîòî­âû èäòè, íå êîëåá­ëÿñü,
in­fe­lix, qui non spon­sae prae­cep­ta fu­ren­tis
audie­rit!
quos ubi con­fer­tos aude­re in proe­lia vi­di,
in­ci­pio su­per his: “iuve­nes, for­tis­si­ma frustra
pec­to­ra, si vo­bis auden­tem extre­ma cu­pi­do
350 Ñ òåì, êòî ðåøèë­ñÿ íà âñå, — íî èñõîä âàì èçâå­ñòåí çàðàíå!
Âñå îòñþäà óøëè, àëòà­ðè è õðà­ìû ïîêè­íóâ,
Áîãè, ÷üåé âîëåé âñå­ãäà äåð­æà­âà íàøà ñòî­ÿ­ëà.
×òî æå! Ïîãèá­íåì â áîþ, íî ãîðÿ­ùå­ìó ãðà­äó ïîìî­æåì!
Äëÿ ïîáåæ­äåí­íûõ ñïà­ñå­íüå îäíî — î ñïà­ñå­íüå íå äóìàòü!”
cer­ta se­qui, quae sit re­bus for­tu­na vi­de­tis.
ex­ces­se­re om­nes ady­tis aris­que re­lic­tis
di, qui­bus im­pe­rium hoc ste­te­rat; suc­cur­ri­tis ur­bi
in­cen­sae: mo­ria­mur et in me­dia ar­ma rua­mus.
una sa­lus vic­tis nul­lam spe­ra­re sa­lu­tem”.
355 ßðî­ñòüþ ÿ èõ çàæåã. È âîò, òî÷­íî õèù­íûå âîë­êè
 ÷åð­íîì òóìàíå, êîãäà íåíà­ñûò­íîé ãîëîä óòðî­áû
Ñòàþ âñëå­ïóþ âåäåò, à ùåí­êè ñ ïåðå­ñîõ­øåþ ãëîò­êîé
Æäóò ïî ëîãî­âàì èõ, — ìû ñðåäü âðà­æå­ñêèõ êîïèé íàâñòðå­÷ó
Ãèáå­ëè âåð­íîé áðåäåì ïî ñðå­äèí­íûì óëè­öàì Òðîè,
sic ani­mis iuve­num fu­ror ad­di­tus. in­de, lu­pi ceu
rap­to­res at­ra in ne­bu­la, quos impro­ba ventris
exe­git cae­cos ra­bies ca­tu­li­que re­lic­ti
fau­ci­bus exspec­tant sic­cis, per te­la, per hos­tis
va­di­mus haud du­biam in mor­tem me­diae­que te­ne­mus
360 Ñóìðà÷­íîé òåíüþ ñâî­åé íàñ ÷åð­íàÿ íî÷ü îñå­íÿ­åò.
Êòî î êðî­âà­âîé ðåçíå òîé íî÷è ñòðàø­íîé ðàñ­ñêà­æåò?
Õâà­òèò ëè ñìåðò­íî­ìó ñëåç, ÷òîáû íàøè ñòðà­äà­íüÿ îïëà­êàòü?
Äðåâ­íèé ðóøèò­ñÿ ãðàä, öàðèâ­øèé äîë­ãèå ãîäû.
Âñþäó — âäîëü óëèö, â äîìàõ, ó äâå­ðåé çàïî­âåä­íûõ ñâÿ­òè­ëèù —
ur­bis iter; nox at­ra ca­va cir­cum­vo­lat umbra.
quis cla­dem il­lius noc­tis, quis fu­ne­ra fan­do
expli­cet aut pos­sit lac­ri­mis aequa­re la­bo­res?
urbs an­ti­qua ruit, mul­tos do­mi­na­ta per an­nos;
plu­ri­ma per­que vias ster­nun­tur iner­tia pas­sim
365 Ãðóäû òåë íåïî­äâèæ­íûõ ëåæàò, âî ïðà­õå ïðî­ñòåð­òûõ.
Ïåíþ êðî­âà­âóþ òóò íå îäíè ëèøü ïëà­òÿò òðî­ÿí­öû:
Äàæå â ñåðä­öà ïîáåæ­äåí­íûõ ïîðîé âîç­âðà­ùà­åò­ñÿ õðàá­ðîñòü,
È ïîáåäè­òåëü òîãäà äàíà­åö ïàäà­åò íàçåìü.
Âñþäó óæàñ, è ñêîðáü, è ñìåðòü ìíî­ãî­ëè­êàÿ âñþäó.
cor­po­ra per­que do­mos et re­li­gio­sa deo­rum
li­mi­na, nec so­li poe­nas dant san­gui­ne Teuc­ri:
quon­dam etiam vic­tis re­dit in prae­cor­dia vir­tus
vic­to­res­que ca­dunt Da­nai. cru­de­lis ubi­que
luc­tus, ubi­que pa­vor et plu­ri­ma mor­tis ima­go.
370 Ïåð­âûé äàíà­åö, ÷òî íàì ïîâñòðå­÷àë­ñÿ, òîë­ïîé îêðó­æåí­íûé,
Áûë Àíä­ðî­ãåé. Çà ñîðàò­íè­êîâ íàñ â íåâåäå­íüå ïðè­íÿë
Îí è ñ ðå÷üþ òàêîé ïðè­âåò­ëè­âî ê íàì îáðà­òèë­ñÿ:
“Ýé, òîðî­ïè­òåñü, äðó­çüÿ! Êàê ìîæ­íî ìåä­ëèòü òàê äîë­ãî
 ïðàçä­íî­ñòè? Ãðà­áÿò áåç âàñ è ðàç­íî­ñÿò Ïåð­ãàì ïîäî­ææåí­íûé!
Pri­mus se Da­naum mag­na co­mi­tan­te ca­ter­va
Andro­geos of­fert no­bis, so­cia ag­mi­na cre­dens
insci­us, at­que ultro ver­bis com­pel­lat ami­cis:
“fes­ti­na­te, vi­ri! nam quae tam se­ra mo­ra­tur
seg­ni­ties? alii ra­piunt in­cen­sa fe­runtque
375 Âû æå òîëü­êî òåïåðü ñ êîðàá­ëåé âûñî­êèõ èäå­òå!”
Ìîë­âèë — è ïîíÿë îí âäðóã, íå óñëû­øàâ ÿñíûõ îòâå­òîâ
Íè îò êîãî, ÷òî â ãóùå âðà­ãîâ îêà­çàë­ñÿ íåæäàí­íî.
Òîò­÷àñ æå ñ êðè­êîì íàçàä Àíä­ðî­ãåé èçóì­ëåí­íûé îòïðÿ­íóë, —
Òàê æå, ñëó­÷àé­íî ñòó­ïèâ, â êîëþ­÷åì òåð­íîâ­íè­êå ïóò­íèê
Per­ga­ma; vos cel­sis nunc pri­mum a na­vi­bus itis?”
di­xit et ex­templo (ne­que enim res­pon­sa da­ban­tur
fi­da sa­tis) sen­sit me­dios de­lap­sus in hos­tis.
obsti­puit ret­ro­que pe­dem cum vo­ce rep­res­sit.
impro­vi­sum aspris ve­lu­ti qui sen­ti­bus an­guem
380 Âäðóã ïîòðå­âî­æèò çìåþ — è ñ òðå­ïå­òîì ïðî÷ü îí ñòðå­ìèò­ñÿ,
Âèäÿ, ÷òî ãàä ïîä­íÿë­ñÿ è ñâè­ðå­ïî ðàçäóë ñâîþ øåþ.
Òàê îòñòó­ïèë Àíä­ðî­ãåé, êîãäà íàñ óçíàë, óñòðà­øåí­íûé.
Ñîìêíó­òûì ñòðî­åì íà íèõ ìû ñî âñåõ ñòî­ðîí íàïà­äà­åì,
pres­sit hu­mi ni­tens, tre­pi­dus­que re­pen­te re­fu­git
at­tol­len­tem iras et cae­ru­la col­la tu­men­tem;
haud se­cus Andro­geos vi­su tre­me­fac­tus abi­bat.
in­rui­mus den­sis et cir­cum­fun­di­mur ar­mis,
ig­na­ros­que lo­ci pas­sim et for­mi­di­ne cap­tos
385 Âèäèì: ñîïóò­ñò­âó­åò íàì Ôîð­òó­íà â ïåð­âîì ñðà­æå­íüå.
Äóõîì âîñ­ïðÿ­íóë Êîðåá, ìèìî­ëåò­íûì îáîä­ðåí óñïå­õîì,
Ìîë­âèò: “Äðó­çüÿ, åñëè íàì óêà­çà­ëà Ôîð­òó­íà ê ñïà­ñå­íüþ
Ïóòü, ãäå îíà áëà­ãî­ñêëîí­íà áûëà, — ïîñëå­äî­âàòü äîëæ­íî
Ýòèì ïóòåì. Îáìå­íÿ­åì ùèòû è ê íàøèì äîñïå­õàì
ster­ni­mus. adspi­rat pri­mo For­tu­na la­bo­ri.
at­que hic suc­ces­su ex­sul­tans ani­mis­que Co­roe­bus,
“o so­cii, qua pri­ma” in­quit “for­tu­na sa­lu­tis
monstrat iter, qua­que os­ten­dit se dextra, se­qua­mur:
mu­te­mus cli­peos Da­naum­que in­sig­nia no­bis
390 Çíà­êè äàíàé­ñêèå ìû ïðè­ëà­äèì. Õèò­ðîñòü è õðàá­ðîñòü
 áèò­âå ñ âðà­ãà­ìè ðàâ­íû! Ñàì íåäðóã äàñò íàì îðó­æüå”.
Ìîë­âèâ òàê, íàäå­âà­åò îí øëåì Àíä­ðî­ãåÿ êîñ­ìà­òûé,
Ïûø­íî óêðà­øåí­íûé ùèò è ìå÷ àðãîñ­ñêèé õâà­òà­åò.
Äåëà­þò òî æå Ðèôåé è Äèìàíò, è ðàäîñò­íî ñëå­äîì
ap­te­mus. do­lus an vir­tus, quis in hos­te re­qui­rat?
ar­ma da­bunt ip­si”. sic fa­tus dein­de co­man­tem
Andro­gei ga­leam cli­pei­que in­sig­ne de­co­rum
in­dui­tur la­te­ri­que Ar­gi­vum ac­com­mo­dat en­sem.
hoc Ri­phe­us, hoc ip­se Dy­mas om­nis­que iuven­tus
395 Þíî­øè âñå îðó­æüå áåðóò, äîáû­òîå ñ áîþ.
Áåç èçâî­ëå­íüÿ áîãîâ ìû ðûùåì íî÷üþ ñëå­ïîþ,
Òóò íàïà­äà­åì è òàì, ñ òîë­ïîé ñìå­øàâ­øèñü äàíàé­öåâ;
Ìíî­ãèõ îòïðà­âè­ëè ìû â îáè­òåëü ìðà÷­íóþ Îðêà.
Âðàã ðàç­áå­ãà­åò­ñÿ: òå íà áåðåã ñïå­øàò áåç­îïàñ­íûé —
lae­ta fa­cit; spo­liis se quis­que re­cen­ti­bus ar­mat.
va­di­mus im­mix­ti Da­nais haud nu­mi­ne nostro,
mul­ta­que per cae­cam congres­si proe­lia noc­tem
con­se­ri­mus, mul­tos Da­naum de­mit­ti­mus Or­co.
dif­fu­giunt alii ad na­vis et li­to­ra cur­su
400 Ñïðÿ­òàòü­ñÿ âîç­ëå ñóäîâ, à òå, â ïîñòûä­íîì ñìÿ­òå­íüå,
Ëåçóò îïÿòü íà êîíÿ, — ÷òîá â çíà­êî­ìîì ÷ðå­âå óêðûòü­ñÿ.
Íî ïðî­òèâ âîëè áîãîâ íè íà ÷òî íåëü­çÿ ïîëà­ãàòü­ñÿ!
Âèäèì: èç õðà­ìà âëå­êóò, èç ñâÿ­ùåí­íûõ óáå­æèù Ìèíåð­âû,
Äåâó, Ïðè­à­ìî­âó äî÷ü, Êàñ­ñàí­äðó; âîëî­ñû ïàëè
fi­da pe­tunt, pars in­gen­tem for­mi­di­ne tur­pi
scan­dunt rur­sus equ­um et no­ta con­dun­tur in al­vo.
Heu! ni­hil in­vi­tis fas quem­quam fi­de­re di­vis!
ec­ce tra­he­ba­tur pas­sis Pria­meia vir­go
cri­ni­bus a templo Cas­sandra ady­tis­que Mi­ner­vae,
405 Íà ïëå­÷è åé; ïûëàþ­ùèé âçîð âîç­âå­ëà îíà ê íåáó, —
Òîëü­êî âçîð, èáî ðóêè ïîä­íÿòü íå äàâà­ëè îêî­âû.
Çðå­ëè­ùå ýòî Êîðåá ñíå­ñòè íå ìîã è, âçúÿðèâ­øèñü,
 ñàìóþ ãóùó âðà­ãîâ óñòðå­ìèë­ñÿ íà âåð­íóþ ãèáåëü.
Ñëå­äîì çà íèì è ìû íàïà­ëè ñîìêíó­òûì ñòðî­åì.
ad cae­lum ten­dens ar­den­tia lu­mi­na frustra,
lu­mi­na, nam te­ne­ras ar­ce­bant vin­cu­la pal­mas.
non tu­lit hanc spe­ciem fu­ria­ta men­te Co­roe­bus
et se­se me­dium inie­cit pe­ri­tu­rus in ag­men.
con­se­qui­mur cuncti et den­sis in­cur­ri­mus ar­mis.
410 Òóò ïîñû­ïà­ëèñü âäðóã ñ âûñî­êîé ñâÿ­òè­ëè­ùà êðîâ­ëè
Êîïüÿ òðî­ÿí­öåâ íà íàñ: íà÷à­ëàñü ïëà­÷åâ­íàÿ áèò­âà, —
Èç-çà äîñïå­õîâ ÷óæèõ, èç-çà ãðå­÷å­ñêèõ øëå­ìîâ ãðè­âà­ñòûõ.
Âðàã ñáå­æàë­ñÿ íà êðèê: çà äîáû­÷ó îòáè­òóþ â ãíå­âå,
Ì÷àò­ñÿ ñî âñåõ ñòî­ðîí äàíàé­öû — îáà Àòðèäà,
hic pri­mum ex al­to de­lub­ri cul­mi­ne te­lis
nostro­rum ob­rui­mur ori­tur­que mi­ser­ri­ma cae­des
ar­mo­rum fa­cie et Gra­iarum er­ro­re iuba­rum.
tum Da­nai ge­mi­tu at­que erep­tae vir­gi­nis ira
un­di­que col­lec­ti in­va­dunt, acer­ri­mus Aiax
415 Ïûë­êèé Àÿêñ è çà íèì äîëî­ïîâ ãðîç­íîå âîé­ñêî.
Òàê èíî­ãäà ñðû­âà­åò­ñÿ âèõðü, è âñòðå÷­íûå âåò­ðû
Áîðþò­ñÿ: Íîò, è Çåôèð, è Ýâð, ÷òî ðàäîñò­íî ãîíèò
Êîíåé Çàðè; è ñòî­íóò ëåñà, è ñâè­ðå­ïî òðå­çóá­öåì
Ïåíîé ïîêðû­òûé Íåðåé äî ãëó­áèí âîç­ìó­ùà­åò ïó÷è­íû.
et ge­mi­ni At­ri­dae Do­lo­pum­que exer­ci­tus om­nis;
ad­ver­si rup­to ceu quon­dam tur­bi­ne ven­ti
confli­gunt, Ze­phy­rus­que No­tus­que et lae­tus Eois
Eurus equis; stri­dunt sil­vae sae­vit­que tri­den­ti
spu­meus at­que imo Ne­reus ciet aequo­ra fun­do.
420 Äàæå è òå, êîãî óäà­ëîñü âî òüìå íåïðî­ãëÿä­íîé
Õèò­ðî­ñòüþ íàì ðàçî­ãíàòü è ðàñ­ñå­ÿòü ïî ãîðî­äó, — ñíî­âà
Âñå ïîÿâ­ëÿ­þò­ñÿ çäåñü: ùèòû è ïîä­ëîæ­íûå êîïüÿ
Òîò­÷àñ îíè óçíà­þò, óñëû­õàâ íàø âûãî­âîð ñòðàí­íûé.
Âðàã ïîäà­âèë íàñ ÷èñ­ëîì. Ñðà­æåí ðóêîé Ïåíå­ëåÿ,
il­li etiam, si quos obscu­ra noc­te per umbram
fu­di­mus in­si­diis to­ta­que agi­ta­vi­mus ur­be,
ap­pa­rent; pri­mi cli­peos men­ti­ta­que te­la
adgnos­cunt at­que ora so­no dis­cor­dia sig­nant.
ili­cet ob­rui­mur nu­me­ro; pri­mus­que Co­roe­bus
425 Ïàäà­åò ïåð­âûì Êîðåá ê àëòà­ðþ êîïüå­íîñ­íîé áîãè­íè.
Ïàë è Ðèôåé, ÷òî âñå­ãäà ñïðà­âåä­ëè­âåé­øèì ñëûë ñðå­äè òåâ­êðîâ,
Ñëå­äóÿ ïðàâ­äå âî âñåì (íî èíà­÷å áîãè ñóäè­ëè).
Ïàë Ãèïà­íèä è Äèìàíò, óáè­òû òðî­ÿí­öà­ìè îáà.
Ïàíô! È òåáÿ íå ñïàñ­ëè, êîãäà áûë òû ïîâåð­æåí âðà­ãà­ìè,
Pe­ne­lei dextra di­vae ar­mi­po­ten­tis ad aram
pro­cum­bit; ca­dit et Ri­phe­us, ius­tis­si­mus unus
qui fuit in Teuc­ris et ser­van­tis­si­mus aequi
(dis ali­ter vi­sum); pe­reunt Hy­pa­nis­que Dy­mas­que
con­fi­xi a so­ciis; nec te tua plu­ri­ma, Pan­thu,
430 Íè áëà­ãî­÷å­ñòüå òâîå, íè ïîâÿç­êè æðå­öà Àïîë­ëî­íà!
Òðîè ïðàõ è îãîíü, â êîòî­ðîì äðó­çüÿ ïîãè­áà­ëè,
Âû ìíå ñâèäå­òå­ëè: â ÷àñ êðó­øå­íüÿ ÿ íå ñòðå­ìèë­ñÿ
Êîïèé äàíàé­ñêèõ áåæàòü è óéòè îò ó÷à­ñòè ãðîç­íîé.
Ãèáåëü ÿ çàñëó­æèë — íî ðîê ìíå èíîå íàçíà­÷èë.
la­ben­tem pie­tas nec Apol­li­nis in­fu­la te­xit.
Ilia­ci ci­ne­res et flam­ma extre­ma meo­rum,
tes­tor in oc­ca­su vestro nec te­la nec ul­las
vi­ta­vis­se vi­ces Da­naum et, si fa­ta fuis­sent,
ut ca­de­rem me­ruis­se ma­nu. di­vel­li­mur in­de,
435 Âûðâàë­ñÿ ñ Ïåëè­åì ÿ è ñ Èôè­òîì (Èôèò îòÿã­÷åí áûë
Âîç­ðàñ­òîì, Ïåëèé áûë ñëàá îò ðàí, íàíå­ñåí­íûõ Óëèñ­ñîì).
Êðè­êè è øóì íåïðå­ñòàí­íî âëåê­ëè íàñ ê äîìó Ïðè­à­ìà.
Áèò­âà òàêàÿ çäåñü øëà ìíî­ãî­ëþä­íàÿ, ñëîâ­íî íèãäå óæ
Íå áûëî áîëü­øå âîé­íû, è áîé­öîâ íå óäåð­æè­âàë ãîðîä.
Ip­hi­tus et Pe­lias me­cum, quo­rum Ip­hi­tus aevo
iam gra­vior, Pe­lias et vol­ne­re tar­dus Uli­xi;
pro­ti­nus ad se­des Pria­mi cla­mo­re vo­ca­ti.
Hic ve­ro in­gen­tem pug­nam, ceu ce­te­ra nus­quam
bel­la fo­rent, nul­li to­ta mo­re­ren­tur in ur­be,
440 Ëþòûé ñâè­ðåï­ñò­âó­åò Ìàðñ. Äàíàé­öû ðâóò­ñÿ â ÷åð­òî­ãè,
Òùàò­ñÿ âõî­äû çàíÿòü, ïðè­êðû­âà­ÿñü ñâåð­õó ùèòà­ìè,
Ëåñò­íè­öû ñòà­âÿò ê ñòå­íàì è ó ñàìûõ äâå­ðåé ïî ñòó­ïå­íÿì
Ëåçóò âñå âûøå îíè, ïðî­òèâ ñòðåë ùèòû âûñòàâ­ëÿÿ
Ëåâîé ðóêîé, à ïðà­âîé óæå õâà­òà­ÿñü çà êðîâ­ëè.
sic Mar­tem in­do­mi­tum Da­naos­que ad tec­ta ruen­tis
cer­ni­mus ob­ses­sum­que ac­ta tes­tu­di­ne li­men.
hae­rent pa­rie­ti­bus sca­lae, pos­tis­que sub ip­sos
ni­tun­tur gra­di­bus cli­peos­que ad te­la si­nistris
pro­tec­ti obi­ciunt, pren­sant fas­ti­gia dextris.
445 Áàø­íè ðóøàò íà íèõ, ÷åðå­ïè­öó ìå÷óò äàð­äàí­öû, —
Âèäÿ ïîñëåä­íèé ñâîé ÷àñ, íà êðàþ íåìè­íó­å­ìîé ñìåð­òè
Ýòèì îðó­æüåì îíè îò âðà­ãîâ õîòÿò çàùè­òèòü­ñÿ.
Äåäîâ­ñêèõ äðåâ­íèõ âðå­ìåí êðà­ñó — çîëî­÷å­íûå áàë­êè
Êàòÿò ñâåð­õó îäíè; äðó­ãèå, ìå÷è îáíà­æèâ­øè,
Dar­da­ni­dae contra tur­ris ac tec­ta do­mo­rum
cul­mi­na con­vel­lunt; his se, quan­do ul­ti­ma cer­nunt,
extre­ma iam in mor­te pa­rant de­fen­de­re te­lis;
aura­tas­que tra­bes, ve­te­rum de­co­ra il­la pa­ren­tum,
de­vol­vunt: alii stric­tis muc­ro­ni­bus imas
450 Âñòà­ëè â äâå­ðÿõ èçíóò­ðè, îõðà­íÿ­þò èõ ñîìêíó­òûì ñòðî­åì.
Äóõîì âîñ­ïðÿ­íóâ, ñïå­øèì ñêî­ðåå ê öàð­ñêèì ÷åð­òî­ãàì,
×òîáû ïîïîë­íèòü ðÿäû è ïîìîùü ïîäàòü ïîáåæ­äåí­íûì.
Äâåðü ïîòàé­íàÿ áûëà è õîä, ïîêè­íó­òûé âñå­ìè:
Ñçà­äè îí âåë âî äâî­ðåö ÷åðåç âñå ïîêîè Ïðè­à­ìà,
ob­se­de­re fo­res; has ser­vant ag­mi­ne den­so.
instau­ra­ti ani­mi re­gis suc­cur­re­re tec­tis
auxi­lio­que le­va­re vi­ros vim­que ad­de­re vic­tis.
Li­men erat cae­cae­que fo­res et per­vius usus
tec­to­rum in­ter se Pria­mi pos­tes­que re­lic­ti
455 Çäåñü õîäè­ëà íå ðàç, ïîêà íàøå öàð­ñòâî íå ïàëî,
Áåç ïðî­âî­æà­òûõ, îäíà, Àíä­ðî­ìà­õà ê ðîäè­òå­ëÿì ìóæà,
Ê äåäó íåñ÷àñò­íàÿ ìàòü íîñè­ëà Àñòè­à­íà­ê­ñà.
Áûñò­ðî âûáå­æàë ÿ íà âûñî­êóþ êðû­øó, îòêóäà
Áåä­íûå òåâ­ê­ðû âíèç áåç­âðåä­íûå êîïüÿ ìåòà­ëè.
a ter­go, in­fe­lix qua se, dum reg­na ma­ne­bant,
sae­pius Andro­ma­che fer­re in­co­mi­ta­ta so­le­bat
ad so­ce­ros et avo pue­rum As­tya­nac­ta tra­he­bat.
eva­do ad sum­mi fas­ti­gia cul­mi­nis, un­de
te­la ma­nu mi­se­ri iac­ta­bant in­ri­ta Teuc­ri.
460 Ñ êðàþ òàì áàø­íÿ áûëà, äî ñàìûõ çâåçä ïîä­íè­ìà­ëàñü
Êðîâ­ëåé âûñî­êîé îíà, ñ íåå âèä­íà áûëà Òðîÿ,
Ðÿä ïðè­âû÷­íûé ñóäîâ äàíàé­ñêèõ è ëàãåðü àõåé­ñêèé.
Áàø­íþ âîêðóã îáñòó­ïèâ, ìû æåëå­çîì êðó­øèì îñíî­âà­íüÿ
Òàì, ãäå âûñî­êèé íàñòèë ðàñ­øà­òàë­ñÿ â øâàõ îñëà­áåâ­øèõ,
tur­rim in prae­ci­pi­ti stan­tem sum­mis­que sub astra
educ­tam tec­tis, un­de om­nis Troia vi­de­ri
et Da­naum so­li­tae na­ves et Ac­hai­ca castra,
adgres­si fer­ro cir­cum, qua sum­ma la­ban­tis
iunctu­ras ta­bu­la­ta da­bant, con­vel­li­mus al­tis
465 Âíèç òîë­êà­åì åå, è âíå­çàï­íî ñ ãðî­õîòîì ãðîç­íûì
Ðóøèò­ñÿ âñå, è âðà­æå­ñêèé ñòðîé çàñû­ïà­þò îáëîì­êè.
Íî ïîä­ñòó­ïà­þò åùå è åùå äàíàé­öû, è ãðà­äîì
Êàì­íè è êîïüÿ ëåòÿò.
Âîç­ëå ñàìûõ ñåíåé íà ïîðî­ãå öàð­ñêîì ÿðèò­ñÿ
se­di­bus im­pu­li­mus­que; ea lap­sa re­pen­te rui­nam
cum so­ni­tu tra­hit et Da­naum su­per ag­mi­na la­te
in­ci­dit. ast alii sub­eunt, nec sa­xa nec ul­lum
te­lo­rum in­te­rea ces­sat ge­nus.
Ves­ti­bu­lum an­te ip­sum pri­mo­que in li­mi­ne Pyrrhus
470 Ïèðð, è ÿðêî áëå­ñòèò äîñïåõ, ñâåð­êàþ­ùèé ìåäüþ.
Òàê âûõî­äèò íà ñâåò, íàïè­òàâ­øèñü òðà­âîé ÿäî­âè­òîé,
Çìåé­êà: çèìîé õîëî­äà ïîä çåì­ëåé åå äîë­ãî äåð­æà­ëè;
Þíî­ñòüþ íûíå áëå­ñòÿ è ñáðî­ñèâ ñòà­ðóþ êîæó,
Ñêîëüç­êóþ ñïè­íó îíà èçâè­âà­åò è ãðóäü ïîä­íè­ìà­åò
ex­sul­tat te­lis et lu­ce co­rus­cus aëna;
qua­lis ubi in lu­cem co­lu­ber ma­la gra­mi­na pas­tus,
fri­gi­da sub ter­ra tu­mi­dum quem bru­ma te­ge­bat,
nunc po­si­tis no­vus exu­viis ni­ti­dus­que iuven­ta
lub­ri­ca con­vol­vit sub­la­to pec­to­re ter­ga,
475 Ê ñîëí­öó îïÿòü, è òðå­ïå­ùåò ÿçûê ðàç­äâî­åí­íûé â ïàñòè.
Ðÿäîì ñòî­èò âåëè­êàí Ïåðè­ôàíò è âîç­íè­öà Àõèë­ëà
Àâòî­ìåäîíò-ùèòî­íî­ñåö è ñ íèì ñêè­ðîñ­ñêîå âîé­ñêî:
Âñå, äâî­ðåö îáñòó­ïèâ, íà êðû­øó ôàêå­ëû ìå÷óò.
Ïèðð — â ïåðå­ä­íèõ ðÿäàõ: ñõâà­òèâ òîïîð äâó­ëåç­âèé­íûé,
ar­duus ad so­lem, et lin­guis mi­cat ore tri­sul­cis.
una in­gens Pe­ri­phas et equo­rum agi­ta­tor Ac­hillis,
ar­mi­ger Auto­me­don, una om­nis Scy­ria pu­bes
suc­ce­dunt tec­to et flam­mas ad cul­mi­na iac­tant.
ip­se in­ter pri­mos cor­rep­ta du­ra bi­pen­ni
480 Ðóáèò ïîðîã è äâåðü, îáè­òóþ ìåäüþ, ñðû­âà­åò
Ïðî÷ü ñ êîñÿ­êà. Óæ íàñêâîçü ïðî­ðó­áèë îí äóáî­âóþ äîñ­êó;
Ñëîâ­íî ðàñ­êðû­òàÿ ïàñòü, øèðî­êî â íåé çèÿ­åò îòâåð­ñòüå:
Âíóò­ðåí­íîñòü äîìà âèä­íà, ÷åðåäà ÷åð­òî­ãîâ îòêðû­ëàñü,
Âèäåí Ïðè­à­ìà ïîêîé è öàðåé íàøèõ äðåâ­íèõ ïàëà­òû,
li­mi­na per­rum­pit pos­tis­que a car­di­ne vel­lit
aera­tos; iam­que ex­ci­sa tra­be fir­ma ca­va­vit
ro­bo­ra et in­gen­tem la­to de­dit ore fe­nestram.
ap­pa­ret do­mus in­tus et at­ria lon­ga pa­tes­cunt;
ap­pa­rent Pria­mi et ve­te­rum pe­net­ra­lia re­gum
485 Ëþäè ñ îðó­æüåì âèä­íû, ÷òî ñòî­ÿò çà ïåð­âîþ äâå­ðüþ.
Ïîë­íèò­ñÿ äîì ìåæ­äó òåì ñìÿ­òå­íüåì è ãîðåñò­íûì ñòî­íîì:
 ãóë­êèõ ÷åð­òî­ãàõ äâîð­öà îòäà­þò­ñÿ æåí­ñêèå âîïëè,
Êðèê äîëå­òà­åò äî çâåçä. Îáú­ÿòûå òðå­ïå­òîì, áðî­äÿò
Ìàòå­ðè, æåíû âåçäå ïî îáøèð­íûì ïîêî­ÿì, è äâå­ðè
ar­ma­tos­que vi­dent stan­tis in li­mi­ne pri­mo.
At do­mus in­te­rior ge­mi­tu mi­se­ro­que tu­mul­tu
mis­ce­tur, pe­ni­tus­que ca­vae plan­go­ri­bus aedes
fe­mi­neis ulu­lant; fe­rit aurea si­de­ra cla­mor.
tum pa­vi­dae tec­tis mat­res in­gen­ti­bus er­rant
490 Äåð­æàò â îáú­ÿ­òüÿõ îíè, ïîöå­ëó­ÿ­ìè èõ ïîêðû­âàÿ.
Íàòèñ­êîì Ïèðð ïîäî­áåí îòöó: è çàïî­ðû è ñòðà­æè —
Âñå áåñ­ñèëü­íû ïðåä íèì. Îò óäà­ðîâ ÷àñòûõ òàðà­íà
Äâåðü ïîäà­ëàñü íàêî­íåö, ñîðâà­ëàñü ñ øèïîâ è óïà­ëà.
Ñèëà ïóòü ïðî­ëà­ãà­åò ñåáå: âëî­ìè­ëèñü äàíàé­öû,
ample­xae­que te­nent pos­tis at­que os­cu­la fi­gunt.
instat vi pat­ria Pyrrhus: nec cla­ustra nec ip­si
cus­to­des suf­fer­re va­lent; la­bat arie­te creb­ro
ianua et emo­ti pro­cum­bunt car­di­ne pos­tes.
fit via vi; rum­punt adi­tus pri­mos­que tru­ci­dant
495 Ïåð­âûõ ñòðà­æåé ñâà­ëèâ, ðàç­ëè­ëèñü ïî äâîð­öó, ñëîâ­íî âîë­íû.
Ñ ìåíü­øåé ñèëîé ïîòîê âñïå­í¸í­íûé, ïðî­ðâàâ­øè ïëî­òè­íû,
Íàòèñ­êîì âîëí îäîëåâ íà ïóòè ñòî­ÿ­ùèå äàì­áû,
Áåøå­íî ì÷èò ïî ëóãàì è ïî íèâàì ñòðå­ìèò ñâîè âîë­íû,
Âìå­ñòå ñî ñòîé­ëà­ìè ñêîò óíî­ñÿ. Ðàçú­ÿðåí­íî­ãî Ïèð­ðà
im­mis­si Da­nai et la­te lo­ca mi­li­te complent.
non sic, ag­ge­ri­bus rup­tis cum spu­meus am­nis
exiit op­po­si­tas­que evi­cit gur­gi­te mo­les,
fer­tur in ar­va fu­rens cu­mu­lo cam­pos­que per om­nis
cum sta­bu­lis ar­men­ta tra­hit. vi­di ip­se fu­ren­tem
500 Âèäåë ÿ ñàì è Àòðèäîâ äâî­èõ íà âûñî­êîì ïîðî­ãå,
Âèäåë ìåæ ñòà äî÷å­ðåé è íåâå­ñòîê Ãåêó­áó, Ïðè­à­ìà, —
Êðî­âüþ áàã­ðèë îí àëòàðü, ãäå îãîíü èì ñàìèì îñâÿ­ùåí áûë.
Áðà÷­íûõ ïîêî­åâ ïîë­ñòà — íà ïîòîì­êîâ îáèëü­íûõ íàäåæ­äà,
Äâå­ðè, ùèòà­ìè âðà­ãîâ è âàð­âàð­ñêèì ãîð­äûå çëà­òîì, —
cae­de Neop­to­le­mum ge­mi­nos­que in li­mi­ne At­ri­das,
vi­di He­cu­bam cen­tum­que nu­rus Pria­mum­que per aras
san­gui­ne foe­dan­tem quos ip­se sac­ra­ve­rat ig­nis.
quin­qua­gin­ta il­li tha­la­mi, spes tan­ta ne­po­tum,
bar­ba­ri­co pos­tes auro spo­liis­que su­per­bi
505 Ðóøèò­ñÿ âñå. ×òî îãîíü ïîùà­äèë, — äîñòà­ëîñü äàíàé­öàì.
Ñïðî­ñèøü, áûòü ìîæåò, î òîì, êàêî­âà áûëà ó÷àñòü Ïðè­à­ìà?
Âèäÿ, ÷òî çàíÿò âðà­ãîì ðàç­ðó­øåí­íûé ãîðîä, ÷òî âõî­äû
Âçëî­ìà­íû öàð­ñêèõ ïàëàò, ÷òî äâî­ðåö íàïîë­íÿ­þò äàíàé­öû,
Ñòà­ðåö, îòâûê­øèé îò áèòâ, äðî­æà­ùåé ðóêîé îáëà­÷à­åò
pro­cu­bue­re; te­nent Da­nai, qua de­fi­cit ig­nis.
For­si­tan et, Pria­mi fue­rint quae fa­ta, re­qui­ras.
ur­bis uti cap­tae ca­sum con­vol­sa­que vi­dit
li­mi­na tec­to­rum et me­dium in pe­net­ra­li­bus hos­tem,
ar­ma diu se­nior de­sue­ta tre­men­ti­bus aevo
510 Äðÿõ­ëîå òåëî â äîñïåõ, íàäå­âà­åò ìå÷ áåñ­ïî­ëåç­íûé,
Ïðÿ­ìî â ãóùó âðà­ãîâ óñòðåì­ëÿ­åò­ñÿ â ïîèñ­êàõ ñìåð­òè.
 ñàìîì ñåðä­öå äâîð­öà, ïîä îòêðû­òûì ñâî­äîì íåáåñ­íûì
Áûë îãðîì­íûé àëòàðü, è ñòà­ðûé ëàâð ãóñòî­ëè­ñòûé
Ðîñ, íàâè­ñàÿ íàä íèì, îñå­íÿÿ âåò­âÿ­ìè ïåíà­òîâ.
cir­cum­dat ne­qui­quam ume­ris et inu­ti­le fer­rum
cin­gi­tur, ac den­sos fer­tur mo­ri­tu­rus in hos­tis.
aedi­bus in me­diis nu­do­que sub aet­he­ris axe
in­gens ara fuit iux­ta­que ve­ter­ri­ma lau­rus,
in­cum­bens arae at­que umbra comple­xa Pe­na­tes.
515  òùåò­íîé íàäåæ­äå âîêðóã ñ Ãåêó­áîé äî÷å­ðè ñåëè,
Æàëèñü äðóã ê äðó­ãó îíè, êàê ãîëóá­êè ïîä áóðåþ ÷åð­íîé,
Ñòà­òóè âå÷­íûõ áîãîâ îáíè­ìàÿ. Êîãäà æå Ãåêó­áà
Ìóæà óâèäå­ëà âäðóã â äîñïå­õàõ, ïðè­ëè÷­íûõ ëèøü þíûì, —
Ìîë­âè­ëà: “Áåä­íûé Ïðè­àì, î ÷òî çà óìû­ñåë ñòðàø­íûé
hic He­cu­ba et na­tae ne­qui­quam al­ta­ria cir­cum,
prae­ci­pi­tes at­ra ceu tem­pes­ta­te co­lum­bae,
con­den­sae et di­vum ample­xae si­mu­lac­ra se­de­bant.
ip­sum autem sumptis Pria­mum iuve­na­li­bus ar­mis
ut vi­dit, “quae mens tam di­ra, mi­ser­ri­me co­niunx,
520 Ýòî îðó­æèå âçÿòü òåáÿ çàñòà­âèë? Êóäà òû?
Íåò, íå â òàêîì ïîä­êðåï­ëå­íüå, óâû, íå â òàêèõ ðàòî­áîð­öàõ
Âðå­ìÿ íóæ­äà­åò­ñÿ! Íåò, åñëè á äàæå áûë çäåñü ìîé Ãåê­òîð…
Òàê îòîé­äè æå ñþäà! Çàùè­òèò íàñ æåðò­âåí­íèê ýòîò,
Èëè æå âìå­ñòå óìðåì!” È, ïðî­ìîë­âèâ, îíà ïðè­âëå­êà­åò
im­pu­lit his cin­gi te­lis? aut quo ruis?” in­quit.
“non ta­li auxi­lio nec de­fen­so­ri­bus is­tis
tem­pus eget; non, si ip­se meus nunc ad­fo­ret Hec­tor.
huc tan­dem con­ce­de; haec ara tue­bi­tur om­nis,
aut mo­rie­re si­mul”. sic ore ef­fa­ta re­ce­pit
525 Ñòàð­öà ê ñåáå è ñàæà­åò åãî â óêðû­òüå ñâÿ­ùåí­íîì.
 ýòîò ìèã, óñêîëüç­íóâ îò ðåç­íè, ó÷è­íÿ­å­ìîé Ïèððîì,
Ñûí Ïðè­à­ìîâ Ïîëèò ïîÿâèë­ñÿ. Ñðåäü âðà­æå­ñêèõ êîïèé,
Ðàíå­íûé, âäîëü êîëîí­íàä îí ëåòèò ïî ïóñòûí­íûì ïàëà­òàì,
Ñëå­äîì ãîíèò­ñÿ Ïèðð, ðàçú­ÿðåí­íûé ïðî­ëè­òîé êðî­âüþ, —
ad se­se et sac­ra lon­gae­vum in se­de lo­ca­vit.
Ec­ce autem elap­sus Pyrrhi de cae­de Po­li­tes,
unus na­to­rum Pria­mi, per te­la, per hos­tis,
por­ti­ci­bus lon­gis fu­git et va­cua at­ria lustrat
sau­cius. il­lum ar­dens in­fes­to vol­ne­re Pyrrhus
530 Êàæåò­ñÿ — âîò îí ñõâà­òèò åãî èëè ïèêîé íàñòèãíåò.
Âñå æå Ïîëèò óáå­æàë: èñòå­êàþ­ùèé êðî­âüþ, óïàë îí
Íàçåìü è äóõ èñïó­ñòèë íà ãëà­çàõ ó Ïðè­à­ìà ñ Ãåêó­áîé.
Òóò Ïðè­àì, õîòü íàä íèì óæå âåð­íàÿ ñìåðòü íàâè­ñà­ëà,
Ãíå­âà íå ìîã ñäåð­æàòü è âîñ­êëèê­íóë ãîëî­ñîì ñëà­áûì:
in­se­qui­tur, iam iam­que ma­nu te­net et pre­mit has­ta.
ut tan­dem an­te ocu­los eva­sit et ora pa­ren­tum,
con­ci­dit ac mul­to vi­tam cum san­gui­ne fu­dit.
hic Pria­mus, quam­quam in me­dia iam mor­te te­ne­tur,
non ta­men absti­nuit nec vo­ci irae­que pe­per­cit:
535 “Ïóñòü çà çëî­äåé­ñòâî òåáå è çà äåð­çîñòü ïðå­ñòóï­íóþ áîãè, —
Åñëè åùå ñïðà­âåä­ëè­âîñòü íåáåñ êàðà­åò ïðå­ñòóï­íûõ, —
Âñåì, ÷òî òû çàñëó­æèë, âîçäà­äóò è çàïëà­òÿò äîñòîé­íîé
Ïëà­òîé çà òî, ÷òî ìåíÿ òû çàñòà­âèë ñûíîâ­íþþ ãèáåëü
Âèäåòü è âçî­ðû îòöà çàïÿò­íàë ëèöå­çðå­íè­åì ñìåð­òè.
“at ti­bi pro sce­le­re” excla­mat, “pro ta­li­bus ausis
di, si qua est cae­lo pie­tas, quae ta­lia cu­ret,
per­sol­vant gra­tes dig­nas et prae­mia red­dant
de­bi­ta, qui na­ti co­ram me cer­ne­re le­tum
fe­cis­ti et pat­rios foe­das­ti fu­ne­re vol­tus.
540 Íåò, íå òàêîâ áûë Àõèëë (òû ëæåøü, ÷òî òåáå îí ðîäè­òåëü):
Ïðàâ ìîëÿ­ùå­ãî îí óñòû­äèë­ñÿ è ÷åñòè áûë âåðåí,
Îòäàë Ïðè­àìó-âðà­ãó áåç­äû­õàí­íîå Ãåê­òî­ðà òåëî
Äëÿ ïîãðå­áå­íüÿ è íàñ îòïó­ñòèë äîìîé íåâðåäè­ìî”.
Âûìîë­âèâ òàê, áåç ðàç­ìà­õà êîïüå áåñ­ñèëü­íîé ðóêîþ
at non il­le, sa­tum quo te men­ti­ris, Ac­hilles
ta­lis in hos­te fuit Pria­mo; sed iura fi­dem­que
suppli­cis eru­buit cor­pus­que ex­san­gue se­pulchro
red­di­dit Hec­to­reum me­que in mea reg­na re­mi­sit”.
sic fa­tus se­nior, te­lum­que im­bel­le si­ne ic­tu
545 Ñòà­ðåö â Ïèð­ðà ìåò­íóë, íî çàñòðÿ­ëà áåç­âðåä­íàÿ ïèêà
 âûïóê­ëîé ÷àñòè ùèòà, îòðà­æåí­íàÿ ãóë­êîþ ìåäüþ.
Ïèðð îòâå­÷àë: “Òàê ñòó­ïàé, è âåñò­íè­êîì áóäü, è ïîâåäàé
Ýòî Ïåëèäó-îòöó. Î ìîèõ ïå÷àëü­íûõ äåÿ­íüÿõ
Âñå ðàñ­ñêà­çàòü íå çàáóäü è î âûðîä­êå Íåîïòî­ëå­ìå.
co­nie­cit, rau­co quod pro­ti­nus aere re­pul­sum
et sum­mo cli­pei ne­qui­quam um­bo­ne pe­pen­dit.
cui Pyrrhus: “re­fe­res er­go haec et nun­tius ibis
Pe­li­dae ge­ni­to­ri; il­li mea tris­tia fac­ta
de­ge­ne­rem­que Neop­to­le­mum nar­ra­re me­men­to;
550 Òàê óìðè æå!” È âîò, ïðî­ìîë­âèâ, âëå­÷åò ê àëòà­ðþ îí
Ñòàð­öà, êîòî­ðûé ñêîëü­çèò â êðî­âè óáè­òî­ãî ñûíà;
Ëåâîé ðóêîé Ïðè­à­ìà ñõâà­òèâ çà âîëî­ñû, ïðà­âîé
Ìå÷ îí çàíî­ñèò è â áîê âîí­çà­åò ïî ðóêî­ÿò­êó.
Òàê ñêîí­÷àë­ñÿ Ïðè­àì, è ñóäèë åìó ðîê ïåðåä ñìåð­òüþ
nunc mo­re­re”. hoc di­cens al­ta­ria ad ip­sa tre­men­tem
tra­xit et in mul­to lap­san­tem san­gui­ne na­ti,
impli­cuit­que co­mam lae­va, dextra­que co­rus­cum
ex­tu­lit ac la­te­ri ca­pu­lo te­nus ab­di­dit en­sem.
haec fi­nis Pria­mi fa­to­rum; hic exi­tus il­lum
555 Òðîè ñëàâ­íîé ïîæàð è êðó­øå­íüå Ïåð­ãà­ìà óâèäåòü,
Ïîñëå òîãî êàê âëà­ñòè­òå­ëåì îí çåìåëü è íàðî­äîâ
Àçèè íåêî­ãäà áûë. Ëåæèò íà ïðè­áðå­æüå òðî­ÿí­ñêîì,
Ñðóá­ëå­íà ñ ïëå÷, ãîëî­âà è ëåæèò áåçû­ìÿí­íîå òåëî.
ß îáî­ìëåë, è âïåð­âûå îáú­ÿë ìåíÿ óæàñ æåñòî­êèé:
sor­te tu­lit, Troiam in­cen­sam et pro­lap­sa vi­den­tem
Per­ga­ma, tot quon­dam po­pu­lis ter­ris­que su­per­bum
reg­na­to­rem Asiae. iacet in­gens li­to­re trun­cus,
avol­sum­que ume­ris ca­put et si­ne no­mi­ne cor­pus.
At me tum pri­mum sae­vus cir­cumste­tit hor­ror.
560 Ìèëî­ãî îáðàç îòöà ìíå ïðåä­ñòà­âèë­ñÿ â ýòî ìãíî­âå­íüå,
Èáî ÿ âèäåë, êàê öàðü, ðîâåñ­íèê åìó, îò óäà­ðà
Ñòðàø­íî­ãî äóõ èñïó­ñòèë. Ïðåäî ìíîé ïðåä­ñòà­ëà Êðå­óñà,
Äîì ðàç­ãðàá­ëåí­íûé ìîé, ìàëî­ëåò­íå­ãî Þëà ïîãè­áåëü.
ß îãëÿ­íóë­ñÿ, ñìîò­ðþ, âîêðóã îñòà­ëîñü ëè âîé­ñêî?
obsti­pui; sub­iit ca­ri ge­ni­to­ris ima­go,
ut re­gem aequae­vum cru­de­li vol­ne­re vi­di
vi­tam ex­ha­lan­tem; sub­iit de­ser­ta Creu­sa
et di­rep­ta do­mus et par­vi ca­sus Iuli.
res­pi­cio et, quae sit me cir­cum co­pia, lustro.
565 Âñå ïîêè­íó­ëè áîé: îñëà­áåâ­øè, òðóñ­ëè­âî íà çåì­ëþ
Ñïðûã­íó­ëè èëè îãíþ èñòîì­ëåí­íîå ïðå­äà­ëè òåëî.
Áûë ÿ îäèí, êîãäà âäðóã íà ïîðî­ãå ñâÿ­òè­ëè­ùà Âåñòû
Âèæó Òèí­äà­ðî­âó äî÷ü, ÷òî â óáå­æè­ùå òàé­íîì ñêðû­âà­ëàñü
Ìîë­÷à, â íàäåæ­äå ñïà­ñòèñü, — íî ïðè ÿðêîì ñâå­òå ïîæà­ðà
de­se­rue­re om­nes de­fes­si et cor­po­ra sal­tu
ad ter­ram mi­se­re aut ig­ni­bus aeg­ra de­de­re.
Iam­que adeo su­per unus eram, cum li­mi­na Ves­tae
ser­van­tem et ta­ci­tam sec­re­ta in se­de la­ten­tem
Tyn­da­ri­da as­pi­cio; dant cla­ra in­cen­dia lu­cem
570 Âèä­íî áûëî ìíå âñå, êîãäà áðåë ÿ, âîêðóã îçè­ðà­ÿñü.
Ðàâ­íî ñòðà­øàñü, ÷òî åå çà ñîææåí­íûé Ïåð­ãàì ïîêà­ðà­þò
Òåâ­ê­ðû è ÷òî îòî­ìñòÿò ïîêè­íó­òûé ìóæ è äàíàé­öû,
Ñïðÿ­òà­ëàñü ó àëòà­ðÿ è, íåçðè­ìàÿ, â õðà­ìå ñèäå­ëà
Òà, ÷òî áûëà ðîæ­äå­íà íà ïîãè­áåëü îò÷èçíå è Òðîå.
er­ran­ti pas­sim­que ocu­los per cuncta fe­ren­ti.
il­la si­bi in­fes­tos ever­sa ob Per­ga­ma Teuc­ros
et Da­naum poe­nam et de­ser­ti co­niu­gis iras
prae­me­tuens, Troiae et pat­riae com­mu­nis Eri­nys,
ab­di­de­rat se­se at­que aris in­vi­sa se­de­bat.
575 Âñïûõ­íó­ëî ïëà­ìÿ â äóøå, ïîáóæ­äà­åò ãíåâ ïåðåä ñìåð­òüþ
Åé çà îò÷èç­íó âîçäàòü, íàêà­çàòü çà âñå ïðå­ñòóï­ëå­íüÿ:
“Çíà­÷èò, âåð­íåò­ñÿ îíà íåâðåäè­ìî â ðîä­íûå Ìèêå­íû,
Ñïàð­òó óçðèò è ïðîé­äåò öàðè­öåé â òðè­óì­ôå, ðîæ­äåí­íîì
Åþ ñàìîé? Óâèäàâ ñûíî­âåé è ðîäè­òå­ëåé ñíî­âà,
exar­se­re ig­nes ani­mo; su­bit ira ca­den­tem
ul­cis­ci pat­riam et sce­le­ra­tas su­me­re poe­nas.
“sci­li­cet haec Spar­tam in­co­lu­mis pat­rias­que My­ce­nas
as­pi­ciet par­to­que ibit re­gi­na tri­um­pho,
co­niu­gium­que do­mum­que pat­res na­tos­que vi­de­bit,
580 Â äîì ñâîé âîé­äåò â îêðó­æå­íüå òîë­ïû ðàáîâ èëè­îí­ñêèõ,
Ïîñëå òîãî êàê Ïðè­àì îò ìå÷à ïîãèá, è ïûëà­åò
Òðîÿ, è êðî­âüþ íå ðàç îðî­øàë­ñÿ áåðåã äàð­äàí­ñêèé?
Òàê íå áûâàòü æå òîìó! Ïóñòü ñëà­âû ìíå íå ïðè­áà­âèò
Æåí­ùèíå ìåñòü, — íåäî­ñòîé­íà õâà­ëû òàêàÿ ïîáåäà, —
Ilia­dum tur­ba et Phry­giis co­mi­ta­ta mi­nistris?
oc­ci­de­rit fer­ro Pria­mus? Troia ar­se­rit ig­ni?
Dar­da­nium to­tiens su­da­rit san­gui­ne li­tus?
non ita. nam­que et­si nul­lum me­mo­ra­bi­le no­men
fe­mi­nea in poe­na est nec ha­bet vic­to­ria lau­dem,
585 Íî, ïî çàñëó­ãàì åå ïîêà­ðàâ, èñòðå­áèâ ýòó ñêâåð­íó,
ß ñòÿ­æàþ õâà­ëó, è ñëàä­êî áóäåò íàïîë­íèòü
Äóøó ìùå­íüÿ îãíåì è ïðàõ ìîèõ áëèç­êèõ íàñû­òèòü”.
Ìûñ­ëè òàêèå â óìå, îñëåï­ëåí­íîì ãíå­âîì, êèïå­ëè,
Âäðóã (î÷àì íèêî­ãäà òàê ÿñíî îíà íå ÿâëÿ­ëàñü)
exstin­xis­se ne­fas ta­men et sumpsis­se me­ren­tis
lau­da­bor poe­nas, ani­mum­que exples­se iuva­bit
ultri­cis flam­mae et ci­ne­res sa­tias­se meo­rum”.
ta­lia iac­ta­bam et fu­ria­ta men­te fe­re­bar,
cum mi­hi se, non an­te ocu­lis tam cla­ra, vi­den­dam
590 Ìàòü áëà­ãàÿ, â íî÷è áëè­ñòàÿ ÷èñòûì ñèÿ­íüåì,
Âñòà­ëà ïåðå­äî ìíîé âî âñåì âåëè­÷üå áîãè­íè,
Òî÷­íî òàêàÿ, êàêîé åå íåáî­æè­òå­ëè âèäÿò.
Ðóêó ìîþ óäåð­æà­ëà îíà è ìîë­âè­ëà ñëî­âî:
“×òî çà ñòðàø­íàÿ áîëü ïîä­ñòðå­êà­åò áåç­óäåðæ­íûé ãíåâ òâîé?
ob­tu­lit et pu­ra per noc­tem in lu­ce re­ful­sit
al­ma pa­rens, con­fes­sa deam qua­lis­que vi­de­ri
cae­li­co­lis et quan­ta so­let, dextra­que pre­hen­sum
con­ti­nuit ro­seo­que haec in­su­per ad­di­dit ore:
“na­te, quis in­do­mi­tas tan­tus do­lor ex­ci­tat iras?
595 ×òî òû áåçóì­ñò­âó­åøü, ñûí? Èëü äî íàñ óæ íåò òåáå äåëà?
×òî íå ïîñìîò­ðèøü ñïåð­âà, ãäå îòåö, óäðó­÷åí­íûé ãîäà­ìè,
Áðî­øåí òîáîé, è æèâû ëü åùå ñóïðó­ãà Êðå­óñà,
Ìàëü­÷èê Àñêà­íèé? Âåäü èõ îêðó­æè­ëè ãðå­êîâ îòðÿäû!
Åñëè á ìîÿ íå áûëà èì íàäåæ­íîé çàùè­òîé çàáîòà,
quid fu­ris? aut quo­nam nostri ti­bi cu­ra re­ces­sit?
non pri­us as­pi­cies, ubi fes­sum aeta­te pa­ren­tem
li­que­ris An­chi­sen, su­pe­ret co­niunxne Creu­sa,
As­ca­nius­que puer? quos om­nis un­di­que Gra­iae
cir­cum er­rant acies et, ni mea cu­ra re­sis­tat,
600 Èõ óíåñ áû îãîíü èëè âðà­æå­ñêèé ìå÷ óíè­÷òî­æèë.
Íåò, íå ñïàð­òàí­êè êðà­ñà Òèí­äà­ðèäû, òåáå íåíà­âèñò­íîé,
È íå Ïàðèñ, îáâè­íåí­íûé âî âñåì, — ëèøü áîãîâ áåñ­ïî­ùàä­íîñòü,
Òîëü­êî îíà îïðî­êè­íó­ëà ìîùü è âåëè­÷èå Òðîè.
Ñûí ìîé, âçãëÿ­íè: ÿ ðàñ­ñåþ òóìàí, ÷òî ñåé­÷àñ îìðà­÷à­åò
iam flam­mae tu­le­rint ini­mi­cus et hau­se­rit en­sis.
non ti­bi Tyn­da­ri­dis fa­cies in­vi­sa La­cae­nae
cul­pa­tus­ve Pa­ris; di­vum incle­men­tia, di­vum,
has ever­tit opes ster­nit­que a cul­mi­ne Troiam.
as­pi­ce (nam­que om­nem, quae nunc ob­duc­ta tuen­ti
605 Âçîð òâî­èõ ñìåðò­íûõ î÷åé è ïëîò­íîé âëàæ­íîé çàâå­ñîé
Âñå çàñòè­ëà­åò âîêðóã. Ìîëþ: ìàòå­ðèí­ñêèõ ïðè­êà­çîâ
Òû íå ñòðà­øèñü è ñîâå­òàì ìîèì áåçîò­êàç­íî ïîñëå­äóé.
Òàì, ãäå ïîâåð­æå­íû â ïðàõ ãðî­ìà­äû áàøåí, ãäå ãëû­áû
Ñáðî­øå­íû ñ ãëûá è äûì êëó­áèò­ñÿ, ñìå­øàí­íûé ñ ïûëüþ, —
mor­ta­lis he­be­tat vi­sus ti­bi et umi­da cir­cum
ca­li­gat, nu­bem eri­piam; tu ne qua pa­ren­tis
ius­sa ti­me neu prae­cep­tis pa­re­re re­cu­sa):
hic, ubi di­siec­tas mo­les avol­sa­que sa­xis
sa­xa vi­des mix­to­que un­dan­tem pul­ve­re fu­mum,
610 Ñòå­íû ñìå­òà­åò Íåï­òóí, ñîòðÿ­ñàÿ óñòîè òðå­çóá­öåì,
Ãîðîä âåñü îí êðó­øèò è ñðû­âà­åò åãî ñ îñíî­âà­íèé.
Òóò Þíî­íà, çàíÿâ âîðîòà Ñêåé­ñêèå ïåð­âîé,
ßðîñò­íûì ïûëîì ïîë­íà è ìå÷îì îïî­ÿ­ñà­íà, êëè­÷åò
Âîé­ñêî îò êîðàá­ëåé.
Nep­tu­nus mu­ros mag­no­que emo­ta tri­den­ti
fun­da­men­ta qua­tit to­tam­que a se­di­bus ur­bem
eruit. hic Iuno Scaeas sae­vis­si­ma por­tas
pri­ma te­net so­cium­que fu­rens a na­vi­bus ag­men
fer­ro ac­cincta vo­cat.
615 Âèäèøü: òàì, â âûñî­òå, çàíÿ­ëà òâåð­äû­íè Ïàë­ëà­äà,
Ñåëà, ýãèäîé áëå­ñòÿ, ãîëî­âîé Ãîð­ãî­íû ïóãàÿ.
Ñàì Îòåö óêðåï­ëÿ­åò äóõ äàíàé­öåâ, è ñèëû
Èì ïðè­äà­åò, è áîãîâ âîç­áóæ­äà­åò ïðî­òèâ äàð­äàí­öåâ.
Áåã­ñò­âîì ñïà­ñàé­ñÿ, ìîé ñûí, ïîêèíü ñðà­æå­íüÿ! Ñ òîáîþ
iam sum­mas ar­ces Tri­to­nia, res­pi­ce, Pal­las
in­se­dit, nim­bo ef­ful­gens et Gor­go­ne sae­va.
ip­se pa­ter Da­nais ani­mos vi­ris­que se­cun­das
suf­fi­cit, ip­se deos in Dar­da­na sus­ci­tat ar­ma.
eri­pe, na­te, fu­gam fi­nem­que im­po­ne la­bo­ri.
620 Áóäó âñå­ãäà è ê îò÷èì äâå­ðÿì ïðè­âå­äó áåç­îïàñ­íî”.
Âûìîë­âèâ, ñêðû­ëàñü îíà â íåïðî­ãëÿä­íîì ñóìðà­êå íî÷è;
ß æå âîî÷üþ óçðåë áîãîâ, Èëè­î­íó âðàæ­äåá­íûõ,
Ãðîç­íûå ëèêè âî òüìå.
Âåñü ïåðåä âçî­ðîì ìîèì Èëè­îí ãîðÿ­ùèé ïðî­ñòåð­ñÿ.
nus­quam abe­ro et tu­tum pat­rio te li­mi­ne sis­tam”.
di­xe­rat et spis­sis noc­tis se con­di­dit umbris.
ap­pa­rent di­rae fa­cies ini­mi­ca­que Troiae
nu­mi­na mag­na deum.
Tum ve­ro om­ne mi­hi vi­sum con­si­de­re in ig­nis
625 Âèæó: ïàäà­åò â ïðàõ ñ âûñîòû Íåï­òó­íî­âà Òðîÿ,
Áóä­òî ñ âåð­øè­íû ãîðû, áåñ­ïî­ùàä­íûì ïîä­ðóá­ëåí æåëå­çîì,
ßñåíü ñòà­ðûé, êîãäà, ÷åðåäóÿ âñå ÷àùå óäà­ðû
Îñò­ðûõ ñåêèð, çåì­ëåäåëü­öû åãî ïîâåðã­íóòü ñòðå­ìÿò­ñÿ,
Îí æå ñòî­èò äî ïîðû, è òðå­ïå­ùó­ùåé êðî­íîé êà÷à­åò,
Ili­um et ex imo ver­ti Nep­tu­nia Troia;
ac ve­lu­ti sum­mis an­ti­quam in mon­ti­bus or­num
cum fer­ro ac­ci­sam creb­ris­que bi­pen­ni­bus instant
erue­re ag­ri­co­lae cer­ta­tim; il­la us­que mi­na­tur
et tre­me­fac­ta co­mam con­cus­so ver­ti­ce nu­tat,
630 È íàêî­íåö, ïîáåæ­äåí ãëó­áî­êè­ìè ðàíà­ìè, ñ òÿæ­êèì
Ñòî­íîì ðóøèò­ñÿ âíèç, îò ðîä­íî­ãî õðåá­òà îòðû­âà­ÿñü.
Âíèç ÿ áåãó è, áîãè­íåé âåäîì, ñðåäü âðà­ãîâ è ïîæà­ðîâ
Äâè­ãà­þñü â ïóòü: ïðî­ïóñ­êà­þò ìåíÿ îãîíü è îðó­æüå.
Íî ëèøü òîëü­êî äîñòèã ÿ ïîðî­ãîâ ãíåçäà ðîäî­âî­ãî,
vol­ne­ri­bus do­nec pau­la­tim evic­ta sup­re­mum
con­ge­muit tra­xit­que iugis avol­sa rui­nam.
des­cen­do ac du­cen­te deo flam­mam in­ter et hos­tis
ex­pe­dior; dant te­la lo­cum flam­mae­que re­ce­dunt.
At­que ubi iam pat­riae per­ven­tum ad li­mi­na se­dis
635 Ñòà­ðî­ãî äîìà îòöîâ, — òîò, ê êîìó ÿ âñåõ áîëü­øå ñòðå­ìèë­ñÿ,
 ãîðû êîãî óíå­ñòè âñåõ ïðåæ­äå æåëàë ÿ, — ðîäè­òåëü
Ìíå ãîâî­ðèò, ÷òî íå õî÷åò îí æèòü ïîñëå ãèáå­ëè Òðîè,
×òîáû èçãíà­íüå ñíî­ñèòü: “Ó âàñ íå òðî­íó­ëà ñòà­ðîñòü
Êðî­âè, è ñèëû êðåï­êè, è òåëà âûíîñ­ëè­âû âàøè,
an­ti­quas­que do­mos, ge­ni­tor, quem tol­le­re in al­tos
op­ta­bam pri­mum mon­tis pri­mum­que pe­te­bam,
ab­ne­gat ex­ci­sa vi­tam pro­du­ce­re Troia
ex­si­lium­que pa­ti. “vos o, qui­bus in­te­ger aevi
san­guis”, ait, “so­li­dae­que suo stant ro­bo­re vi­res,
640 Âû è áåãè­òå!
Åñëè áû âåê ìîé ïðî­äëèòü íåáî­æè­òå­ëÿì áûëî óãîä­íî,
Ýòî æèëè­ùå îíè á ñîõðà­íè­ëè. Äîâîëü­íî îäíà­æäû
Ãîðîä âçÿ­òûé óçðåòü, ïåðå­æèòü ïàäå­íüå îò÷èç­íû!
Çäåñü ïîëî­æè­òå ìåíÿ, çäåñü ïðî­ñòè­òåñü ñî ìíîé è áåãè­òå!
vos agi­ta­te fu­gam.
me si cae­li­co­lae vo­luis­sent du­ce­re vi­tam,
has mi­hi ser­vas­sent se­des. sa­tis una su­per­que
vi­di­mus ex­ci­dia et cap­tae su­pe­ra­vi­mus ur­bi.
sic o sic po­si­tum ad­fa­ti dis­ce­di­te cor­pus.
645 Ñìåðòü îò ñâî­åé ðóêè ÿ ïðè­ìó, èëü âðàã ïîæà­ëå­åò:
Ðàäè äîáû­÷è óáüåò. Ìíå ëèøèòü­ñÿ ãðîá­íè­öû íå ñòðàø­íî!
Ñëèø­êîì óæ ÿ çàæèë­ñÿ, íåíà­âèñò­íûé áîãàì, áåñ­ïî­ëåç­íûé,
Ñ òîé ïîðû êàê ðîäè­òåëü áîãîâ è ëþäåé ïîâå­ëè­òåëü
Ìîë­íèåé äóíóë â ìåíÿ è îãíåì êîñ­íóë­ñÿ íåáåñ­íûì”.
ip­se ma­nu mor­tem in­ve­niam: mi­se­re­bi­tur hos­tis
exu­vias­que pe­tet. fa­ci­lis iac­tu­ra se­pulchri.
iam pri­dem in­vi­sus di­vis et inu­ti­lis an­nos
de­mo­ror, ex quo me di­vum pa­ter at­que ho­mi­num rex
ful­mi­nis adfla­vit ven­tis et con­ti­git ig­ni”.
650 Òàê óïîð­ñò­âî­âàë îí è îäíî òâåð­äèë íåïðå­êëîí­íî;
ß âçìî­ëèë­ñÿ â ñëå­çàõ, è ñî ìíîé Êðå­óñà, Àñêà­íèé, —
Âåñü íàø äîì îòöà óìî­ëÿë, ÷òîáû âñåõ íå ãóáèë îí
Âìå­ñòå ñ ñîáîé è ãíå­òó­ùå­ìó íàñ íå ñïî­ñîá­ñò­âî­âàë ðîêó.
Âñå ìîëü­áû îí îòâåðã è ñòî­ÿë íà òîì, ÷òî çàìûñ­ëèë.
Ta­lia persta­bat me­mo­rans fi­xus­que ma­ne­bat.
nos contra ef­fu­si lac­ri­mis co­niunxque Creu­sa
As­ca­nius­que om­nis­que do­mus, ne ver­te­re se­cum
cuncta pa­ter fa­to­que ur­gen­ti in­cum­be­re vel­let.
ab­ne­gat in­cep­to­que et se­di­bus hae­ret in is­dem.
655 Âíîâü ÿ â áèò­âó ñòðåì­ëþñü è æåëàþ ñìåð­òè, íåñ÷àñò­íûé;
Áûë ëè âûõîä èíîé ó ìåíÿ, èíîå ðåøå­íüå?
“Ìîã òû ïîäó­ìàòü è âïðÿìü, ÷òî, ïîêè­íóâ òåáÿ, óáå­ãó ÿ?
Êàê ñ ðîäè­òåëü­ñêèõ óñò ñîðâà­ëîñü íå÷å­ñòè­âîå ñëî­âî?
Åñëè óãîä­íî áîãàì äî êîí­öà èñòðå­áèòü ýòîò ãîðîä,
rur­sus in ar­ma fe­ror mor­tem­que mi­ser­ri­mus op­to.
nam quod con­si­lium aut quae iam for­tu­na da­ba­tur?
“me­ne ef­fer­re pe­dem, ge­ni­tor, te pos­se re­lic­to
spe­ras­ti, tan­tum­que ne­fas pat­rio ex­ci­dit ore?
si ni­hil ex tan­ta su­pe­ris pla­cet ur­be re­lin­qui,
660 Ïðåæ­äå ìîãó­÷èé, è òû æåëà­åøü ê ïîãè­áå­ëè Òðîè
Ãèáåëü ïðè­áà­âèòü ñâîþ è ïîòîì­êîâ ñâî­èõ, òî äëÿ ñìåð­òè
Äâåðü îòêðû­òà: âåäü Ïèðð, Ïðè­à­ìî­âîé çàëè­òûé êðî­âüþ,
Ñûíà ïðåä âçî­ðîì îòöà è îòöà â ñâÿ­òè­ëè­ùå ãóáèò.
Ìàòü âñå­á­ëà­ãàÿ! Òàê âîò äëÿ ÷åãî ñêâîçü ïëà­ìÿ, ñêâîçü êîïüÿ
et se­det hoc ani­mo pe­ri­tu­rae­que ad­de­re Troiae
te­que tuos­que iuvat, pa­tet is­ti ianua le­to,
iam­que ade­rit mul­to Pria­mi de san­gui­ne Pyrrhus,
gna­tum an­te ora pat­ris, pat­rem qui obtrun­cat ad aras.
hoc erat, al­ma pa­rens, quod me per te­la, per ig­nis
665 Òû ìåíÿ ïðî­âå­ëà: ÷òîá âðà­ãîâ â ýòîì äîìå ÿ âèäåë,
×òîá íà ãëà­çàõ ó ìåíÿ è îòåö, è ñûí, è Êðå­óñà
Ïàëè ìåðò­âû­ìè çäåñü, îáàã­ðÿÿ êðî­âüþ äðóã äðó­ãà!
Ìóæè, íåñè­òå ìå÷è! Ïîñëåä­íèé ðàñ­ñâåò ïîáåæ­äåí­íûõ
Íûíå çîâåò! Îòïó­ñòè­òå ìåíÿ ê âðà­ãàì è ïîç­âîëü­òå
eri­pis, ut me­diis hos­tem in pe­net­ra­li­bus ut­que
As­ca­nium pat­rem­que meum iux­ta­que Creu­sam
al­te­rum in al­te­rius mac­ta­tos san­gui­ne cer­nam?
ar­ma, vi­ri, fer­te ar­ma; vo­cat lux ul­ti­ma vic­tos.
red­di­te me Da­nais; si­ni­te instau­ra­ta re­vi­sam
670 Â íîâóþ áèò­âó âñòó­ïèòü, ÷òîá íå óìåð­ëè ìû áåç îòìùå­íüÿ!”
Âíîâü íàäå­âàþ äîñïåõ, è ñíî­âà ùèò ïðè­êðåï­ëÿþ
Ê ëåâîé ðóêå, è îïÿòü ïîñïå­øàþ èç äîìó â áèò­âó,
Íî íà ïîðî­ãå ìåíÿ óäåð­æà­ëà æåíà, ïðè­ïà­äàÿ
Ñ ïëà­÷åì ê êîëå­íÿì ìîèì è Þëà ê îòöó ïðîòÿ­íóâ­øè:
proe­lia. num­quam om­nes ho­die mo­rie­mur inul­ti”.
Hinc fer­ro ac­cin­gor rur­sus cli­peo­que si­nistram
in­ser­ta­bam ap­tans me­que extra tec­ta fe­re­bam.
ec­ce autem comple­xa pe­des in li­mi­ne co­niunx
hae­re­bat par­vum­que pat­ri ten­de­bat Iulum:
675 “Åñëè íà ãèáåëü èäåøü, òî è íàñ âåäè çà ñîáîþ!
Åñëè æ, îðó­æüå ïîä­íÿâ, íà íåãî âîç­ëà­ãà­åøü íàäåæ­äû, —
Ðàíü­øå íàø äîì çàùè­òè! Íà êîãî ïîêèäà­åøü òû Þëà,
Ñòàð­öà-îòöà è ìåíÿ, êîòî­ðóþ çâàë òû ñóïðó­ãîé?”
Òàê ïðè­÷è­òà­ëà îíà, ÷åð­òîã îãëà­øàÿ ñòå­íà­íüåì.
“si pe­ri­tu­rus abis, et nos ra­pe in om­nia te­cum;
sin ali­quam ex­per­tus sumptis spem po­nis in ar­mis,
hanc pri­mum tu­ta­re do­mum. cui par­vus Iulus,
cui pa­ter et co­niunx quon­dam tua dic­ta re­lin­quor?”
Ta­lia vo­ci­fe­rans ge­mi­tu tec­tum om­ne rep­le­bat,
680 Òóò èçóì­ëåí­íûì î÷àì ÿâè­ëîñü íåæäàí­íîå ÷óäî:
Þë ñòî­ÿë â ýòîò ìèã ïðåä ëèöîì ðîäè­òå­ëåé ñêîðá­íûõ;
Âäðóã ïðè­âèäå­ëîñü íàì, ÷òî âåí­öîì âêðóã ãîëîâ­êè ðåáåí­êà
Ðîâ­íûé ñâåò ðàç­ëèë­ñÿ, è îãîíü, êàñà­ÿñü áåç­âðåä­íî
Ìàëü­÷è­êà ìÿã­êèõ âîëîñ, ó âèñ­êîâ ðàç­ãî­ðà­åò­ñÿ ÿðêî.
cum sub­itum dic­tu­que ori­tur mi­ra­bi­le monstrum.
nam­que ma­nus in­ter maes­to­rum­que ora pa­ren­tum
ec­ce le­vis sum­mo de ver­ti­ce vi­sus Iuli
fun­de­re lu­men apex, tac­tu­que in­no­xia mol­lis
lam­be­re flam­ma co­mas et cir­cum tem­po­ra pas­ci.
685 Òðå­ïåò îáú­ÿë íàñ è ñòðàõ: ñïå­øèì ãîðÿ­ùèå êóä­ðè
Ìû ïîãà­ñèòü è âîäîé çàëè­âà­åì ñâÿ­ùåí­íîå ïëà­ìÿ.
Î÷è âîçäåë ðîäè­òåëü Àíõèç ê ñîçâåç­äüÿì, ëèêóÿ,
Ðóêè ïðî­ñòåð ê íåáå­ñàì è ñëî­âà ïðî­ìîë­âèë òàêèå:
“Åñëè ê ìîëü­áàì ñêëî­íÿ­åøü­ñÿ òû, âñå­ìî­ãó­ùèé Þïè­òåð,
nos pa­vi­di tre­pi­da­re me­tu cri­nem­que flag­ran­tem
ex­cu­te­re et sanctos res­tin­gue­re fon­ti­bus ig­nis.
at pa­ter An­chi­ses ocu­los ad si­de­ra lae­tus
ex­tu­lit et cae­lo pal­mas cum vo­ce te­ten­dit:
“Iup­pi­ter om­ni­po­tens, pre­ci­bus si flec­te­ris ul­lis,
690 Âçãëÿä îáðà­òè ê íàì, êîëü ìû áëà­ãî­÷å­ñòüåì òîãî çàñëó­æè­ëè,
Çíà­ìå­íüå äàé íàì, Îòåö, ïîä­òâåð­äè íàì ýòè ïðè­ìå­òû!”
Òîëü­êî ëèøü âûìîë­âèë îí, êàê ãðîì âíå­çàï­íî ðàçäàë­ñÿ
Ñëå­âà, è, ñ íåáà ñêîëüç­íóâ, íàä íàìè çâåçäà ïðî­ëå­òå­ëà,
Ñóìðàê îãíåì ðàçî­ðâàâ è â íî÷è èçëó­÷àÿ ñèÿ­íüå.
as­pi­ce nos, hoc tan­tum, et, si pie­ta­te me­re­mur,
da dein­de augu­rium, pa­ter, at­que haec omi­na fir­ma”.
Vix ea fa­tus erat se­nior, sub­ito­que fra­go­re
in­to­nuit lae­vum, et de cae­lo lap­sa per umbras
stel­la fa­cem du­cens mul­ta cum lu­ce cu­cur­rit.
695 Âèäå­ëè ìû, êàê îíà, ïðî­ìåëüê­íóâ íàä êðîâ­ëåþ äîìà,
Ñâåò­ëàÿ, ñêðû­ëàñü â ëåñó íà ñêëîíå Èäû âûñî­êîé,
 íåáå ñâîé ïóòü ïðî­÷åð­òèâ áîðîçäîþ îãíåí­íîé äëèí­íîé,
Áëåñê ðàç­ëè­âàÿ âîêðóã è çàïàõ ñåð­íî­ãî äûìà.
×óäîì òàêèì óáåæ­äåí, ðîäè­òåëü, âçîð óñòðåì­ëÿÿ
il­lam, sum­ma su­per la­ben­tem cul­mi­na tec­ti,
cer­ni­mus Idaea cla­ram se con­de­re sil­va
sig­nan­tem­que vias; tum lon­go li­mi­te sul­cus
dat lu­cem, et la­te cir­cum lo­ca sul­pu­re fu­mant.
hic ve­ro vic­tus ge­ni­tor se tol­lit ad auras
700 Ââûñü, îáðà­òèë­ñÿ ê áîãàì è ïî÷òèë ñâÿ­òîå ñâå­òè­ëî:
“Áîëü­øå íå ìåä­ëþ ÿ, íåò, íî ïîé­äó, êóäà ïîâåäå­òå,
Áîãè îòöîâ! Ëèøü ñïà­ñè­òå ìîé ðîä, ìíå âíó­êà ñïà­ñè­òå!
Çíà­ìå­íüå âàìè äàíî, â âàøåé âëà­ñòè áîæå­ñò­âåí­íîé Òðîÿ.
ß óñòó­ïàþ, ìîé ñûí: òåáå ÿ ñïóò­íè­êîì áóäó”.
ad­fa­tur­que deos et sanctum si­dus ado­rat.
“iam iam nul­la mo­ra est; se­quor et, qua du­ci­tis, ad­sum.
di pat­rii, ser­va­te do­mum, ser­va­te ne­po­tem.
vestrum hoc augu­rium, vestro­que in nu­mi­ne Troia est.
ce­do equi­dem nec, na­te, ti­bi co­mes ire re­cu­so”.
705 Òàê ïðî­ìîë­âèë Àíõèç. Ìåæ­äó òåì äîíî­ñèë­ñÿ âñå ãðîì­÷å
Ïëà­ìå­íè ðåâ èç-çà ñòåí è ïîæà­ðû ê íàì çíîé ïðè­áëè­æà­ëè.
“Ìèëûé îòåö, åñëè òàê, — ïîñêî­ðåé ñàäèñü ìíå íà ïëå­÷è!
Ñàì ÿ òåáÿ ïîíå­ñó, è íå áóäåò ìíå òðóä ýòîò òÿæåê.
×òî á íè ñëó­÷è­ëîñü â ïóòè — îäíà íàñ âñòðå­òèò îïàñ­íîñòü
di­xe­rat il­le, et iam per moe­nia cla­rior ig­nis
audi­tur, pro­pius­que aes­tus in­cen­dia vol­vunt.
“er­go age, ca­re pa­ter, cer­vi­ci im­po­ne­re nostrae;
ip­se sub­ibo ume­ris, nec me la­bor is­te gra­va­bit.
quo res cum­que ca­dent, unum et com­mu­ne pe­ric­lum,
710 Èëè ñïà­ñå­íüå îäíî. Èäåò ïóñòü ðÿäîì ñî ìíîþ
Ìàëåíü­êèé Þë è ïî íàøèì ñëåäàì â îòäà­ëå­íüå — Êðå­óñà.
Âû æå íàêà­çû ìîè ñî âíè­ìà­íüåì ñëó­øàé­òå, ñëó­ãè:
Åñòü çà ñòå­íîé ãîðîä­ñêîé ïðè­ãî­ðîê ñ ïîêè­íó­òûì õðà­ìîì
Äðåâíèì Öåðå­ðû; ðàñ­òåò áëèç íåãî êèïà­ðèñ, ÷òî ñâÿ­ùåí­íûì
una sa­lus am­bo­bus erit. mi­hi par­vus Iulus
sit co­mes, et lon­ge ser­vet ves­ti­gia co­niunx.
vos, fa­mu­li, quae di­cam, ani­mis ad­ver­ti­te vestris.
est ur­be eg­res­sis tu­mu­lus templum­que ve­tus­tum
de­ser­tae Ce­re­ris, iux­ta­que an­ti­qua cup­res­sus
715 Ñëûë ó îòöîâ è ëèøü òåì ñîõðà­íåí áûë äîë­ãèå ãîäû.
Ñ âàìè â óáå­æè­ùå òî ìû ñ ðàç­íûõ ñòî­ðîí ñîáå­ðåì­ñÿ.
 ðóêè, ðîäè­òåëü, âîçü­ìè ñâÿ­òû­íè è îò÷èõ ïåíà­òîâ;
Ìíå èõ êàñàòü­ñÿ ãðåø­íî: ëèøü íåäàâ­íî ñðà­æå­íüå è ñå÷ó
ß ïîêè­íóë, è ìíå òåêó­÷åé ïðåæ­äå ñòðó­åþ
re­li­gio­ne pat­rum mul­tos ser­va­ta per an­nos;
hanc ex di­ver­so se­dem ve­nie­mus in unam.
tu, ge­ni­tor, ca­pe sac­ra ma­nu pat­rios­que Pe­na­tes;
me, bel­lo e tan­to dig­res­sum et cae­de re­cen­ti,
attrec­ta­re ne­fas, do­nec me flu­mi­ne vi­vo
720 Äîëæ­íî îìûòü­ñÿ”.
Âûìîë­âèâ òàê, ÿ ïëå­÷è ñåáå è ñêëî­íåí­íóþ ñïè­íó
Ñâåð­õó îäåæ­äîé ïîêðûë è æåë­òîé ëüâè­íîþ øêó­ðîé,
Ïîä­íÿë íîøó ìîþ; âöå­ïèë­ñÿ â ïðà­âóþ ðóêó
Ìàëåíü­êèé Þë, çà îòöîì ïîñïå­øàâ­øèé øàãîì íåðîâ­íûì;
ab­lue­ro”.
haec fa­tus la­tos ume­ros sub­iec­ta­que col­la
ves­te su­per ful­vi­que inster­nor pel­le leo­nis,
suc­ce­do­que one­ri; dextrae se par­vus Iulus
impli­cuit se­qui­tur­que pat­rem non pas­si­bus aequis;
725 Øëà æåíà ïîçà­äè. Ïîòåì­íåé âûáè­ðà­åì äîðî­ãó;
ß, êòî íåäàâ­íî íè ñòðåë, ëåòåâ­øèõ â ìåíÿ, íå áîÿë­ñÿ,
Íè áåñ­ñ÷åò­íûõ âðà­ãîâ, òîë­ïîé ìíå ïóòü ïðå­ãðàæ­äàâ­øèõ, —
Íûíå ëþáûõ âåòåð­êîâ, ëþáî­ãî øóìà ïóãà­þñü:
Ñòðàø­íî çà íîøó ìîþ è çà ñïóò­íè­êà ñòðàø­íî íå ìåíü­øå.
po­ne su­bit co­niunx. fe­ri­mur per opa­ca lo­co­rum,
et me, quem du­dum non ul­la iniec­ta mo­ve­bant
te­la ne­que ad­ver­so glo­me­ra­ti ex ag­mi­ne Grai,
nunc om­nes ter­rent aurae, so­nus ex­ci­tat om­nis
sus­pen­sum et pa­ri­ter co­mi­ti­que one­ri­que ti­men­tem.
730 Âîò è âîðîòà âèä­íû; ÿ äóìàë, ïóòü ìîé îêîí­÷åí —
Íî ïîêà­çà­ëîñü ìíå âäðóã, ÷òî äî ñëó­õà äîíî­ñèò­ñÿ ÷àñòûé
Øîðîõ øàãîâ. È ðîäè­òåëü, âî òüìó âïå­ðèâ­øèé­ñÿ âçî­ðîì,
Êðèê­íóë: “Áåãè, ìîé ñûí, áåãè: îíè óæå áëèç­êî!
Âèæó: ùèòû èõ ãîðÿò è ìåäü ìåð­öà­åò âî ìðà­êå”.
Iam­que pro­pin­qua­bam por­tis om­nem­que vi­de­bar
eva­sis­se viam, sub­ito cum cre­ber ad auris
vi­sus ades­se pe­dum so­ni­tus, ge­ni­tor­que per umbram
pros­pi­ciens, “na­te”, excla­mat, “fu­ge, na­te; pro­pin­quant;
ar­den­tis cli­peos at­que aera mi­can­tia cer­no”.
735 Òóò-òî âðàæ­äåá­íîå ìíå áîæå­ñòâî (íå çíàþ, êàêîå)
Ðàçóì ïîõè­òè­ëî ìîé, ïîìó­òèâ åãî ñòðà­õîì: ïîêóäà
ß áåç äîðî­ãè áåæàë, âûáè­ðà­ÿñü èç óëèö çíà­êî­ìûõ,
Çëàÿ ñóäü­áà ó ìåíÿ îòíÿ­ëà ñóïðó­ãó Êðå­óñó:
Òî ëè çàìåø­êà­ëàñü ãäå, çàáëóäè­ëàñü ëè, ñåëà ëü, óñòàâ­øè, —
hic mi­hi nes­cio quod tre­pi­do ma­le nu­men ami­cum
con­fu­sam eri­puit men­tem. nam­que avia cur­su
dum se­quor et no­ta ex­ce­do re­gio­ne via­rum,
heu! mi­se­ro co­niunx fa­to­ne erep­ta Creu­sa
sub­sti­tit? er­ra­vit­ne via seu las­sa re­se­dit?
740 ß íå çíàþ äîñåëü, — íî åå ìû íå âèäå­ëè áîëü­øå.
ß æ îãëÿ­íóë­ñÿ íàçàä, î ïîòå­ðÿí­íîé âñïîì­íèë íå ðàíü­øå,
×åì íà ñâÿ­ùåí­íûé õîëì ê ñòà­ðèí­íî­ìó õðà­ìó Öåðå­ðû
Ìû äîáðà­ëèñü. Ïðè­øëè ñþäà âñå — îäíîé íå õâà­òà­ëî;
Ìóæà, è ñûíà, è ñëóã îæè­äà­íüÿ îíà îáìà­íó­ëà.
in­cer­tum: nec post ocu­lis est red­di­ta nostris,
nec pri­us amis­sam res­pe­xi ani­mum­ve ref­le­xi,
quam tu­mu­lum an­ti­quae Ce­re­ris se­dem­que sac­ra­tam
ve­ni­mus. hic de­mum col­lec­tis om­ni­bus una
de­fuit, et co­mi­tes na­tum­que vi­rum­que fe­fel­lit.
745 Î, êîãî èç áîãîâ è ëþäåé â òîò ìèã, îáå­çó­ìåâ,
ß íå âèíèë? ×òî âèäàë ÿ ñòðàø­íåé â ïîâåð­æåí­íîé Òðîå?
Þíî­ãî ñûíà, îòöà Àíõè­çà, òðî­ÿí­ñêèõ ïåíà­òîâ
ß ïîðó­÷àþ äðó­çüÿì, óêðûâ èõ â èçãè­áå äîëè­íû,
Ñàì æå â ãîðîä ñòðåì­ëþñü, îáëà­÷èâ­øèñü äîñïå­õîì áëå­ñòÿ­ùèì.
quem non in­cu­sa­vi amens ho­mi­num­que deo­rum­que,
aut quid in ever­sa vi­di cru­de­lius ur­be?
As­ca­nium An­chi­sen­que pat­rem Teuc­ros­que Pe­na­tes
com­men­do so­ciis et cur­va val­le re­con­do;
ip­se ur­bem re­pe­to et cin­gor ful­gen­ti­bus ar­mis.
750 Òâåð­äî ðåøàþ îïÿòü ïðå­âðàò­íî­ñòè áîÿ èçâåäàòü,
Òðîþ ïðîé­òè äî êîí­öà ñðåäü ñìåð­òåëü­íûõ îïàñ­íî­ñòåé ñíî­âà…
Ïðåæ­äå ñïå­øó ÿ ê ñòåíå è ê âîðîòàì, îòêóäà ÿ âûøåë,
Òåì æå ïóòåì âîç­âðà­ùà­þñü íàçàä è âî òüìå îçè­ðà­þñü:
stat ca­sus re­no­va­re om­nis om­nem­que re­ver­ti
per Troiam et rur­sus ca­put obiec­ta­re pe­ric­lis.
prin­ci­pio mu­ros obscu­ra­que li­mi­na por­tae,
qua gres­sum ex­tu­le­ram, re­pe­to et ves­ti­gia ret­ro
ob­ser­va­ta se­quor per noc­tem et lu­mi­ne lustro.
755 Æóò­êî ïîâñþäó äóøå, ñàìà òèøè­íà óñòðà­øà­åò.
Ê äîìó — ìîæåò áûòü, çäåñü, áûòü ìîæåò, ñþäà âîðî­òè­ëàñü? —
ß ïîä­õî­æó, íî â ÷åð­òîã óæå ïðî­íèê­ëè äàíàé­öû.
Ïëà­ìÿ æàä­íîå ââåðõ äî âûñî­êîé âçâè­âà­åò­ñÿ êðîâ­ëè,
Âåòåð âçäó­âà­åò îãîíü, è ïîæàð äî íåáà áóøó­åò.
hor­ror ubi­que ani­mo, si­mul ip­sa si­len­tia ter­rent.
in­de do­mum, si for­te pe­dem, si for­te tu­lis­set,
me re­fe­ro. in­rue­rant Da­nai et tec­tum om­ne te­ne­bant.
ili­cet ig­nis edax sum­ma ad fas­ti­gia ven­to
vol­vi­tur; ex­su­pe­rant flam­mae, fu­rit aes­tus ad auras.
760 Äàëü­øå èäó: ïðåäî ìíîé Ïðè­à­ìîâ äâî­ðåö è òâåð­äû­íÿ;
Õðà­ìà Þíî­íû ïóñòû êîëîí­íà­äû — òîëü­êî îòáîð­íûõ
Äâîå ñòðà­æåé ñòî­ÿò: Óëèññ ïðî­êëÿ­òûé è Ôåíèêñ,
Çîð­êî äîáû­÷ó õðà­íÿ. Ñþäà íåñ­ëè îòî­âñþäó
Òðîè êàç­íó è ïðå­ñòî­ëû áîãîâ, èç ãîðÿ­ùèõ ñâÿ­òè­ëèù
pro­ce­do et Pria­mi se­des ar­cem­que re­vi­so.
et iam por­ti­ci­bus va­cuis Iuno­nis asy­lo
cus­to­des lec­ti Phoe­nix et di­rus Uli­xes
prae­dam ad­ser­va­bant. huc un­di­que Troia ga­za
in­cen­sis erep­ta ady­tis, men­sae­que deo­rum
765 Âçÿ­òûå äåðç­êî âðà­ãîì, çîëîòûå ÷àøè ëèòûå,
Ãðóäû îäåæä. È òóò æå, äðî­æà, âåðå­íè­öåþ äëèí­íîé
Ìàòå­ðè, äåòè ñòî­ÿò.
Äàæå ãîëîñ ïîäàòü ÿ ðåøèë­ñÿ â ñóìðà­êå íî÷è,
Óëè­öû êðè­êîì ñâî­èì íàïîë­íèë è ñêîðá­íî Êðå­óñó
cra­te­res­que auro so­li­di cap­ti­va­que ves­tis
con­ge­ri­tur. pue­ri et pa­vi­dae lon­go or­di­ne mat­res
stant cir­cum.
ausus quin etiam vo­ces iac­ta­re per umbram
imple­vi cla­mo­re vias, maes­tus­que Creu­sam
770 Ñíî­âà è ñíî­âà ê ñåáå ïðè­çû­âàë ñî ñòî­íîì, — íî òùåò­íî.
Òàê ÿ èñêàë áåç êîí­öà, âíå ñåáÿ ïî ãîðî­äó ðûñ­êàë;
Âäðóã ïðåä î÷à­ìè ïðåä­ñòàë ïå÷àëü­íûé ïðè­çðàê Êðå­óñû:
Òåíü åå âûøå áûëà, ÷åì ïðè æèç­íè îáëèê çíà­êî­ìûé.
Òîò­÷àñ ÿ îáî­ìëåë, è ãîëîñ â ãîð­ëå ïðå­ñåê­ñÿ.
ne­qui­quam in­ge­mi­nans ite­rum­que ite­rum­que vo­ca­vi.
quae­ren­ti et tec­tis ur­bis si­ne fi­ne fu­ren­ti
in­fe­lix si­mu­lac­rum at­que ip­sius umbra Creu­sae
vi­sa mi­hi an­te ocu­los et no­ta maior ima­go.
obsti­pui, ste­te­runtque co­mae et vox fau­ci­bus hae­sit.
775 Ìíå ñêà­çà­ëà îíà, îáëåã­÷àÿ çàáîòû ñëî­âà­ìè:
“Ïîëü­çû ìíî­ãî ëè â òîì, ÷òî áåçóì­íîé ïðå­äàë­ñÿ òû ñêîð­áè,
Ìèëûé ñóïðóã? Íå áåç âîëè áîãîâ âñå ýòî ñâåð­øè­ëîñü,
È íå ñóäü­áà òåáå ñïóò­íè­öåé âçÿòü îòñþäà Êðå­óñó:
Íǻ äàë ýòî­ãî íàì âëà­ñòè­òåëü áåñ­ñìåðò­íûé Îëèì­ïà!
tum sic ad­fa­ri et cu­ras his de­me­re dic­tis:
“quid tan­tum in­sa­no iuvat in­dul­ge­re do­lo­ri,
o dul­cis co­niunx? non haec si­ne nu­mi­ne di­vum
eve­niunt; nec te co­mi­tem hinc por­ta­re Creu­sam
fas aut il­le si­nit su­pe­ri reg­na­tor Olym­pi.
780 Äîë­ãî øèðî­êóþ ãëàäü áîðîçäèòü òû áóäåøü â èçãíà­íüå,
Ïðåæ­äå ÷åì â çåì­ëþ ïðè­äåøü Ãåñ­ïå­ðèé­ñêóþ, ãäå òèõî­ñòðóé­íûé
Òèáð ëèäèé­ñêèé òå÷åò ñðåäü ìóæà­ìè âîçäå­ëàí­íûõ ïàøåí.
Òû ñ÷àñò­ëè­âûé óäåë, è öàð­ñòâî ñåáå, è ñóïðó­ãó
Öàð­ñêî­ãî ðîäà íàé­äåøü; òàê íå ïëà÷ü ïî Êðå­óñå ëþáè­ìîé!
lon­ga ti­bi ex­si­lia, et vas­tum ma­ris aequor aran­dum;
et ter­ram Hes­pe­riam ve­nies, ubi Ly­dius ar­va
in­ter opi­ma vi­rum le­ni fluit ag­mi­ne Thyb­ris.
il­lic res lae­tae reg­num­que et re­gia co­niunx
par­ta ti­bi. lac­ri­mas di­lec­tae pel­le Creu­sae.
785 Ìíå íå ïðè­äåò­ñÿ äâîð­öû ìèð­ìèäî­íÿí èëè äîëî­ïîâ
Ãîð­äûå âèäåòü è áûòü ó æåí äàíàé­ñêèõ ðàáû­íåé, —
Âíó÷­êå Äàð­äà­íà, íåâåñò­êå Âåíå­ðû.
Çäåñü óäåð­æà­ëà ìåíÿ áîãîâ Âåëè­êàÿ Ìàòåðü.
Íûíå ïðî­ùàé è õðà­íè ëþáîâü íàøó îáùóþ ê ñûíó!”
non ego Myr­mi­do­num se­des Do­lo­pum­ve su­per­bas
as­pi­ciam aut Grais ser­vi­tum mat­ri­bus ibo,
Dar­da­nis et di­vae Ve­ne­ris nu­rus;
sed me mag­na deum ge­net­rix his de­ti­net oris.
iam­que va­le et na­ti ser­va com­mu­nis amo­rem”.
790 Ñëå­çû ÿ ëèë è î ìíî­ãîì ñêà­çàòü õîòåë, íî, ïðî­ìîë­âèâ,
Ïðè­çðàê ïîêè­íóë ìåíÿ è ðàñ­òà­ÿë â âîçäó­õå ëåã­êîì.
Òðè­æäû ïûòàë­ñÿ åå óäåð­æàòü ÿ, ñæè­ìàÿ â îáú­ÿ­òüÿõ,
Òðè­æäû èç ñîìêíó­òûõ ðóê áåñ­ïëîò­íàÿ òåíü óñêîëü­çà­ëà,
Ñëîâ­íî äûõà­íüå ëåã­êà, ñíî­âèäå­íüÿì êðû­ëà­òûì ïîäîá­íà.
haec ubi dic­ta de­dit, lac­ri­man­tem et mul­ta vo­len­tem
di­ce­re de­se­ruit, te­nuis­que re­ces­sit in auras.
ter co­na­tus ibi col­lo da­re brac­chia cir­cum;
ter frustra compren­sa ma­nus ef­fu­git ima­go,
par le­vi­bus ven­tis vo­luc­ri­que si­mil­li­ma som­no.
795 Íî÷ü íà èñõî­äå áûëà, êîãäà âíîâü äðó­çåé ÿ óâèäåë.
Òóò, óäèâ­ëåí­íûé, íàøåë ÿ òîë­ïó îãðîì­íóþ íîâûõ
Ñïóò­íè­êîâ: ê íàì, ÷òî íè ÷àñ, ñòå­êà­ëè­ñÿ ìàòå­ðè, ìó́æè,
Ê íàì ìîëî­äåæü ñîáðà­ëàñü — ïîêî­ëå­íüå èçãíàí­íè­êîâ æàë­êèõ!
Øëè îòî­âñþäó îíè, è ñèë è ðåøè­ìî­ñòè ïîë­íû
sic de­mum so­cios con­sumpta noc­te re­vi­so.
At­que hic in­gen­tem co­mi­tum adflu­xis­se no­vo­rum
in­ve­nio ad­mi­rans nu­me­rum, mat­res­que vi­ros­que,
col­lec­tam ex­si­lio pu­bem, mi­se­ra­bi­le vol­gus.
un­di­que con­ve­ne­re, ani­mis opi­bus­que pa­ra­ti,
800 Â çåì­ëþ ëþáóþ ñî ìíîé îòïëûòü, êóäà çàõî­÷ó ÿ.
Òîþ ïîðîé Ëþöè­ôåð âçî­øåë íàä âåð­øè­íà­ìè Èäû,
Äåíü âûâî­äÿ çà ñîáîé. Îõðà­íÿ­ëà äàíàé­ñêàÿ ñòðà­æà
Âõî­äû âîðîò. Íàøè ñèëû óæå íå êðå­ïè­ëà íàäåæ­äà.
Íà ïëå­÷è âçÿë ÿ îòöà è áåç­ðî­ïîò­íî äâè­íóë­ñÿ â ãîðû».
in quas­cum­que ve­lim pe­la­go de­du­ce­re ter­ras.
iam­que iugis sum­mae sur­ge­bat Lu­ci­fer Idae
du­ce­bat­que diem, Da­nai­que ob­ses­sa te­ne­bant
li­mi­na por­ta­rum, nec spes opis ul­la da­ba­tur.
ces­si et sub­la­to mon­tis ge­ni­to­re pe­ti­vi».

<<<
>>>

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • Ñòèõ 7. …äîëîï, ìèð­ìèäî­íåö… — Ïðåä­ñòà­âè­òå­ëè ôåñ­ñà­ëèé­ñêèõ ïëå­ìåí, ïðè­âåäåí­íûå â Òðîþ Àõèë­ëîì.
  • Ñòè­õè 46—47. …âîç­âå­ëè ãðî­ìà­äó ýòó, ÷òîá íàøèì ñòå­íàì ãðî­çèòü… — Ëàî­êî­îíò ïðè­íè­ìà­åò êîíÿ çà ñâîå­îá­ðàç­íóþ îñàä­íóþ áàø­íþ; òàêèå áàø­íè ðèì­ëÿíå ñòðî­è­ëè èç äåðå­âà, ñòà­âè­ëè íà êîëå­ñà è âî âðå­ìÿ ïðè­ñòó­ïà ïîäî­äâè­ãà­ëè âïëîò­íóþ ê ãîðîä­ñêèì ñòå­íàì.
  • Ñòèõ 76. Ñòèõ, ïîâòî­ðÿ­þ­ùèé ñòèõ 612 èç òðåòüåé êíè­ãè, â ýòîì ìåñòå ÿâëÿ­åò­ñÿ ïîçä­íåé­øåé âñòàâ­êîé.
  • Ñòèõ 83. Ëîæ­íî â èçìåíå åãî îáâè­íèâ… — Óëèññ íàïè­ñàë ïîä­ëîæ­íîå ïèñü­ìî îò èìå­íè Ïðè­à­ìà ê Ïàëà­ìåäó è ïîä­áðî­ñèë äåíü­ãè â ïàëàò­êó Ïàëà­ìåäà, ÷òî è ïîñëó­æè­ëî ïîâî­äîì ê îáâè­íå­íèþ åãî â èçìåíå.
  • Ñòèõ 100. …ïîêóäà ïîìîùü Êàë­õàí­òà… — Çäåñü ó Âåð­ãè­ëèÿ ôðà­çà îáî­ðâà­íà; ýòî ðèòî­ðè­÷å­ñêàÿ ôèãó­ðà óìîë­÷à­íèÿ ñ î÷å­âèä­íûì ïîä­ðà­çó­ìå­âàå­ìûì ïðî­äîë­æå­íè­åì. Êàë­õàíò — ïðî­ðè­öà­òåëü â ãðå­÷å­ñêîì âîé­ñêå ïîä Òðî­åé.
  • Ñòèõ 104. Àòðèäû — Àãà­ìåì­íîí è Ìåíå­ëàé, ñûíî­âüÿ ìèêåí­ñêî­ãî öàðÿ Àòðåÿ.
  • Ñòèõ 113. …êîíÿ èç áðå­âåí êëå­íî­âûõ. —  äàëü­íåé­øåì Âåð­ãè­ëèé ãîâî­ðèò, ÷òî êîíü áûë èç äóáà (ñòèõ 258). Ýòî ïðî­òè­âî­ðå­÷èå — ðåçóëü­òàò íåçà­âåð­øåí­íî­ñòè ïîý­ìû.
  • Ñòèõ 116. …âåò­ðû ñìè­ðèòü, çàêëàâ íåâèí­íóþ äåâó… — Ðå÷ü èäåò îá Èôè­ãå­íèè, äî÷å­ðè Àãà­ìåì­íî­íà, ïðè­íå­ñåí­íîé â æåðò­âó Àðòå­ìè­äå. Ïåðåä îòïëû­òè­åì ïîä Òðîþ ïîñëàí­íûå áîãè­íåé ïðî­òèâ­íûå âåò­ðû íå äàâà­ëè ãðå­êàì îò÷à­ëèòü èç ãàâà­íè Àâëèäà, è, ÷òîáû óìè­ëî­ñòè­âèòü áîãè­íþ, äåâóø­êó çàêëà­ëè íà àëòà­ðå.
  • Ñòèõ 122. Èòà­êè­åö — Óëèññ (Îäèñ­ñåé), öàðü îñò­ðî­âà Èòà­êà.
  • Ñòèõ 133. …ñîëü ñ ìóêîé ïîïî­ëàì, âêðóã âèñ­êîâ ìíå òóãèå ïîâÿç­êè. — Ñîëüþ ñ ìóêîé ïîñû­ïà­ëè ãîëî­âó æåðò­âû, æåðò­âåí­íûé îãîíü è íîæè; ïîâÿç­êè ïðè æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèè íàêëà­äû­âà­ëèñü íà æåðò­âó, íà æðå­öîâ è èçî­áðà­æå­íèå áîæå­ñòâà.
  • Ñòèõ 154. Âå÷­íûõ îãíåé áîæå­ñòâà… — Âåð­ãè­ëèé çàñòàâ­ëÿ­åò Ñèíî­íà êëÿñòü­ñÿ ëîæ­íîé êëÿò­âîé, òàê êàê íåáåñ­íûå ñâå­òè­ëà, êîòî­ðûõ îí ïðè­çû­âà­åò â ñâèäå­òå­ëè, íå ìîã­ëè âèäåòü åãî âûìûø­ëåí­íî­ãî ñòîëê­íî­âå­íèÿ ñ ãðå­êà­ìè. Òî÷­íî òàê æå íå ñóùå­ñò­âî­âà­ëî è àòðè­áó­òîâ æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ, ïåðå­÷èñ­ëåí­íûõ äàëü­øå.
  • Ñòèõ 165. …ðîêî­âîé… Ïàë­ëà­äèé… — Ñòà­òóÿ Ïàë­ëà­äû ñî ùèòîì è êîïüåì ñ÷è­òà­ëàñü õðà­íè­òåëü­íè­öåé Òðîè; ïîõè­ùå­íèå åå Äèî­ìåäîì è Óëèñ­ñîì — íå÷å­ñòèå, âûçâàâ­øåå ãíåâ áîãè­íè.
  • Ñòèõ 171. Òðè­òî­íèÿ — ýïè­òåò Ìèíåð­âû ïî ìåñòó åå ðîæ­äå­íèÿ (Òðè­òî­íèäà — îçå­ðî â Ëèâèè, èëè ðó÷åé â Áåî­òèè, èìå­íî­âàâ­øèé­ñÿ Òðè­òîí).
  • Ñòèõ 178. …â Àðãî­ñå âíîâü íå èñïðî­ñÿò ïðè­ìåò… — Ïîâòîð­íûå ãàäà­íèÿ ïðè íåóäà­÷àõ — õàðàê­òåð­íî ðèì­ñêàÿ äåòàëü êóëü­òà.
  • Ñòèõ 193. Ïåëî­ïî­âû ñòå­íû. — Èìå­þò­ñÿ â âèäó ïåëî­ïîí­íåñ­ñêèå ãîðî­äà Àðãîñ è Ìèêå­íû. Î Ïåëî­ïå ñì. ïðè­ìå÷. ê «Ãåîð­ãè­êàì», III, 7.
  • Ñòèõ 246. Êàñ­ñàíäðà — äî÷ü Ïðè­à­ìà; äàð ïðî­ðè­öà­íèÿ äàí Êàñ­ñàí­äðå Àïîë­ëî­íîì; íî, íàêà­çû­âàÿ åå çà îñëó­øà­íèå, îí æå âíó­øèë òðî­ÿí­öàì íåâå­ðèå â åå ïðåä­ñêà­çà­íèÿ.
  • Ñòèõ 261. Ôåñàíäð. — Ó Ãîìå­ðà îí íå óïî­ìè­íà­åò­ñÿ. Ñôå­íåë — âîæäü àðãè­âÿí, äðóã Äèî­ìåäà.
  • Ñòèõ 262. Ôîàíò — îäèí èç àõåé­ñêèõ âîæäåé. Àêà­ìàíò — ãðå­÷å­ñêèé ãåðîé, ñïî­äâèæ­íèê Äèî­ìåäà.
  • Ñòèõ 263. Íåîïòî­ëåì Ïåëèä — ñûí Àõèë­ëà, âíóê Ïåëåÿ. Ìàõà­îí — âðà÷ â ñòàíå ãðå­êîâ.
  • Ñòèõ 264. …Ýïåé, ñòðî­è­òåëü çàñà­äû — ìàñòåð, âîç­äâèã­øèé äåðå­âÿí­íî­ãî êîíÿ; òî æå îïðå­äå­ëå­íèå Ýïåÿ (Ýïå­î­ñà) èìå­åò­ñÿ ó Ãîìå­ðà («Îäèñ­ñåÿ», VIII, 493).
  • Ñòèõ 275. …èç áèò­âû ïðè­øåë â äîñïå­õàõ Àõèë­ëà… — Êîãäà Àõèëë â îáèäå íà Àãà­ìåì­íî­íà îòêà­çàë­ñÿ ó÷àñò­âî­âàòü â áèò­âå, â åãî äîñïå­õàõ ñðà­æàë­ñÿ Ïàòðîêë; óáèâ åãî, Ãåê­òîð è çàâëà­äåë äîñïå­õà­ìè Àõèë­ëà (ñì. «Èëè­à­äà», XVI—XVII).
  • Ñòèõ 276. …îãîíü íà ñóäà äàíàé­ñêèå áðî­ñèë! — Âî âðå­ìÿ îòñòóï­ëå­íèÿ àõåé­öåâ Ãåê­òî­ðó óäà­ëîñü äîé­òè äî ïîáå­ðå­æüÿ, ãäå ñòî­ÿ­ëè ãðå­÷å­ñêèå êîðàá­ëè, è ïîä­æå÷ü èõ (ñì. «Èëè­à­äà», XV, 592 è ñëåä.).
  • Ñòèõ 312. Ñèãåé­ñêèå âîäû — âîäû Ñèãåé­ñêîé áóõ­òû áëèç Òðîè.
  • Ñòèõ 348. …ê íèì îáðà­òèë­ñÿ ÿ òàê… — Îáðà­ùå­íèå ïîë­êî­âî­ä­öà ñ ðå÷üþ ê âîè­íàì ïåðåä áèò­âîé — èñêîí­íûé ðèì­ñêèé îáû­÷àé.
  • Ñòè­õè 351—352. Âñå îòñþäà óøëè… áîãè… — Ïî âåðî­âà­íè­ÿì äðåâ­íèõ, áîãè-ïîêðî­âè­òå­ëè ïîêèäà­ëè ãîðîä, êîòî­ðûé äîë­æåí áûë ïîïàñòü â ðóêè âðà­ãà.
  • Ñòèõ 456. Àíä­ðî­ìà­õà — æåíà Ãåê­òî­ðà, ìàòü Àñòè­à­íà­ê­ñà.
  • Ñòèõ 470. Ïèðð — Íåîïòî­ëåì, ñûí Àõèë­ëà.
  • Ñòèõ 477. Ñêè­ðîñ­ñêîå âîé­ñêî — âîé­ñêî Ïèð­ðà, ïðè­âåäåí­íîå èì ñî ñâî­åé ðîäè­íû, îñò­ðî­âà Ñêè­ðî­ñà.
  • Ñòè­õè 489—490. …äâå­ðè äåð­æàò â îáú­ÿ­òüÿõ îíè… — Â ðèì­ñêîì äîìå äâå­ðè áûëè ñâÿ­ùåí­íû è íàõî­äè­ëèñü ïîä ïîêðî­âè­òåëü­ñò­âîì áîãà äâå­ðåé — äâó­ëè­êî­ãî ßíó­ñà.
  • Ñòèõ 501. Ãåêó­áà — æåíà Ïðè­à­ìà.
  • Ñòèõ 504. …äâå­ðè, ùèòà­ìè âðà­ãîâ… ãîð­äûå… — Ó ðèì­ëÿí áûë îáû­÷àé âåøàòü âîåí­íóþ äîáû­÷ó íàä ïðè­òî­ëî­êîé äâå­ðè.
  • Ñòèõ 517. …ñòà­òóè âå÷­íûõ áîãîâ îáíè­ìàÿ… — ×åëî­âåê, óêðûâ­øèé­ñÿ ó àëòà­ðÿ è êîñ­íóâ­øèé­ñÿ ðóêîé ñòà­òóè áîãà, ñ÷è­òàë­ñÿ íåïðè­êîñ­íî­âåí­íûì.
  • Ñòèõ 562. Êðå­óñà — æåíà Ýíåÿ, äî÷ü Ïðè­à­ìà è Ãåêó­áû.
  • Ñòèõ 568. Òèí­äà­ðî­âà äî÷ü — Åëå­íà, äî÷ü ñïàð­òàí­ñêî­ãî öàðÿ Òèí­äà­ðà.
  • Ñòèõ 578. …ïðîé­äåò öàðè­öåé â òðè­óì­ôå… — Òîð­æå­ñò­âåí­íûé âúåçä ïîë­êî­âî­ä­öà-ïîáåäè­òå­ëÿ â ðîä­íîé ãîðîä (òðè­óìô) — îáû­÷àé ÷èñòî ðèì­ñêèé.
  • Ñòèõ 612. Âîðîòà Ñêåé­ñêèå — âîðîòà Òðîè, îáðà­ùåí­íûå â ñòî­ðî­íó ëàãå­ðÿ ãðå­êîâ.
  • Ñòèõ 616. Ýãèäà — ïàí­öèðü èç êîçüåé øêó­ðû, àòðè­áóò Çåâ­ñà è Àôè­íû. …ãîëî­âîé Ãîð­ãî­íû ïóãàÿ. — Òðè çìåå­âî­ëî­ñûå äî÷å­ðè Ôîð­êà — Ñôå­íîÿ, Ýâðè­à­ëà è Ìåäó­çà — èìå­þò îáùåå íàèìå­íî­âà­íèå Ãîð­ãî­íû; âçãëÿ­íóâ­øèå íà Ìåäó­çó ïðå­âðà­ùà­þò­ñÿ â êàìåíü. Ãîëî­âà Ìåäó­çû Ãîð­ãî­íû îáû÷­íî èçî­áðà­æà­ëàñü íà ùèòå èëè íà ãðóäè Ïàë­ëà­äû.
  • Ñòè­õè 642—643. Äîâîëü­íî îäíà­æäû ãîðîä âçÿ­òûé óçðåòü… — Àíõèç áûë ñâèäå­òå­ëåì âçÿ­òèÿ Òðîè Ãåð­êó­ëå­ñîì â ïîðó öàð­ñò­âî­âà­íèÿ Ëàî­ìåäîí­òà.
  • Ñòèõ 646. Ìíå ëèøèòü­ñÿ ãðîá­íè­öû íå ñòðàø­íî! — Äëÿ ðèì­ñêî­ãî ÷èòà­òå­ëÿ â ýòîì âîç­ãëà­ñå áûëà âñÿ ñèëà îò÷à­ÿ­íèÿ, òàê êàê ëèøèòü­ñÿ ïîãðå­áå­íèÿ — çíà­÷è­ëî îáðå÷ü äóøó íà âå÷­íûå ñêè­òà­íèÿ.
  • Ñòè­õè 648—649. …ëþäåé ïîâå­ëè­òåëü ìîë­íèåé äóíóë â ìåíÿ… — Þïè­òåð ïîðà­çèë Àíõè­çà ìîë­íèåé çà òî, ÷òî îí ðàñ­ñêà­çàë î ñâî­åì ëþáîâ­íîì ñîþ­çå ñ Âåíå­ðîé, òî åñòü çà ðàç­ãëà­øå­íèå áîæå­ñò­âåí­íîé òàé­íû.
  • Ñòè­õè 692—693. …ãðîì… ðàçäàë­ñÿ ñëå­âà… — äîá­ðîå çíà­ìå­íèå, ïî ðèì­ñêèì âåðî­âà­íè­ÿì.
  • Ñòèõ 762. Ôåíèêñ — ñïî­äâèæ­íèê Àõèë­ëà, ïðåä­âî­äè­òåëü ìèð­ìèäîí­öåâ.
  • Ñòèõ 781. …â çåì­ëþ ïðè­äåøü Ãåñ­ïå­ðèé­ñêóþ… — Åùå îäíî ïðî­òè­âî­ðå­÷èå, îáú­ÿñ­íÿ­å­ìîå íåçà­âåð­øåí­íî­ñòüþ ïîý­ìû: Êðå­óñà òî÷­íî óêà­çû­âà­åò Ýíåþ öåëü åãî ñòðàí­ñò­âèé — Èòà­ëèþ è Òèáð, à â ñëå­äóþ­ùåé êíè­ãå îí äîë­ãî îòûñ­êè­âà­åò ìåñòà, êóäà åìó ïðåä­íà­çíà­÷å­íî ïëûòü.
  • Ñòèõ 782. Òèáð ëèäèé­ñêèé. — Òèáð ó Âåð­ãè­ëèÿ íå ðàç èìå­íó­åò­ñÿ «ýòðóñ­ñêèì», ýòðóñ­êè æå ñ÷è­òà­ëèñü âûõî­ä­öà­ìè èç Ëèäèè. Îòñþäà — ýïè­òåò «ëèäèé­ñêèé».
  • Ñòèõ 801. Ëþöè­ôåð — óòðåí­íÿÿ çâåçäà, áóê­âàëü­íî: «ñâå­òî­íî­ñåö» (ñì. òàê­æå «Áóêî­ëè­êè», VIII, 17).
    • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004323 1364004404 1364004409 1375300003 1375300004 1375300005