Ýíåèäà

Êíèãà II

Âåðãèëèé. Áóêîëèêè. Ãåîðãèêè. Ýíåèäà. Õóäîæåñòâåííàÿ ëèòåðàòóðà, Ìîñêâà, 1979.
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî Ñ. À. Îøåðîâà ïîä ðåä. Ô. À. Ïåòðîâñêîãî.
Êîììåíòàðèé Í. À. Ñòàðîñòèíîé.

 îñíîâó ïåðåâîäà ïîëîæåíî èçäàíèå: P. Vergilii Maronis, Opera… edidit… Albertus Forbiger. Partes I—III, Lipsiae, 1873—1875. Ó÷òåíû òàêæå ñëåäóþùèå èçäàíèÿ: P. Vergilius Maro, Opera omnia, vol. I—III, recensuit O. Ribbeck, Lipsiae, 1859—1868; «Oeuvres de Virgile», texte établi et commenté par Benoist, Paris, 1918; «Vergil’s Gedichte» erklärt von Th. Ladewig, Berlin, zwölfte Auflage, 1902—1907.

Ëàò. òåêñò ïðèâîäèòñÿ ïî èçä.: Virgil. T. I. Eclogues. Georgics. Aeneid I—VI // Loeb Classical Library, 1938 (2-å èñïð. ïåðåèçä. 1916).
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

Ñìîëê­ëè âñå, ñî âíè­ìà­íüåì ê íåìó ëèöîì îáðà­òèâ­øèñü.
Íà÷àë ðîäè­òåëü Ýíåé, ïðè­ïîä­íÿâ­øèñü íà ëîæå âûñî­êîì:
«Áîëü íåñêà­çàí­íóþ âíîâü èñïû­òàòü âåëèøü ìíå, öàðè­öà!
Âèäåë âîî÷èþ ÿ, êàê ìîùü Òðî­ÿí­ñêîé äåð­æà­âû —
Con­ti­cue­re om­nes in­ten­ti­que ora te­ne­bant.
in­de to­ro pa­ter Aeneas sic or­sus ab al­to:
«In­fan­dum, re­gi­na, iubes re­no­va­re do­lo­rem,
Troia­nas ut opes et la­men­ta­bi­le reg­num
5 Öàð­ñòâà, äîñòîé­íî­ãî ñëåç, — ñîêðó­øè­ëî êîâàð­ñòâî äàíàé­öåâ;
Áåä­ñò­âåí­íûõ áèòâ ÿ ó÷àñò­íè­êîì áûë; êòî, î íèõ ïîâåñò­âóÿ,
Áóäü îí äàæå äîëîï, ìèð­ìèäî­íåö èëü âîèí Óëèñ­ñà,
Ìîã áû ñëå­çû ñäåð­æàòü? Ðîñè­ñòàÿ íî÷ü ïîêèäà­åò
Íåáî, è çâåçäû êî ñíó çîâóò, ñêëî­íÿ­ÿñü ê çàêà­òó,
erue­rint Da­nai, quae­que ip­se mi­ser­ri­ma vi­di
et quo­rum pars mag­na fui. quis ta­lia fan­do
Myr­mi­do­num Do­lo­pum­ve aut du­ri mi­les Uli­xi
tem­pe­ret a lac­ri­mis? et iam nox umi­da cae­lo
prae­ci­pi­tat sua­dentque ca­den­tia si­de­ra som­nos.
10 Íî åñëè æàæ­äà ñèëü­íà óçíàòü î íàøèõ íåâçãî­äàõ,
Êðàò­êèé óñëû­øàòü ðàñ­ñêàç î ñòðà­äà­íè­ÿõ Òðîè ïîñëåä­íèõ,
Õîòü è ñòðà­øèò­ñÿ äóøà è áåæèò òîé ïàìÿ­òè ãîðü­êîé,
ß íà÷­íó. Ðàç­áè­òû â âîéíå, îòâåðã­íó­òû ðîêîì,
Ñòà­ëè äàíàé­öåâ âîæäè, êîãäà ñòîëü­êî óæ ëåò ïðî­ëå­òå­ëî,
sed si tan­tus amor ca­sus cog­nos­ce­re nostros
et bre­vi­ter Troiae sup­re­mum audi­re la­bo­rem,
quam­quam ani­mus me­mi­nis­se hor­ret luc­tu­que re­fu­git,
in­ci­piam.
Frac­ti bel­lo fa­tis­que re­pul­si
duc­to­res Da­naum, tot iam la­ben­ti­bus an­nis,
15 Ñòðî­èòü êîíÿ, ïîäî­áüå ãîðû. Èñêóñ­ñò­âîì Ïàë­ëà­äû
Äâè­æè­ìû äèâ­íûì, åãî îáøè­âà­þò ðàñ­ïè­ëåí­íîé åëüþ, —
Ëæè­âàÿ áðî­äèò ìîë­âà — ïî îáå­òó ðàäè âîç­âðà­òà.
Ñàìè æå ïðÿ­÷óò âíóò­ðè ìóæåé, ïî æðå­áüþ èçáðà́ííûõ,
Íàãëó­õî ñòå­íó çàáèâ è â ïîëîé óòðî­áå ãðî­ìà­äû
instar mon­tis equ­um di­vi­na Pal­la­dis ar­te
aedi­fi­cant sec­ta­que in­te­xunt abie­te cos­tas;
vo­tum pro re­di­tu si­mu­lant; ea fa­ma va­ga­tur.
huc de­lec­ta vi­rum sor­ti­ti cor­po­ra fur­tim
inclu­dunt cae­co la­te­ri pe­ni­tus­que ca­ver­nas
20 Òàé­íî çàìêíóâ­øè îòðÿä îòáîð­íûõ áîé­öîâ ñíà­ðÿ­æåí­íûõ.
Îñò­ðîâ ëåæèò Òåíåäî́ñ áëèç Òðîè. Áîãàò, èçîáè­ëåí
Áûë îí è ñëà­âåí, äîêîëü ñòî­ÿ­ëî Ïðè­à­ìî­âî öàð­ñòâî.
Íûíå òàì áóõ­òà îäíà — êîðàá­ëåé ïðè­þò íåíà­äåæ­íûé.
Âðàã, îòïëûâ­øè òóäà, íà ïóñòûí­íîì ñêðûë­ñÿ ïðè­áðå­æüå;
in­gen­tis ute­rum­que ar­ma­to mi­li­te complent.
Est in con­spec­tu Te­ne­dos, no­tis­si­ma fa­ma
in­su­la, di­ves opum, Pria­mi dum reg­na ma­ne­bant,
nunc tan­tum si­nus et sta­tio ma­le fi­da ca­ri­nis:
huc se pro­vec­ti de­ser­to in li­to­re con­dunt.
25 Ìû æå âåðèì: óøëè, êîðàá­ëè óñòðå­ìè­ëè â Ìèêå­íû!
Òîò­÷àñ äîë­ãóþ ñêîðáü ïîçà­áû­ëà òåâ­êðîâ äåð­æà­âà.
Íàñòåæü ñòâî­ðû âîðîò: êàê ñëàä­êî âûé­òè çà ñòå­íû,
Âèäåòü áðî­øåí­íûé ñòàí äîðèé­öåâ è áåðåã ïóñòûí­íûé.
Çäåñü — äîëî­ïîâ îòðÿä, òàì — Àõèëë êðî­âî­æàä­íûé ñòî­ÿ­ëè,
nos abiis­se ra­ti et ven­to pe­tiis­se My­ce­nas.
er­go om­nis lon­go sol­vit se Teuc­ria luc­tu.
pan­dun­tur por­tae; iuvat ire et Do­ri­ca castra
de­ser­tos­que vi­de­re lo­cos li­tus­que re­lic­tum.
hic Do­lo­pum ma­nus, hic sae­vus ten­de­bat Ac­hilles,
30 Çäåñü áûë âðà­æå­ñêèé ôëîò, à òàì äâà âîé­ñêà ñðà­æà­ëèñü.
Ìíî­ãèõ äèâèò ïîãè­áåëü­íûé äàð áåç­áðà÷­íîé Ìèíåð­âå
Ìîù­íîé ãðî­ìà­äîé ñâî­åé; è âîò Òèìåò ïðåä­ëà­ãà­åò —
Ñ óìûñ­ëîì çëûì èëü Òðîè ñóäü­áà óæ òàê ïîðå­øè­ëà —
 ãîðîä çà ñòå­íû ââå­ñòè êîíÿ è â êðå­ïîñòü ïîñòà­âèòü.
clas­si­bus hic lo­cus, hic acie cer­ta­re so­le­bant.
pars stu­pet in­nup­tae do­num exi­tia­le Mi­ner­vae
et mo­lem mi­ran­tur equi; pri­mus­que Thy­moe­tes
du­ci intra mu­ros hor­ta­tur et ar­ce lo­ca­ri,
si­ve do­lo seu iam Troiae sic fa­ta fe­re­bant.
35 Êàïèñ è òå, êòî ñóäèë îñìîò­ðè­òåëü­íåé è ïðî­çîð­ëè­âåé,
 ìîðå íèç­âåðã­íóòü ñêî­ðåé ïîäî­çðè­òåëü­íûé äàð ïðåä­ëà­ãà­þò,
Èëè êîñòåð ðàç­âå­ñòè è ñïà­ëèòü äàíàé­ñêèå êîç­íè,
Èëè îòâåð­ñòüå ïðî­áèòü è òàé­íèê â óòðî­áå ðàç­âåäàòü.
Øàò­êóþ ÷åðíü ðàñ­êî­ëîâ, ñòîëê­íó­ëèñü îáà ñòðåì­ëå­íüÿ…
at Ca­pys, et quo­rum me­lior sen­ten­tia men­ti,
aut pe­la­go Da­naum in­si­dias sus­pec­ta­que do­na
prae­ci­pi­ta­re iubent sub­iec­tis­que ure­re flam­mis,
aut te­reb­ra­re ca­vas ute­ri et tempta­re la­teb­ras.
scin­di­tur in­cer­tum stu­dia in contra­ria vol­gus.
40 Òóò, íåòåð­ïå­íüåì ãîðÿ, íåñåò­ñÿ ñ õîë­ìà êðå­ïîñò­íî­ãî
Ëàî­êî­îíò âïå­ðå­äè òîë­ïû ìíî­ãî­ëþä­íîé ñîãðàæ­äàí,
Èçäà­ëè ãðîì­êî êðè­÷èò: “Íåñ÷àñò­íûå! Âñå âû áåçóì­íû!
Âåðè­òå âû, ÷òî îòïëû­ëè âðà­ãè? ×òî áûòü áåç îáìà­íà
Ìîãóò äàíàé­öåâ äàðû? Âû Óëèñ­ñà íå çíà­å­òå, ÷òî ëè?
Pri­mus ibi an­te om­nis, mag­na co­mi­tan­te ca­ter­va,
Lao­coon ar­dens sum­ma de­cur­rit ab ar­ce
et pro­cul: “o mi­se­ri, quae tan­ta in­sa­nia, ci­ves?
cre­di­tis avec­tos hos­tis? aut ul­la pu­ta­tis
do­na ca­re­re do­lis Da­naum? sic no­tus Uli­xes?
45 Ëèáî àõåé­öû âíóò­ðè çà äîñ­êà­ìè ýòè­ìè ñêðû­ëèñü,
Ëèáî âðà­ãè âîç­âå­ëè ãðî­ìà­äó ýòó, ÷òîá íàøèì
Ñòå­íàì ãðî­çèòü, äîìà íàáëþäàòü è â ãîðîä ïðî­íèê­íóòü.
Òåâ­ê­ðû, íå âåðü­òå êîíþ: îáìàí â íåì íåêèé òàèò­ñÿ!
×åì áû îí íè áûë, ñòðà­øóñü è äàðû ïðè­íî­ñÿ­ùèõ äàíàé­öåâ”.
aut hoc inclu­si lig­no oc­cul­tan­tur Ac­hi­vi,
aut haec in nostros fab­ri­ca­ta est ma­chi­na mu­ros,
inspec­tu­ra do­mos ven­tu­ra­que de­su­per ur­bi,
aut ali­quis la­tet er­ror; equo ne cre­di­te, Teuc­ri.
quid­quid id est, ti­meo Da­naos et do­na fe­ren­tis”.
50 Ìîë­âèë îí òàê è ñ ñèëîé êîïüå òÿæå­ëîå áðî­ñèë
 áîê îãðîì­íûé êîíÿ, â îäå­òîå äåðå­âîì ÷ðå­âî.
Ïèêà âïè­ëàñü, çàäðî­æàâ, è â óòðî­áå êîíÿ ïîòðÿ­ñåí­íîé
Ãóëîì îòäàë­ñÿ óäàð, çàãóäå­ëè ïîëî­ñòè ãëó­õî.
Åñëè á íå âîëÿ áîãîâ è íå ðàçóì íàø îñëåï­ëåí­íûé,
sic fa­tus va­li­dis in­gen­tem vi­ri­bus has­tam
in la­tus in­que fe­ri cur­vam com­pa­gi­bus al­vum
con­tor­sit. ste­tit il­la tre­mens, ute­ro­que re­cus­so
in­so­nue­re ca­vae ge­mi­tum­que de­de­re ca­ver­nae.
et si fa­ta deum, si mens non lae­va fuis­set,
55 Îí óáåäèë áû âçëî­ìàòü òàé­íèê àðãîñ­ñêèé æåëå­çîì, —
Òðîÿ íå ïàëà á äîñåëü è ñòî­ÿ­ëà òâåð­äû­íÿ Ïðè­à­ìà.
Âäðóã ìû âèäèì: ñïå­øàò ïàñ­òó­õè äàð­äàí­ñêèå ñ êðè­êîì,
Ïðÿ­ìî ê öàðþ íåçíà­êîì­öà âåäóò, ñâÿ­çàâ åìó ðóêè,
Õîòü è âûøåë îí ê íèì è ïî ñîá­ñò­âåí­íîé âîëå èì ñäàë­ñÿ.
im­pu­le­rat fer­ro Ar­go­li­cas foe­da­re la­teb­ras,
Troia­que nunc sta­ret, Pria­mi­que arx al­ta ma­ne­res.
Ec­ce ma­nus iuve­nem in­te­rea post ter­ga re­vinctum
pas­to­res mag­no ad re­gem cla­mo­re tra­he­bant
Dar­da­ni­dae, qui se ig­no­tum ve­nien­ti­bus ultro,
60 Òàê ïîä­ñòðî­èë îí âñå, ÷òîáû Òðîþ îòêðûòü äëÿ àõåé­öåâ,
 ìóæå­ñòâî âåðÿ ñâîå, áûë ãîòîâ îí ê îáî­èì èñõî­äàì:
Èëè â îáìàíå óñïåòü, èëü ïîé­òè íà âåð­íóþ ãèáåëü.
Ïëåí­íî­ãî âèäåòü ñêî­ðåé íå òåð­ïèò­ñÿ þíî­øàì Òðîè:
Âñå ïîä­áå­ãà­þò ê íåìó, â íàñìåø­êàõ íàä íèì ñîñòÿ­çà­ÿñü…
hoc ip­sum ut strue­ret Troiam­que ape­ri­ret Ac­hi­vis,
ob­tu­le­rat, fi­dens ani­mi at­que in ut­rum­que pa­ra­tus,
seu ver­sa­re do­los seu cer­tae oc­cum­be­re mor­ti.
un­di­que vi­sen­di stu­dio Troia­na iuven­tus
cir­cum­fu­sa ruit cer­tantque in­lu­de­re cap­to.
65 Íûíå î êîç­íÿõ óñëûøü äàíàé­ñêèõ — è âñå ïðå­ñòóï­ëå­íüÿ
Òû ïîñòèã­íåøü, óçíàâ îá îäíîì!
Ïëåí­íèê ñòî­ÿë íà âèäó ó òîë­ïû, áåç­îðóæ­íûé, ñìó­ùåí­íûé,
Ìåä­ëåí­íî âçãëÿäîì îáâåë îí ôðè­ãèé­öåâ ðÿäû è âîñ­êëèê­íóë:
“Ãîðå! Êàêàÿ çåì­ëÿ òåïåðü èëü ìîðå êàêîå
ac­ci­pe nunc Da­naum in­si­dias et cri­mi­ne ab uno
dis­ce om­nis.
nam­que ut con­spec­tu in me­dio tur­ba­tus, iner­mis,
con­sti­tit at­que ocu­lis Phry­gia ag­mi­na cir­cumspe­xit,
“heu! quae nunc tel­lus”, in­quit, “quae me aequo­ra pos­sunt
70 Ìîãóò äàòü ìíå ïðè­þò? ×òî, æàë­êî­ìó, ìíå îñòà­åò­ñÿ?
Áîëü­øå ìåñòà ìíå íåò ñðåäü äàíàé­öåâ — íî âîò è äàð­äàí­öû,
 ãíå­âå óïîð­íû, ìîåé æåëà­þò êðî­âè è êàç­íè!”
Ñòîí åãî âñåõ íàñ ñìÿã­÷èë è óìå­ðèë âðàæ­äåá­íóþ ÿðîñòü,
Ìû åãî ïðî­ñèì ñêà­çàòü, îò êàêîé ïðî­èñ­õî­äèò îí êðî­âè,
ac­ci­pe­re? aut quid iam mi­se­ro mi­hi de­ni­que res­tat,
cui ne­que apud Da­naos us­quam lo­cus, et su­per ip­si
Dar­da­ni­dae in­fen­si poe­nas cum san­gui­ne pos­cunt?”
quo ge­mi­tu con­ver­si ani­mi, compres­sus et om­nis
im­pe­tus. hor­ta­mur fa­ri, quo san­gui­ne cre­tus,
75
76
×òî íàì ïðè­íåñ. Ïóñòü îí ñêà­æåò: íà ÷òî íàäå­ÿë­ñÿ, ñäàâ­øèñü?
[Îí æå, îòáðî­ñèâ ñòðàõ, î ñåáå íàêî­íåö íàì ïîâåäàë:]
“Öàðü! Âñþ ïðàâ­äó òåáå ÿ îòêðîþ, ÷òî á íè áûëî äàëü­øå,
È îòðè­öàòü íå ñòà­íó, ÷òî ÿ ïî ðîæ­äå­íüþ àðãî­ñåö.
Ýòî ïðåæ­äå âñå­ãî; ïóñòü Ôîð­òó­íà íåñ÷àñò­íûì Ñèíî­íà
quid­ve fe­rat; me­mo­ret, quae sit fi­du­cia cap­to.
il­le haec, de­po­si­ta tan­dem for­mi­di­ne, fa­tur.
“Cuncta equi­dem ti­bi, rex, fue­rit quod­cum­que, fa­te­bor
ve­ra”, in­quit: “ne­que me Ar­go­li­ca de gen­te ne­ga­bo:
hoc pri­mum; nec si mi­se­rum For­tu­na Si­no­nem
80 Ñäå­ëà­ëà — ëæè­âûì åãî è áåñ­÷åñò­íûì êîâàð­íîé íå ñäå­ëàòü!
Âåð­íî, èç ÷üèõ-íèáóäü óñò òû èìÿ ñëû­õàë Ïàëà­ìåäà,
Ñûíà Áåëà: âåäü îí áûë ïîâñþäó ìîë­âîþ ïðî­ñëàâ­ëåí.
Ëîæ­íî åãî îáâè­íèâ ïî íàâå­òàì íàïðàñ­íûì â èçìåíå
Èç-çà òîãî, ÷òî âîé­íó ïîðè­öàë îí, ïåëàñãè áåç­âèí­íî
fin­xit, va­num etiam men­da­cem­que impro­ba fin­get.
fan­do ali­quod si for­te tuas per­ve­nit ad auris
Be­li­dae no­men Pa­la­me­dis et inclu­ta fa­ma
glo­ria, quem fal­sa sub pro­di­tio­ne Pe­las­gi
in­son­tem in­fan­do in­di­cio, quia bel­la ve­ta­bat,
85 Ïðå­äà­ëè ñìåð­òè åãî — à òåïåðü ñêîð­áÿò ïî óìåð­øåì.
Áûë îí ðîä­ñò­âåí­íèê íàì, è ñ íèì ìîé îòåö íåáî­ãà­òûé
Ñ ïåð­âî­ãî ãîäà âîé­íû ìåíÿ â ñðà­æå­íüÿ îòïðà­âèë.
Òâåð­äî ïîêóäà ñòî­ÿë ó âëà­ñòè è â öàð­ñêèõ ñîâå­òàõ
Ñèëó èìåë Ïàëà­ìåä, — è ó íàñ õîòü íåìíî­ãî, íî áûëè
de­mi­se­re ne­ci, nunc cas­sum lu­mi­ne lu­gent:
il­li me co­mi­tem et con­san­gui­ni­ta­te pro­pin­quum
pau­per in ar­ma pa­ter pri­mis huc mi­sit ab an­nis,
dum sta­bat reg­no in­co­lu­mis re­gum­que vi­ge­bat
con­ci­liis, et nos ali­quod no­men­que de­cus­que
90 Ñëà­âà, ïî÷åò… Íî êîãäà êîâàð­íî­ãî çàâèñòü Óëèñ­ñà
Ñî ñâå­òó äðó­ãà ñæè­ëà (òî, î ÷åì ãîâî­ðþ ÿ, èçâåñò­íî),
Æèçíü ÿ ñ òåõ ïîð âëà­÷èë âî ìðà­êå, â ãîðå è ñêîð­áè,
Ãíåâ ïèòàÿ â äóøå çà åãî áåç­âèí­íóþ ãèáåëü.
Íî íå ñìîë­÷àë ÿ, ãðî­çÿ îòî­ìñòèòü, ÷óòü ñëó­÷àé íàé­äåò­ñÿ,
ges­si­mus, in­vi­dia postquam pel­la­cis Uli­xi
(haud ig­no­ta lo­quor) su­pe­ris con­ces­sit ab oris,
adflic­tus vi­tam in te­neb­ris luc­tu­que tra­he­bam
et ca­sum in­son­tis me­cum in­dig­na­bar ami­ci.
nec ta­cui de­mens et me, fors si qua tu­lis­set,
95 Åñëè â Àðãîñ ðîä­íîé ñóæ­äå­íî ìíå âåð­íóòü­ñÿ ñ ïîáåäîé;
Ðå÷üþ áåç­äóì­íîþ òîé ÿ íåíà­âèñòü çëîá­íóþ âûçâàë.
 ýòîì ïðè­÷è­íà âñåõ áåä. Ñ òåõ ïîð Óëèññ òî è äåëî
Íà÷àë ìåíÿ óñòðà­øàòü îáâè­íå­íüÿ­ìè, ñåÿòü ñðåäü âîé­ñêà
Òåì­íûå ñëó­õè: èñêàë îí îðó­æüå, âèíó ñâîþ çíàÿ.
si pat­rios um­quam re­meas­sem vic­tor ad Ar­gos,
pro­mi­si ul­to­rem et ver­bis odia as­pe­ra mo­vi.
hinc mi­hi pri­ma ma­li la­bes, hinc sem­per Uli­xes
cri­mi­ni­bus ter­re­re no­vis, hinc spar­ge­re vo­ces
in vol­gum am­bi­guas et quae­re­re con­sci­us ar­ma.
100 Íå óñïî­êî­èë­ñÿ îí, ïîêóäà ïîìîùü Êàë­õàí­òà…
Íî äëÿ ÷åãî ÿ âîò­ùå âñïî­ìè­íàþ î ïðåæ­íèõ íåâçãî­äàõ?
×òî ÿ ìåä­ëþ? Êîëü âñå ðàâ­íû ïðåä âàìè àõåé­öû, —
Ñëû­øà­ëè âû îáî ìíå äîâîëü­íî! Êàçíü íà÷è­íàé­òå!
Ýòî­ãî æàæ­äåò Óëèññ è ùåä­ðî çàïëà­òÿò Àòðèäû!”
nec re­quie­vit enim, do­nec Cal­chan­te mi­nistro —
sed quid ego haec autem ne­qui­quam ingra­ta re­vol­vo?
quid­ve mo­ror? si om­nis uno or­di­ne ha­be­tis Ac­hi­vos
id­que audi­re sat est, iam­du­dum su­mi­te poe­nas:
hoc It­ha­cus ve­lit et mag­no mer­cen­tur At­ri­dae”.
105 Ìû æå õîòèì îáî âñåì ðàç­óç­íàòü, ðàñ­ñïðî­ñèòü î ïðè­÷è­íàõ,
Íå çàïî­äî­çðèâ çëî­äåéñòâ, ïåëàñãèé­ñêèõ íå çíàÿ óëî­âîê.
Îí ïðî­äîë­æàë ñâîþ ðå÷ü, òðå­ïå­ùà îò ïðè­òâîð­íî­ãî ñòðà­õà:
“×àùå äàíàé­öû ìåæ òåì, èñòîì­ëåí­íûå äîë­ãîé âîé­íîþ,
Ñòà­ëè î áåã­ñòâå ìå÷­òàòü, î òîì, ÷òîáû Òðîþ ïîêè­íóòü, —
Tum ve­ro ar­de­mus sci­ta­ri et quae­re­re cau­sas,
ig­na­ri sce­le­rum tan­to­rum ar­tis­que Pe­las­gae.
pro­se­qui­tur pa­vi­tans et fic­to pec­to­re fa­tur:
“Sae­pe fu­gam Da­nai Troia cu­pie­re re­lic­ta
mo­li­ri et lon­go fes­si dis­ce­de­re bel­lo:
110 Î, õîòü áû ñäå­ëà­ëè òàê! Íî ÷àñòî ñâè­ðå­ïûå áóðè
Èì íå äàâà­ëè îòïëûòü, è Àâñòð óñòðà­øàë óõî­äÿ­ùèõ.
Áîëü­øå âñå­ãî áóøå­âà­ëà ãðî­çà â øèðî­êîì ýôè­ðå
Ïîñëå òîãî, êàê âîç­äâèã­ëè êîíÿ èç áðå­âåí êëå­íî­âûõ.
Ìû, íå çíàÿ, êàê áûòü, Ýâðè­ïè­ëà òîãäà ïîñû­ëà­åì
fe­cis­sentque uti­nam! sae­pe il­los as­pe­ra pon­ti
in­terclu­sit hiems et ter­ruit Aus­ter eun­tis;
prae­ci­pue, cum iam hic tra­bi­bus con­tex­tus acer­nis
sta­ret equ­us, to­to so­nue­runt aet­he­re nim­bi.
sus­pen­si Eury­py­lum sci­tan­tem ora­cu­la Phoe­bi
115 Ôåáà îðà­êóë ñïðî­ñèòü, — íî ïå÷àëü­íûé îòâåò îí ïðè­íî­ñèò:
«Êðî­âüþ âåò­ðû ñìè­ðèòü, çàêëàâ íåâèí­íóþ äåâó,
Âàì, äàíàé­öû, ïðè­øëîñü, êîãäà ïëû­ëè âû ê áåðå­ãó Òðîè, —
Êðî­âüþ äîëæ­íû âû ñíèñ­êàòü âîç­âðàò è â æåðò­âó áåñ­ñìåðò­íûì
Äóøó àðãîñ­öà ïðè­íåñòü». È åäâà ìû îòâåò óñëû­õà­ëè,
mit­ti­mus, is­que ady­tis haec tris­tia dic­ta re­por­tat:
«san­gui­ne pla­cas­tis ven­tos et vir­gi­ne cae­sa,
cum pri­mum Ilia­cas, Da­nai, ve­nis­tis ad oras:
san­gui­ne quae­ren­di re­di­tus ani­ma­que li­tan­dum
Ar­go­li­ca». vol­gi quae vox ut ve­nit ad auris,
120 Òðå­ïåò õîëîä­íûé ïðî­øåë ïî êîñòÿì è çàìåð­ëî ñåðä­öå:
Êòî ñóäü­áîé îáðå­÷åí, êîãî Àïîë­ëîí èçáè­ðà­åò?
Òóò íà ãëà­çàõ ñìÿ­òåí­íîé òîë­ïû èòà­êè­åö Êàë­õàí­òà
Íà ñåðåäè­íó ïîâëåê, ãðîì­êî­ãëàñ­íî òðå­áóÿ, ÷òîáû
Âîëþ áîãîâ îí îòêðûë. Õèò­ðå­öà çëî­äå­ÿ­íüå è ïðåæ­äå
obsti­pue­re ani­mi, ge­li­dus­que per ima cu­cur­rit
os­sa tre­mor, cui fa­ta pa­rent, quem pos­cat Apol­lo.
hic It­ha­cus va­tem mag­no Cal­chan­ta tu­mul­tu
prot­ra­hit in me­dios; quae sint ea nu­mi­na di­vum,
fla­gi­tat. et mi­hi iam mul­ti cru­de­le ca­ne­bant
125 Ìíå ïðåä­ðå­êà­ëè íå ðàç, ãðÿäó­ùåå âòàéíå ïðî­âèäÿ.
Äâà­æäû ïÿòü äíåé ïðî­ðè­öà­òåëü ìîë­÷àë è ñêðû­âàë­ñÿ, ÷òîá æåðò­âó
Íå íàçû­âàòü è íà ñìåðòü íèêî­ãî íå îáðå÷ü ïðåä­ñêà­çà­íüåì, —
Ïîñëå ìîë­÷à­íüå ïðå­ðâàë, ïîíóæ­äàå­ìûé êðè­êîì Óëèñ­ñà,
Ïî óãî­âî­ðó ìåæ íèõ ìåíÿ íà çàêëà­íüå íàçíà­÷èë.
ar­ti­fi­cis sce­lus et ta­ci­ti ven­tu­ra vi­de­bant.
bis qui­nos si­let il­le dies tec­tus­que re­cu­sat
pro­de­re vo­ce sua quem­quam aut op­po­ne­re mor­ti.
vix tan­dem, mag­nis It­ha­ci cla­mo­ri­bus ac­tus,
com­po­si­to rum­pit vo­cem et me des­ti­nat arae.
130 Òóò óæ íèêòî íå ðîï­òàë: âåäü ñìåðòü, êîòî­ðîé áîÿë­ñÿ
Êàæ­äûé, òåïåðü îäíî­ãî, åìó íà ãîðå, ïîñòèã­ëà.
Áëè­çèë­ñÿ äåíü ðîêî­âîé. Ãîòî­âè­ëè âñå äëÿ îáðÿäà:
Ñîëü ñ ìóêîé ïîïî­ëàì, âêðóã âèñ­êîâ ìíå òóãèå ïîâÿç­êè.
Âûðâàë­ñÿ ÿ, ïðè­çíàþ́ñü, îêî­âû ïîðâàë è îò ñìåð­òè
ad­sen­se­re om­nes et, quae si­bi quis­que ti­me­bat,
uni­us in mi­se­ri exi­tium con­ver­sa tu­le­re.
Iam­que dies in­fan­da ade­rat, mi­hi sac­ra pa­ra­ri
et sal­sae fru­ges et cir­cum tem­po­ra vit­tae.
eri­pui, fa­teor, le­to me et vin­cu­la ru­pi
135 Íî÷üþ â ãóñòûõ òðîñò­íè­êàõ ó áîëîò­íî­ãî îçå­ðà ñêðûë­ñÿ,
Æäàë, ÷òîá óøëè, ïîä­íÿâ ïàðó­ñà, — åñëè òîëü­êî ïîä­íè­ìóò!
Áîëü­øå íàäåæ­äû ìíå íåò íè äðåâ­íþþ ðîäè­íó ñíî­âà,
Íè äâî­èõ ñûíî­âåé, íè îòöà æåëàí­íî­ãî âèäåòü.
Ìîæåò áûòü, òðå­áóÿ ñ íèõ çà áåã­ñòâî íàøå ðàñ­ïëà­òû,
li­mo­so­que la­cu per noc­tem obscu­rus in ul­va
de­li­tui, dum ve­la da­rent, si for­te de­dis­sent.
nec mi­hi iam pat­riam an­ti­quam spes ul­la vi­den­di
nec dul­cis na­tos exop­ta­tum­que pa­ren­tem;
quos il­li fors et poe­nas ob nostra re­pos­cent
140 Ñìåð­òüþ íåñ÷àñò­íûõ ìîþ âèíó ïîêà­ðà­þò àõåé­öû…
Èìå­íåì âûø­íèõ áîãîâ, êîòî­ðûì âåäî­ìà ïðàâ­äà,
Èìå­íåì âåð­íî­ñòè — êîëü îñòà­åò­ñÿ åùå ñðå­äè ñìåðò­íûõ
Íåîñêâåð­íåí­íîé îíà, — ìîëþ: íàä íàøè­ìè ñæàëü­ñÿ
Áåäà­ìè! Ñæàëü­ñÿ íàä òåì, êòî ñòîëü­êî âûíåñ áåç­âèí­íî!”
ef­fu­gia et cul­pam hanc mi­se­ro­rum mor­te pia­bunt.
quod te per su­pe­ros et con­scia nu­mi­na ve­ri,
per si qua est quae res­tat ad­huc mor­ta­li­bus us­quam
in­te­me­ra­ta fi­des, oro, mi­se­re­re la­bo­rum
tan­to­rum, mi­se­re­re ani­mi non dig­na fe­ren­tis”.
145 Æèçíü ìû äàðó­åì åìó, õèò­ðå­öà ñëå­çàì ñîñòðà­äàÿ.
Ïåð­âûì Ïðè­àì ïðè­êà­çàë îò òåñ­íûõ ïóò åìó ðóêè
Îñâî­áî­äèòü è ê íåìó îáðà­òèë­ñÿ ñ ïðè­âåò­ëè­âîé ðå÷üþ:
“Êòî áû òû íè áûë, òåïåðü çàáóäü ïîêè­íó­òûõ ãðå­êîâ.
Íàøèì òû áóäåøü. Íî ìíå îòâåòü íà âîïðîñ ìîé ïðàâ­äè­âî:
His lac­ri­mis vi­tam da­mus et mi­se­res­ci­mus ultro.
ip­se vi­ro pri­mus ma­ni­cas at­que ar­ta le­va­ri
vincla iubet Pria­mus dic­tis­que ita fa­tur ami­cis:
“Quis­quis es, amis­sos hinc iam ob­li­vis­ce­re Graios;
nos­ter eris, mi­hi­que haec edis­se­re ve­ra ro­gan­ti:
150 Ýòîò ÷óäî­âèù­íûé êîíü äëÿ ÷åãî âîç­âåäåí? Êåì ïîñòðî­åí?
×òî ñòðå­ìè­ëèñü ñîçäàòü, — îðó­äüå âîé­íû èëü ñâÿ­òû­íþ?”
Òàê îí ñêà­çàë. À Ñèíîí, â ïåëàñãèé­ñêèõ óëîâ­êàõ èñêóñ­íûé,
Íà÷àë, ê íåáó âîçäåâ îò îêîâ ñâî­áîä­íûå ðóêè:
Âå÷­íûõ îãíåé áîæå­ñòâà íåðó­øè­ìûå, âàìè êëÿ­íóñü ÿ,
quo mo­lem hanc im­ma­nis equi sta­tue­re? quis auc­tor?
quid­ve pe­tunt? quae re­li­gio? aut quae ma­chi­na bel­li?”
di­xe­rat. il­le, do­lis instruc­tus et ar­te Pe­las­ga,
sus­tu­lit exu­tas vinclis ad si­de­ra pal­mas:
“vos, aeter­ni ig­nes, et non vio­la­bi­le vestrum
155 Âàìè, ìå÷ è àëòàðü íå÷å­ñòè­âûé, êîòî­ðûõ èçáåã ÿ,
Âàìè, ïîâÿç­êè áîãîâ, ÷òî íîñèë ÿ, èäÿ íà çàêëà­íüå!
Íåò ìíå ãðå­õà ðàçî­ðâàòü ñâÿ­ùåí­íûå óçû äàíàé­öåâ,
Íåò ãðå­õà íåíà­âèäåòü ìóæåé è ñêà­çàòü áåç óòàé­êè
Âñå, ÷òî ñêðû­âà­þò îíè. ß íå ñâÿ­çàí çàêî­íîì îò÷èç­íû!
tes­tor nu­men”, ait, “vos arae en­ses­que ne­fan­di,
quos fu­gi, vit­tae­que deum, quas hos­tia ges­si:
fas mi­hi Graio­rum sac­ra­ta re­sol­ve­re iura,
fas odis­se vi­ros at­que om­nia fer­re sub auras,
si qua te­gunt; te­neor pat­riae nec le­gi­bus ul­lis.
160 Òû ëèøü îáå­òàì ñâî­èì õðà­íè, ñîõðà­íåí­íàÿ Òðîÿ,
Âåð­íîñòü, êîëü ùåä­ðî òåáå îòïëà­÷ó è ïðàâ­äó îòêðîþ!
Âåðû â ïîáåä­íûé èñõîä è íàäåæä çàëî­ãîì äëÿ ãðå­êîâ
Ïîìîùü Ïàë­ëà­äû áûëà âñå­ãäà. Êîãäà æ íå÷å­ñòè­âûé
Ñûí Òèäåÿ è ñ íèì Óëèññ — çëî­äåéñòâ èçìûñ­ëè­òåëü —
tu mo­do pro­mis­sis ma­neas ser­va­ta­que ser­ves,
Troia, fi­dem, si ve­ra fe­ram, si mag­na re­pen­dam.
Om­nis spes Da­naum et coep­ti fi­du­cia bel­li
Pal­la­dis auxi­liis sem­per ste­tit. im­pius ex quo
Ty­di­des sed enim sce­le­rum­que in­ven­tor Uli­xes,
165 Â õðàì ñâÿ­ùåí­íûé âîøëè, ðîêî­âîé îòòóäà Ïàë­ëà­äèé
Ñèëîé èñòîðã­ëè, óáèâ ñòî­ðî­æåé âûñî­êîé òâåð­äû­íè,
Îáðàç ñâÿ­ùåí­íûé ñõâà­òèâ, äåðç­íî­âåí­íî ñìå­ëè êîñ­íóòü­ñÿ
Êðî­âüþ çàëè­òîé ðóêîé äåâè­÷üèõ ïîâÿ­çîê áîãè­íè, —
Òîò­÷àñ íà óáûëü ïîøëà, ïîêèäàÿ äàíàé­öåâ, íàäåæ­äà,
fa­ta­le adgres­si sac­ra­to avel­le­re templo
Pal­la­dium, cae­sis sum­mae cus­to­di­bus ar­cis,
cor­ri­pue­re sac­ram ef­fi­giem ma­ni­bus­que cruen­tis
vir­gi­neas ausi di­vae con­tin­ge­re vit­tas:
ex il­lo flue­re ac ret­ro sub­lap­sa re­fer­ri
170 Ñèëû ñëî­ìè­ëèñü ó íèõ, è áîãè­íÿ èì ñòà­ëà âðàæ­äåá­íà.
Ãíåâ ñâîé Òðè­òî­íèÿ èì ÿâè­ëà â çíà­ìå­íüÿõ ÿñíûõ:
 ëàãåðü åäâà áûë îáðàç âíå­ñåí — â î÷àõ çàñâåð­êà­ëî
ßðêîå ïëà­ìÿ, è ïîò ïðî­ñòó­ïèë íà òåëå ñîëå­íûé;
È, êàê áûëà, ñî ùèòîì è êîïüåì êîëåá­ëå­ìûì, äåâà —
spes Da­naum, frac­tae vi­res, aver­sa deae mens.
nec du­biis ea sig­na de­dit Tri­to­nia monstris.
vix po­si­tum castris si­mu­lac­rum, ar­se­re co­rus­cae
lu­mi­ni­bus flam­mae ar­rec­tis sal­sus­que per ar­tus
su­dor iit, ter­que ip­sa so­lo (mi­ra­bi­le dic­tu)
175 Ñòðàø­íî îá ýòîì ñêà­çàòü — íà ìåñòå ïîä­ïðûã­íó­ëà òðè­æäû.
Òóò âîç­âå­ùà­åò Êàë­õàíò, ÷òî äîëæ­íû íåìåä­ëÿ äàíàé­öû
Ìîðåì áåæàòü, ÷òî Ïåð­ãàì íå ðàç­ðó­øàò àðãîñ­ñêèå êîïüÿ,
Åñëè â Àðãî­ñå âíîâü íå èñïðî­ñÿò ïðè­ìåò, âîç­âðà­òèâ­øè
Áëà­ãî­âî­ëå­íüå áîãîâ, ÷òî âåç­ëè íà ñóäàõ îíè ïðåæ­äå.
emi­cuit par­mam­que fe­rens has­tam­que tre­men­tem.
ex­templo temptan­da fu­ga ca­nit aequo­ra Cal­chas,
nec pos­se Ar­go­li­cis exscin­di Per­ga­ma te­lis,
omi­na ni re­pe­tant Ar­gis nu­men­que re­du­cant,
quod pe­la­go et cur­vis se­cum ave­xe­re ca­ri­nis.
180 Íûíå ñòðå­ìÿò­ñÿ îíè ïî âåò­ðó â ðîä­íûå Ìèêå­íû,
Ñ òåì ÷òîáû ìèëîñòü áîãîâ âåð­íóòü è âíå­çàï­íî ÿâèòü­ñÿ,
Ìîðå èçìå­ðèâ îïÿòü. Òàê Êàë­õàíò òîë­êó­åò ïðè­ìå­òû.
Îáðàç æå ýòîò îíè ïî åãî íàó­ùå­íüþ âîç­äâèã­ëè,
×òîáû òÿãîñò­íûé ãðåõ èñêó­ïèòü îñêîðá­ëå­íüÿ ñâÿ­òû­íè.
et nunc quod pat­rias ven­to pe­tie­re My­ce­nas,
ar­ma deos­que pa­rant co­mi­tes, pe­la­go­que re­men­so
impro­vi­si ade­runt. ita di­ge­rit omi­na Cal­chas.
hanc pro Pal­la­dio mo­ni­ti, pro nu­mi­ne lae­so
ef­fi­giem sta­tue­re, ne­fas quae tris­te pia­ret.
185 Ñäå­ëàòü îãðîì­íûì êîíÿ, è äóáîì îäåòü, è äî íåáà
Ýòó ãðî­ìà­äó ïîä­íÿòü ïîâå­ëåë Êàë­õàíò, ÷òîá íå ìîã îí
×åðåç âîðîòà ïðîé­òè è, â ãîðî­äå ñòàâ çà ñòå­íà­ìè,
Âàø íàðîä îõðà­íÿòü èñêîí­íîé ñèëîé ñâÿ­ùåí­íîé.
Èáî, êîëü âàøà ðóêà îñêîð­áèò ïðè­íî­øå­íüå Ìèíåð­âå,
hanc ta­men im­men­sam Cal­chas at­tol­le­re mo­lem
ro­bo­ri­bus tex­tis cae­lo­que edu­ce­re ius­sit,
ne re­ci­pi por­tis aut du­ci in moe­nia pos­set,
neu po­pu­lum an­ti­qua sub re­li­gio­ne tue­ri.
nam si vestra ma­nus vio­las­set do­na Mi­ner­vae,
190 Ñòðàø­íàÿ ãèáåëü òîãäà (ïóñòü ïðåæ­äå ïîøëþò åå áîãè
Âàøèì âðà­ãàì) ôðè­ãèé­öàì ãðî­çèò è Ïðè­à­ìî­âó öàð­ñòâó,
Åñëè æå â ãîðîä åãî âû ñâî­è­ìè ðóêà­ìè ââåäå­òå, —
Àçèÿ ãðîç­íîé âîé­íîé ïîé­äåò íà Ïåëî­ïî­âû ñòå­íû,
Âàì ïðåä­ðå­÷åí­íûé óäåë äîñòà­íåò­ñÿ íàøèì ïîòîì­êàì”.
tum mag­num exi­tium (quod di pri­us omen in ip­sum
con­ver­tant!) Pria­mi im­pe­rio Phry­gi­bus­que fu­tu­rum;
sin ma­ni­bus vestris vestram as­cen­dis­set in ur­bem,
ultro Asiam mag­no Pe­lo­pea ad moe­nia bel­lo
ven­tu­ram, et nostros ea fa­ta ma­ne­re ne­po­tes”.
195 Ëæè­âû­ìè êëÿò­âà­ìè íàñ óáåäèë Ñèíîí âåðî­ëîì­íûé:
Âåðèì åãî ëèöå­ìåð­íûì ñëå­çàì, â çàïàä­íþ ïîïà­äà­þò
Òå, êîãî íè Òèäèä, íè Àõèëë, íè ìíî­ãèå ñîò­íè
Âðà­æüèõ ñóäîâ, íè äåñÿòü ëåò âîé­íû íå ñëî­ìè­ëè.
Íîâîå çíà­ìå­íüå òóò — ñòðàø­íåé è óæàñ­íåå ïðåæ­íèõ —
Ta­li­bus in­si­diis pe­riu­ri­que ar­te Si­no­nis
cre­di­ta res, cap­ti­que do­lis lac­ri­mis­que coac­tis,
quos ne­que Ty­di­des nec La­ri­sae­us Ac­hilles,
non an­ni do­mue­re de­cem, non mil­le ca­ri­nae.
Hic aliud mai­us mi­se­ris mul­to­que tre­men­dum
200 Íàøèì ÿâè­ëîñü î÷àì è ñåðä­öà ñëå­ïûå ñìó­òè­ëî:
Ëàî­êî­îíò, ÷òî Íåï­òó­íà æðå­öîì áûë ïî æðå­áèþ èçáðàí,
Ïðåä àëòà­ðåì ïðè­íî­ñèë áûêà òîð­æå­ñò­âåí­íî â æåðò­âó.
Âäðóã ïî ãëà­äè ìîð­ñêîé, èçãè­áàÿ êîëü­öà­ìè òåëî,
Äâå îãðîì­íûõ çìåè (è ðàñ­ñêà­çû­âàòü ñòðàø­íî îá ýòîì)
obi­ci­tur ma­gis at­que impro­vi­da pec­to­ra tur­bat.
Lao­coon, duc­tus Nep­tu­no sor­te sa­cer­dos,
sol­lem­nis tau­rum in­gen­tem mac­ta­bat ad aras.
ec­ce autem ge­mi­ni a Te­ne­do tran­quil­la per al­ta
(hor­res­co re­fe­rens) im­men­sis or­bi­bus an­gues
205 Ê íàì ñ Òåíåäî­ñà ïëû­âóò è ñòðå­ìÿò­ñÿ ê áåðå­ãó âìå­ñòå:
Òåëà âåðõ­íÿÿ ÷àñòü ïîä­íÿ­ëàñü íàä çûáÿ­ìè, êðî­âà­âûé
Ãðå­áåíü òîð­÷èò èç âîäû, à õâîñò îãðîì­íûé âëà­÷èò­ñÿ,
Âëà­ãó âçðû­âàÿ è âåñü èçâè­âà­ÿñü âîë­íè­ñòûì äâè­æå­íüåì.
Ñòîíåò ñîëå­íûé ïðî­ñòîð; âîò íà áåðåã âûïîëç­ëè çìåè,
in­cum­bunt pe­la­go pa­ri­ter­que ad li­to­ra ten­dunt:
pec­to­ra quo­rum in­ter fluc­tus ar­rec­ta iubae­que
san­gui­neae su­pe­rant un­das; pars ce­te­ra pon­tum
po­ne le­git si­nuat­que im­men­sa vo­lu­mi­ne ter­ga.
fit so­ni­tus spu­man­te sa­lo; iam­que ar­va te­ne­bant
210 Êðî­âüþ ïîë­íû è îãíåì ãëà­çà ãîðÿ­ùèå ãàäîâ,
Ëèæåò äðî­æà­ùèé ÿçûê ñâè­ñòÿ­ùèå ñòðàø­íûå ïàñòè.
Ìû, áåç êðî­âèí­êè â ëèöå, ðàç­áå­æà­ëèñü. Çìåè æå ïðÿ­ìî
Ê Ëàî­êî­îí­òó ïîë­çóò è äâî­èõ ñûíî­âåé åãî, ïðåæ­äå
 ñòðàø­íûõ îáú­ÿ­òüÿõ ñäà­âèâ, îïëå­òà­þò òîí­êèå ÷ëå­íû,
ar­den­tis­que ocu­los suf­fec­ti san­gui­ne et ig­ni
si­bi­la lam­be­bant lin­guis vib­ran­ti­bus ora.
dif­fu­gi­mus vi­su ex­san­gues. il­li ag­mi­ne cer­to
Lao­coon­ta pe­tunt; et pri­mum par­va duo­rum
cor­po­ra na­to­rum ser­pens ample­xus uter­que
215 Áåä­íóþ ïëîòü òåð­çà­þò, ÿçâÿò, ðàç­ðû­âà­þò çóáà­ìè;
Ê íèì îòåö íà ïîìîùü ñïå­øèò, êîïüåì ïîòðÿ­ñàÿ, —
Ãàäû õâà­òà­þò åãî è îãðîì­íû­ìè êîëü­öà­ìè âÿæóò,
Äâà­æäû âêðóã òåëà åìó è äâà­æäû âêðóã ãîð­ëà îáâèâ­øèñü
È íàä åãî ãîëî­âîé âîç­âû­øà­ÿñü ÷åøóé­÷à­òîé øååé.
impli­cat et mi­se­ros mor­su de­pas­ci­tur ar­tus;
post ip­sum, auxi­lio sub­eun­tem ac te­la fe­ren­tem,
cor­ri­piunt spi­ris­que li­gant in­gen­ti­bus: et iam
bis me­dium ample­xi, bis col­lo squa­mea cir­cum
ter­ga da­ti, su­pe­rant ca­pi­te et cer­vi­ci­bus al­tis.
220 Òùèò­ñÿ îí ðàçî­ðâàòü óçëû æèâûå ðóêà­ìè,
ßä è ÷åð­íàÿ êðîâü ïîâÿç­êè æðå­öà çàëè­âà­åò,
Âîïëü, ïîâåð­ãàþ­ùèé â äðîæü, äî çâåçä ïîäú­åì­ëåò íåñ÷àñò­íûé, —
Òàê æå ðåâåò è íåâåð­íûé òîïîð èç çàãðèâ­êà ñòðå­ìèò­ñÿ
Âûòðÿ­ñòè ðàíå­íûé áûê, óáå­ãàÿ îò ìåñòà çàêëà­íüÿ.
il­le si­mul ma­ni­bus ten­dit di­vel­le­re no­dos,
per­fu­sus sa­nie vit­tas at­ro­que ve­ne­no,
cla­mo­res si­mul hor­ren­dos ad si­de­ra tol­lit,
qua­lis mu­gi­tus, fu­git cum sau­cius aram
tau­rus et in­cer­tam ex­cus­sit cer­vi­ce se­cu­rim.
225 Îáà äðà­êî­íà ìåæ òåì óñêîëü­çà­þò ê âûñî­êî­ìó õðà­ìó,
Áûñò­ðî ïîë­çóò íàïðÿ­ìèê ê òâåð­äûíå Òðè­òî­íèè ãðîç­íîé,
×òîáû ïîä êðóã­ëûì ùèòîì ó íîã áîãè­íè óêðûòü­ñÿ.
Íîâûé óæàñ îáú­ÿë ïîòðÿ­ñåí­íûå äóøè òðî­ÿí­öåâ:
Âñå ãîâî­ðÿò, ÷òî íå çðÿ çàïëà­òèë çà ñâîå çëî­äå­ÿ­íüå
at ge­mi­ni lap­su de­lub­ra ad sum­ma dra­co­nes
ef­fu­giunt sae­vae­que pe­tunt Tri­to­ni­dis ar­cem,
sub pe­di­bus­que deae cli­pei­que sub or­be te­gun­tur.
Tum ve­ro tre­me­fac­ta no­vus per pec­to­ra cunctis
in­si­nuat pa­vor, et sce­lus ex­pen­dis­se me­ren­tem
230 Ëàî­êî­îíò, êîòî­ðûé ïîñìåë êîïüåì íå÷å­ñòè­âûì
Òåëî êîíÿ ïîðà­çèòü, çàïî­âåä­íûé äóá îñêâåð­íÿÿ.
Ëþäè êðè­÷àò, ÷òî â ãîðîä ââå­ñòè íóæ­íî îáðàç ñâÿ­ùåí­íûé,
Íóæ­íî áîãè­íþ ìîëèòü.
Áðåøü ïðî­áè­âà­åì â ñòåíå, øèðî­êèé ïðî­õîä îòêðû­âà­åì.
Lao­coon­ta fe­runt, sac­rum qui cus­pi­de ro­bur
lae­se­rit et ter­go sce­le­ra­tam in­tor­se­rit has­tam.
du­cen­dum ad se­des si­mu­lac­rum oran­da­que di­vae
nu­mi­na concla­mant.
di­vi­di­mus mu­ros et moe­nia pan­di­mus ur­bis.
235 Âñå çà äåëî âçÿ­ëèñü: êàò­êè ïîä­âî­äÿò ãðî­ìà­äå
Ïîä íîãè, øåþ âîêðóã îáâè­âà­þò ïåíü­êî­âûì êàíà­òîì,
Òÿíóò. Êîíü ðîêî­âîé òÿæå­ëî ïîäâè­ãà­åò­ñÿ ê ñòå­íàì,
Âðà­æüèì îðó­æüåì ÷ðå­âàò. Âîêðóã íåâèí­íûå äåâû,
Ìàëü­÷è­êè ãèì­íû ïîþò è ëèêó­þò, êîñ­íóâ­øèñü âåðåâ­êè.
ac­cin­gunt om­nes ope­ri pe­di­bus­que ro­ta­rum
sub­iciunt lap­sus et stup­pea vin­cu­la col­lo
in­ten­dunt. scan­dit fa­ta­lis ma­chi­na mu­ros,
fe­ta ar­mis. pue­ri cir­cum in­nup­tae­que puel­lae
sac­ra ca­nunt fu­nem­que ma­nu con­tin­ge­re gau­dent;
240 Âñå ïðè­áëè­æà­åò­ñÿ êîíü, âñòó­ïà­åò â ãîðîä ñ óãðî­çîé…
Î Èëè­îí, îáè­òåëü áîãîâ, äàð­äàí­öåâ îò÷èç­íà!
Ñòå­íû, ÷òî ñëà­âó â áîþ îáðå­ëè! Çà ïîðîã çàäå­âàÿ,
Òðè­æäû âñòà­âàë îí, è òðè­æäû âíóò­ðè çâå­íå­ëî îðó­æüå;
Ìû æå ñòî­èì íà ñâî­åì, â îñëåï­ëå­íüå ðàçóì óòðà­òèâ,
il­la su­bit me­diae­que mi­nans in­la­bi­tur ur­bi.
o pat­ria, o di­vum do­mus Ili­um et inclu­ta bel­lo
moe­nia Dar­da­ni­dum! qua­ter ip­so in li­mi­ne por­tae
sub­sti­tit, at­que ute­ro so­ni­tum qua­ter ar­ma de­de­re:
insta­mus ta­men im­me­mo­res cae­ci­que fu­ro­re
245 Ñòà­âèì, íà ãî́ðå ñåáå, ãðî­ìà­äó â òâåð­äûíå ñâÿ­ùåí­íîé.
Íàì ïðåä­ðå­êàÿ ñóäü­áó, óñòà îòâåðç­ëà Êàñ­ñàíäðà, —
Òåâ­ê­ðû íå âåðè­ëè åé, ïî âåëå­íüþ áîãà, è ðàíü­øå.
Õðà­ìû áîãîâ â ýòîò äåíü, ÷òî äëÿ íàñ, íåñ÷àñò­íûõ, ïîñëåä­íèì
Áûë, — ñëîâ­íî â ïðàçä­íèê, ëèñò­âîé çåëå­íîé ìû óêðà­øà­åì.
et monstrum in­fe­lix sac­ra­ta sis­ti­mus ar­ce.
tunc etiam fa­tis ape­rit Cas­sandra fu­tu­ris
ora, dei ius­su non um­quam cre­di­ta Teuc­ris.
nos de­lub­ra deum mi­se­ri, qui­bus ul­ti­mus es­set
il­le dies, fes­ta ve­la­mus fron­de per ur­bem.
250 Ñîëí­öå ìåæ òåì ñîâåð­øè­ëî ñâîé ïóòü, è íî÷ü îïó­ñòè­ëàñü,
Ìðà­êîì îêó­òàâ ãóñòûì íåáî­ñâîä, è çåì­ëþ, è ìîðå,
Êîç­íè äàíàé­öåâ ñîêðûâ. Ðàç­áðå­ëèñü ïî ãîðî­äó òåâ­ê­ðû,
Ñìîëê­ëè âñå, è ñîí îáú­ÿë óñòà­ëûå ÷ëå­íû.
Òîþ ïîðîé àðãè­âÿí ñóäà, ïîñòðî­ÿñü ôàëàí­ãîé,
Ver­ti­tur in­te­rea cae­lum et ruit Ocea­no nox,
in­vol­vens umbra mag­na ter­ram­que po­lum­que
Myr­mi­do­num­que do­los; fu­si per moe­nia Teuc­ri
con­ti­cue­re, so­por fes­sos complec­ti­tur ar­tus.
et iam Ar­gi­va pha­lanx instruc­tis na­vi­bus ibat
255 Îò Òåíåäî­ñà â òèøè, ïîä çàùè­òîé ëóíû ìîë­÷à­ëè­âîé,
Ê áåðå­ãó âíîâü çíà­êî­ìî­ìó øëè. È ëèøü òîëü­êî âçìåò­íó­ëîñü
Ïëà­ìÿ íà öàð­ñêîé êîð­ìå, — Ñèíîí, õðà­íè­ìûé âðàæ­äåá­íîé
Âîëåé áîãîâ, ñîñ­íî­âûé çàòâîð òàé­êîì îòêðû­âà­åò
Ñêðû­òûì â óòðî­áå áîé­öàì. È êîíü âûïóñ­êà­åò íàðó­æó
a Te­ne­do, ta­ci­tae per ami­ca si­len­tia lu­nae
li­to­ra no­ta pe­tens, flam­mas cum re­gia pup­pis
ex­tu­le­rat, fa­tis­que deum de­fen­sus ini­quis
inclu­sos ute­ro Da­naos et pi­nea fur­tim
la­xat cla­ustra Si­non. il­los pa­te­fac­tus ad auras
260 Çàïåð­òûõ ãðå­êîâ: íà ñâåò èç äóáî­âîé âûõî­äÿò ïåùå­ðû
Ðàäîñò­íî õðàá­ðûé Ôåñ­ñàíäð, è Ñôå­íåë ñ Óëèñ­ñîì ñâè­ðå­ïûì;
Âíèç, ïî êàíà­òó ñêîëüç­íóâ, ñïó­ñòè­ëèñü Ôîàíò ñ Àêà­ìàí­òîì,
Íåîïòî­ëåì Ïåëèä, Ìàõà­îí-âðà­÷å­âà­òåëü, è ñëå­äîì
Öàðü Ìåíå­ëàé, è çà íèìè Ýïåé, ñòðî­è­òåëü çàñà­äû.
red­dit equ­us, lae­ti­que ca­vo se ro­bo­re pro­munt
Thes­sandrus Sthe­ne­lus­que du­ces et di­rus Uli­xes,
de­mis­sum lap­si per fu­nem, Aca­mas­que Thoas­que
Pe­li­des­que Neop­to­le­mus pri­mus­que Ma­chaon
et Me­ne­laus et ip­se do­li fab­ri­ca­tor Epeos.
265 Òîò­÷àñ íà ãîðîä íàïàâ, â âèíå è âî ñíå ïîãðå­áåí­íûé,
Ñòðà­æåé óáèâ, âñòðå­÷à­þò îíè â îòâî­ð¸í­íûõ âîðîòàõ
Íîâûõ ñîðàò­íè­êîâ, ñëèâ ñîóìûø­ëåí­íûõ îáà îòðÿäà.
×àñ íàñòó­ïèë, êîãäà íà ëþäåé óñòà­ëûõ íèñ­õî­äèò
Êðà­äó­÷èñü ïåð­âûé ñîí, áîãîâ ïîäà­ðîê îòðàä­íûé.
in­va­dunt ur­bem som­no vi­no­que se­pul­tam,
cae­dun­tur vi­gi­les, por­tis­que pa­ten­ti­bus om­nis
ac­ci­piunt so­cios at­que ag­mi­na con­scia iun­gunt.
Tem­pus erat, quo pri­ma quies mor­ta­li­bus aeg­ris
in­ci­pit et do­no di­vum gra­tis­si­ma ser­pit.
270  ýòîò ÷àñ ìíå ÿâèë­ñÿ âî ñíå îïå­÷à­ëåí­íûé Ãåê­òîð:
Ñëå­çû îáèëü­íî îí ëèë è, êàê â äåíü, êîãäà âëåê åãî òåëî
Çà êîëåñ­íè­öåé Àõèëë, áûë ÷åðåí îò êðî­âè è ïûëè;
Ìåðò­âûå âñïóõ­ëè ñòî­ïû îò ðåì­íåé, ñêâîçü ðàíû ïðî­äå­òûõ, —
Ãîðå! Êàê æàëîê íà âèä è êàê íà òîãî íå ïîõîæ áûë
in som­nis, ec­ce, an­te ocu­los maes­tis­si­mus Hec­tor
vi­sus ades­se mi­hi lar­gos­que ef­fun­de­re fle­tus,
rap­ta­tus bi­gis, ut quon­dam, ater­que cruen­to
pul­ve­re per­que pe­des traiec­tus lo­ra tu­men­tis.
ei mi­hi, qua­lis erat! quan­tum mu­ta­tus ab il­lo
275 Ãåê­òî­ðà îí, ÷òî èç áèò­âû ïðè­øåë â äîñïå­õàõ Àõèë­ëà
Èëè ôðè­ãèé­ñêèé îãîíü íà ñóäà äàíàé­ñêèå áðî­ñèë!
Ãðÿçü â áîðî­äå ó íåãî, è îò êðî­âè âîëî­ñû ñëèï­ëèñü,
 ðàíàõ âñÿ ãðóäü, — èáî ìíî­æå­ñòâî ðàí ïîëó­÷èë îí ó îò÷èõ
Ñòåí. È ïðè­âèäå­ëîñü ìíå, ÷òî çàïëà­êàë ÿ ñàì è ñ òàêîþ
Hec­to­re, qui re­dit exu­vias in­du­tus Ac­hilli
vel Da­naum Phry­gios iacu­la­tus pup­pi­bus ig­nis!
squa­len­tem bar­bam et concre­tos san­gui­ne cri­nis
vol­ne­ra­que il­la ge­rens, quae cir­cum plu­ri­ma mu­ros
ac­ce­pit pat­rios. ultro flens ip­se vi­de­bar
280 Ðå÷üþ ïå÷àëü­íîé ê íåìó îáðà­òèë­ñÿ, ãåðîÿ îêëèê­íóâ:
“Ñâå­òî÷ Äàð­äà­íèè! Òû, î íàäåæ­äà âåð­íåé­øàÿ òåâ­êðîâ!
×òî òû òàê ìåä­ëèë ïðèé­òè? Îò êàêèõ áåðå­ãîâ òû ÿâèë­ñÿ?
Ãåê­òîð æåëàí­íûé, çà÷åì, êîãäà ñòîëü­êî òâî­èõ ñõî­ðî­íè­ëè
Áëèç­êèõ è ñòîëü­êî òðóäîâ ïðå­òåð­ïå­ëè è ëþäè è ãîðîä,
com­pel­la­re vi­rum et maes­tas expro­me­re vo­ces:
“o lux Dar­da­niae, spes o fi­dis­si­ma Teuc­rum,
quae tan­tae te­nue­re mo­rae? qui­bus Hec­tor ab oris
exspec­ta­te ve­nis? ut te post mul­ta tuo­rum
fu­ne­ra, post va­rios ho­mi­num­que ur­bis­que la­bo­res
285 Âèäèì òåáÿ èñòîì­ëåí­íûå ìû? È ÷òî îìðà­÷à­åò
Ñâåò­ëûé ëèê òâîé, ñêà­æè! Ïî÷å­ìó ýòè ðàíû ÿ âèæó?”
Âðå­ìÿ íå ñòàë îí òåðÿòü, ÷òîá íà ïðàçä­íûå ýòè âîïðî­ñû
Äàòü ìíå îòâåò, íî, òÿæ­êî âçäîõ­íóâ, ïðî­ìîë­âèë ñî ñòî­íîì:
“Ñûí áîãè­íè, áåãè, èç îãíÿ ñïà­ñàé­ñÿ ñêî­ðåå!
de­fes­si as­pi­ci­mus! quae cau­sa in­dig­na se­re­nos
foe­da­vit vol­tus? aut cur haec vol­ne­ra cer­no?”
il­le ni­hil, nec me quae­ren­tem va­na mo­ra­tur,
sed gra­vi­ter ge­mi­tus imo de pec­to­re du­cens,
“heu! fu­ge, na­te dea, te­que his”, ait, “eri­pe flam­mis.
290 Ñòå­íà­ìè âðàã îâëà­äåë, ñ âåð­øè­íû ðóøèò­ñÿ Òðîÿ!
Îòäàë äîâîëü­íî òû è Ïðè­àìó è ðîäèíå! Åñëè á
Ìîã áûòü Ïåð­ãàì äåñ­íè­öåé ñïà­ñåí, — òî äåñ­íè­öåé ìîåþ!
Òðîÿ âðó­÷à­åò òåáå ïåíà­òîâ ñâî­èõ è ñâÿ­òû­íè:
 ñïóò­íè­êè ñóäåá òâî­èõ òû âîçü­ìè èõ, ñòå­íû íàé­äè èì,
hos­tis ha­bet mu­ros; ruit al­to a cul­mi­ne Troia.
sat pat­riae Pria­mo­que da­tum: si Per­ga­ma dextra
de­fen­di pos­sent, etiam hac de­fen­sa fuis­sent.
sac­ra suos­que ti­bi com­men­dat Troia Pe­na­tes:
hos ca­pe fa­to­rum co­mi­tes, his moe­nia quae­re,
295 Èáî, îáú­å­õàâ ìîðÿ, òû âîç­äâèã­íåøü ãîðîä âåëè­êèé”.
Âûìîë­âèâ òàê, ñâî­åþ ðóêîé âûíî­ñèò îí Âåñòó,
Âå÷­íûé îãîíü è ïîâÿç­êè åå èç ñâÿ­ùåí­íûõ óáå­æèù.
Âîïëè ñêîð­áè ìåæ òåì ðàçäà­þò­ñÿ ïî ãîðî­äó âñþäó.
Õîòü è ñòî­ÿë â ñòî­ðîíå, ãóñòû­ìè äåðå­âüÿ­ìè ñêðû­òûé,
mag­na pe­rer­ra­to sta­tues quae de­ni­que pon­to”.
sic ait, et ma­ni­bus vit­tas Ves­tam­que po­ten­tem
aeter­num­que ady­tis ef­fert pe­net­ra­li­bus ig­nem.
Di­ver­so in­te­rea mis­cen­tur moe­nia luc­tu,
et ma­gis at­que ma­gis, quam­quam sec­re­ta pa­ren­tis
300 Äîì Àíõè­çà-îòöà, íî âñå ÿñíåé è ÿñíåå
Øóì äîëå­òà­åò ê íåìó è óæàñ­íûé ñêðå­æåò îðó­æüÿ.
Âìèã âîñ­ïðÿ­íóâ îò ñíà, ÿ âçî­øåë íà âåð­õóø­êó âûñî­êîé
Êðîâ­ëè è òàì ñòî­ÿë è âíè­ìàë èì, ñëóõ íàïðÿ­ãàÿ;
Òàê, åñëè áóé­íûì îãíåì, ðàçäó­âàå­ìûì ÿðîñò­íîé áóðåé,
An­chi­sae do­mus ar­bo­ri­bus­que ob­tec­ta re­ces­sit,
cla­res­cunt so­ni­tus ar­mo­rum­que ingruit hor­ror.
ex­cu­tior som­no et sum­mi fas­ti­gia tec­ti
as­cen­su su­pe­ro at­que ar­rec­tis auri­bus adsto:
in se­ge­tem ve­lu­ti cum flam­ma fu­ren­ti­bus Austris
305 Âäðóã çàé­ìóò­ñÿ ïîëÿ èëü ïîòîê ñòðå­ìè­òåëü­íûé ãîð­íûé
Ïàø­íè — ðàáîòó áûêîâ — è ïîñå­âû òó÷­íûå ãóáèò,
Âàëèò ëåñà è âëå­÷åò çà ñîáîé, — ïàñ­òóõ èçóì­ëåí­íûé,
Ñòàâ íà âåð­øèíå ñêà­ëû, îòäà­ëåí­íî­ìó øóìó âíè­ìà­åò.
Òóò òîëü­êî ñòà­ëà ÿñíà ìíå èñòè­íà; êîç­íè äàíàé­öåâ
in­ci­dit, aut ra­pi­dus mon­ta­no flu­mi­ne tor­rens
ster­nit ag­ros, ster­nit sa­ta lae­ta boum­que la­bo­res
prae­ci­pi­tes­que tra­hit sil­vas; stu­pet insci­us al­to
ac­ci­piens so­ni­tum sa­xi de ver­ti­ce pas­tor.
tum ve­ro ma­ni­fes­ta fi­des, Da­naum­que pa­tes­cunt
310 Âñå îòêðû­ëèñü òåïåðü. Ïîáåæ­äåí­íûé ñèëîé Âóë­êà­íà,
Äîì Äåè­ôî­áà óïàë; ãîðèò æèëè­ùå ñîñåäà
Óêà­ëå­ãî­íà, è áëåñê îòðà­æà­þò Ñèãåé­ñêèå âîäû.
Êëè­êè òðóá è âîè­íîâ êðèê ðàçäà­þò­ñÿ ïîâñþäó.
ß âíå ñåáÿ õâà­òà­þñü çà ìå÷, õîòü ïîëü­çû â íåì ìàëî.
in­si­diae. iam Dei­pho­bi de­dit ampla rui­nam
Vol­ca­no su­pe­ran­te do­mus; iam pro­xi­mus ar­det
Uca­le­gon; Si­gea ig­ni fre­ta la­ta re­lu­cent.
exo­ri­tur cla­mor­que vi­rum clan­gor­que tu­ba­rum.
ar­ma amens ca­pio; nec sat ra­tio­nis in ar­mis,
315 Æàæ­äåì ñîðàò­íè­êîâ ìû íàé­òè, ñïëî­òèâ­øèñü îòðÿäîì,
Êðå­ïîñòü çàíÿòü. È ÿðîñòü è ãíåâ îïðî­êè­íó­ëè ðàçóì:
Êàæåò­ñÿ íàì, ÷òî äîñòîé­íåé âñå­ãî — ñ îðó­æüåì ïîãèá­íóòü.
Òóò ïîÿâ­ëÿ­åò­ñÿ Ïàíô, óñêîëüç­íóâ­øèé îò êîïèé àõåé­ñêèõ,
Ïàíô Îôðè­àä, ÷òî æðå­öîì áûë â õðà­ìå Ôåáà âûñî­êîì:
sed glo­me­ra­re ma­num bel­lo et con­cur­re­re in ar­cem
cum so­ciis ar­dent ani­mi; fu­ror ira­que men­tem
prae­ci­pi­tant, pulchrum­que mo­ri suc­cur­rit in ar­mis.
Ec­ce autem te­lis Pan­thus elap­sus Ac­hi­vum,
Pan­thus Oth­rya­des, ar­cis Phoe­bi­que sa­cer­dos,
320 Ìàëåíü­êèé âíóê íà ðóêàõ, è ñâÿ­òû­íè áîãîâ ïîáåæ­äåí­íûõ
 áåã­ñòâå ñ ñîáîé îí âëå­÷åò, ê ìîå­ìó ïîñïå­øàÿ ïîðî­ãó.
“Ãäå ñòðàø­íåå áåäà, î Ïàíô? Ãäå íàé­òè íàì òâåð­äû­íþ?”
Òîëü­êî ïðî­ìîë­âèë ÿ òàê, ñî ñòî­íîì îí ìíå îòâå­òèë:
“Äåíü ïîñëåä­íèé ïðè­øåë, íåìè­íó­å­ìûé ñðîê íàñòó­ïà­åò
sac­ra ma­nu vic­tos­que deos par­vum­que ne­po­tem
ip­se tra­hit cur­su­que amens ad li­mi­na ten­dit.
“quo res sum­ma lo­co, Pan­thu? quam pren­di­mus ar­cem?”
vix ea fa­tus eram, ge­mi­tu cum ta­lia red­dit:
“ve­nit sum­ma dies et ine­luc­ta­bi­le tem­pus
325 Öàð­ñòâó äàð­äàí­ñêî­ìó! Áûë Èëè­îí, òðî­ÿí­öû è ñëà­âà
Ãðîì­êàÿ òåâ­êðîâ áûëà, — íî âñå æåñòî­êèé Þïè­òåð
Îòäàë âðà­ãàì; ó ãðå­êîâ â ðóêàõ ïûëàþ­ùèé ãîðîä!
 êðå­ïî­ñòè êîíü îäíî­ãî çà äðó­ãèì âûïóñ­êà­åò àðãè­âÿí,
È ïîáåäè­òåëü Ñèíîí, ëèêóÿ, ïîë­íèò ïîæà­ðîì
Dar­da­niae. fui­mus Troes, fuit Ili­um et in­gens
glo­ria Teuc­ro­rum; fe­rus om­nia Iup­pi­ter Ar­gos
transtu­lit; in­cen­sa Da­nai do­mi­nan­tur in ur­be.
ar­duus ar­ma­tos me­diis in moe­ni­bus adstans
fun­dit equ­us vic­tor­que Si­non in­cen­dia mis­cet
330 Òðîþ. Äàíàé­öû — îäíè ê îòâî­ðåí­íûì âîðîòàì ïîä­õî­äÿò, —
Ñòîëü­êî æå íåêî­ãäà ê íàì èç Ìèêåí âåëè­êèõ ÿâè­ëîñü;
Âûñòà­âèâ êîïüÿ, çàíÿâ òåñ­íè­íû óëèö, äðó­ãèå
Ñòðî­åì ñòî­ÿò ñ îáíà­æåí­íûì ìå÷îì, ñâåð­êàÿ êëèí­êà­ìè, —
Êàæ­äûé ãîòîâ óáè­âàòü. Ó âîðîò ëèøü ïåð­âûå ñòðà­æè,
in­sul­tans. por­tis alii bi­pa­ten­ti­bus ad­sunt,
mi­lia quot mag­nis um­quam ve­ne­re My­ce­nis;
ob­se­de­re alii te­lis an­gus­ta via­rum
op­po­si­tis; stat fer­ri acies muc­ro­ne co­rus­co
stric­ta, pa­ra­ta ne­ci; vix pri­mi proe­lia temptant
335 Â áîé âñëå­ïóþ âñòó­ïèâ, ïðî­òè­âÿò­ñÿ íàòèñ­êó òùåò­íî”.
Ðå÷è Ïàí­ôà òàêîé ïîâè­íó­ÿñü è âîëå áåñ­ñìåðò­íûõ,
Ì÷óñü ÿ â áîé è â îãîíü, êóäà ïðè­çû­âà­åò áîãè­íÿ
Ìðà÷­íàÿ ìùå­íüÿ, è øóì, è äî íåáà ïîäú­ÿòûå âîïëè.
Âñòðå­òèâ ìåíÿ ïðè ñâå­òå ëóíû, Ðèôåé è îòâàæ­íûé
por­ta­rum vi­gi­les et cae­co Mar­te re­sis­tunt”.
ta­li­bus Oth­rya­dae dic­tis et nu­mi­ne di­vum
in flam­mas et in ar­ma fe­ror, quo tris­tis Eri­nys,
quo fre­mi­tus vo­cat et sub­la­tus ad aet­he­ra cla­mor.
ad­dunt se so­cios Ri­phe­us et ma­xi­mus ar­mis
340 Â áèò­âàõ Ýïèò, Ãèïà­íèä è Äèìàíò êî ìíå ïðè­ìû­êà­þò,
×òîáû ñî ìíîé çàîä­íî ñðà­æàòü­ñÿ; ñ íèìè ïîä­õî­äèò
Ñûí Ìèãäî­íà Êîðåá: íà ýòèõ äíÿõ ëèøü ÿâèë­ñÿ
Þíî­øà ê íàì, ïîëþ­áèâ áåç­ðàñ­ñóä­íîé ëþáî­âüþ Êàñ­ñàí­äðó.
Ïðè­áûë íà ïîìîùü êàê çÿòü ê Ïðè­àìó îí è ê ôðè­ãèé­öàì
Epy­tus, ob­la­ti per lu­nam, Hy­pa­nis­que Dy­mas­que,
et la­te­ri adglo­me­rant nostro, iuve­nis­que Co­roe­bus
Myg­do­ni­des: il­lis ad Troiam for­te die­bus
ve­ne­rat, in­sa­no Cas­sandrae in­cen­sus amo­re,
et ge­ner auxi­lium Pria­mo Phry­gi­bus­que fe­re­bat,
345 È íàñòàâ­ëå­íüÿì âíè­ìàòü íåâå­ñòû ñâî­åé èññòóï­ëåí­íîé
Íå ïîæå­ëàë.
Âèäÿ, ÷òî âñå ñîáðà­ëèñü çàòåì, ÷òîá ñðà­æàòü­ñÿ áåç ñòðà­õà,
Ê íèì îáðà­òèë­ñÿ ÿ òàê: “Î þíî­øè, òùåò­íî ïûëà­þò
Õðàá­ðî­ñòüþ âàøè ñåðä­öà! Âû ãîòî­âû èäòè, íå êîëåá­ëÿñü,
in­fe­lix, qui non spon­sae prae­cep­ta fu­ren­tis
audie­rit!
quos ubi con­fer­tos aude­re in proe­lia vi­di,
in­ci­pio su­per his: “iuve­nes, for­tis­si­ma frustra
pec­to­ra, si vo­bis auden­tem extre­ma cu­pi­do
350 Ñ òåì, êòî ðåøèë­ñÿ íà âñå, — íî èñõîä âàì èçâå­ñòåí çàðàíå!
Âñå îòñþäà óøëè, àëòà­ðè è õðà­ìû ïîêè­íóâ,
Áîãè, ÷üåé âîëåé âñå­ãäà äåð­æà­âà íàøà ñòî­ÿ­ëà.
×òî æå! Ïîãèá­íåì â áîþ, íî ãîðÿ­ùå­ìó ãðà­äó ïîìî­æåì!
Äëÿ ïîáåæ­äåí­íûõ ñïà­ñå­íüå îäíî — î ñïà­ñå­íüå íå äóìàòü!”
cer­ta se­qui, quae sit re­bus for­tu­na vi­de­tis.
ex­ces­se­re om­nes ady­tis aris­que re­lic­tis
di, qui­bus im­pe­rium hoc ste­te­rat; suc­cur­ri­tis ur­bi
in­cen­sae: mo­ria­mur et in me­dia ar­ma rua­mus.
una sa­lus vic­tis nul­lam spe­ra­re sa­lu­tem”.
355 ßðî­ñòüþ ÿ èõ çàæåã. È âîò, òî÷­íî õèù­íûå âîë­êè
 ÷åð­íîì òóìàíå, êîãäà íåíà­ñûò­íîé ãîëîä óòðî­áû
Ñòàþ âñëå­ïóþ âåäåò, à ùåí­êè ñ ïåðå­ñîõ­øåþ ãëîò­êîé
Æäóò ïî ëîãî­âàì èõ, — ìû ñðåäü âðà­æå­ñêèõ êîïèé íàâñòðå­÷ó
Ãèáå­ëè âåð­íîé áðåäåì ïî ñðå­äèí­íûì óëè­öàì Òðîè,
sic ani­mis iuve­num fu­ror ad­di­tus. in­de, lu­pi ceu
rap­to­res at­ra in ne­bu­la, quos impro­ba ventris
exe­git cae­cos ra­bies ca­tu­li­que re­lic­ti
fau­ci­bus exspec­tant sic­cis, per te­la, per hos­tis
va­di­mus haud du­biam in mor­tem me­diae­que te­ne­mus
360 Ñóìðà÷­íîé òåíüþ ñâî­åé íàñ ÷åð­íàÿ íî÷ü îñå­íÿ­åò.
Êòî î êðî­âà­âîé ðåçíå òîé íî÷è ñòðàø­íîé ðàñ­ñêà­æåò?
Õâà­òèò ëè ñìåðò­íî­ìó ñëåç, ÷òîáû íàøè ñòðà­äà­íüÿ îïëà­êàòü?
Äðåâ­íèé ðóøèò­ñÿ ãðàä, öàðèâ­øèé äîë­ãèå ãîäû.
Âñþäó — âäîëü óëèö, â äîìàõ, ó äâå­ðåé çàïî­âåä­íûõ ñâÿ­òè­ëèù —
ur­bis iter; nox at­ra ca­va cir­cum­vo­lat umbra.
quis cla­dem il­lius noc­tis, quis fu­ne­ra fan­do
expli­cet aut pos­sit lac­ri­mis aequa­re la­bo­res?
urbs an­ti­qua ruit, mul­tos do­mi­na­ta per an­nos;
plu­ri­ma per­que vias ster­nun­tur iner­tia pas­sim
365 Ãðóäû òåë íåïî­äâèæ­íûõ ëåæàò, âî ïðà­õå ïðî­ñòåð­òûõ.
Ïåíþ êðî­âà­âóþ òóò íå îäíè ëèøü ïëà­òÿò òðî­ÿí­öû:
Äàæå â ñåðä­öà ïîáåæ­äåí­íûõ ïîðîé âîç­âðà­ùà­åò­ñÿ õðàá­ðîñòü,
È ïîáåäè­òåëü òîãäà äàíà­åö ïàäà­åò íàçåìü.
Âñþäó óæàñ, è ñêîðáü, è ñìåðòü ìíî­ãî­ëè­êàÿ âñþäó.
cor­po­ra per­que do­mos et re­li­gio­sa deo­rum
li­mi­na, nec so­li poe­nas dant san­gui­ne Teuc­ri:
quon­dam etiam vic­tis re­dit in prae­cor­dia vir­tus
vic­to­res­que ca­dunt Da­nai. cru­de­lis ubi­que
luc­tus, ubi­que pa­vor et plu­ri­ma mor­tis ima­go.
370 Ïåð­âûé äàíà­åö, ÷òî íàì ïîâñòðå­÷àë­ñÿ, òîë­ïîé îêðó­æåí­íûé,
Áûë Àíä­ðî­ãåé. Çà ñîðàò­íè­êîâ íàñ â íåâåäå­íüå ïðè­íÿë
Îí è ñ ðå÷üþ òàêîé ïðè­âåò­ëè­âî ê íàì îáðà­òèë­ñÿ:
“Ýé, òîðî­ïè­òåñü, äðó­çüÿ! Êàê ìîæ­íî ìåä­ëèòü òàê äîë­ãî
 ïðàçä­íî­ñòè? Ãðà­áÿò áåç âàñ è ðàç­íî­ñÿò Ïåð­ãàì ïîäî­ææåí­íûé!
Pri­mus se Da­naum mag­na co­mi­tan­te ca­ter­va
Andro­geos of­fert no­bis, so­cia ag­mi­na cre­dens
insci­us, at­que ultro ver­bis com­pel­lat ami­cis:
“fes­ti­na­te, vi­ri! nam quae tam se­ra mo­ra­tur
seg­ni­ties? alii ra­piunt in­cen­sa fe­runtque
375 Âû æå òîëü­êî òåïåðü ñ êîðàá­ëåé âûñî­êèõ èäå­òå!”
Ìîë­âèë — è ïîíÿë îí âäðóã, íå óñëû­øàâ ÿñíûõ îòâå­òîâ
Íè îò êîãî, ÷òî â ãóùå âðà­ãîâ îêà­çàë­ñÿ íåæäàí­íî.
Òîò­÷àñ æå ñ êðè­êîì íàçàä Àíä­ðî­ãåé èçóì­ëåí­íûé îòïðÿ­íóë, —
Òàê æå, ñëó­÷àé­íî ñòó­ïèâ, â êîëþ­÷åì òåð­íîâ­íè­êå ïóò­íèê
Per­ga­ma; vos cel­sis nunc pri­mum a na­vi­bus itis?”
di­xit et ex­templo (ne­que enim res­pon­sa da­ban­tur
fi­da sa­tis) sen­sit me­dios de­lap­sus in hos­tis.
obsti­puit ret­ro­que pe­dem cum vo­ce rep­res­sit.
impro­vi­sum aspris ve­lu­ti qui sen­ti­bus an­guem
380 Âäðóã ïîòðå­âî­æèò çìåþ — è ñ òðå­ïå­òîì ïðî÷ü îí ñòðå­ìèò­ñÿ,
Âèäÿ, ÷òî ãàä ïîä­íÿë­ñÿ è ñâè­ðå­ïî ðàçäóë ñâîþ øåþ.
Òàê îòñòó­ïèë Àíä­ðî­ãåé, êîãäà íàñ óçíàë, óñòðà­øåí­íûé.
Ñîìêíó­òûì ñòðî­åì íà íèõ ìû ñî âñåõ ñòî­ðîí íàïà­äà­åì,
pres­sit hu­mi ni­tens, tre­pi­dus­que re­pen­te re­fu­git
at­tol­len­tem iras et cae­ru­la col­la tu­men­tem;
haud se­cus Andro­geos vi­su tre­me­fac­tus abi­bat.
in­rui­mus den­sis et cir­cum­fun­di­mur ar­mis,
ig­na­ros­que lo­ci pas­sim et for­mi­di­ne cap­tos
385 Âèäèì: ñîïóò­ñò­âó­åò íàì Ôîð­òó­íà â ïåð­âîì ñðà­æå­íüå.
Äóõîì âîñ­ïðÿ­íóë Êîðåá, ìèìî­ëåò­íûì îáîä­ðåí óñïå­õîì,
Ìîë­âèò: “Äðó­çüÿ, åñëè íàì óêà­çà­ëà Ôîð­òó­íà ê ñïà­ñå­íüþ
Ïóòü, ãäå îíà áëà­ãî­ñêëîí­íà áûëà, — ïîñëå­äî­âàòü äîëæ­íî
Ýòèì ïóòåì. Îáìå­íÿ­åì ùèòû è ê íàøèì äîñïå­õàì
ster­ni­mus. adspi­rat pri­mo For­tu­na la­bo­ri.
at­que hic suc­ces­su ex­sul­tans ani­mis­que Co­roe­bus,
“o so­cii, qua pri­ma” in­quit “for­tu­na sa­lu­tis
monstrat iter, qua­que os­ten­dit se dextra, se­qua­mur:
mu­te­mus cli­peos Da­naum­que in­sig­nia no­bis
390 Çíà­êè äàíàé­ñêèå ìû ïðè­ëà­äèì. Õèò­ðîñòü è õðàá­ðîñòü
 áèò­âå ñ âðà­ãà­ìè ðàâ­íû! Ñàì íåäðóã äàñò íàì îðó­æüå”.
Ìîë­âèâ òàê, íàäå­âà­åò îí øëåì Àíä­ðî­ãåÿ êîñ­ìà­òûé,
Ïûø­íî óêðà­øåí­íûé ùèò è ìå÷ àðãîñ­ñêèé õâà­òà­åò.
Äåëà­þò òî æå Ðèôåé è Äèìàíò, è ðàäîñò­íî ñëå­äîì
ap­te­mus. do­lus an vir­tus, quis in hos­te re­qui­rat?
ar­ma da­bunt ip­si”. sic fa­tus dein­de co­man­tem
Andro­gei ga­leam cli­pei­que in­sig­ne de­co­rum
in­dui­tur la­te­ri­que Ar­gi­vum ac­com­mo­dat en­sem.
hoc Ri­phe­us, hoc ip­se Dy­mas om­nis­que iuven­tus
395 Þíî­øè âñå îðó­æüå áåðóò, äîáû­òîå ñ áîþ.
Áåç èçâî­ëå­íüÿ áîãîâ ìû ðûùåì íî÷üþ ñëå­ïîþ,
Òóò íàïà­äà­åì è òàì, ñ òîë­ïîé ñìå­øàâ­øèñü äàíàé­öåâ;
Ìíî­ãèõ îòïðà­âè­ëè ìû â îáè­òåëü ìðà÷­íóþ Îðêà.
Âðàã ðàç­áå­ãà­åò­ñÿ: òå íà áåðåã ñïå­øàò áåç­îïàñ­íûé —
lae­ta fa­cit; spo­liis se quis­que re­cen­ti­bus ar­mat.
va­di­mus im­mix­ti Da­nais haud nu­mi­ne nostro,
mul­ta­que per cae­cam congres­si proe­lia noc­tem
con­se­ri­mus, mul­tos Da­naum de­mit­ti­mus Or­co.
dif­fu­giunt alii ad na­vis et li­to­ra cur­su
400 Ñïðÿ­òàòü­ñÿ âîç­ëå ñóäîâ, à òå, â ïîñòûä­íîì ñìÿ­òå­íüå,
Ëåçóò îïÿòü íà êîíÿ, — ÷òîá â çíà­êî­ìîì ÷ðå­âå óêðûòü­ñÿ.
Íî ïðî­òèâ âîëè áîãîâ íè íà ÷òî íåëü­çÿ ïîëà­ãàòü­ñÿ!
Âèäèì: èç õðà­ìà âëå­êóò, èç ñâÿ­ùåí­íûõ óáå­æèù Ìèíåð­âû,
Äåâó, Ïðè­à­ìî­âó äî÷ü, Êàñ­ñàí­äðó; âîëî­ñû ïàëè
fi­da pe­tunt, pars in­gen­tem for­mi­di­ne tur­pi
scan­dunt rur­sus equ­um et no­ta con­dun­tur in al­vo.
Heu! ni­hil in­vi­tis fas quem­quam fi­de­re di­vis!
ec­ce tra­he­ba­tur pas­sis Pria­meia vir­go
cri­ni­bus a templo Cas­sandra ady­tis­que Mi­ner­vae,
405 Íà ïëå­÷è åé; ïûëàþ­ùèé âçîð âîç­âå­ëà îíà ê íåáó, —
Òîëü­êî âçîð, èáî ðóêè ïîä­íÿòü íå äàâà­ëè îêî­âû.
Çðå­ëè­ùå ýòî Êîðåá ñíå­ñòè íå ìîã è, âçúÿðèâ­øèñü,
 ñàìóþ ãóùó âðà­ãîâ óñòðå­ìèë­ñÿ íà âåð­íóþ ãèáåëü.
Ñëå­äîì çà íèì è ìû íàïà­ëè ñîìêíó­òûì ñòðî­åì.
ad cae­lum ten­dens ar­den­tia lu­mi­na frustra,
lu­mi­na, nam te­ne­ras ar­ce­bant vin­cu­la pal­mas.
non tu­lit hanc spe­ciem fu­ria­ta men­te Co­roe­bus
et se­se me­dium inie­cit pe­ri­tu­rus in ag­men.
con­se­qui­mur cuncti et den­sis in­cur­ri­mus ar­mis.
410 Òóò ïîñû­ïà­ëèñü âäðóã ñ âûñî­êîé ñâÿ­òè­ëè­ùà êðîâ­ëè
Êîïüÿ òðî­ÿí­öåâ íà íàñ: íà÷à­ëàñü ïëà­÷åâ­íàÿ áèò­âà, —
Èç-çà äîñïå­õîâ ÷óæèõ, èç-çà ãðå­÷å­ñêèõ øëå­ìîâ ãðè­âà­ñòûõ.
Âðàã ñáå­æàë­ñÿ íà êðèê: çà äîáû­÷ó îòáè­òóþ â ãíå­âå,
Ì÷àò­ñÿ ñî âñåõ ñòî­ðîí äàíàé­öû — îáà Àòðèäà,
hic pri­mum ex al­to de­lub­ri cul­mi­ne te­lis
nostro­rum ob­rui­mur ori­tur­que mi­ser­ri­ma cae­des
ar­mo­rum fa­cie et Gra­iarum er­ro­re iuba­rum.
tum Da­nai ge­mi­tu at­que erep­tae vir­gi­nis ira
un­di­que col­lec­ti in­va­dunt, acer­ri­mus Aiax
415 Ïûë­êèé Àÿêñ è çà íèì äîëî­ïîâ ãðîç­íîå âîé­ñêî.
Òàê èíî­ãäà ñðû­âà­åò­ñÿ âèõðü, è âñòðå÷­íûå âåò­ðû
Áîðþò­ñÿ: Íîò, è Çåôèð, è Ýâð, ÷òî ðàäîñò­íî ãîíèò
Êîíåé Çàðè; è ñòî­íóò ëåñà, è ñâè­ðå­ïî òðå­çóá­öåì
Ïåíîé ïîêðû­òûé Íåðåé äî ãëó­áèí âîç­ìó­ùà­åò ïó÷è­íû.
et ge­mi­ni At­ri­dae Do­lo­pum­que exer­ci­tus om­nis;
ad­ver­si rup­to ceu quon­dam tur­bi­ne ven­ti
confli­gunt, Ze­phy­rus­que No­tus­que et lae­tus Eois
Eurus equis; stri­dunt sil­vae sae­vit­que tri­den­ti
spu­meus at­que imo Ne­reus ciet aequo­ra fun­do.
420 Äàæå è òå, êîãî óäà­ëîñü âî òüìå íåïðî­ãëÿä­íîé
Õèò­ðî­ñòüþ íàì ðàçî­ãíàòü è ðàñ­ñå­ÿòü ïî ãîðî­äó, — ñíî­âà
Âñå ïîÿâ­ëÿ­þò­ñÿ çäåñü: ùèòû è ïîä­ëîæ­íûå êîïüÿ
Òîò­÷àñ îíè óçíà­þò, óñëû­õàâ íàø âûãî­âîð ñòðàí­íûé.
Âðàã ïîäà­âèë íàñ ÷èñ­ëîì. Ñðà­æåí ðóêîé Ïåíå­ëåÿ,
il­li etiam, si quos obscu­ra noc­te per umbram
fu­di­mus in­si­diis to­ta­que agi­ta­vi­mus ur­be,
ap­pa­rent; pri­mi cli­peos men­ti­ta­que te­la
adgnos­cunt at­que ora so­no dis­cor­dia sig­nant.
ili­cet ob­rui­mur nu­me­ro; pri­mus­que Co­roe­bus
425 Ïàäà­åò ïåð­âûì Êîðåá ê àëòà­ðþ êîïüå­íîñ­íîé áîãè­íè.
Ïàë è Ðèôåé, ÷òî âñå­ãäà ñïðà­âåä­ëè­âåé­øèì ñëûë ñðå­äè òåâ­êðîâ,
Ñëå­äóÿ ïðàâ­äå âî âñåì (íî èíà­÷å áîãè ñóäè­ëè).
Ïàë Ãèïà­íèä è Äèìàíò, óáè­òû òðî­ÿí­öà­ìè îáà.
Ïàíô! È òåáÿ íå ñïàñ­ëè, êîãäà áûë òû ïîâåð­æåí âðà­ãà­ìè,
Pe­ne­lei dextra di­vae ar­mi­po­ten­tis ad aram
pro­cum­bit; ca­dit et Ri­phe­us, ius­tis­si­mus unus
qui fuit in Teuc­ris et ser­van­tis­si­mus aequi
(dis ali­ter vi­sum); pe­reunt Hy­pa­nis­que Dy­mas­que
con­fi­xi a so­ciis; nec te tua plu­ri­ma, Pan­thu,
430 Íè áëà­ãî­÷å­ñòüå òâîå, íè ïîâÿç­êè æðå­öà Àïîë­ëî­íà!
Òðîè ïðàõ è îãîíü, â êîòî­ðîì äðó­çüÿ ïîãè­áà­ëè,
Âû ìíå ñâèäå­òå­ëè: â ÷àñ êðó­øå­íüÿ ÿ íå ñòðå­ìèë­ñÿ
Êîïèé äàíàé­ñêèõ áåæàòü è óéòè îò ó÷à­ñòè ãðîç­íîé.
Ãèáåëü ÿ çàñëó­æèë — íî ðîê ìíå èíîå íàçíà­÷èë.
la­ben­tem pie­tas nec Apol­li­nis in­fu­la te­xit.
Ilia­ci ci­ne­res et flam­ma extre­ma meo­rum,
tes­tor in oc­ca­su vestro nec te­la nec ul­las
vi­ta­vis­se vi­ces Da­naum et, si fa­ta fuis­sent,
ut ca­de­rem me­ruis­se ma­nu. di­vel­li­mur in­de,
435 Âûðâàë­ñÿ ñ Ïåëè­åì ÿ è ñ Èôè­òîì (Èôèò îòÿã­÷åí áûë
Âîç­ðàñ­òîì, Ïåëèé áûë ñëàá îò ðàí, íàíå­ñåí­íûõ Óëèñ­ñîì).
Êðè­êè è øóì íåïðå­ñòàí­íî âëåê­ëè íàñ ê äîìó Ïðè­à­ìà.
Áèò­âà òàêàÿ çäåñü øëà ìíî­ãî­ëþä­íàÿ, ñëîâ­íî íèãäå óæ
Íå áûëî áîëü­øå âîé­íû, è áîé­öîâ íå óäåð­æè­âàë ãîðîä.
Ip­hi­tus et Pe­lias me­cum, quo­rum Ip­hi­tus aevo
iam gra­vior, Pe­lias et vol­ne­re tar­dus Uli­xi;
pro­ti­nus ad se­des Pria­mi cla­mo­re vo­ca­ti.
Hic ve­ro in­gen­tem pug­nam, ceu ce­te­ra nus­quam
bel­la fo­rent, nul­li to­ta mo­re­ren­tur in ur­be,
440 Ëþòûé ñâè­ðåï­ñò­âó­åò Ìàðñ. Äàíàé­öû ðâóò­ñÿ â ÷åð­òî­ãè,
Òùàò­ñÿ âõî­äû çàíÿòü, ïðè­êðû­âà­ÿñü ñâåð­õó ùèòà­ìè,
Ëåñò­íè­öû ñòà­âÿò ê ñòå­íàì è ó ñàìûõ äâå­ðåé ïî ñòó­ïå­íÿì
Ëåçóò âñå âûøå îíè, ïðî­òèâ ñòðåë ùèòû âûñòàâ­ëÿÿ
Ëåâîé ðóêîé, à ïðà­âîé óæå õâà­òà­ÿñü çà êðîâ­ëè.
sic Mar­tem in­do­mi­tum Da­naos­que ad tec­ta ruen­tis
cer­ni­mus ob­ses­sum­que ac­ta tes­tu­di­ne li­men.
hae­rent pa­rie­ti­bus sca­lae, pos­tis­que sub ip­sos
ni­tun­tur gra­di­bus cli­peos­que ad te­la si­nistris
pro­tec­ti obi­ciunt, pren­sant fas­ti­gia dextris.
445 Áàø­íè ðóøàò íà íèõ, ÷åðå­ïè­öó ìå÷óò äàð­äàí­öû, —
Âèäÿ ïîñëåä­íèé ñâîé ÷àñ, íà êðàþ íåìè­íó­å­ìîé ñìåð­òè
Ýòèì îðó­æüåì îíè îò âðà­ãîâ õîòÿò çàùè­òèòü­ñÿ.
Äåäîâ­ñêèõ äðåâ­íèõ âðå­ìåí êðà­ñó — çîëî­÷å­íûå áàë­êè
Êàòÿò ñâåð­õó îäíè; äðó­ãèå, ìå÷è îáíà­æèâ­øè,
Dar­da­ni­dae contra tur­ris ac tec­ta do­mo­rum
cul­mi­na con­vel­lunt; his se, quan­do ul­ti­ma cer­nunt,
extre­ma iam in mor­te pa­rant de­fen­de­re te­lis;
aura­tas­que tra­bes, ve­te­rum de­co­ra il­la pa­ren­tum,
de­vol­vunt: alii stric­tis muc­ro­ni­bus imas
450 Âñòà­ëè â äâå­ðÿõ èçíóò­ðè, îõðà­íÿ­þò èõ ñîìêíó­òûì ñòðî­åì.
Äóõîì âîñ­ïðÿ­íóâ, ñïå­øèì ñêî­ðåå ê öàð­ñêèì ÷åð­òî­ãàì,
×òîáû ïîïîë­íèòü ðÿäû è ïîìîùü ïîäàòü ïîáåæ­äåí­íûì.
Äâåðü ïîòàé­íàÿ áûëà è õîä, ïîêè­íó­òûé âñå­ìè:
Ñçà­äè îí âåë âî äâî­ðåö ÷åðåç âñå ïîêîè Ïðè­à­ìà,
ob­se­de­re fo­res; has ser­vant ag­mi­ne den­so.
instau­ra­ti ani­mi re­gis suc­cur­re­re tec­tis
auxi­lio­que le­va­re vi­ros vim­que ad­de­re vic­tis.
Li­men erat cae­cae­que fo­res et per­vius usus
tec­to­rum in­ter se Pria­mi pos­tes­que re­lic­ti
455 Çäåñü õîäè­ëà íå ðàç, ïîêà íàøå öàð­ñòâî íå ïàëî,
Áåç ïðî­âî­æà­òûõ, îäíà, Àíä­ðî­ìà­õà ê ðîäè­òå­ëÿì ìóæà,
Ê äåäó íåñ÷àñò­íàÿ ìàòü íîñè­ëà Àñòè­à­íà­ê­ñà.
Áûñò­ðî âûáå­æàë ÿ íà âûñî­êóþ êðû­øó, îòêóäà
Áåä­íûå òåâ­ê­ðû âíèç áåç­âðåä­íûå êîïüÿ ìåòà­ëè.
a ter­go, in­fe­lix qua se, dum reg­na ma­ne­bant,
sae­pius Andro­ma­che fer­re in­co­mi­ta­ta so­le­bat
ad so­ce­ros et avo pue­rum As­tya­nac­ta tra­he­bat.
eva­do ad sum­mi fas­ti­gia cul­mi­nis, un­de
te­la ma­nu mi­se­ri iac­ta­bant in­ri­ta Teuc­ri.
460 Ñ êðàþ òàì áàø­íÿ áûëà, äî ñàìûõ çâåçä ïîä­íè­ìà­ëàñü
Êðîâ­ëåé âûñî­êîé îíà, ñ íåå âèä­íà áûëà Òðîÿ,
Ðÿä ïðè­âû÷­íûé ñóäîâ äàíàé­ñêèõ è ëàãåðü àõåé­ñêèé.
Áàø­íþ âîêðóã îáñòó­ïèâ, ìû æåëå­çîì êðó­øèì îñíî­âà­íüÿ
Òàì, ãäå âûñî­êèé íàñòèë ðàñ­øà­òàë­ñÿ â øâàõ îñëà­áåâ­øèõ,
tur­rim in prae­ci­pi­ti stan­tem sum­mis­que sub astra
educ­tam tec­tis, un­de om­nis Troia vi­de­ri
et Da­naum so­li­tae na­ves et Ac­hai­ca castra,
adgres­si fer­ro cir­cum, qua sum­ma la­ban­tis
iunctu­ras ta­bu­la­ta da­bant, con­vel­li­mus al­tis
465 Âíèç òîë­êà­åì åå, è âíå­çàï­íî ñ ãðî­õîòîì ãðîç­íûì
Ðóøèò­ñÿ âñå, è âðà­æå­ñêèé ñòðîé çàñû­ïà­þò îáëîì­êè.
Íî ïîä­ñòó­ïà­þò åùå è åùå äàíàé­öû, è ãðà­äîì
Êàì­íè è êîïüÿ ëåòÿò.
Âîç­ëå ñàìûõ ñåíåé íà ïîðî­ãå öàð­ñêîì ÿðèò­ñÿ
se­di­bus im­pu­li­mus­que; ea lap­sa re­pen­te rui­nam
cum so­ni­tu tra­hit et Da­naum su­per ag­mi­na la­te
in­ci­dit. ast alii sub­eunt, nec sa­xa nec ul­lum
te­lo­rum in­te­rea ces­sat ge­nus.
Ves­ti­bu­lum an­te ip­sum pri­mo­que in li­mi­ne Pyrrhus
470 Ïèðð, è ÿðêî áëå­ñòèò äîñïåõ, ñâåð­êàþ­ùèé ìåäüþ.
Òàê âûõî­äèò íà ñâåò, íàïè­òàâ­øèñü òðà­âîé ÿäî­âè­òîé,
Çìåé­êà: çèìîé õîëî­äà ïîä çåì­ëåé åå äîë­ãî äåð­æà­ëè;
Þíî­ñòüþ íûíå áëå­ñòÿ è ñáðî­ñèâ ñòà­ðóþ êîæó,
Ñêîëüç­êóþ ñïè­íó îíà èçâè­âà­åò è ãðóäü ïîä­íè­ìà­åò
ex­sul­tat te­lis et lu­ce co­rus­cus aëna;
qua­lis ubi in lu­cem co­lu­ber ma­la gra­mi­na pas­tus,
fri­gi­da sub ter­ra tu­mi­dum quem bru­ma te­ge­bat,
nunc po­si­tis no­vus exu­viis ni­ti­dus­que iuven­ta
lub­ri­ca con­vol­vit sub­la­to pec­to­re ter­ga,
475 Ê ñîëí­öó îïÿòü, è òðå­ïå­ùåò ÿçûê ðàç­äâî­åí­íûé â ïàñòè.
Ðÿäîì ñòî­èò âåëè­êàí Ïåðè­ôàíò è âîç­íè­öà Àõèë­ëà
Àâòî­ìåäîíò-ùèòî­íî­ñåö è ñ íèì ñêè­ðîñ­ñêîå âîé­ñêî:
Âñå, äâî­ðåö îáñòó­ïèâ, íà êðû­øó ôàêå­ëû ìå÷óò.
Ïèðð — â ïåðå­ä­íèõ ðÿäàõ: ñõâà­òèâ òîïîð äâó­ëåç­âèé­íûé,
ar­duus ad so­lem, et lin­guis mi­cat ore tri­sul­cis.
una in­gens Pe­ri­phas et equo­rum agi­ta­tor Ac­hillis,
ar­mi­ger Auto­me­don, una om­nis Scy­ria pu­bes
suc­ce­dunt tec­to et flam­mas ad cul­mi­na iac­tant.
ip­se in­ter pri­mos cor­rep­ta du­ra bi­pen­ni
480 Ðóáèò ïîðîã è äâåðü, îáè­òóþ ìåäüþ, ñðû­âà­åò
Ïðî÷ü ñ êîñÿ­êà. Óæ íàñêâîçü ïðî­ðó­áèë îí äóáî­âóþ äîñ­êó;
Ñëîâ­íî ðàñ­êðû­òàÿ ïàñòü, øèðî­êî â íåé çèÿ­åò îòâåð­ñòüå:
Âíóò­ðåí­íîñòü äîìà âèä­íà, ÷åðåäà ÷åð­òî­ãîâ îòêðû­ëàñü,
Âèäåí Ïðè­à­ìà ïîêîé è öàðåé íàøèõ äðåâ­íèõ ïàëà­òû,
li­mi­na per­rum­pit pos­tis­que a car­di­ne vel­lit
aera­tos; iam­que ex­ci­sa tra­be fir­ma ca­va­vit
ro­bo­ra et in­gen­tem la­to de­dit ore fe­nestram.
ap­pa­ret do­mus in­tus et at­ria lon­ga pa­tes­cunt;
ap­pa­rent Pria­mi et ve­te­rum pe­net­ra­lia re­gum
485 Ëþäè ñ îðó­æüåì âèä­íû, ÷òî ñòî­ÿò çà ïåð­âîþ äâå­ðüþ.
Ïîë­íèò­ñÿ äîì ìåæ­äó òåì ñìÿ­òå­íüåì è ãîðåñò­íûì ñòî­íîì:
 ãóë­êèõ ÷åð­òî­ãàõ äâîð­öà îòäà­þò­ñÿ æåí­ñêèå âîïëè,
Êðèê äîëå­òà­åò äî çâåçä. Îáú­ÿòûå òðå­ïå­òîì, áðî­äÿò
Ìàòå­ðè, æåíû âåçäå ïî îáøèð­íûì ïîêî­ÿì, è äâå­ðè
ar­ma­tos­que vi­dent stan­tis in li­mi­ne pri­mo.
At do­mus in­te­rior ge­mi­tu mi­se­ro­que tu­mul­tu
mis­ce­tur, pe­ni­tus­que ca­vae plan­go­ri­bus aedes
fe­mi­neis ulu­lant; fe­rit aurea si­de­ra cla­mor.
tum pa­vi­dae tec­tis mat­res in­gen­ti­bus er­rant
490 Äåð­æàò â îáú­ÿ­òüÿõ îíè, ïîöå­ëó­ÿ­ìè èõ ïîêðû­âàÿ.
Íàòèñ­êîì Ïèðð ïîäî­áåí îòöó: è çàïî­ðû è ñòðà­æè —
Âñå áåñ­ñèëü­íû ïðåä íèì. Îò óäà­ðîâ ÷àñòûõ òàðà­íà
Äâåðü ïîäà­ëàñü íàêî­íåö, ñîðâà­ëàñü ñ øèïîâ è óïà­ëà.
Ñèëà ïóòü ïðî­ëà­ãà­åò ñåáå: âëî­ìè­ëèñü äàíàé­öû,
ample­xae­que te­nent pos­tis at­que os­cu­la fi­gunt.
instat vi pat­ria Pyrrhus: nec cla­ustra nec ip­si
cus­to­des suf­fer­re va­lent; la­bat arie­te creb­ro
ianua et emo­ti pro­cum­bunt car­di­ne pos­tes.
fit via vi; rum­punt adi­tus pri­mos­que tru­ci­dant
495 Ïåð­âûõ ñòðà­æåé ñâà­ëèâ, ðàç­ëè­ëèñü ïî äâîð­öó, ñëîâ­íî âîë­íû.
Ñ ìåíü­øåé ñèëîé ïîòîê âñïå­í¸í­íûé, ïðî­ðâàâ­øè ïëî­òè­íû,
Íàòèñ­êîì âîëí îäîëåâ íà ïóòè ñòî­ÿ­ùèå äàì­áû,
Áåøå­íî ì÷èò ïî ëóãàì è ïî íèâàì ñòðå­ìèò ñâîè âîë­íû,
Âìå­ñòå ñî ñòîé­ëà­ìè ñêîò óíî­ñÿ. Ðàçú­ÿðåí­íî­ãî Ïèð­ðà
im­mis­si Da­nai et la­te lo­ca mi­li­te complent.
non sic, ag­ge­ri­bus rup­tis cum spu­meus am­nis
exiit op­po­si­tas­que evi­cit gur­gi­te mo­les,
fer­tur in ar­va fu­rens cu­mu­lo cam­pos­que per om­nis
cum sta­bu­lis ar­men­ta tra­hit. vi­di ip­se fu­ren­tem
500 Âèäåë ÿ ñàì è Àòðèäîâ äâî­èõ íà âûñî­êîì ïîðî­ãå,
Âèäåë ìåæ ñòà äî÷å­ðåé è íåâå­ñòîê Ãåêó­áó, Ïðè­à­ìà, —
Êðî­âüþ áàã­ðèë îí àëòàðü, ãäå îãîíü èì ñàìèì îñâÿ­ùåí áûë.
Áðà÷­íûõ ïîêî­åâ ïîë­ñòà — íà ïîòîì­êîâ îáèëü­íûõ íàäåæ­äà,
Äâå­ðè, ùèòà­ìè âðà­ãîâ è âàð­âàð­ñêèì ãîð­äûå çëà­òîì, —
cae­de Neop­to­le­mum ge­mi­nos­que in li­mi­ne At­ri­das,
vi­di He­cu­bam cen­tum­que nu­rus Pria­mum­que per aras
san­gui­ne foe­dan­tem quos ip­se sac­ra­ve­rat ig­nis.
quin­qua­gin­ta il­li tha­la­mi, spes tan­ta ne­po­tum,
bar­ba­ri­co pos­tes auro spo­liis­que su­per­bi
505 Ðóøèò­ñÿ âñå. ×òî îãîíü ïîùà­äèë, — äîñòà­ëîñü äàíàé­öàì.
Ñïðî­ñèøü, áûòü ìîæåò, î òîì, êàêî­âà áûëà ó÷àñòü Ïðè­à­ìà?
Âèäÿ, ÷òî çàíÿò âðà­ãîì ðàç­ðó­øåí­íûé ãîðîä, ÷òî âõî­äû
Âçëî­ìà­íû öàð­ñêèõ ïàëàò, ÷òî äâî­ðåö íàïîë­íÿ­þò äàíàé­öû,
Ñòà­ðåö, îòâûê­øèé îò áèòâ, äðî­æà­ùåé ðóêîé îáëà­÷à­åò
pro­cu­bue­re; te­nent Da­nai, qua de­fi­cit ig­nis.
For­si­tan et, Pria­mi fue­rint quae fa­ta, re­qui­ras.
ur­bis uti cap­tae ca­sum con­vol­sa­que vi­dit
li­mi­na tec­to­rum et me­dium in pe­net­ra­li­bus hos­tem,
ar­ma diu se­nior de­sue­ta tre­men­ti­bus aevo
510 Äðÿõ­ëîå òåëî â äîñïåõ, íàäå­âà­åò ìå÷ áåñ­ïî­ëåç­íûé,
Ïðÿ­ìî â ãóùó âðà­ãîâ óñòðåì­ëÿ­åò­ñÿ â ïîèñ­êàõ ñìåð­òè.
 ñàìîì ñåðä­öå äâîð­öà, ïîä îòêðû­òûì ñâî­äîì íåáåñ­íûì
Áûë îãðîì­íûé àëòàðü, è ñòà­ðûé ëàâð ãóñòî­ëè­ñòûé
Ðîñ, íàâè­ñàÿ íàä íèì, îñå­íÿÿ âåò­âÿ­ìè ïåíà­òîâ.
cir­cum­dat ne­qui­quam ume­ris et inu­ti­le fer­rum
cin­gi­tur, ac den­sos fer­tur mo­ri­tu­rus in hos­tis.
aedi­bus in me­diis nu­do­que sub aet­he­ris axe
in­gens ara fuit iux­ta­que ve­ter­ri­ma lau­rus,
in­cum­bens arae at­que umbra comple­xa Pe­na­tes.
515  òùåò­íîé íàäåæ­äå âîêðóã ñ Ãåêó­áîé äî÷å­ðè ñåëè,
Æàëèñü äðóã ê äðó­ãó îíè, êàê ãîëóá­êè ïîä áóðåþ ÷åð­íîé,
Ñòà­òóè âå÷­íûõ áîãîâ îáíè­ìàÿ. Êîãäà æå Ãåêó­áà
Ìóæà óâèäå­ëà âäðóã â äîñïå­õàõ, ïðè­ëè÷­íûõ ëèøü þíûì, —
Ìîë­âè­ëà: “Áåä­íûé Ïðè­àì, î ÷òî çà óìû­ñåë ñòðàø­íûé
hic He­cu­ba et na­tae ne­qui­quam al­ta­ria cir­cum,
prae­ci­pi­tes at­ra ceu tem­pes­ta­te co­lum­bae,
con­den­sae et di­vum ample­xae si­mu­lac­ra se­de­bant.
ip­sum autem sumptis Pria­mum iuve­na­li­bus ar­mis
ut vi­dit, “quae mens tam di­ra, mi­ser­ri­me co­niunx,
520 Ýòî îðó­æèå âçÿòü òåáÿ çàñòà­âèë? Êóäà òû?
Íåò, íå â òàêîì ïîä­êðåï­ëå­íüå, óâû, íå â òàêèõ ðàòî­áîð­öàõ
Âðå­ìÿ íóæ­äà­åò­ñÿ! Íåò, åñëè á äàæå áûë çäåñü ìîé Ãåê­òîð…
Òàê îòîé­äè æå ñþäà! Çàùè­òèò íàñ æåðò­âåí­íèê ýòîò,
Èëè æå âìå­ñòå óìðåì!” È, ïðî­ìîë­âèâ, îíà ïðè­âëå­êà­åò
im­pu­lit his cin­gi te­lis? aut quo ruis?” in­quit.
“non ta­li auxi­lio nec de­fen­so­ri­bus is­tis
tem­pus eget; non, si ip­se meus nunc ad­fo­ret Hec­tor.
huc tan­dem con­ce­de; haec ara tue­bi­tur om­nis,
aut mo­rie­re si­mul”. sic ore ef­fa­ta re­ce­pit
525 Ñòàð­öà ê ñåáå è ñàæà­åò åãî â óêðû­òüå ñâÿ­ùåí­íîì.
 ýòîò ìèã, óñêîëüç­íóâ îò ðåç­íè, ó÷è­íÿ­å­ìîé Ïèððîì,
Ñûí Ïðè­à­ìîâ Ïîëèò ïîÿâèë­ñÿ. Ñðåäü âðà­æå­ñêèõ êîïèé,
Ðàíå­íûé, âäîëü êîëîí­íàä îí ëåòèò ïî ïóñòûí­íûì ïàëà­òàì,
Ñëå­äîì ãîíèò­ñÿ Ïèðð, ðàçú­ÿðåí­íûé ïðî­ëè­òîé êðî­âüþ, —
ad se­se et sac­ra lon­gae­vum in se­de lo­ca­vit.
Ec­ce autem elap­sus Pyrrhi de cae­de Po­li­tes,
unus na­to­rum Pria­mi, per te­la, per hos­tis,
por­ti­ci­bus lon­gis fu­git et va­cua at­ria lustrat
sau­cius. il­lum ar­dens in­fes­to vol­ne­re Pyrrhus
530 Êàæåò­ñÿ — âîò îí ñõâà­òèò åãî èëè ïèêîé íàñòèãíåò.
Âñå æå Ïîëèò óáå­æàë: èñòå­êàþ­ùèé êðî­âüþ, óïàë îí
Íàçåìü è äóõ èñïó­ñòèë íà ãëà­çàõ ó Ïðè­à­ìà ñ Ãåêó­áîé.
Òóò Ïðè­àì, õîòü íàä íèì óæå âåð­íàÿ ñìåðòü íàâè­ñà­ëà,
Ãíå­âà íå ìîã ñäåð­æàòü è âîñ­êëèê­íóë ãîëî­ñîì ñëà­áûì:
in­se­qui­tur, iam iam­que ma­nu te­net et pre­mit has­ta.
ut tan­dem an­te ocu­los eva­sit et ora pa­ren­tum,
con­ci­dit ac mul­to vi­tam cum san­gui­ne fu­dit.
hic Pria­mus, quam­quam in me­dia iam mor­te te­ne­tur,
non ta­men absti­nuit nec vo­ci irae­que pe­per­cit:
535 “Ïóñòü çà çëî­äåé­ñòâî òåáå è çà äåð­çîñòü ïðå­ñòóï­íóþ áîãè, —
Åñëè åùå ñïðà­âåä­ëè­âîñòü íåáåñ êàðà­åò ïðå­ñòóï­íûõ, —
Âñåì, ÷òî òû çàñëó­æèë, âîçäà­äóò è çàïëà­òÿò äîñòîé­íîé
Ïëà­òîé çà òî, ÷òî ìåíÿ òû çàñòà­âèë ñûíîâ­íþþ ãèáåëü
Âèäåòü è âçî­ðû îòöà çàïÿò­íàë ëèöå­çðå­íè­åì ñìåð­òè.
“at ti­bi pro sce­le­re” excla­mat, “pro ta­li­bus ausis
di, si qua est cae­lo pie­tas, quae ta­lia cu­ret,
per­sol­vant gra­tes dig­nas et prae­mia red­dant
de­bi­ta, qui na­ti co­ram me cer­ne­re le­tum
fe­cis­ti et pat­rios foe­das­ti fu­ne­re vol­tus.
540 Íåò, íå òàêîâ áûë Àõèëë (òû ëæåøü, ÷òî òåáå îí ðîäè­òåëü):
Ïðàâ ìîëÿ­ùå­ãî îí óñòû­äèë­ñÿ è ÷åñòè áûë âåðåí,
Îòäàë Ïðè­àìó-âðà­ãó áåç­äû­õàí­íîå Ãåê­òî­ðà òåëî
Äëÿ ïîãðå­áå­íüÿ è íàñ îòïó­ñòèë äîìîé íåâðåäè­ìî”.
Âûìîë­âèâ òàê, áåç ðàç­ìà­õà êîïüå áåñ­ñèëü­íîé ðóêîþ
at non il­le, sa­tum quo te men­ti­ris, Ac­hilles
ta­lis in hos­te fuit Pria­mo; sed iura fi­dem­que
suppli­cis eru­buit cor­pus­que ex­san­gue se­pulchro
red­di­dit Hec­to­reum me­que in mea reg­na re­mi­sit”.
sic fa­tus se­nior, te­lum­que im­bel­le si­ne ic­tu
545 Ñòà­ðåö â Ïèð­ðà ìåò­íóë, íî çàñòðÿ­ëà áåç­âðåä­íàÿ ïèêà
 âûïóê­ëîé ÷àñòè ùèòà, îòðà­æåí­íàÿ ãóë­êîþ ìåäüþ.
Ïèðð îòâå­÷àë: “Òàê ñòó­ïàé, è âåñò­íè­êîì áóäü, è ïîâåäàé
Ýòî Ïåëèäó-îòöó. Î ìîèõ ïå÷àëü­íûõ äåÿ­íüÿõ
Âñå ðàñ­ñêà­çàòü íå çàáóäü è î âûðîä­êå Íåîïòî­ëå­ìå.
co­nie­cit, rau­co quod pro­ti­nus aere re­pul­sum
et sum­mo cli­pei ne­qui­quam um­bo­ne pe­pen­dit.
cui Pyrrhus: “re­fe­res er­go haec et nun­tius ibis
Pe­li­dae ge­ni­to­ri; il­li mea tris­tia fac­ta
de­ge­ne­rem­que Neop­to­le­mum nar­ra­re me­men­to;
550 Òàê óìðè æå!” È âîò, ïðî­ìîë­âèâ, âëå­÷åò ê àëòà­ðþ îí
Ñòàð­öà, êîòî­ðûé ñêîëü­çèò â êðî­âè óáè­òî­ãî ñûíà;
Ëåâîé ðóêîé Ïðè­à­ìà ñõâà­òèâ çà âîëî­ñû, ïðà­âîé
Ìå÷ îí çàíî­ñèò è â áîê âîí­çà­åò ïî ðóêî­ÿò­êó.
Òàê ñêîí­÷àë­ñÿ Ïðè­àì, è ñóäèë åìó ðîê ïåðåä ñìåð­òüþ
nunc mo­re­re”. hoc di­cens al­ta­ria ad ip­sa tre­men­tem
tra­xit et in mul­to lap­san­tem san­gui­ne na­ti,
impli­cuit­que co­mam lae­va, dextra­que co­rus­cum
ex­tu­lit ac la­te­ri ca­pu­lo te­nus ab­di­dit en­sem.
haec fi­nis Pria­mi fa­to­rum; hic exi­tus il­lum
555 Òðîè ñëàâ­íîé ïîæàð è êðó­øå­íüå Ïåð­ãà­ìà óâèäåòü,
Ïîñëå òîãî êàê âëà­ñòè­òå­ëåì îí çåìåëü è íàðî­äîâ
Àçèè íåêî­ãäà áûë. Ëåæèò íà ïðè­áðå­æüå òðî­ÿí­ñêîì,
Ñðóá­ëå­íà ñ ïëå÷, ãîëî­âà è ëåæèò áåçû­ìÿí­íîå òåëî.
ß îáî­ìëåë, è âïåð­âûå îáú­ÿë ìåíÿ óæàñ æåñòî­êèé:
sor­te tu­lit, Troiam in­cen­sam et pro­lap­sa vi­den­tem
Per­ga­ma, tot quon­dam po­pu­lis ter­ris­que su­per­bum
reg­na­to­rem Asiae. iacet in­gens li­to­re trun­cus,
avol­sum­que ume­ris ca­put et si­ne no­mi­ne cor­pus.
At me tum pri­mum sae­vus cir­cumste­tit hor­ror.
560 Ìèëî­ãî îáðàç îòöà ìíå ïðåä­ñòà­âèë­ñÿ â ýòî ìãíî­âå­íüå,
Èáî ÿ âèäåë, êàê öàðü, ðîâåñ­íèê åìó, îò óäà­ðà
Ñòðàø­íî­ãî äóõ èñïó­ñòèë. Ïðåäî ìíîé ïðåä­ñòà­ëà Êðå­óñà,
Äîì ðàç­ãðàá­ëåí­íûé ìîé, ìàëî­ëåò­íå­ãî Þëà ïîãè­áåëü.
ß îãëÿ­íóë­ñÿ, ñìîò­ðþ, âîêðóã îñòà­ëîñü ëè âîé­ñêî?
obsti­pui; sub­iit ca­ri ge­ni­to­ris ima­go,
ut re­gem aequae­vum cru­de­li vol­ne­re vi­di
vi­tam ex­ha­lan­tem; sub­iit de­ser­ta Creu­sa
et di­rep­ta do­mus et par­vi ca­sus Iuli.
res­pi­cio et, quae sit me cir­cum co­pia, lustro.
565 Âñå ïîêè­íó­ëè áîé: îñëà­áåâ­øè, òðóñ­ëè­âî íà çåì­ëþ
Ñïðûã­íó­ëè èëè îãíþ èñòîì­ëåí­íîå ïðå­äà­ëè òåëî.
Áûë ÿ îäèí, êîãäà âäðóã íà ïîðî­ãå ñâÿ­òè­ëè­ùà Âåñòû
Âèæó Òèí­äà­ðî­âó äî÷ü, ÷òî â óáå­æè­ùå òàé­íîì ñêðû­âà­ëàñü
Ìîë­÷à, â íàäåæ­äå ñïà­ñòèñü, — íî ïðè ÿðêîì ñâå­òå ïîæà­ðà
de­se­rue­re om­nes de­fes­si et cor­po­ra sal­tu
ad ter­ram mi­se­re aut ig­ni­bus aeg­ra de­de­re.
Iam­que adeo su­per unus eram, cum li­mi­na Ves­tae
ser­van­tem et ta­ci­tam sec­re­ta in se­de la­ten­tem
Tyn­da­ri­da as­pi­cio; dant cla­ra in­cen­dia lu­cem
570 Âèä­íî áûëî ìíå âñå, êîãäà áðåë ÿ, âîêðóã îçè­ðà­ÿñü.
Ðàâ­íî ñòðà­øàñü, ÷òî åå çà ñîææåí­íûé Ïåð­ãàì ïîêà­ðà­þò
Òåâ­ê­ðû è ÷òî îòî­ìñòÿò ïîêè­íó­òûé ìóæ è äàíàé­öû,
Ñïðÿ­òà­ëàñü ó àëòà­ðÿ è, íåçðè­ìàÿ, â õðà­ìå ñèäå­ëà
Òà, ÷òî áûëà ðîæ­äå­íà íà ïîãè­áåëü îò÷èçíå è Òðîå.
er­ran­ti pas­sim­que ocu­los per cuncta fe­ren­ti.
il­la si­bi in­fes­tos ever­sa ob Per­ga­ma Teuc­ros
et Da­naum poe­nam et de­ser­ti co­niu­gis iras
prae­me­tuens, Troiae et pat­riae com­mu­nis Eri­nys,
ab­di­de­rat se­se at­que aris in­vi­sa se­de­bat.
575 Âñïûõ­íó­ëî ïëà­ìÿ â äóøå, ïîáóæ­äà­åò ãíåâ ïåðåä ñìåð­òüþ
Åé çà îò÷èç­íó âîçäàòü, íàêà­çàòü çà âñå ïðå­ñòóï­ëå­íüÿ:
“Çíà­÷èò, âåð­íåò­ñÿ îíà íåâðåäè­ìî â ðîä­íûå Ìèêå­íû,
Ñïàð­òó óçðèò è ïðîé­äåò öàðè­öåé â òðè­óì­ôå, ðîæ­äåí­íîì
Åþ ñàìîé? Óâèäàâ ñûíî­âåé è ðîäè­òå­ëåé ñíî­âà,
exar­se­re ig­nes ani­mo; su­bit ira ca­den­tem
ul­cis­ci pat­riam et sce­le­ra­tas su­me­re poe­nas.
“sci­li­cet haec Spar­tam in­co­lu­mis pat­rias­que My­ce­nas
as­pi­ciet par­to­que ibit re­gi­na tri­um­pho,
co­niu­gium­que do­mum­que pat­res na­tos­que vi­de­bit,
580 Â äîì ñâîé âîé­äåò â îêðó­æå­íüå òîë­ïû ðàáîâ èëè­îí­ñêèõ,
Ïîñëå òîãî êàê Ïðè­àì îò ìå÷à ïîãèá, è ïûëà­åò
Òðîÿ, è êðî­âüþ íå ðàç îðî­øàë­ñÿ áåðåã äàð­äàí­ñêèé?
Òàê íå áûâàòü æå òîìó! Ïóñòü ñëà­âû ìíå íå ïðè­áà­âèò
Æåí­ùèíå ìåñòü, — íåäî­ñòîé­íà õâà­ëû òàêàÿ ïîáåäà, —
Ilia­dum tur­ba et Phry­giis co­mi­ta­ta mi­nistris?
oc­ci­de­rit fer­ro Pria­mus? Troia ar­se­rit ig­ni?
Dar­da­nium to­tiens su­da­rit san­gui­ne li­tus?
non ita. nam­que et­si nul­lum me­mo­ra­bi­le no­men
fe­mi­nea in poe­na est nec ha­bet vic­to­ria lau­dem,
585 Íî, ïî çàñëó­ãàì åå ïîêà­ðàâ, èñòðå­áèâ ýòó ñêâåð­íó,
ß ñòÿ­æàþ õâà­ëó, è ñëàä­êî áóäåò íàïîë­íèòü
Äóøó ìùå­íüÿ îãíåì è ïðàõ ìîèõ áëèç­êèõ íàñû­òèòü”.
Ìûñ­ëè òàêèå â óìå, îñëåï­ëåí­íîì ãíå­âîì, êèïå­ëè,
Âäðóã (î÷àì íèêî­ãäà òàê ÿñíî îíà íå ÿâëÿ­ëàñü)
exstin­xis­se ne­fas ta­men et sumpsis­se me­ren­tis
lau­da­bor poe­nas, ani­mum­que exples­se iuva­bit
ultri­cis flam­mae et ci­ne­res sa­tias­se meo­rum”.
ta­lia iac­ta­bam et fu­ria­ta men­te fe­re­bar,
cum mi­hi se, non an­te ocu­lis tam cla­ra, vi­den­dam
590 Ìàòü áëà­ãàÿ, â íî÷è áëè­ñòàÿ ÷èñòûì ñèÿ­íüåì,
Âñòà­ëà ïåðå­äî ìíîé âî âñåì âåëè­÷üå áîãè­íè,
Òî÷­íî òàêàÿ, êàêîé åå íåáî­æè­òå­ëè âèäÿò.
Ðóêó ìîþ óäåð­æà­ëà îíà è ìîë­âè­ëà ñëî­âî:
“×òî çà ñòðàø­íàÿ áîëü ïîä­ñòðå­êà­åò áåç­óäåðæ­íûé ãíåâ òâîé?
ob­tu­lit et pu­ra per noc­tem in lu­ce re­ful­sit
al­ma pa­rens, con­fes­sa deam qua­lis­que vi­de­ri
cae­li­co­lis et quan­ta so­let, dextra­que pre­hen­sum
con­ti­nuit ro­seo­que haec in­su­per ad­di­dit ore:
“na­te, quis in­do­mi­tas tan­tus do­lor ex­ci­tat iras?
595 ×òî òû áåçóì­ñò­âó­åøü, ñûí? Èëü äî íàñ óæ íåò òåáå äåëà?
×òî íå ïîñìîò­ðèøü ñïåð­âà, ãäå îòåö, óäðó­÷åí­íûé ãîäà­ìè,
Áðî­øåí òîáîé, è æèâû ëü åùå ñóïðó­ãà Êðå­óñà,
Ìàëü­÷èê Àñêà­íèé? Âåäü èõ îêðó­æè­ëè ãðå­êîâ îòðÿäû!
Åñëè á ìîÿ íå áûëà èì íàäåæ­íîé çàùè­òîé çàáîòà,
quid fu­ris? aut quo­nam nostri ti­bi cu­ra re­ces­sit?
non pri­us as­pi­cies, ubi fes­sum aeta­te pa­ren­tem
li­que­ris An­chi­sen, su­pe­ret co­niunxne Creu­sa,
As­ca­nius­que puer? quos om­nis un­di­que Gra­iae
cir­cum er­rant acies et, ni mea cu­ra re­sis­tat,
600 Èõ óíåñ áû îãîíü èëè âðà­æå­ñêèé ìå÷ óíè­÷òî­æèë.
Íåò, íå ñïàð­òàí­êè êðà­ñà Òèí­äà­ðèäû, òåáå íåíà­âèñò­íîé,
È íå Ïàðèñ, îáâè­íåí­íûé âî âñåì, — ëèøü áîãîâ áåñ­ïî­ùàä­íîñòü,
Òîëü­êî îíà îïðî­êè­íó­ëà ìîùü è âåëè­÷èå Òðîè.
Ñûí ìîé, âçãëÿ­íè: ÿ ðàñ­ñåþ òóìàí, ÷òî ñåé­÷àñ îìðà­÷à­åò
iam flam­mae tu­le­rint ini­mi­cus et hau­se­rit en­sis.
non ti­bi Tyn­da­ri­dis fa­cies in­vi­sa La­cae­nae
cul­pa­tus­ve Pa­ris; di­vum incle­men­tia, di­vum,
has ever­tit opes ster­nit­que a cul­mi­ne Troiam.
as­pi­ce (nam­que om­nem, quae nunc ob­duc­ta tuen­ti
605 Âçîð òâî­èõ ñìåðò­íûõ î÷åé è ïëîò­íîé âëàæ­íîé çàâå­ñîé
Âñå çàñòè­ëà­åò âîêðóã. Ìîëþ: ìàòå­ðèí­ñêèõ ïðè­êà­çîâ
Òû íå ñòðà­øèñü è ñîâå­òàì ìîèì áåçîò­êàç­íî ïîñëå­äóé.
Òàì, ãäå ïîâåð­æå­íû â ïðàõ ãðî­ìà­äû áàøåí, ãäå ãëû­áû
Ñáðî­øå­íû ñ ãëûá è äûì êëó­áèò­ñÿ, ñìå­øàí­íûé ñ ïûëüþ, —
mor­ta­lis he­be­tat vi­sus ti­bi et umi­da cir­cum
ca­li­gat, nu­bem eri­piam; tu ne qua pa­ren­tis
ius­sa ti­me neu prae­cep­tis pa­re­re re­cu­sa):
hic, ubi di­siec­tas mo­les avol­sa­que sa­xis
sa­xa vi­des mix­to­que un­dan­tem pul­ve­re fu­mum,
610 Ñòå­íû ñìå­òà­åò Íåï­òóí, ñîòðÿ­ñàÿ óñòîè òðå­çóá­öåì,
Ãîðîä âåñü îí êðó­øèò è ñðû­âà­åò åãî ñ îñíî­âà­íèé.
Òóò Þíî­íà, çàíÿâ âîðîòà Ñêåé­ñêèå ïåð­âîé,
ßðîñò­íûì ïûëîì ïîë­íà è ìå÷îì îïî­ÿ­ñà­íà, êëè­÷åò
Âîé­ñêî îò êîðàá­ëåé.
Nep­tu­nus mu­ros mag­no­que emo­ta tri­den­ti
fun­da­men­ta qua­tit to­tam­que a se­di­bus ur­bem
eruit. hic Iuno Scaeas sae­vis­si­ma por­tas
pri­ma te­net so­cium­que fu­rens a na­vi­bus ag­men
fer­ro ac­cincta vo­cat.
615 Âèäèøü: òàì, â âûñî­òå, çàíÿ­ëà òâåð­äû­íè Ïàë­ëà­äà,
Ñåëà, ýãèäîé áëå­ñòÿ, ãîëî­âîé Ãîð­ãî­íû ïóãàÿ.
Ñàì Îòåö óêðåï­ëÿ­åò äóõ äàíàé­öåâ, è ñèëû
Èì ïðè­äà­åò, è áîãîâ âîç­áóæ­äà­åò ïðî­òèâ äàð­äàí­öåâ.
Áåã­ñò­âîì ñïà­ñàé­ñÿ, ìîé ñûí, ïîêèíü ñðà­æå­íüÿ! Ñ òîáîþ
iam sum­mas ar­ces Tri­to­nia, res­pi­ce, Pal­las
in­se­dit, nim­bo ef­ful­gens et Gor­go­ne sae­va.
ip­se pa­ter Da­nais ani­mos vi­ris­que se­cun­das
suf­fi­cit, ip­se deos in Dar­da­na sus­ci­tat ar­ma.
eri­pe, na­te, fu­gam fi­nem­que im­po­ne la­bo­ri.
620 Áóäó âñå­ãäà è ê îò÷èì äâå­ðÿì ïðè­âå­äó áåç­îïàñ­íî”.
Âûìîë­âèâ, ñêðû­ëàñü îíà â íåïðî­ãëÿä­íîì ñóìðà­êå íî÷è;
ß æå âîî÷üþ óçðåë áîãîâ, Èëè­î­íó âðàæ­äåá­íûõ,
Ãðîç­íûå ëèêè âî òüìå.
Âåñü ïåðåä âçî­ðîì ìîèì Èëè­îí ãîðÿ­ùèé ïðî­ñòåð­ñÿ.
nus­quam abe­ro et tu­tum pat­rio te li­mi­ne sis­tam”.
di­xe­rat et spis­sis noc­tis se con­di­dit umbris.
ap­pa­rent di­rae fa­cies ini­mi­ca­que Troiae
nu­mi­na mag­na deum.
Tum ve­ro om­ne mi­hi vi­sum con­si­de­re in ig­nis
625 Âèæó: ïàäà­åò â ïðàõ ñ âûñîòû Íåï­òó­íî­âà Òðîÿ,
Áóä­òî ñ âåð­øè­íû ãîðû, áåñ­ïî­ùàä­íûì ïîä­ðóá­ëåí æåëå­çîì,
ßñåíü ñòà­ðûé, êîãäà, ÷åðåäóÿ âñå ÷àùå óäà­ðû
Îñò­ðûõ ñåêèð, çåì­ëåäåëü­öû åãî ïîâåðã­íóòü ñòðå­ìÿò­ñÿ,
Îí æå ñòî­èò äî ïîðû, è òðå­ïå­ùó­ùåé êðî­íîé êà÷à­åò,
Ili­um et ex imo ver­ti Nep­tu­nia Troia;
ac ve­lu­ti sum­mis an­ti­quam in mon­ti­bus or­num
cum fer­ro ac­ci­sam creb­ris­que bi­pen­ni­bus instant
erue­re ag­ri­co­lae cer­ta­tim; il­la us­que mi­na­tur
et tre­me­fac­ta co­mam con­cus­so ver­ti­ce nu­tat,
630 È íàêî­íåö, ïîáåæ­äåí ãëó­áî­êè­ìè ðàíà­ìè, ñ òÿæ­êèì
Ñòî­íîì ðóøèò­ñÿ âíèç, îò ðîä­íî­ãî õðåá­òà îòðû­âà­ÿñü.
Âíèç ÿ áåãó è, áîãè­íåé âåäîì, ñðåäü âðà­ãîâ è ïîæà­ðîâ
Äâè­ãà­þñü â ïóòü: ïðî­ïóñ­êà­þò ìåíÿ îãîíü è îðó­æüå.
Íî ëèøü òîëü­êî äîñòèã ÿ ïîðî­ãîâ ãíåçäà ðîäî­âî­ãî,
vol­ne­ri­bus do­nec pau­la­tim evic­ta sup­re­mum
con­ge­muit tra­xit­que iugis avol­sa rui­nam.
des­cen­do ac du­cen­te deo flam­mam in­ter et hos­tis
ex­pe­dior; dant te­la lo­cum flam­mae­que re­ce­dunt.
At­que ubi iam pat­riae per­ven­tum ad li­mi­na se­dis
635 Ñòà­ðî­ãî äîìà îòöîâ, — òîò, ê êîìó ÿ âñåõ áîëü­øå ñòðå­ìèë­ñÿ,
 ãîðû êîãî óíå­ñòè âñåõ ïðåæ­äå æåëàë ÿ, — ðîäè­òåëü
Ìíå ãîâî­ðèò, ÷òî íå õî÷åò îí æèòü ïîñëå ãèáå­ëè Òðîè,
×òîáû èçãíà­íüå ñíî­ñèòü: “Ó âàñ íå òðî­íó­ëà ñòà­ðîñòü
Êðî­âè, è ñèëû êðåï­êè, è òåëà âûíîñ­ëè­âû âàøè,
an­ti­quas­que do­mos, ge­ni­tor, quem tol­le­re in al­tos
op­ta­bam pri­mum mon­tis pri­mum­que pe­te­bam,
ab­ne­gat ex­ci­sa vi­tam pro­du­ce­re Troia
ex­si­lium­que pa­ti. “vos o, qui­bus in­te­ger aevi
san­guis”, ait, “so­li­dae­que suo stant ro­bo­re vi­res,
640 Âû è áåãè­òå!
Åñëè áû âåê ìîé ïðî­äëèòü íåáî­æè­òå­ëÿì áûëî óãîä­íî,
Ýòî æèëè­ùå îíè á ñîõðà­íè­ëè. Äîâîëü­íî îäíà­æäû
Ãîðîä âçÿ­òûé óçðåòü, ïåðå­æèòü ïàäå­íüå îò÷èç­íû!
Çäåñü ïîëî­æè­òå ìåíÿ, çäåñü ïðî­ñòè­òåñü ñî ìíîé è áåãè­òå!
vos agi­ta­te fu­gam.
me si cae­li­co­lae vo­luis­sent du­ce­re vi­tam,
has mi­hi ser­vas­sent se­des. sa­tis una su­per­que
vi­di­mus ex­ci­dia et cap­tae su­pe­ra­vi­mus ur­bi.
sic o sic po­si­tum ad­fa­ti dis­ce­di­te cor­pus.
645 Ñìåðòü îò ñâî­åé ðóêè ÿ ïðè­ìó, èëü âðàã ïîæà­ëå­åò:
Ðàäè äîáû­÷è óáüåò. Ìíå ëèøèòü­ñÿ ãðîá­íè­öû íå ñòðàø­íî!
Ñëèø­êîì óæ ÿ çàæèë­ñÿ, íåíà­âèñò­íûé áîãàì, áåñ­ïî­ëåç­íûé,
Ñ òîé ïîðû êàê ðîäè­òåëü áîãîâ è ëþäåé ïîâå­ëè­òåëü
Ìîë­íèåé äóíóë â ìåíÿ è îãíåì êîñ­íóë­ñÿ íåáåñ­íûì”.
ip­se ma­nu mor­tem in­ve­niam: mi­se­re­bi­tur hos­tis
exu­vias­que pe­tet. fa­ci­lis iac­tu­ra se­pulchri.
iam pri­dem in­vi­sus di­vis et inu­ti­lis an­nos
de­mo­ror, ex quo me di­vum pa­ter at­que ho­mi­num rex
ful­mi­nis adfla­vit ven­tis et con­ti­git ig­ni”.
650 Òàê óïîð­ñò­âî­âàë îí è îäíî òâåð­äèë íåïðå­êëîí­íî;
ß âçìî­ëèë­ñÿ â ñëå­çàõ, è ñî ìíîé Êðå­óñà, Àñêà­íèé, —
Âåñü íàø äîì îòöà óìî­ëÿë, ÷òîáû âñåõ íå ãóáèë îí
Âìå­ñòå ñ ñîáîé è ãíå­òó­ùå­ìó íàñ íå ñïî­ñîá­ñò­âî­âàë ðîêó.
Âñå ìîëü­áû îí îòâåðã è ñòî­ÿë íà òîì, ÷òî çàìûñ­ëèë.
Ta­lia persta­bat me­mo­rans fi­xus­que ma­ne­bat.
nos contra ef­fu­si lac­ri­mis co­niunxque Creu­sa
As­ca­nius­que om­nis­que do­mus, ne ver­te­re se­cum
cuncta pa­ter fa­to­que ur­gen­ti in­cum­be­re vel­let.
ab­ne­gat in­cep­to­que et se­di­bus hae­ret in is­dem.
655 Âíîâü ÿ â áèò­âó ñòðåì­ëþñü è æåëàþ ñìåð­òè, íåñ÷àñò­íûé;
Áûë ëè âûõîä èíîé ó ìåíÿ, èíîå ðåøå­íüå?
“Ìîã òû ïîäó­ìàòü è âïðÿìü, ÷òî, ïîêè­íóâ òåáÿ, óáå­ãó ÿ?
Êàê ñ ðîäè­òåëü­ñêèõ óñò ñîðâà­ëîñü íå÷å­ñòè­âîå ñëî­âî?
Åñëè óãîä­íî áîãàì äî êîí­öà èñòðå­áèòü ýòîò ãîðîä,
rur­sus in ar­ma fe­ror mor­tem­que mi­ser­ri­mus op­to.
nam quod con­si­lium aut quae iam for­tu­na da­ba­tur?
“me­ne ef­fer­re pe­dem, ge­ni­tor, te pos­se re­lic­to
spe­ras­ti, tan­tum­que ne­fas pat­rio ex­ci­dit ore?
si ni­hil ex tan­ta su­pe­ris pla­cet ur­be re­lin­qui,
660 Ïðåæ­äå ìîãó­÷èé, è òû æåëà­åøü ê ïîãè­áå­ëè Òðîè
Ãèáåëü ïðè­áà­âèòü ñâîþ è ïîòîì­êîâ ñâî­èõ, òî äëÿ ñìåð­òè
Äâåðü îòêðû­òà: âåäü Ïèðð, Ïðè­à­ìî­âîé çàëè­òûé êðî­âüþ,
Ñûíà ïðåä âçî­ðîì îòöà è îòöà â ñâÿ­òè­ëè­ùå ãóáèò.
Ìàòü âñå­á­ëà­ãàÿ! Òàê âîò äëÿ ÷åãî ñêâîçü ïëà­ìÿ, ñêâîçü êîïüÿ
et se­det hoc ani­mo pe­ri­tu­rae­que ad­de­re Troiae
te­que tuos­que iuvat, pa­tet is­ti ianua le­to,
iam­que ade­rit mul­to Pria­mi de san­gui­ne Pyrrhus,
gna­tum an­te ora pat­ris, pat­rem qui obtrun­cat ad aras.
hoc erat, al­ma pa­rens, quod me per te­la, per ig­nis
665 Òû ìåíÿ ïðî­âå­ëà: ÷òîá âðà­ãîâ â ýòîì äîìå ÿ âèäåë,
×òîá íà ãëà­çàõ ó ìåíÿ è îòåö, è ñûí, è Êðå­óñà
Ïàëè ìåðò­âû­ìè çäåñü, îáàã­ðÿÿ êðî­âüþ äðóã äðó­ãà!
Ìóæè, íåñè­òå ìå÷è! Ïîñëåä­íèé ðàñ­ñâåò ïîáåæ­äåí­íûõ
Íûíå çîâåò! Îòïó­ñòè­òå ìåíÿ ê âðà­ãàì è ïîç­âîëü­òå
eri­pis, ut me­diis hos­tem in pe­net­ra­li­bus ut­que
As­ca­nium pat­rem­que meum iux­ta­que Creu­sam
al­te­rum in al­te­rius mac­ta­tos san­gui­ne cer­nam?
ar­ma, vi­ri, fer­te ar­ma; vo­cat lux ul­ti­ma vic­tos.
red­di­te me Da­nais; si­ni­te instau­ra­ta re­vi­sam
670 Â íîâóþ áèò­âó âñòó­ïèòü, ÷òîá íå óìåð­ëè ìû áåç îòìùå­íüÿ!”
Âíîâü íàäå­âàþ äîñïåõ, è ñíî­âà ùèò ïðè­êðåï­ëÿþ
Ê ëåâîé ðóêå, è îïÿòü ïîñïå­øàþ èç äîìó â áèò­âó,
Íî íà ïîðî­ãå ìåíÿ óäåð­æà­ëà æåíà, ïðè­ïà­äàÿ
Ñ ïëà­÷åì ê êîëå­íÿì ìîèì è Þëà ê îòöó ïðîòÿ­íóâ­øè:
proe­lia. num­quam om­nes ho­die mo­rie­mur inul­ti”.
Hinc fer­ro ac­cin­gor rur­sus cli­peo­que si­nistram
in­ser­ta­bam ap­tans me­que extra tec­ta fe­re­bam.
ec­ce autem comple­xa pe­des in li­mi­ne co­niunx
hae­re­bat par­vum­que pat­ri ten­de­bat Iulum:
675 “Åñëè íà ãèáåëü èäåøü, òî è íàñ âåäè çà ñîáîþ!
Åñëè æ, îðó­æüå ïîä­íÿâ, íà íåãî âîç­ëà­ãà­åøü íàäåæ­äû, —
Ðàíü­øå íàø äîì çàùè­òè! Íà êîãî ïîêèäà­åøü òû Þëà,
Ñòàð­öà-îòöà è ìåíÿ, êîòî­ðóþ çâàë òû ñóïðó­ãîé?”
Òàê ïðè­÷è­òà­ëà îíà, ÷åð­òîã îãëà­øàÿ ñòå­íà­íüåì.
“si pe­ri­tu­rus abis, et nos ra­pe in om­nia te­cum;
sin ali­quam ex­per­tus sumptis spem po­nis in ar­mis,
hanc pri­mum tu­ta­re do­mum. cui par­vus Iulus,
cui pa­ter et co­niunx quon­dam tua dic­ta re­lin­quor?”
Ta­lia vo­ci­fe­rans ge­mi­tu tec­tum om­ne rep­le­bat,
680 Òóò èçóì­ëåí­íûì î÷àì ÿâè­ëîñü íåæäàí­íîå ÷óäî:
Þë ñòî­ÿë â ýòîò ìèã ïðåä ëèöîì ðîäè­òå­ëåé ñêîðá­íûõ;
Âäðóã ïðè­âèäå­ëîñü íàì, ÷òî âåí­öîì âêðóã ãîëîâ­êè ðåáåí­êà
Ðîâ­íûé ñâåò ðàç­ëèë­ñÿ, è îãîíü, êàñà­ÿñü áåç­âðåä­íî
Ìàëü­÷è­êà ìÿã­êèõ âîëîñ, ó âèñ­êîâ ðàç­ãî­ðà­åò­ñÿ ÿðêî.
cum sub­itum dic­tu­que ori­tur mi­ra­bi­le monstrum.
nam­que ma­nus in­ter maes­to­rum­que ora pa­ren­tum
ec­ce le­vis sum­mo de ver­ti­ce vi­sus Iuli
fun­de­re lu­men apex, tac­tu­que in­no­xia mol­lis
lam­be­re flam­ma co­mas et cir­cum tem­po­ra pas­ci.
685 Òðå­ïåò îáú­ÿë íàñ è ñòðàõ: ñïå­øèì ãîðÿ­ùèå êóä­ðè
Ìû ïîãà­ñèòü è âîäîé çàëè­âà­åì ñâÿ­ùåí­íîå ïëà­ìÿ.
Î÷è âîçäåë ðîäè­òåëü Àíõèç ê ñîçâåç­äüÿì, ëèêóÿ,
Ðóêè ïðî­ñòåð ê íåáå­ñàì è ñëî­âà ïðî­ìîë­âèë òàêèå:
“Åñëè ê ìîëü­áàì ñêëî­íÿ­åøü­ñÿ òû, âñå­ìî­ãó­ùèé Þïè­òåð,
nos pa­vi­di tre­pi­da­re me­tu cri­nem­que flag­ran­tem
ex­cu­te­re et sanctos res­tin­gue­re fon­ti­bus ig­nis.
at pa­ter An­chi­ses ocu­los ad si­de­ra lae­tus
ex­tu­lit et cae­lo pal­mas cum vo­ce te­ten­dit:
“Iup­pi­ter om­ni­po­tens, pre­ci­bus si flec­te­ris ul­lis,
690 Âçãëÿä îáðà­òè ê íàì, êîëü ìû áëà­ãî­÷å­ñòüåì òîãî çàñëó­æè­ëè,
Çíà­ìå­íüå äàé íàì, Îòåö, ïîä­òâåð­äè íàì ýòè ïðè­ìå­òû!”
Òîëü­êî ëèøü âûìîë­âèë îí, êàê ãðîì âíå­çàï­íî ðàçäàë­ñÿ
Ñëå­âà, è, ñ íåáà ñêîëüç­íóâ, íàä íàìè çâåçäà ïðî­ëå­òå­ëà,
Ñóìðàê îãíåì ðàçî­ðâàâ è â íî÷è èçëó­÷àÿ ñèÿ­íüå.
as­pi­ce nos, hoc tan­tum, et, si pie­ta­te me­re­mur,
da dein­de augu­rium, pa­ter, at­que haec omi­na fir­ma”.
Vix ea fa­tus erat se­nior, sub­ito­que fra­go­re
in­to­nuit lae­vum, et de cae­lo lap­sa per umbras
stel­la fa­cem du­cens mul­ta cum lu­ce cu­cur­rit.
695 Âèäå­ëè ìû, êàê îíà, ïðî­ìåëüê­íóâ íàä êðîâ­ëåþ äîìà,
Ñâåò­ëàÿ, ñêðû­ëàñü â ëåñó íà ñêëîíå Èäû âûñî­êîé,
 íåáå ñâîé ïóòü ïðî­÷åð­òèâ áîðîçäîþ îãíåí­íîé äëèí­íîé,
Áëåñê ðàç­ëè­âàÿ âîêðóã è çàïàõ ñåð­íî­ãî äûìà.
×óäîì òàêèì óáåæ­äåí, ðîäè­òåëü, âçîð óñòðåì­ëÿÿ
il­lam, sum­ma su­per la­ben­tem cul­mi­na tec­ti,
cer­ni­mus Idaea cla­ram se con­de­re sil­va
sig­nan­tem­que vias; tum lon­go li­mi­te sul­cus
dat lu­cem, et la­te cir­cum lo­ca sul­pu­re fu­mant.
hic ve­ro vic­tus ge­ni­tor se tol­lit ad auras
700 Ââûñü, îáðà­òèë­ñÿ ê áîãàì è ïî÷òèë ñâÿ­òîå ñâå­òè­ëî:
“Áîëü­øå íå ìåä­ëþ ÿ, íåò, íî ïîé­äó, êóäà ïîâåäå­òå,
Áîãè îòöîâ! Ëèøü ñïà­ñè­òå ìîé ðîä, ìíå âíó­êà ñïà­ñè­òå!
Çíà­ìå­íüå âàìè äàíî, â âàøåé âëà­ñòè áîæå­ñò­âåí­íîé Òðîÿ.
ß óñòó­ïàþ, ìîé ñûí: òåáå ÿ ñïóò­íè­êîì áóäó”.
ad­fa­tur­que deos et sanctum si­dus ado­rat.
“iam iam nul­la mo­ra est; se­quor et, qua du­ci­tis, ad­sum.
di pat­rii, ser­va­te do­mum, ser­va­te ne­po­tem.
vestrum hoc augu­rium, vestro­que in nu­mi­ne Troia est.
ce­do equi­dem nec, na­te, ti­bi co­mes ire re­cu­so”.
705 Òàê ïðî­ìîë­âèë Àíõèç. Ìåæ­äó òåì äîíî­ñèë­ñÿ âñå ãðîì­÷å
Ïëà­ìå­íè ðåâ èç-çà ñòåí è ïîæà­ðû ê íàì çíîé ïðè­áëè­æà­ëè.
“Ìèëûé îòåö, åñëè òàê, — ïîñêî­ðåé ñàäèñü ìíå íà ïëå­÷è!
Ñàì ÿ òåáÿ ïîíå­ñó, è íå áóäåò ìíå òðóä ýòîò òÿæåê.
×òî á íè ñëó­÷è­ëîñü â ïóòè — îäíà íàñ âñòðå­òèò îïàñ­íîñòü
di­xe­rat il­le, et iam per moe­nia cla­rior ig­nis
audi­tur, pro­pius­que aes­tus in­cen­dia vol­vunt.
“er­go age, ca­re pa­ter, cer­vi­ci im­po­ne­re nostrae;
ip­se sub­ibo ume­ris, nec me la­bor is­te gra­va­bit.
quo res cum­que ca­dent, unum et com­mu­ne pe­ric­lum,
710 Èëè ñïà­ñå­íüå îäíî. Èäåò ïóñòü ðÿäîì ñî ìíîþ
Ìàëåíü­êèé Þë è ïî íàøèì ñëåäàì â îòäà­ëå­íüå — Êðå­óñà.
Âû æå íàêà­çû ìîè ñî âíè­ìà­íüåì ñëó­øàé­òå, ñëó­ãè:
Åñòü çà ñòå­íîé ãîðîä­ñêîé ïðè­ãî­ðîê ñ ïîêè­íó­òûì õðà­ìîì
Äðåâíèì Öåðå­ðû; ðàñ­òåò áëèç íåãî êèïà­ðèñ, ÷òî ñâÿ­ùåí­íûì
una sa­lus am­bo­bus erit. mi­hi par­vus Iulus
sit co­mes, et lon­ge ser­vet ves­ti­gia co­niunx.
vos, fa­mu­li, quae di­cam, ani­mis ad­ver­ti­te vestris.
est ur­be eg­res­sis tu­mu­lus templum­que ve­tus­tum
de­ser­tae Ce­re­ris, iux­ta­que an­ti­qua cup­res­sus
715 Ñëûë ó îòöîâ è ëèøü òåì ñîõðà­íåí áûë äîë­ãèå ãîäû.
Ñ âàìè â óáå­æè­ùå òî ìû ñ ðàç­íûõ ñòî­ðîí ñîáå­ðåì­ñÿ.
 ðóêè, ðîäè­òåëü, âîçü­ìè ñâÿ­òû­íè è îò÷èõ ïåíà­òîâ;
Ìíå èõ êàñàòü­ñÿ ãðåø­íî: ëèøü íåäàâ­íî ñðà­æå­íüå è ñå÷ó
ß ïîêè­íóë, è ìíå òåêó­÷åé ïðåæ­äå ñòðó­åþ
re­li­gio­ne pat­rum mul­tos ser­va­ta per an­nos;
hanc ex di­ver­so se­dem ve­nie­mus in unam.
tu, ge­ni­tor, ca­pe sac­ra ma­nu pat­rios­que Pe­na­tes;
me, bel­lo e tan­to dig­res­sum et cae­de re­cen­ti,
attrec­ta­re ne­fas, do­nec me flu­mi­ne vi­vo
720 Äîëæ­íî îìûòü­ñÿ”.
Âûìîë­âèâ òàê, ÿ ïëå­÷è ñåáå è ñêëî­íåí­íóþ ñïè­íó
Ñâåð­õó îäåæ­äîé ïîêðûë è æåë­òîé ëüâè­íîþ øêó­ðîé,
Ïîä­íÿë íîøó ìîþ; âöå­ïèë­ñÿ â ïðà­âóþ ðóêó
Ìàëåíü­êèé Þë, çà îòöîì ïîñïå­øàâ­øèé øàãîì íåðîâ­íûì;
ab­lue­ro”.
haec fa­tus la­tos ume­ros sub­iec­ta­que col­la
ves­te su­per ful­vi­que inster­nor pel­le leo­nis,
suc­ce­do­que one­ri; dextrae se par­vus Iulus
impli­cuit se­qui­tur­que pat­rem non pas­si­bus aequis;
725 Øëà æåíà ïîçà­äè. Ïîòåì­íåé âûáè­ðà­åì äîðî­ãó;
ß, êòî íåäàâ­íî íè ñòðåë, ëåòåâ­øèõ â ìåíÿ, íå áîÿë­ñÿ,
Íè áåñ­ñ÷åò­íûõ âðà­ãîâ, òîë­ïîé ìíå ïóòü ïðå­ãðàæ­äàâ­øèõ, —
Íûíå ëþáûõ âåòåð­êîâ, ëþáî­ãî øóìà ïóãà­þñü:
Ñòðàø­íî çà íîøó ìîþ è çà ñïóò­íè­êà ñòðàø­íî íå ìåíü­øå.
po­ne su­bit co­niunx. fe­ri­mur per opa­ca lo­co­rum,
et me, quem du­dum non ul­la iniec­ta mo­ve­bant
te­la ne­que ad­ver­so glo­me­ra­ti ex ag­mi­ne Grai,
nunc om­nes ter­rent aurae, so­nus ex­ci­tat om­nis
sus­pen­sum et pa­ri­ter co­mi­ti­que one­ri­que ti­men­tem.
730 Âîò è âîðîòà âèä­íû; ÿ äóìàë, ïóòü ìîé îêîí­÷åí —
Íî ïîêà­çà­ëîñü ìíå âäðóã, ÷òî äî ñëó­õà äîíî­ñèò­ñÿ ÷àñòûé
Øîðîõ øàãîâ. È ðîäè­òåëü, âî òüìó âïå­ðèâ­øèé­ñÿ âçî­ðîì,
Êðèê­íóë: “Áåãè, ìîé ñûí, áåãè: îíè óæå áëèç­êî!
Âèæó: ùèòû èõ ãîðÿò è ìåäü ìåð­öà­åò âî ìðà­êå”.
Iam­que pro­pin­qua­bam por­tis om­nem­que vi­de­bar
eva­sis­se viam, sub­ito cum cre­ber ad auris
vi­sus ades­se pe­dum so­ni­tus, ge­ni­tor­que per umbram
pros­pi­ciens, “na­te”, excla­mat, “fu­ge, na­te; pro­pin­quant;
ar­den­tis cli­peos at­que aera mi­can­tia cer­no”.
735 Òóò-òî âðàæ­äåá­íîå ìíå áîæå­ñòâî (íå çíàþ, êàêîå)
Ðàçóì ïîõè­òè­ëî ìîé, ïîìó­òèâ åãî ñòðà­õîì: ïîêóäà
ß áåç äîðî­ãè áåæàë, âûáè­ðà­ÿñü èç óëèö çíà­êî­ìûõ,
Çëàÿ ñóäü­áà ó ìåíÿ îòíÿ­ëà ñóïðó­ãó Êðå­óñó:
Òî ëè çàìåø­êà­ëàñü ãäå, çàáëóäè­ëàñü ëè, ñåëà ëü, óñòàâ­øè, —
hic mi­hi nes­cio quod tre­pi­do ma­le nu­men ami­cum
con­fu­sam eri­puit men­tem. nam­que avia cur­su
dum se­quor et no­ta ex­ce­do re­gio­ne via­rum,
heu! mi­se­ro co­niunx fa­to­ne erep­ta Creu­sa
sub­sti­tit? er­ra­vit­ne via seu las­sa re­se­dit?
740 ß íå çíàþ äîñåëü, — íî åå ìû íå âèäå­ëè áîëü­øå.
ß æ îãëÿ­íóë­ñÿ íàçàä, î ïîòå­ðÿí­íîé âñïîì­íèë íå ðàíü­øå,
×åì íà ñâÿ­ùåí­íûé õîëì ê ñòà­ðèí­íî­ìó õðà­ìó Öåðå­ðû
Ìû äîáðà­ëèñü. Ïðè­øëè ñþäà âñå — îäíîé íå õâà­òà­ëî;
Ìóæà, è ñûíà, è ñëóã îæè­äà­íüÿ îíà îáìà­íó­ëà.
in­cer­tum: nec post ocu­lis est red­di­ta nostris,
nec pri­us amis­sam res­pe­xi ani­mum­ve ref­le­xi,
quam tu­mu­lum an­ti­quae Ce­re­ris se­dem­que sac­ra­tam
ve­ni­mus. hic de­mum col­lec­tis om­ni­bus una
de­fuit, et co­mi­tes na­tum­que vi­rum­que fe­fel­lit.
745 Î, êîãî èç áîãîâ è ëþäåé â òîò ìèã, îáå­çó­ìåâ,
ß íå âèíèë? ×òî âèäàë ÿ ñòðàø­íåé â ïîâåð­æåí­íîé Òðîå?
Þíî­ãî ñûíà, îòöà Àíõè­çà, òðî­ÿí­ñêèõ ïåíà­òîâ
ß ïîðó­÷àþ äðó­çüÿì, óêðûâ èõ â èçãè­áå äîëè­íû,
Ñàì æå â ãîðîä ñòðåì­ëþñü, îáëà­÷èâ­øèñü äîñïå­õîì áëå­ñòÿ­ùèì.
quem non in­cu­sa­vi amens ho­mi­num­que deo­rum­que,
aut quid in ever­sa vi­di cru­de­lius ur­be?
As­ca­nium An­chi­sen­que pat­rem Teuc­ros­que Pe­na­tes
com­men­do so­ciis et cur­va val­le re­con­do;
ip­se ur­bem re­pe­to et cin­gor ful­gen­ti­bus ar­mis.
750 Òâåð­äî ðåøàþ îïÿòü ïðå­âðàò­íî­ñòè áîÿ èçâåäàòü,
Òðîþ ïðîé­òè äî êîí­öà ñðåäü ñìåð­òåëü­íûõ îïàñ­íî­ñòåé ñíî­âà…
Ïðåæ­äå ñïå­øó ÿ ê ñòåíå è ê âîðîòàì, îòêóäà ÿ âûøåë,
Òåì æå ïóòåì âîç­âðà­ùà­þñü íàçàä è âî òüìå îçè­ðà­þñü:
stat ca­sus re­no­va­re om­nis om­nem­que re­ver­ti
per Troiam et rur­sus ca­put obiec­ta­re pe­ric­lis.
prin­ci­pio mu­ros obscu­ra­que li­mi­na por­tae,
qua gres­sum ex­tu­le­ram, re­pe­to et ves­ti­gia ret­ro
ob­ser­va­ta se­quor per noc­tem et lu­mi­ne lustro.
755 Æóò­êî ïîâñþäó äóøå, ñàìà òèøè­íà óñòðà­øà­åò.
Ê äîìó — ìîæåò áûòü, çäåñü, áûòü ìîæåò, ñþäà âîðî­òè­ëàñü? —
ß ïîä­õî­æó, íî â ÷åð­òîã óæå ïðî­íèê­ëè äàíàé­öû.
Ïëà­ìÿ æàä­íîå ââåðõ äî âûñî­êîé âçâè­âà­åò­ñÿ êðîâ­ëè,
Âåòåð âçäó­âà­åò îãîíü, è ïîæàð äî íåáà áóøó­åò.
hor­ror ubi­que ani­mo, si­mul ip­sa si­len­tia ter­rent.
in­de do­mum, si for­te pe­dem, si for­te tu­lis­set,
me re­fe­ro. in­rue­rant Da­nai et tec­tum om­ne te­ne­bant.
ili­cet ig­nis edax sum­ma ad fas­ti­gia ven­to
vol­vi­tur; ex­su­pe­rant flam­mae, fu­rit aes­tus ad auras.
760 Äàëü­øå èäó: ïðåäî ìíîé Ïðè­à­ìîâ äâî­ðåö è òâåð­äû­íÿ;
Õðà­ìà Þíî­íû ïóñòû êîëîí­íà­äû — òîëü­êî îòáîð­íûõ
Äâîå ñòðà­æåé ñòî­ÿò: Óëèññ ïðî­êëÿ­òûé è Ôåíèêñ,
Çîð­êî äîáû­÷ó õðà­íÿ. Ñþäà íåñ­ëè îòî­âñþäó
Òðîè êàç­íó è ïðå­ñòî­ëû áîãîâ, èç ãîðÿ­ùèõ ñâÿ­òè­ëèù
pro­ce­do et Pria­mi se­des ar­cem­que re­vi­so.
et iam por­ti­ci­bus va­cuis Iuno­nis asy­lo
cus­to­des lec­ti Phoe­nix et di­rus Uli­xes
prae­dam ad­ser­va­bant. huc un­di­que Troia ga­za
in­cen­sis erep­ta ady­tis, men­sae­que deo­rum
765 Âçÿ­òûå äåðç­êî âðà­ãîì, çîëîòûå ÷àøè ëèòûå,
Ãðóäû îäåæä. È òóò æå, äðî­æà, âåðå­íè­öåþ äëèí­íîé
Ìàòå­ðè, äåòè ñòî­ÿò.
Äàæå ãîëîñ ïîäàòü ÿ ðåøèë­ñÿ â ñóìðà­êå íî÷è,
Óëè­öû êðè­êîì ñâî­èì íàïîë­íèë è ñêîðá­íî Êðå­óñó
cra­te­res­que auro so­li­di cap­ti­va­que ves­tis
con­ge­ri­tur. pue­ri et pa­vi­dae lon­go or­di­ne mat­res
stant cir­cum.
ausus quin etiam vo­ces iac­ta­re per umbram
imple­vi cla­mo­re vias, maes­tus­que Creu­sam
770 Ñíî­âà è ñíî­âà ê ñåáå ïðè­çû­âàë ñî ñòî­íîì, — íî òùåò­íî.
Òàê ÿ èñêàë áåç êîí­öà, âíå ñåáÿ ïî ãîðî­äó ðûñ­êàë;
Âäðóã ïðåä î÷à­ìè ïðåä­ñòàë ïå÷àëü­íûé ïðè­çðàê Êðå­óñû:
Òåíü åå âûøå áûëà, ÷åì ïðè æèç­íè îáëèê çíà­êî­ìûé.
Òîò­÷àñ ÿ îáî­ìëåë, è ãîëîñ â ãîð­ëå ïðå­ñåê­ñÿ.
ne­qui­quam in­ge­mi­nans ite­rum­que ite­rum­que vo­ca­vi.
quae­ren­ti et tec­tis ur­bis si­ne fi­ne fu­ren­ti
in­fe­lix si­mu­lac­rum at­que ip­sius umbra Creu­sae
vi­sa mi­hi an­te ocu­los et no­ta maior ima­go.
obsti­pui, ste­te­runtque co­mae et vox fau­ci­bus hae­sit.
775 Ìíå ñêà­çà­ëà îíà, îáëåã­÷àÿ çàáîòû ñëî­âà­ìè:
“Ïîëü­çû ìíî­ãî ëè â òîì, ÷òî áåçóì­íîé ïðå­äàë­ñÿ òû ñêîð­áè,
Ìèëûé ñóïðóã? Íå áåç âîëè áîãîâ âñå ýòî ñâåð­øè­ëîñü,
È íå ñóäü­áà òåáå ñïóò­íè­öåé âçÿòü îòñþäà Êðå­óñó:
Íǻ äàë ýòî­ãî íàì âëà­ñòè­òåëü áåñ­ñìåðò­íûé Îëèì­ïà!
tum sic ad­fa­ri et cu­ras his de­me­re dic­tis:
“quid tan­tum in­sa­no iuvat in­dul­ge­re do­lo­ri,
o dul­cis co­niunx? non haec si­ne nu­mi­ne di­vum
eve­niunt; nec te co­mi­tem hinc por­ta­re Creu­sam
fas aut il­le si­nit su­pe­ri reg­na­tor Olym­pi.
780 Äîë­ãî øèðî­êóþ ãëàäü áîðîçäèòü òû áóäåøü â èçãíà­íüå,
Ïðåæ­äå ÷åì â çåì­ëþ ïðè­äåøü Ãåñ­ïå­ðèé­ñêóþ, ãäå òèõî­ñòðóé­íûé
Òèáð ëèäèé­ñêèé òå÷åò ñðåäü ìóæà­ìè âîçäå­ëàí­íûõ ïàøåí.
Òû ñ÷àñò­ëè­âûé óäåë, è öàð­ñòâî ñåáå, è ñóïðó­ãó
Öàð­ñêî­ãî ðîäà íàé­äåøü; òàê íå ïëà÷ü ïî Êðå­óñå ëþáè­ìîé!
lon­ga ti­bi ex­si­lia, et vas­tum ma­ris aequor aran­dum;
et ter­ram Hes­pe­riam ve­nies, ubi Ly­dius ar­va
in­ter opi­ma vi­rum le­ni fluit ag­mi­ne Thyb­ris.
il­lic res lae­tae reg­num­que et re­gia co­niunx
par­ta ti­bi. lac­ri­mas di­lec­tae pel­le Creu­sae.
785 Ìíå íå ïðè­äåò­ñÿ äâîð­öû ìèð­ìèäî­íÿí èëè äîëî­ïîâ
Ãîð­äûå âèäåòü è áûòü ó æåí äàíàé­ñêèõ ðàáû­íåé, —
Âíó÷­êå Äàð­äà­íà, íåâåñò­êå Âåíå­ðû.
Çäåñü óäåð­æà­ëà ìåíÿ áîãîâ Âåëè­êàÿ Ìàòåðü.
Íûíå ïðî­ùàé è õðà­íè ëþáîâü íàøó îáùóþ ê ñûíó!”
non ego Myr­mi­do­num se­des Do­lo­pum­ve su­per­bas
as­pi­ciam aut Grais ser­vi­tum mat­ri­bus ibo,
Dar­da­nis et di­vae Ve­ne­ris nu­rus;
sed me mag­na deum ge­net­rix his de­ti­net oris.
iam­que va­le et na­ti ser­va com­mu­nis amo­rem”.
790 Ñëå­çû ÿ ëèë è î ìíî­ãîì ñêà­çàòü õîòåë, íî, ïðî­ìîë­âèâ,
Ïðè­çðàê ïîêè­íóë ìåíÿ è ðàñ­òà­ÿë â âîçäó­õå ëåã­êîì.
Òðè­æäû ïûòàë­ñÿ åå óäåð­æàòü ÿ, ñæè­ìàÿ â îáú­ÿ­òüÿõ,
Òðè­æäû èç ñîìêíó­òûõ ðóê áåñ­ïëîò­íàÿ òåíü óñêîëü­çà­ëà,
Ñëîâ­íî äûõà­íüå ëåã­êà, ñíî­âèäå­íüÿì êðû­ëà­òûì ïîäîá­íà.
haec ubi dic­ta de­dit, lac­ri­man­tem et mul­ta vo­len­tem
di­ce­re de­se­ruit, te­nuis­que re­ces­sit in auras.
ter co­na­tus ibi col­lo da­re brac­chia cir­cum;
ter frustra compren­sa ma­nus ef­fu­git ima­go,
par le­vi­bus ven­tis vo­luc­ri­que si­mil­li­ma som­no.
795 Íî÷ü íà èñõî­äå áûëà, êîãäà âíîâü äðó­çåé ÿ óâèäåë.
Òóò, óäèâ­ëåí­íûé, íàøåë ÿ òîë­ïó îãðîì­íóþ íîâûõ
Ñïóò­íè­êîâ: ê íàì, ÷òî íè ÷àñ, ñòå­êà­ëè­ñÿ ìàòå­ðè, ìó́æè,
Ê íàì ìîëî­äåæü ñîáðà­ëàñü — ïîêî­ëå­íüå èçãíàí­íè­êîâ æàë­êèõ!
Øëè îòî­âñþäó îíè, è ñèë è ðåøè­ìî­ñòè ïîë­íû
sic de­mum so­cios con­sumpta noc­te re­vi­so.
At­que hic in­gen­tem co­mi­tum adflu­xis­se no­vo­rum
in­ve­nio ad­mi­rans nu­me­rum, mat­res­que vi­ros­que,
col­lec­tam ex­si­lio pu­bem, mi­se­ra­bi­le vol­gus.
un­di­que con­ve­ne­re, ani­mis opi­bus­que pa­ra­ti,
800 Â çåì­ëþ ëþáóþ ñî ìíîé îòïëûòü, êóäà çàõî­÷ó ÿ.
Òîþ ïîðîé Ëþöè­ôåð âçî­øåë íàä âåð­øè­íà­ìè Èäû,
Äåíü âûâî­äÿ çà ñîáîé. Îõðà­íÿ­ëà äàíàé­ñêàÿ ñòðà­æà
Âõî­äû âîðîò. Íàøè ñèëû óæå íå êðå­ïè­ëà íàäåæ­äà.
Íà ïëå­÷è âçÿë ÿ îòöà è áåç­ðî­ïîò­íî äâè­íóë­ñÿ â ãîðû».
in quas­cum­que ve­lim pe­la­go de­du­ce­re ter­ras.
iam­que iugis sum­mae sur­ge­bat Lu­ci­fer Idae
du­ce­bat­que diem, Da­nai­que ob­ses­sa te­ne­bant
li­mi­na por­ta­rum, nec spes opis ul­la da­ba­tur.
ces­si et sub­la­to mon­tis ge­ni­to­re pe­ti­vi».

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • Ñòèõ 7.äîëîï, ìèð­ìèäî­íåö… — Ïðåä­ñòà­âè­òå­ëè ôåñ­ñà­ëèé­ñêèõ ïëå­ìåí, ïðè­âåäåí­íûå â Òðîþ Àõèë­ëîì.
  • Ñòè­õè 46—47.âîç­âå­ëè ãðî­ìà­äó ýòó, ÷òîá íàøèì ñòå­íàì ãðî­çèòü… — Ëàî­êî­îíò ïðè­íè­ìà­åò êîíÿ çà ñâîå­îá­ðàç­íóþ îñàä­íóþ áàø­íþ; òàêèå áàø­íè ðèì­ëÿíå ñòðî­è­ëè èç äåðå­âà, ñòà­âè­ëè íà êîëå­ñà è âî âðå­ìÿ ïðè­ñòó­ïà ïîäî­äâè­ãà­ëè âïëîò­íóþ ê ãîðîä­ñêèì ñòå­íàì.
  • Ñòèõ 76. Ñòèõ, ïîâòî­ðÿ­þ­ùèé ñòèõ 612 èç òðåòüåé êíè­ãè, â ýòîì ìåñòå ÿâëÿ­åò­ñÿ ïîçä­íåé­øåé âñòàâ­êîé.
  • Ñòèõ 83. Ëîæ­íî â èçìåíå åãî îáâè­íèâ… — Óëèññ íàïè­ñàë ïîä­ëîæ­íîå ïèñü­ìî îò èìå­íè Ïðè­à­ìà ê Ïàëà­ìåäó è ïîä­áðî­ñèë äåíü­ãè â ïàëàò­êó Ïàëà­ìåäà, ÷òî è ïîñëó­æè­ëî ïîâî­äîì ê îáâè­íå­íèþ åãî â èçìåíå.
  • Ñòèõ 100.ïîêóäà ïîìîùü Êàë­õàí­òà… — Çäåñü ó Âåð­ãè­ëèÿ ôðà­çà îáî­ðâà­íà; ýòî ðèòî­ðè­÷å­ñêàÿ ôèãó­ðà óìîë­÷à­íèÿ ñ î÷å­âèä­íûì ïîä­ðà­çó­ìå­âàå­ìûì ïðî­äîë­æå­íè­åì. Êàë­õàíò — ïðî­ðè­öà­òåëü â ãðå­÷å­ñêîì âîé­ñêå ïîä Òðî­åé.
  • Ñòèõ 104. Àòðèäû — Àãà­ìåì­íîí è Ìåíå­ëàé, ñûíî­âüÿ ìèêåí­ñêî­ãî öàðÿ Àòðåÿ.
  • Ñòèõ 113.êîíÿ èç áðå­âåí êëå­íî­âûõ. —  äàëü­íåé­øåì Âåð­ãè­ëèé ãîâî­ðèò, ÷òî êîíü áûë èç äóáà (ñòèõ 258). Ýòî ïðî­òè­âî­ðå­÷èå — ðåçóëü­òàò íåçà­âåð­øåí­íî­ñòè ïîý­ìû.
  • Ñòèõ 116.âåò­ðû ñìè­ðèòü, çàêëàâ íåâèí­íóþ äåâó… — Ðå÷ü èäåò îá Èôè­ãå­íèè, äî÷å­ðè Àãà­ìåì­íî­íà, ïðè­íå­ñåí­íîé â æåðò­âó Àðòå­ìè­äå. Ïåðåä îòïëû­òè­åì ïîä Òðîþ ïîñëàí­íûå áîãè­íåé ïðî­òèâ­íûå âåò­ðû íå äàâà­ëè ãðå­êàì îò÷à­ëèòü èç ãàâà­íè Àâëèäà, è, ÷òîáû óìè­ëî­ñòè­âèòü áîãè­íþ, äåâóø­êó çàêëà­ëè íà àëòà­ðå.
  • Ñòèõ 122. Èòà­êè­åö — Óëèññ (Îäèñ­ñåé), öàðü îñò­ðî­âà Èòà­êà.
  • Ñòèõ 133.ñîëü ñ ìóêîé ïîïî­ëàì, âêðóã âèñ­êîâ ìíå òóãèå ïîâÿç­êè. — Ñîëüþ ñ ìóêîé ïîñû­ïà­ëè ãîëî­âó æåðò­âû, æåðò­âåí­íûé îãîíü è íîæè; ïîâÿç­êè ïðè æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèè íàêëà­äû­âà­ëèñü íà æåðò­âó, íà æðå­öîâ è èçî­áðà­æå­íèå áîæå­ñòâà.
  • Ñòèõ 154. Âå÷­íûõ îãíåé áîæå­ñòâà… — Âåð­ãè­ëèé çàñòàâ­ëÿ­åò Ñèíî­íà êëÿñòü­ñÿ ëîæ­íîé êëÿò­âîé, òàê êàê íåáåñ­íûå ñâå­òè­ëà, êîòî­ðûõ îí ïðè­çû­âà­åò â ñâèäå­òå­ëè, íå ìîã­ëè âèäåòü åãî âûìûø­ëåí­íî­ãî ñòîëê­íî­âå­íèÿ ñ ãðå­êà­ìè. Òî÷­íî òàê æå íå ñóùå­ñò­âî­âà­ëî è àòðè­áó­òîâ æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íèÿ, ïåðå­÷èñ­ëåí­íûõ äàëü­øå.
  • Ñòèõ 165.ðîêî­âîéÏàë­ëà­äèé… — Ñòà­òóÿ Ïàë­ëà­äû ñî ùèòîì è êîïüåì ñ÷è­òà­ëàñü õðà­íè­òåëü­íè­öåé Òðîè; ïîõè­ùå­íèå åå Äèî­ìåäîì è Óëèñ­ñîì — íå÷å­ñòèå, âûçâàâ­øåå ãíåâ áîãè­íè.
  • Ñòèõ 171. Òðè­òî­íèÿ — ýïè­òåò Ìèíåð­âû ïî ìåñòó åå ðîæ­äå­íèÿ (Òðè­òî­íèäà — îçå­ðî â Ëèâèè, èëè ðó÷åé â Áåî­òèè, èìå­íî­âàâ­øèé­ñÿ Òðè­òîí).
  • Ñòèõ 178.â Àðãî­ñå âíîâü íå èñïðî­ñÿò ïðè­ìåò… — Ïîâòîð­íûå ãàäà­íèÿ ïðè íåóäà­÷àõ — õàðàê­òåð­íî ðèì­ñêàÿ äåòàëü êóëü­òà.
  • Ñòèõ 193. Ïåëî­ïî­âû ñòå­íû. — Èìå­þò­ñÿ â âèäó ïåëî­ïîí­íåñ­ñêèå ãîðî­äà Àðãîñ è Ìèêå­íû. Î Ïåëî­ïå ñì. ïðè­ìå÷. ê «Ãåîð­ãè­êàì», III, 7.
  • Ñòèõ 246. Êàñ­ñàíäðà — äî÷ü Ïðè­à­ìà; äàð ïðî­ðè­öà­íèÿ äàí Êàñ­ñàí­äðå Àïîë­ëî­íîì; íî, íàêà­çû­âàÿ åå çà îñëó­øà­íèå, îí æå âíó­øèë òðî­ÿí­öàì íåâå­ðèå â åå ïðåä­ñêà­çà­íèÿ.
  • Ñòèõ 261. Ôåñàíäð. — Ó Ãîìå­ðà îí íå óïî­ìè­íà­åò­ñÿ. Ñôå­íåë — âîæäü àðãè­âÿí, äðóã Äèî­ìåäà.
  • Ñòèõ 262. Ôîàíò — îäèí èç àõåé­ñêèõ âîæäåé. Àêà­ìàíò — ãðå­÷å­ñêèé ãåðîé, ñïî­äâèæ­íèê Äèî­ìåäà.
  • Ñòèõ 263. Íåîïòî­ëåì Ïåëèä — ñûí Àõèë­ëà, âíóê Ïåëåÿ. Ìàõà­îí — âðà÷ â ñòàíå ãðå­êîâ.
  • Ñòèõ 264.Ýïåé, ñòðî­è­òåëü çàñà­äû — ìàñòåð, âîç­äâèã­øèé äåðå­âÿí­íî­ãî êîíÿ; òî æå îïðå­äå­ëå­íèå Ýïåÿ (Ýïå­î­ñà) èìå­åò­ñÿ ó Ãîìå­ðà («Îäèñ­ñåÿ», VIII, 493).
  • Ñòèõ 275.èç áèò­âû ïðè­øåë â äîñïå­õàõ Àõèë­ëà… — Êîãäà Àõèëë â îáèäå íà Àãà­ìåì­íî­íà îòêà­çàë­ñÿ ó÷àñò­âî­âàòü â áèò­âå, â åãî äîñïå­õàõ ñðà­æàë­ñÿ Ïàòðîêë; óáèâ åãî, Ãåê­òîð è çàâëà­äåë äîñïå­õà­ìè Àõèë­ëà (ñì. «Èëè­à­äà», XVI—XVII).
  • Ñòèõ 276.îãîíü íà ñóäà äàíàé­ñêèå áðî­ñèë! — Âî âðå­ìÿ îòñòóï­ëå­íèÿ àõåé­öåâ Ãåê­òî­ðó óäà­ëîñü äîé­òè äî ïîáå­ðå­æüÿ, ãäå ñòî­ÿ­ëè ãðå­÷å­ñêèå êîðàá­ëè, è ïîä­æå÷ü èõ (ñì. «Èëè­à­äà», XV, 592 è ñëåä.).
  • Ñòèõ 312. Ñèãåé­ñêèå âîäû — âîäû Ñèãåé­ñêîé áóõ­òû áëèç Òðîè.
  • Ñòèõ 348.ê íèì îáðà­òèë­ñÿ ÿ òàê… — Îáðà­ùå­íèå ïîë­êî­âî­ä­öà ñ ðå÷üþ ê âîè­íàì ïåðåä áèò­âîé — èñêîí­íûé ðèì­ñêèé îáû­÷àé.
  • Ñòè­õè 351—352. Âñå îòñþäà óøëèáîãè… — Ïî âåðî­âà­íè­ÿì äðåâ­íèõ, áîãè-ïîêðî­âè­òå­ëè ïîêèäà­ëè ãîðîä, êîòî­ðûé äîë­æåí áûë ïîïàñòü â ðóêè âðà­ãà.
  • Ñòèõ 456. Àíä­ðî­ìà­õà — æåíà Ãåê­òî­ðà, ìàòü Àñòè­à­íà­ê­ñà.
  • Ñòèõ 470. Ïèðð — Íåîïòî­ëåì, ñûí Àõèë­ëà.
  • Ñòèõ 477. Ñêè­ðîñ­ñêîå âîé­ñêî — âîé­ñêî Ïèð­ðà, ïðè­âåäåí­íîå èì ñî ñâî­åé ðîäè­íû, îñò­ðî­âà Ñêè­ðî­ñà.
  • Ñòè­õè 489—490.äâå­ðè äåð­æàò â îáú­ÿ­òüÿõ îíè… — Â ðèì­ñêîì äîìå äâå­ðè áûëè ñâÿ­ùåí­íû è íàõî­äè­ëèñü ïîä ïîêðî­âè­òåëü­ñò­âîì áîãà äâå­ðåé — äâó­ëè­êî­ãî ßíó­ñà.
  • Ñòèõ 501. Ãåêó­áà — æåíà Ïðè­à­ìà.
  • Ñòèõ 504.äâå­ðè, ùèòà­ìè âðà­ãîâãîð­äûå… — Ó ðèì­ëÿí áûë îáû­÷àé âåøàòü âîåí­íóþ äîáû­÷ó íàä ïðè­òî­ëî­êîé äâå­ðè.
  • Ñòèõ 517.ñòà­òóè âå÷­íûõ áîãîâ îáíè­ìàÿ… — ×åëî­âåê, óêðûâ­øèé­ñÿ ó àëòà­ðÿ è êîñ­íóâ­øèé­ñÿ ðóêîé ñòà­òóè áîãà, ñ÷è­òàë­ñÿ íåïðè­êîñ­íî­âåí­íûì.
  • Ñòèõ 562. Êðå­óñà — æåíà Ýíåÿ, äî÷ü Ïðè­à­ìà è Ãåêó­áû.
  • Ñòèõ 568. Òèí­äà­ðî­âà äî÷ü — Åëå­íà, äî÷ü ñïàð­òàí­ñêî­ãî öàðÿ Òèí­äà­ðà.
  • Ñòèõ 578.ïðîé­äåò öàðè­öåé â òðè­óì­ôå… — Òîð­æå­ñò­âåí­íûé âúåçä ïîë­êî­âî­ä­öà-ïîáåäè­òå­ëÿ â ðîä­íîé ãîðîä (òðè­óìô) — îáû­÷àé ÷èñòî ðèì­ñêèé.
  • Ñòèõ 612. Âîðîòà Ñêåé­ñêèå — âîðîòà Òðîè, îáðà­ùåí­íûå â ñòî­ðî­íó ëàãå­ðÿ ãðå­êîâ.
  • Ñòèõ 616. Ýãèäà — ïàí­öèðü èç êîçüåé øêó­ðû, àòðè­áóò Çåâ­ñà è Àôè­íû. …ãîëî­âîé Ãîð­ãî­íû ïóãàÿ. — Òðè çìåå­âî­ëî­ñûå äî÷å­ðè Ôîð­êà — Ñôå­íîÿ, Ýâðè­à­ëà è Ìåäó­çà — èìå­þò îáùåå íàèìå­íî­âà­íèå Ãîð­ãî­íû; âçãëÿ­íóâ­øèå íà Ìåäó­çó ïðå­âðà­ùà­þò­ñÿ â êàìåíü. Ãîëî­âà Ìåäó­çû Ãîð­ãî­íû îáû÷­íî èçî­áðà­æà­ëàñü íà ùèòå èëè íà ãðóäè Ïàë­ëà­äû.
  • Ñòè­õè 642—643. Äîâîëü­íî îäíà­æäû ãîðîä âçÿ­òûé óçðåòü… — Àíõèç áûë ñâèäå­òå­ëåì âçÿ­òèÿ Òðîè Ãåð­êó­ëå­ñîì â ïîðó öàð­ñò­âî­âà­íèÿ Ëàî­ìåäîí­òà.
  • Ñòèõ 646. Ìíå ëèøèòü­ñÿ ãðîá­íè­öû íå ñòðàø­íî! — Äëÿ ðèì­ñêî­ãî ÷èòà­òå­ëÿ â ýòîì âîç­ãëà­ñå áûëà âñÿ ñèëà îò÷à­ÿ­íèÿ, òàê êàê ëèøèòü­ñÿ ïîãðå­áå­íèÿ — çíà­÷è­ëî îáðå÷ü äóøó íà âå÷­íûå ñêè­òà­íèÿ.
  • Ñòè­õè 648—649.ëþäåé ïîâå­ëè­òåëü ìîë­íèåé äóíóë â ìåíÿ… — Þïè­òåð ïîðà­çèë Àíõè­çà ìîë­íèåé çà òî, ÷òî îí ðàñ­ñêà­çàë î ñâî­åì ëþáîâ­íîì ñîþ­çå ñ Âåíå­ðîé, òî åñòü çà ðàç­ãëà­øå­íèå áîæå­ñò­âåí­íîé òàé­íû.
  • Ñòè­õè 692—693.ãðîìðàçäàë­ñÿ ñëå­âà… — äîá­ðîå çíà­ìå­íèå, ïî ðèì­ñêèì âåðî­âà­íè­ÿì.
  • Ñòèõ 762. Ôåíèêñ — ñïî­äâèæ­íèê Àõèë­ëà, ïðåä­âî­äè­òåëü ìèð­ìèäîí­öåâ.
  • Ñòèõ 781.â çåì­ëþ ïðè­äåøü Ãåñ­ïå­ðèé­ñêóþ… — Åùå îäíî ïðî­òè­âî­ðå­÷èå, îáú­ÿñ­íÿ­å­ìîå íåçà­âåð­øåí­íî­ñòüþ ïîý­ìû: Êðå­óñà òî÷­íî óêà­çû­âà­åò Ýíåþ öåëü åãî ñòðàí­ñò­âèé — Èòà­ëèþ è Òèáð, à â ñëå­äóþ­ùåé êíè­ãå îí äîë­ãî îòûñ­êè­âà­åò ìåñòà, êóäà åìó ïðåä­íà­çíà­÷å­íî ïëûòü.
  • Ñòèõ 782. Òèáð ëèäèé­ñêèé. — Òèáð ó Âåð­ãè­ëèÿ íå ðàç èìå­íó­åò­ñÿ «ýòðóñ­ñêèì», ýòðóñ­êè æå ñ÷è­òà­ëèñü âûõî­ä­öà­ìè èç Ëèäèè. Îòñþäà — ýïè­òåò «ëèäèé­ñêèé».
  • Ñòèõ 801. Ëþöè­ôåð — óòðåí­íÿÿ çâåçäà, áóê­âàëü­íî: «ñâå­òî­íî­ñåö» (ñì. òàê­æå «Áóêî­ëè­êè», VIII, 17).
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004212 1364004233 1364004257 1375300003 1375300004 1375300005