Îá îáÿçàííîñòÿõ ïðîêîíñóëà

Êíèãà IX

Ñîõðàíèâøèåñÿ ôðàãìåíòû ïî Palingenesia iuris civilis. Ed. O. Lenei. V. 2. Lipsiae, 1889.
Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî, âñòóïèòåëüíàÿ ñòàòüÿ è ïðèìå÷àíèÿ À. Ë. Ñìûøëÿåâà.
Òåêñò ïðèâîäèòñÿ ïî èçäàíèþ: Âåñòíèê äðåâíåé èñòîðèè. 1985, ¹ 4, ñ. 221—233, 1986, ¹ 1, ñ. 194—214.
 êðóãëûõ ñêîáêàõ äàþòñÿ ïîÿñíåíèÿ ïåðåâîä÷èêà, à â êâàäðàòíûõ — ïðåäïîëàãàåìûå ãëîññåìû è èíòåðïîëÿöèè. Íàçâàíèÿ ãëàâ, âçÿòûå â ñêîáêè, ïðèíàäëåæàò Î. Ëåíåëþ, áåç ñêîáîê — ñàìîìó Óëüïèàíó. Ññûëêè íà Äèãåñòû äàþòñÿ áåç óêàçàíèÿ èñòî÷íèêà.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ

(Î íàêà­çà­íè­ÿõ 1)

2237 (48. 19. 6 pr.) ( òîì ñëó­÷àå), åñëè êòî-ëèáî òîëü­êî äëÿ òîãî, ÷òîáû èçáå­æàòü ñìåðò­íîé êàç­íè, çàÿâèò, ÷òî îí ðàñ­ïî­ëà­ãà­åò (êàêè­ìè-ëèáî ñâåäå­íè­ÿ­ìè), êàñàþ­ùè­ìè­ñÿ áëà­ãî­ïî­ëó­÷èÿ ïðèí­öåï­ñà, ñëå­äó­åò ïîäó­ìàòü — íóæ­íî ëè îòî­ñëàòü åãî ê ïðèí­öåï­ñó èëè íåò. Ìíî­ãèå èç ïðå­çè­äîâ ñòîëü îñòî­ðîæ­íû, ÷òî äàæå ïîñëå âûíå­ñå­íèÿ îáâè­íÿ­å­ìî­ìó ïðè­ãî­âî­ðà çàäåð­æè­âà­þò ïðè­âåäå­íèå åãî â èñïîë­íå­íèå, ÷òî áû îíè íè óñëû­øà­ëè; äðó­ãèå (ïðå­çè­äû) ñîâåð­øåí­íî íåòåð­ïè­ìî îòíî­ñÿò­ñÿ ê òåì, êòî ññû­ëà­åò­ñÿ íà ÷òî-ëèáî ïîäîá­íîå. Íåêî­òî­ðûå (æå èç ïðå­çè­äîâ) íå ñîãëà­øà­þò­ñÿ îòñû­ëàòü (îáâè­íÿ­å­ìûõ ê ïðèí­öåï­ñó) â ëþáîì ñëó­÷àå, íî è íå îòêà­çû­âà­þò èì âî ÷òî áû òî íè ñòà­ëî, à âìå­ñòî ýòî­ãî âûÿñ­íÿ­þò, ÷òî èìåí­íî ñîáè­ðà­þò­ñÿ îíè ñêà­çàòü ïðèí­öåï­ñó è êàêè­ìè èìåí­íî ñâåäå­íè­ÿ­ìè, êàñàþ­ùè­ìè­ñÿ áëà­ãî­ïî­ëó­÷èÿ ïðèí­öåï­ñà, îíè ðàñ­ïî­ëà­ãà­þò. È ëèøü ïîñëå ýòî­ãî (òàêèå ïðå­çè­äû) ðåøà­þò — ñòî­èò ëè çàäåð­æàòü ïðè­âåäå­íèå ïðè­ãî­âî­ðà â èñïîë­íå­íèå. Òàêîé îáðàç äåé­ñò­âèé ïðåä­ñòàâ­ëÿ­åò­ñÿ íàè­áî­ëåå ðàçóì­íûì è óìå­ðåí­íûì. Âïðî­÷åì, ïî ìîå­ìó ìíå­íèþ, âûñëó­øè­âàòü (îáâè­íÿ­å­ìûõ) ïîñëå âûíå­ñå­íèÿ ïðè­ãî­âî­ðà âîîá­ùå íå ñëå­äó­åò, íà ÷òî áû îíè íè ññû­ëà­ëèñü. Âåäü êòî óñî­ìíèò­ñÿ â íåîá­õî­äè­ìî­ñòè íàêà­çà­íèÿ òåõ, êòî âî èçáå­æà­íèå êàðû ïîëü­çó­åò­ñÿ òàêèì ïðè­å­ìîì è ïîñëå óïîð­íî­ãî ìîë­÷à­íèÿ ïîõâà­ëÿ­åò­ñÿ, áóä­òî çíà­åò ÷òî-òî, êàñàþ­ùå­å­ñÿ áëà­ãî­ïî­ëó­÷èÿ ïðèí­öåï­ñà. Èáî îíè íå äîëæ­íû áûëè òàê äîë­ãî ìîë­÷àòü î ñòîëü âàæ­íîì äåëå.

2238 (48. 19. 6. 1) Êîãäà ïðî­êîí­ñóë âûÿâ­ëÿ­åò âèíó (ðàáîâ) ñâî­èõ êîìè­òîâ èëè ëåãà­òà, òî âîç­íè­êà­åò âîïðîñ — íàêà­çàòü ëè èõ åìó ñàìî­ìó èëè îñòà­âèòü (ýòî) ïðå­åì­íè­êó. Îäíà­êî ñóùå­ñò­âó­åò ìíî­ãî ïðè­ìå­ðîâ, êîãäà ïðî­êîí­ñó­ëû íàêà­çû­âà­ëè íå òîëü­êî (ðàáîâ) ñâî­èõ îôôè­öè­à­ëîâ89 èëè (ðàáîâ) áîëåå âûñî­êî­ïî­ñòàâ­ëåí­íûõ ïîä­÷è­íåí­íûõ, íî è ñîá­ñò­âåí­íûõ ðàáîâ, ÷òî è ñëå­äó­åò äåëàòü, ÷òîáû (ðàáû), óñòðà­øåí­íûå ïðè­ìå­ðîì, äîïóñ­êà­ëè áû ìåíü­øå ïðà­âî­íà­ðó­øå­íèé.

2239 (48. 19. 6. 2. 8 pr). Òåïåðü íàì ñëå­äó­åò ïåðå­÷èñ­ëèòü âèäû íàêà­çà­íèé, êîòî­ðûå ïðå­çè­äû ìîãóò íàçíà­÷àòü êàæ­äî­ìó (ïðå­ñòóï­íè­êó). Ñóùå­ñò­âó­þò íàêà­çà­íèÿ, êîòî­ðûå âëå­êóò çà ñîáîé ëèøå­íèå æèç­íè, îáðà­ùå­íèå â ðàá­ñòâî, óòðà­òó ãðàæ­äàí­ñòâà, èçãíà­íèå, ïîð­êó, óïëà­òó øòðà­ôà, ñâÿ­çàí­íî­ãî ñ áåñ­÷å­ñòüåì, ïîòå­ðþ êàêî­ãî-ëèáî çâà­íèÿ èëè çàïðå­ùå­íèå çàíè­ìàòü­ñÿ êàêèì-ëèáî äåëîì.

2240 (48. 19. 8. 1—3) Ëèøå­íèå æèç­íè — ýòî, êîãäà, íàïðè­ìåð, ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò ê êàç­íè ìå÷îì. Íî (â ýòîì ñëó­÷àå) êàç­íèòü ñëå­äó­åò (äåé­ñò­âè­òåëü­íî) ìå÷îì, à íå òîïî­ðîì, êîïüåì, ïàë­êîé, ïåò­ëåé èëè êàê-òî åùå. Ñëå­äî­âà­òåëü­íî, ïðå­çè­äû íå èìå­þò ïðà­âà ïîç­âî­ëÿòü (îñóæ­äåí­íûì) ñâî­áîä­íî âûáè­ðàòü âèä ñìåðò­íîé êàç­íè. À òåì áîëåå — (ïðà­âà) óìåðù­âëÿòü èõ ÿäîì. Îäíà­êî áîæå­ñò­âåí­íûå áðà­òüÿ èçäà­ëè ðåñêðèïò, ðàç­ðå­øàþ­ùèé ñâî­áîä­íûé âûáîð ðîäà ñìåð­òè. (2) Âïðî­÷åì, âðà­ãè (îòå­÷å­ñòâà)90 è ïåðå­áåæ­÷è­êè ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò­ñÿ â íàêà­çà­íèå ê ñîææå­íèþ æèâüåì. (3) Íå ñëå­äó­åò âûíî­ñèòü ïðè­ãî­âîð, ïî êîòî­ðî­ìó (âèíîâ­íûõ) äî ñìåð­òè ñåêóò ïëåòüìè èëè ðîç­ãà­ìè èëè äî ñìåð­òè ïûòà­þò. Õîòÿ ìíî­ãèå ïîä­âåð­ãàþ­ùè­å­ñÿ ïûò­êàì óìè­ðà­þò. (48. 24. 1) Íå ñëå­äó­åò îòêà­çû­âàòü ðîä­ñò­âåí­íè­êàì91 ïðè­ãî­âî­ðåí­íûõ ê ñìåð­òè â âûäà­÷å èõ òåë. Åùå áîæå­ñò­âåí­íûé Àâãóñò â êíè­ãå 10-é (âîñ­ïî­ìè­íà­íèé) î ñâî­åé æèç­íè ïèøåò, ÷òî îí âñå­ãäà òàê äåëàë. À â íàøå âðå­ìÿ òåëà êàç­íåí­íûõ ïðå­äà­þò­ñÿ ïîãðå­áå­íèþ (ðîä­ñò­âåí­íè­êà­ìè) òîëü­êî â òîì ñëó­÷àâ, åñëè ïîñòó­ïèò ïðîñü­áà (ñ èõ ñòî­ðî­íû) è áóäåò ïîëó­÷å­íî ðàç­ðå­øå­íèå. Èíî­ãäà ýòî­ãî íå ðàç­ðå­øà­þò, îñî­áåí­íî êîãäà äåëî êàñà­åò­ñÿ îñóæ­äåí­íûõ çà îñêîðá­ëå­íèå âåëè­÷èÿ. Ìîæ­íî ïðî­ñèòü òàê­æå î âûäà­÷å òåë òåõ, êòî ïðè­ãî­âî­ðåí ê ñîææå­íèþ íà êîñò­ðå, òî åñòü ÷òîáû áûëè ïåðå­äà­íû äëÿ ïîõî­ðîí êîñòè è ïåïåë (ñîææåí­íûõ).

2241 (48. 19. 8. 4—13) Ñóùå­ñò­âó­åò íàêà­çà­íèå, çàêëþ­÷àþ­ùå­å­ñÿ â ëèøå­íèè ñâî­áî­äû, íàïðè­ìåð, â òîì ñëó­÷àå, åñëè êîãî-ëèáî ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò ê ðóä­íè­êàì èëè ê ðàáî­òå â ðóä­íè­êàõ. Âåäü èìå­åò­ñÿ ìíî­æå­ñòâî ðóä­íè­êîâ, õîòÿ â îäíèõ ïðî­âèí­öè­ÿõ îíè åñòü, à â äðó­ãèõ èõ íåò. Íî èç ïðî­âèí­öèé áåç ðóä­íè­êîâ (îñóæ­äåí­íûõ) ïîñû­ëà­þò â òàêèå, ãäå ðóä­íè­êè åñòü. (5) Êàê ÿñíî óêà­çà­íî â ïèñü­ìå áîæå­ñò­âåí­íî­ãî Ñåâå­ðà ê Ôàáèþ Öèëî­íó, ïðà­âî ïðè­ñóæ­äàòü (îáâè­íÿ­å­ìûõ) ê ðóä­íè­êàì ïðåæ­äå âñå­ãî ïðè­íàä­ëå­æèò ïðå­ôåê­òó Ãîðî­äà. (6) Ðàç­ëè­÷èå ìåæ­äó ïðè­ãî­âî­ðåí­íû­ìè ê ðóä­íè­êàì è ê ðàáî­òå â ðóä­íè­êàõ çàêëþ­÷à­åò­ñÿ â òîì, ÷òî ïåð­âûõ çàêî­âû­âà­þò â áîëåå òÿæå­ëûå êàí­äà­ëû, à ïîñëåä­íèõ — â áîëåå ëåã­êèå. Âîò ïî÷å­ìó, åñëè ïðè­ãî­âî­ðåí­íûå ê ðàáî­òå â ðóä­íè­êàõ ñîâåð­øà­þò ïîáåã, èõ ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò ê ðóä­íè­êàì, ïîñêîëü­êó ýòî — áîëåå ñóðî­âîå íàêà­çà­íèå. (7). Òàê æå è êàæ­äî­ìó, ïðè­ãî­âî­ðåí­íî­ìó ê êàòîðæ­íûì ðàáîòàì, îáû÷­íî çà ïîáåã óäâà­è­âà­þò ñðîê íàêà­çà­íèÿ. Îäíà­êî óäâà­è­âàòü ñëå­äó­åò òîëü­êî òîò ñðîê, êîòî­ðûé åìó îñòà­âà­ëîñü îòáûòü ê ìîìåí­òó áåã­ñòâà; ðàçó­ìå­åò­ñÿ, íå íóæ­íî óäâà­è­âàòü òîò (ñðîê), êîòî­ðûé îí, áóäó÷è ñõâà­÷åí, ïðî­âåë â òþðü­ìå (â îæè­äà­íèè íîâî­ãî ïðè­ãî­âî­ðà). [À åñëè (ñîâåð­øèâ­øèé ïîáåã) áûë ïðè­ñóæ­äåí ê 10 ãîäàì (êàòîðæ­íûõ ðàáîò), òî äî́ëæíî ïðè­ãî­âî­ðèòü åãî ê ïîæèç­íåí­íîé êàòîð­ãå èëè ê ðàáî­òå â ðóä­íè­êàõ.] Ðàçó­ìå­åò­ñÿ, ñëå­äó­åò ðàñ­ñìîò­ðåòü (êàê áûòü), åñëè ïðè­ñóæ­äåí­íûé ê 10-òè ãîäàì (êàòîðæ­íûõ ðàáîò) ñîâåð­øèë ïîáåã â ñàìîì íà÷à­ëå (ñâî­åãî ñðî­êà): ñëå­äó­åò ëè óäâî­èòü åìó ñðîê (êàòîð­ãè), ïðè­ñóäèòü ëè åãî ê ïîæèç­íåí­íîé êàòîð­ãå èëè ê ðàáî­òå â ðóä­íè­êàõ. È ÷àùå âñå­ãî ïðè­ñóæ­äà­þò ê ïîñëåä­íå­ìó èëè ê ïîæèç­íåí­íîé êàòîð­ãå. Âîîá­ùå æå ñ÷è­òà­åò­ñÿ, ÷òî åñëè ïðè­äåò­ñÿ óäâà­è­âàòü ñðîê, ïðå­âû­øàþ­ùèé 10 ëåò, òî íå ñëå­äó­åò îãðà­íè­÷è­âàòü íàêà­çà­íèå òîëü­êî óâå­ëè­÷å­íè­åì âðå­ìå­íè (êàòîðæ­íûõ ðàáîò). (8) Æåí­ùèí îáû÷­íî ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò ê îáñëó­æè­âà­íèþ (ïðè­ãî­âî­ðåí­íûõ) ê ðóä­íè­êàì, à òàê­æå ê ñîëÿ­íûì ðàç­ðà­áîò­êàì92, ëèáî ïîæèç­íåí­íî, ëèáî íà (îïðå­äå­ëåí­íûé) ñðîê. È åñëè (èõ) ïðè­ãî­âî­ðÿò ïîæèç­íåí­íî, îíè ÿâëÿ­þò­ñÿ êàê áû ðàáû­íÿ­ìè êàðû, åñëè æå òîëü­êî íà (îïðå­äå­ëåí­íûé) ñðîê, îíè ñîõðà­íÿ­þò ãðàæ­äàí­ñòâî. (9) Ïðå­çè­äû çà÷à­ñòóþ ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò (ïðå­ñòóï­íè­êîâ) ê çàêëþ­÷å­íèþ â òþðü­ìå èëè ê ñîäåð­æà­íèþ â îêî­âàõ, îäíà­êî èì ýòî­ãî äåëàòü íå ñëå­äó­åò. Âåäü íàêà­çà­íèÿ òàêî­ãî ðîäà çàïðå­ùå­íû, à òþðü­ìà äîëæ­íà èñïîëü­çî­âàòü­ñÿ äëÿ ñîäåð­æà­íèÿ òàì ëþäåé (äî ïðè­ãî­âî­ðà), à íå äëÿ íàêà­çà­íèÿ (èõ). (10) (Ïðå­çè­äû) òàê­æå íåðåä­êî ïðè­ãî­âà­ðè­âà­þò ê ðàáî­òå â èçâåñò­íÿ­êî­âûõ êàðüå­ðàõ èëè íà äîáû­÷å ñåðû, íî ýòè íàêà­çà­íèÿ ñêî­ðåå ñëå­äó­åò ñ÷è­òàòü ïðè­ãî­âî­ðîì ê ðóä­íè­êàì. (11)93 Ñëå­äó­åò ðàñ­ñìîò­ðåòü — ñòà­íî­âÿò­ñÿ ëè ðàáà­ìè êàðû ïðè­ãî­âî­ðåí­íûå ê áîþ ñî çâå­ðÿ­ìè íà àðåíå, âåäü áîëåå ìîëî­äûõ (ïðå­ñòóï­íè­êîâ) îáû÷­íî ïðè­ñóæ­äà­þò ê ýòî­ìó íàêà­çà­íèþ. Ñòà­ëî áûòü, íåîá­õî­äè­ìî âûÿñ­íèòü — ñòà­íî­âÿò­ñÿ ëè òàêèå (ïðå­ñòóï­íè­êè) ðàáà­ìè êàðû èëè ñîõðà­íÿ­þò ñâî­áî­äó. È ÷àùå âñå­ãî îíè òàê­æå ñòà­íî­âÿò­ñÿ ðàáà­ìè, âåäü èìåí­íî ýòèì îíè îòëè­÷à­þò­ñÿ îò ïðî­÷èõ (âûñòó­ïàþ­ùèõ íà àðåíå), êîòî­ðûõ íàçíà­÷à­þò öèð­êî­âû­ìè áîð­öà­ìè ñ äèêè­ìè æèâîò­íû­ìè èëè ïèððè­õà­ðè­ÿ­ìè94 èëè åùå äëÿ êàêî­ãî-íèáóäü óâå­ñå­ëå­íèÿ (ïóá­ëè­êè) ïàí­òî­ìè­ìîé ëèáî èíû­ìè òåëî­äâè­æå­íè­ÿ­ìè. (12) Ðàáîâ, íåñî­ìíåí­íî, ìîæ­íî ïðè­ãî­âà­ðè­âàòü ê ðóä­íè­êàì èëè ê ðàáî­òå â ðóä­íè­êàõ, à òàê­æå ê áîþ ñî çâå­ðÿ­ìè íà àðåíå, è åñëè èõ ïðè­ãî­âî­ðÿò, îíè ñòà­íî­âÿò­ñÿ ðàáà­ìè êàðû, à íå ïðè­íàä­ëå­æàò áîëü­øå ñâî­èì áûâ­øèì õîçÿ­å­âàì. Ïîýòî­ìó, êîãäà íåêèé ðàá, óæå ïðè­ãî­âî­ðåí­íûé ê ðóä­íè­êàì, áûë (çàòåì) îñâî­áîæ­äåí, èìïå­ðà­òîð Àíòî­íèí ïîñòà­íî­âèë â ñâî­åì ñïðà­âåä­ëè­âåé­øåì ðåñêðèï­òå, ÷òî åãî íå ñëå­äó­åò âîç­âðà­ùàòü ïîä âëàñòü ãîñ­ïî­äè­íà, ïîñêîëü­êó îí ïåðå­ñòàë áûòü ðàáîì ïîñëåä­íå­ãî, ñòàâ ðàáîì êàðû. (13) Íî åñëè ðàáà ïðè­ãî­âî­ðÿò ê êàí­äà­ëàì ïîæèç­íåí­íî èëè íà âðå­ìÿ, îí îñòà­åò­ñÿ ñîá­ñò­âåí­íî­ñòüþ òîãî, êîìó ïðè­íàä­ëå­æàë äî îñóæ­äå­íèÿ95.

2242 (48. 22. 6)  ÷èñ­ëå (ïðî­÷èõ) íàêà­çà­íèé ñóùå­ñò­âó­åò òàê­æå ññûë­êà íà îñò­ðîâ, êîòî­ðàÿ âëå­÷åò çà ñîáîé óòðà­òó ðèì­ñêî­ãî ãðàæ­äàí­ñòâà. Îäíà­êî ïðå­çè­äû ïðî­âèí­öèé íå èìå­þò ïðà­âî íàçíà­÷àòü â íàêà­çà­íèå ññûë­êó íà îñò­ðîâ. Êàê óêà­çà­íî â ïèñü­ìå áîæå­ñò­âåí­íî­ãî Ñåâå­ðà ê ïðå­ôåê­òó Ãîðî­äà Ôàáèþ Öèëî­íó, ýòî íàêà­çà­íèå ìîæåò íàçíà­÷àòü (òîëü­êî) ïðå­ôåêò Ãîðî­äà. Ïîýòî­ìó ïðå­çè­äû ïðî­âèí­öèé, åñëè ñî÷òóò íóæ­íûì ñîñëàòü êîãî-ëèáî íà îñò­ðîâ, äîëæ­íû âñÿ­êèé ðàç âíî­ñèòü òàêî­ãî ÷åëî­âå­êà â ñïè­ñîê îñóæ­äåí­íûõ, (ïðåä­íà­çíà­÷åí­íûé) äëÿ ïðèí­öåï­ñà, ðàçó­ìå­åò­ñÿ, çàïè­ñàâ ïðè ýòîì èìÿ (ïðå­ñòóï­íè­êà) è òî, ÷òî åãî æåëà­òåëü­íî ñîñëàòü íà îñò­ðîâ. Çàòåì, íàïè­ñàâ òàê ïðèí­öåï­ñó, ïðå­çèä äîë­æåí îòî­ñëàòü (åìó) ïîäðîá­íîå äîíå­ñå­íèå (îá ýòîì äåëå), ÷òîáû îí óñòà­íî­âèë, íóæ­íî ëè óòâåð­äèòü ìíå­íèå (ïðå­çè­äà) î ññûë­êå íà îñò­ðîâ. Íà ïðî­òÿ­æå­íèè òîãî âðå­ìå­íè, ïîêà âåäåò­ñÿ ïåðå­ïèñ­êà, (îáâè­íÿ­å­ìûé) äîë­æåí ïî ïðè­êà­çó ïðå­çè­äà íàõî­äèòü­ñÿ â òþðü­ìå. (2) Êàê ïîñòà­íî­âè­ëè áîæå­ñò­âåí­íûå áðà­òüÿ, äåêó­ðè­î­íîâ ãîðî­äîâ çà ñåðü­åç­íûå ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ96 ñëå­äó­åò ïðè­ãî­âà­ðè­âàòü ê ññûë­êå èëè âûñûë­êå. Ïîýòî­ìó îíè ïðè­êà­çà­ëè ñîñëàòü íà îñò­ðîâ Ïðè­ñ­êà ïðÿ­ìî ñîçíàâ­øå­ãî­ñÿ íà ñóäå â ñîâåð­øå­íèè óáèé­ñòâà è â ïîä­æî­ãå.

(De poe­nis 1)

2237 (48. 19. 6 pr.) Si quis for­te, ne suppli­cio ad­fi­cia­tur, di­cat se ha­be­re quod prin­ci­pi re­fe­rat sa­lu­tis ip­sius cau­sa, an re­mit­ten­dum sit ad eum, vi­den­dum est. et sunt ple­ri­que prae­si­dum tam ti­mi­di, ut etiam post sen­ten­tiam de eo dic­tam poe­nam sus­ti­neant nec quic­quam audiant: alii om­ni­no non pa­tiun­tur quic­quam ta­le al­le­gan­tes: non­nul­li ne­que sem­per ne­que num­quam re­mit­tunt, sed in­qui­runt, quid sit, quod al­le­ga­re prin­ci­pi ve­lint quid­que quod pro sa­lu­te ip­sius ha­beant di­ce­re, post quae aut sus­ti­nent poe­nam aut non sus­ti­nent. quod vi­de­tur ha­be­re me­diam ra­tio­nem. ce­te­rum, ut mea fert opi­nio, pror­sus eos non de­buis­se, pos­tea­quam se­mel dam­na­ti sunt, audi­ri, quid­quid al­le­gent. quis enim du­bi­tat elu­den­dae poe­nae cau­sa ad haec eos de­cur­re­re ma­gis­que es­se pu­nien­dos, qui tam­diu con­ti­cue­runt, quod pro sa­lu­te prin­ci­pis ha­be­re se di­ce­re iac­tant? nec enim de­be­bant tam mag­nam rem tam diu re­ti­ce­re.

2238 (48. 19. 6. 1) Si quos co­mi­tum vel le­ga­ti sui reos pro­con­sul in­ve­ne­rit, ut­rum pu­ni­re eos de­beat an suc­ces­so­ri ser­va­re, quae­ri po­test. sed mul­ta exstant exempla, quae non tan­tum of­fi­cia­lium suo­rum nec sub se agen­tium, ve­rum suos quo­que ser­vos poe­na ad­fe­ce­runt: quod qui­dem fa­cien­dum est, ut exemplo de­ter­ri­ti mi­nus de­lin­quant.

2239 (48. 19. 6. 2. 8 pr) Nunc ge­ne­ra poe­na­rum no­bis enu­me­ran­da sunt, qui­bus prae­si­des ad­fi­ce­re quem­que pos­sint. et sunt poe­nae, quae aut vi­tam adi­mant aut ser­vi­tu­tem iniun­gant aut ci­vi­ta­tem aufe­rant aut exi­lium aut coer­ci­tio­nem cor­po­ris con­ti­neant: (8) aut dam­num cum in­fa­mia aut dig­ni­ta­tis ali­quam de­po­si­tio­nem aut ali­cui­us ac­tus pro­hi­bi­tio­nem.

2240 (48. 19. 8. 1—3) Vi­ta adi­mi­tur, ut pu­ta si dam­na­tur ali­quis, ut gla­dio in eum ani­mad­ver­ta­tur. sed ani­mad­ver­ti gla­dio opor­tet, non se­cu­ri vel te­lo vel fus­ti vel la­queo vel quo alio mo­do. proin­de nec li­be­ram mor­tis fa­cul­ta­tem con­ce­den­di ius prae­si­des ha­bent. mul­to enim vel ve­ne­no ne­can­di. di­vi ta­men frat­res rescrip­se­runt per­mit­ten­tes li­be­ram mor­tis fa­cul­ta­tem. (2) Hos­tes autem, item transfu­gae ea poe­na ad­fi­ciun­tur, ut vi­vi exu­ran­tur. (3) Nec ea qui­dem poe­na dam­na­ri quem opor­tet, ut ver­be­ri­bus ne­ce­tur vel vir­gis in­te­re­ma­tur, nec tor­men­tis: quam­vis ple­ri­que dum tor­quen­tur de­fi­ce­re so­lent.

(48. 24. 1) Cor­po­ra eorum qui ca­pi­te dam­nan­tur cog­na­tis ip­so­rum ne­gan­da non sunt: et id se ob­ser­vas­se etiam di­vus Augus­tus lib­ro de­ci­mo de vi­ta sua scri­bit. ho­die autem eorum, in quos ani­mad­ver­ti­tur, cor­po­ra non ali­ter se­pe­liun­tur, quam si fue­rit pe­ti­tum et per­mis­sum, et non­num­quam non per­mit­ti­tur, ma­xi­me maies­ta­tis cau­sa dam­na­to­rum. eorum quo­que cor­po­ra, qui exu­ren­di dam­nan­tur, pe­ti pos­sunt, sci­li­cet ut os­sa et ci­ne­res col­lec­ta se­pul­tu­rae tra­di pos­sint.

2241. (48. 19. 8. 4—13) Est poe­na, quae adi­mat li­ber­ta­tem: hui­us­mo­di ut pu­ta, si quis in me­tal­lum vel in opus me­tal­li dam­ne­tur. me­tal­la autem mul­ta nu­me­ro sunt et quae­dam qui­dem pro­vin­ciae ha­bent, quae­dam non ha­bent: sed quae non ha­bent, in eas pro­vin­cias mit­tunt, quae me­tal­la ha­bent. (5) Prae­fec­to pla­ne ur­bi spe­cia­li­ter com­pe­te­re ius in me­tal­lum dam­nan­di ex epis­tu­la di­vi Se­ve­ri ad Fa­bium Ci­lo­nem expri­mi­tur. (6) In­ter eos autem, qui in me­tal­lum et eos, qui in opus me­tal­li dam­nan­tur, dif­fe­ren­tia in vin­cu­lis tan­tum est, quod qui in me­tal­lum dam­nan­tur, gra­vio­ri­bus vin­cu­lis pre­mun­tur, qui in opus me­tal­li, le­vio­ri­bus, quod­que re­fu­gae ex ope­re me­tal­li in me­tal­lum dan­tur, ex me­tal­lo gra­vius coer­cen­tur. (7) Quis­quis autem in opus pub­li­cum dam­na­tus re­fu­git, dup­li­ca­to tem­po­re dam­na­ri so­let: sed dup­li­ca­re eum id tem­po­ris opor­tet, quod ei cum su­pe­res­set fu­git, sci­li­cet ne il­lud dup­li­ce­tur, quo adpre­hen­sus in car­ce­re fuit. et si in de­cem an­nos dam­na­tus sit, aut per­pe­tua­ri ei de­bet poe­na aut in opus me­tal­li transmit­ti. pla­ne si de­cen­nio dam­na­tus fuit et ini­tio sta­tim fu­git, vi­den­dum est, ut­rum dup­li­ca­ri ei tem­po­ra de­beant, an ve­ro per­pe­tua­ri vel transfer­ri in opus me­tal­li: et ma­gis est, ut transfe­ra­tur aut per­pe­tue­tur. ge­ne­ra­li­ter enim di­ci­tur, quo­tiens de­cen­nium ex­ces­su­ra est dup­li­ca­tio, non es­se tem­po­re poe­nam ar­tan­dam. (8) In mi­nis­te­rium me­tal­li­co­rum fe­mi­nae in per­pe­tuum vel ad tem­pus dam­na­ri so­lent. si­mi­li mo­do et in sa­li­nas. et si qui­dem in per­pe­tuum fue­rint dam­na­tae, qua­si ser­vae poe­nae consti­tuun­tur: si ve­ro ad tem­pus dam­nan­tur, re­ti­nent ci­vi­ta­tem. (9) So­lent prae­si­des in car­ce­re con­ti­nen­dos dam­na­re aut ut in vin­cu­lis con­ti­nean­tur: sed id eos fa­ce­re non opor­tet. nam hui­us­mo­di poe­nae in­ter­dic­tae sunt: car­cer enim ad con­ti­nen­dos ho­mi­nes, non ad pu­nien­dos ha­be­ri de­bet. (10) In cal­ca­riam quo­que vel sul­pu­ra­riam dam­na­ri so­lent: sed hae poe­nae me­tal­li ma­gis sunt. (11) Qui­cum­que in lu­dum ve­na­to­rium fue­rint dam­na­ti, vi­den­dum est, an ser­vi poe­nae ef­fi­cian­tur: so­lent enim iunio­res hac poe­na ad­fi­ci. ut­rum er­go ser­vi poe­nae is­ti ef­fi­cian­tur an re­ti­neant li­ber­ta­tem, vi­den­dum est. et ma­gis est, ut hi quo­que ser­vi ef­fi­cian­tur: hoc enim dis­tant a ce­te­ris, quod insti­tuun­tur ve­na­to­res aut pyr­ri­cha­rii aut aliam quam vo­lup­ta­tem ges­ti­cu­lan­di vel ali­ter se mo­ven­di gra­tia. (12) Ser­vos in me­tal­lum vel in opus me­tal­li, item in lu­dum ve­na­to­rium da­ri so­le­re nul­la du­bi­ta­tio est: et si fue­rint da­ti, ser­vi poe­nae ef­fi­ciun­tur nec ad eum per­ti­ne­bunt, cui­us fue­rint an­te­quam dam­na­ren­tur. de­ni­que cum qui­dam ser­vus in me­tal­lum dam­na­tus be­ne­fi­cio prin­ci­pis es­set iam poe­na li­be­ra­tus, im­pe­ra­tor An­to­ni­nus rec­tis­si­me rescrip­sit, quia se­mel do­mi­ni es­se de­sie­rat ser­vus poe­nae fac­tus, non es­se eum in po­tes­ta­tem do­mi­ni pos­tea red­den­dum. (13) Sed si­ve in per­pe­tua vin­cu­la fue­rit dam­na­tus ser­vus si­ve in tem­po­ra­lia, eius re­ma­net, cui­us fuit, an­te­quam dam­na­re­tur.

2242. (48. 22. 6) In­ter poe­nas est etiam in­su­lae de­por­ta­tio, quae poe­na adi­mit ci­vi­ta­tem ro­ma­nam. (1) De­por­tan­di autem in in­su­lam ius prae­si­di­bus pro­vin­ciae non est da­tum, li­cet prae­fec­to ur­bi de­tur: hoc enim epis­tu­la di­vi Se­ve­ri ad Fa­bium Ci­lo­nem prae­fec­tum ur­bi expres­sum est. prae­si­des ita­que pro­vin­ciae quo­tiens ali­quem in in­su­lam de­por­tan­dum pu­tent, hoc ip­sum ad­no­ta­re de­beant, no­men ve­ro eius scri­ben­dum prin­ci­pi, ut in in­su­lam de­por­te­tur: sic dein­de prin­ci­pi scri­be­re mis­sa ple­na opi­nio­ne, ut prin­ceps aes­ti­met, an se­quen­da sit eius sen­ten­tia de­por­ta­ri­que in in­su­lam de­beat. mo­do autem tem­po­re, dum scri­bi­tur, iube­re eum de­bet in car­ce­re es­se. (2) De­cu­rio­nes ci­vi­ta­tium prop­ter ca­pi­ta­lia cri­mi­na de­por­tan­dos vel re­le­gan­dos di­vi frat­res rescrip­se­runt. de­ni­que Pris­cum in ho­mi­ci­dio et in­cen­dio no­mi­na­tim an­te quaes­tio­nem con­fes­sum in in­su­lam de­por­ta­ri ius­se­runt.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 89Îôôè­öè­à­ëû — êàí­öå­ëÿð­ñêèå ñëó­æà­ùèå èç øòà­òà íàìåñò­íè­êà.
  • 90Èìå­þò­ñÿ â âèäó ïîä­äàí­íûå èìïå­ðèè, îáú­ÿâ­ëåí­íûå ãîñóäàð­ñò­âåí­íû­ìè âðà­ãà­ìè.
  • 91Ñð. 48. 24. 3
  • 92Ñîëÿ­íûå ðàç­ðà­áîò­êè â ïðî­âèí­öè­ÿõ, òàê æå êàê è çîëîòûå ðóä­íè­êè, ÿâëÿ­ëèñü èìïå­ðà­òîð­ñêîé ñîá­ñò­âåí­íî­ñòüþ.
  • 93Ïî ìíå­íèþ Ò. Ìîìì­çå­íà, çäåñü ïðî­ïó­ùå­íû ðàñ­ñóæ­äå­íèÿ Óëü­ïè­à­íà ïî ïîâî­äó ïðè­ãî­âî­ðåí­íûõ ê áîþ íà àðåíå, ò. å. ê áîþ ãëà­äè­à­òî­ðîâ è ê òðàâ­ëå çâå­ðåé.
  • 94Èìå­þò­ñÿ â âèäó òàí­öî­ðû ïèððè­õè — ëàêåäå­ìîí­ñêîé âîèí­ñêîé ïëÿñ­êè, èñïîë­íÿâ­øåé­ñÿ â ïîë­íîì âîîðó­æå­íèè. Ïèððè­õà­ðèè è ïðî­÷èå «óâå­ñå­ëè­òå­ëè», î÷å­âèä­íî, äîá­ðî­âîëü­íî âûñòó­ïà­ëè íà àðåíå. Ñð. ôð. 2203.
  • 95Òàêîé ðàá îòáû­âàë íàêà­çà­íèå â ýðãà­ñòó­ëå ñâî­åãî õîçÿ­è­íà, êîòî­ðûé ìîã ïî-ïðåæ­íå­ìó åãî ýêñ­ïëó­à­òè­ðî­âàòü. Ñì. 48. 19. 10 pr.
  • 96Ñåðü­åç­íûå ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ (ca­pi­ta­lia cri­mi­na) — ïðå­ñòóï­ëå­íèÿ, âëå­êó­ùèå çà ñîáîé ïîòå­ðþ ca­put, ò. å. æèç­íè, ñâî­áî­äû èëè ãðàæ­äàí­ñòâà.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1364004257 1364004306 1364004307 1392100048 1392100049 1392100050