Ïåðåâîä ñ ëàòèíñêîãî, âñòóïèòåëüíàÿ ñòàòüÿ è ïðèìå÷àíèÿ À. Ë. Ñìûøëÿåâà.
Òåêñò ïðèâîäèòñÿ ïî èçäàíèþ: Âåñòíèê äðåâíåé èñòîðèè. 1985, ¹ 4, ñ. 221—233, 1986, ¹ 1, ñ. 194—214.
 êðóãëûõ ñêîáêàõ äàþòñÿ ïîÿñíåíèÿ ïåðåâîä÷èêà, à â êâàäðàòíûõ — ïðåäïîëàãàåìûå ãëîññåìû è èíòåðïîëÿöèè. Íàçâàíèÿ ãëàâ, âçÿòûå â ñêîáêè, ïðèíàäëåæàò Î. Ëåíåëþ, áåç ñêîáîê — ñàìîìó Óëüïèàíó. Ññûëêè íà Äèãåñòû äàþòñÿ áåç óêàçàíèÿ èñòî÷íèêà. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
(Î íàêàçàíèÿõ 1)2237 (48. 19. 6 pr.) ( òîì ñëó÷àå), åñëè êòî-ëèáî òîëüêî äëÿ òîãî, ÷òîáû èçáåæàòü ñìåðòíîé êàçíè, çàÿâèò, ÷òî îí ðàñïîëàãàåò (êàêèìè-ëèáî ñâåäåíèÿìè), êàñàþùèìèñÿ áëàãîïîëó÷èÿ ïðèíöåïñà, ñëåäóåò ïîäóìàòü — íóæíî ëè îòîñëàòü åãî ê ïðèíöåïñó èëè íåò. Ìíîãèå èç ïðåçèäîâ ñòîëü îñòîðîæíû, ÷òî äàæå ïîñëå âûíåñåíèÿ îáâèíÿåìîìó ïðèãîâîðà çàäåðæèâàþò ïðèâåäåíèå åãî â èñïîëíåíèå, ÷òî áû îíè íè óñëûøàëè; äðóãèå (ïðåçèäû) ñîâåðøåííî íåòåðïèìî îòíîñÿòñÿ ê òåì, êòî ññûëàåòñÿ íà ÷òî-ëèáî ïîäîáíîå. Íåêîòîðûå (æå èç ïðåçèäîâ) íå ñîãëàøàþòñÿ îòñûëàòü (îáâèíÿåìûõ ê ïðèíöåïñó) â ëþáîì ñëó÷àå, íî è íå îòêàçûâàþò èì âî ÷òî áû òî íè ñòàëî, à âìåñòî ýòîãî âûÿñíÿþò, ÷òî èìåííî ñîáèðàþòñÿ îíè ñêàçàòü ïðèíöåïñó è êàêèìè èìåííî ñâåäåíèÿìè, êàñàþùèìèñÿ áëàãîïîëó÷èÿ ïðèíöåïñà, îíè ðàñïîëàãàþò. È ëèøü ïîñëå ýòîãî (òàêèå ïðåçèäû) ðåøàþò — ñòîèò ëè çàäåðæàòü ïðèâåäåíèå ïðèãîâîðà â èñïîëíåíèå. Òàêîé îáðàç äåéñòâèé ïðåäñòàâëÿåòñÿ íàèáîëåå ðàçóìíûì è óìåðåííûì. Âïðî÷åì, ïî ìîåìó ìíåíèþ, âûñëóøèâàòü (îáâèíÿåìûõ) ïîñëå âûíåñåíèÿ ïðèãîâîðà âîîáùå íå ñëåäóåò, íà ÷òî áû îíè íè ññûëàëèñü. Âåäü êòî óñîìíèòñÿ â íåîáõîäèìîñòè íàêàçàíèÿ òåõ, êòî âî èçáåæàíèå êàðû ïîëüçóåòñÿ òàêèì ïðèåìîì è ïîñëå óïîðíîãî ìîë÷àíèÿ ïîõâàëÿåòñÿ, áóäòî çíàåò ÷òî-òî, êàñàþùååñÿ áëàãîïîëó÷èÿ ïðèíöåïñà. Èáî îíè íå äîëæíû áûëè òàê äîëãî ìîë÷àòü î ñòîëü âàæíîì äåëå. 2238 (48. 19. 6. 1) Êîãäà ïðîêîíñóë âûÿâëÿåò âèíó (ðàáîâ) ñâîèõ êîìèòîâ èëè ëåãàòà, òî âîçíèêàåò âîïðîñ — íàêàçàòü ëè èõ åìó ñàìîìó èëè îñòàâèòü (ýòî) ïðååìíèêó. Îäíàêî ñóùåñòâóåò ìíîãî ïðèìåðîâ, êîãäà ïðîêîíñóëû íàêàçûâàëè íå òîëüêî (ðàáîâ) ñâîèõ îôôèöèàëîâ89 èëè (ðàáîâ) áîëåå âûñîêîïîñòàâëåííûõ ïîä÷èíåííûõ, íî è ñîáñòâåííûõ ðàáîâ, ÷òî è ñëåäóåò äåëàòü, ÷òîáû (ðàáû), óñòðàøåííûå ïðèìåðîì, äîïóñêàëè áû ìåíüøå ïðàâîíàðóøåíèé. 2239 (48. 19. 6. 2. 8 pr). Òåïåðü íàì ñëåäóåò ïåðå÷èñëèòü âèäû íàêàçàíèé, êîòîðûå ïðåçèäû ìîãóò íàçíà÷àòü êàæäîìó (ïðåñòóïíèêó). Ñóùåñòâóþò íàêàçàíèÿ, êîòîðûå âëåêóò çà ñîáîé ëèøåíèå æèçíè, îáðàùåíèå â ðàáñòâî, óòðàòó ãðàæäàíñòâà, èçãíàíèå, ïîðêó, óïëàòó øòðàôà, ñâÿçàííîãî ñ áåñ÷åñòüåì, ïîòåðþ êàêîãî-ëèáî çâàíèÿ èëè çàïðåùåíèå çàíèìàòüñÿ êàêèì-ëèáî äåëîì. 2240 (48. 19. 8. 1— 2241 (48. 19. 8. 4— 2242 (48. 22. 6)  ÷èñëå (ïðî÷èõ) íàêàçàíèé ñóùåñòâóåò òàêæå ññûëêà íà îñòðîâ, êîòîðàÿ âëå÷åò çà ñîáîé óòðàòó ðèìñêîãî ãðàæäàíñòâà. Îäíàêî ïðåçèäû ïðîâèíöèé íå èìåþò ïðàâî íàçíà÷àòü â íàêàçàíèå ññûëêó íà îñòðîâ. Êàê óêàçàíî â ïèñüìå áîæåñòâåííîãî Ñåâåðà ê ïðåôåêòó Ãîðîäà Ôàáèþ Öèëîíó, ýòî íàêàçàíèå ìîæåò íàçíà÷àòü (òîëüêî) ïðåôåêò Ãîðîäà. Ïîýòîìó ïðåçèäû ïðîâèíöèé, åñëè ñî÷òóò íóæíûì ñîñëàòü êîãî-ëèáî íà îñòðîâ, äîëæíû âñÿêèé ðàç âíîñèòü òàêîãî ÷åëîâåêà â ñïèñîê îñóæäåííûõ, (ïðåäíàçíà÷åííûé) äëÿ ïðèíöåïñà, ðàçóìååòñÿ, çàïèñàâ ïðè ýòîì èìÿ (ïðåñòóïíèêà) è òî, ÷òî åãî æåëàòåëüíî ñîñëàòü íà îñòðîâ. Çàòåì, íàïèñàâ òàê ïðèíöåïñó, ïðåçèä äîëæåí îòîñëàòü (åìó) ïîäðîáíîå äîíåñåíèå (îá ýòîì äåëå), ÷òîáû îí óñòàíîâèë, íóæíî ëè óòâåðäèòü ìíåíèå (ïðåçèäà) î ññûëêå íà îñòðîâ. Íà ïðîòÿæåíèè òîãî âðåìåíè, ïîêà âåäåòñÿ ïåðåïèñêà, (îáâèíÿåìûé) äîëæåí ïî ïðèêàçó ïðåçèäà íàõîäèòüñÿ â òþðüìå. (2) Êàê ïîñòàíîâèëè áîæåñòâåííûå áðàòüÿ, äåêóðèîíîâ ãîðîäîâ çà ñåðüåçíûå ïðåñòóïëåíèÿ96 ñëåäóåò ïðèãîâàðèâàòü ê ññûëêå èëè âûñûëêå. Ïîýòîìó îíè ïðèêàçàëè ñîñëàòü íà îñòðîâ Ïðèñêà ïðÿìî ñîçíàâøåãîñÿ íà ñóäå â ñîâåðøåíèè óáèéñòâà è â ïîäæîãå. |
(De poenis 1)2237 (48. 19. 6 pr.) Si quis forte, ne supplicio adficiatur, dicat se habere quod principi referat salutis ipsius causa, an remittendum sit ad eum, videndum est. et sunt plerique praesidum tam timidi, ut etiam post sententiam de eo dictam poenam sustineant nec quicquam audiant: alii omnino non patiuntur quicquam tale allegantes: nonnulli neque semper neque numquam remittunt, sed inquirunt, quid sit, quod allegare principi velint quidque quod pro salute ipsius habeant dicere, post quae aut sustinent poenam aut non sustinent. quod videtur habere mediam rationem. ceterum, ut mea fert opinio, prorsus eos non debuisse, posteaquam semel damnati sunt, audiri, quidquid allegent. quis enim dubitat eludendae poenae causa ad haec eos decurrere magisque esse puniendos, qui tamdiu conticuerunt, quod pro salute principis habere se dicere iactant? nec enim debebant tam magnam rem tam diu reticere. 2238 (48. 19. 6. 1) Si quos comitum vel legati sui reos proconsul invenerit, utrum punire eos debeat an successori servare, quaeri potest. sed multa exstant exempla, quae non tantum officialium suorum nec sub se agentium, verum suos quoque servos poena adfecerunt: quod quidem faciendum est, ut exemplo deterriti minus delinquant. 2239 (48. 19. 6. 2. 8 pr) Nunc genera poenarum nobis enumeranda sunt, quibus praesides adficere quemque possint. et sunt poenae, quae aut vitam adimant aut servitutem iniungant aut civitatem auferant aut exilium aut coercitionem corporis contineant: (8) aut damnum cum infamia aut dignitatis aliquam depositionem aut alicuius actus prohibitionem. 2240 (48. 19. 8. 1—3) Vita adimitur, ut puta si damnatur aliquis, ut gladio in eum animadvertatur. sed animadverti gladio oportet, non securi vel telo vel fusti vel laqueo vel quo alio modo. proinde nec liberam mortis facultatem concedendi ius praesides habent. multo enim vel veneno necandi. divi tamen fratres rescripserunt permittentes liberam mortis facultatem. (2) Hostes autem, item transfugae ea poena adficiuntur, ut vivi exurantur. (3) Nec ea quidem poena damnari quem oportet, ut verberibus necetur vel virgis interematur, nec tormentis: quamvis plerique dum torquentur deficere solent. (48. 24. 1) Corpora eorum qui capite damnantur cognatis ipsorum neganda non sunt: et id se observasse etiam divus Augustus libro decimo de vita sua scribit. hodie autem eorum, in quos animadvertitur, corpora non aliter sepeliuntur, quam si fuerit petitum et permissum, et nonnumquam non permittitur, maxime maiestatis causa damnatorum. eorum quoque corpora, qui exurendi damnantur, peti possunt, scilicet ut ossa et cineres collecta sepulturae tradi possint. 2241. (48. 19. 8. 4—13) Est poena, quae adimat libertatem: huiusmodi ut puta, si quis in metallum vel in opus metalli damnetur. metalla autem multa numero sunt et quaedam quidem provinciae habent, quaedam non habent: sed quae non habent, in eas provincias mittunt, quae metalla habent. (5) Praefecto plane urbi specialiter competere ius in metallum damnandi ex epistula divi Severi ad Fabium Cilonem exprimitur. (6) Inter eos autem, qui in metallum et eos, qui in opus metalli damnantur, differentia in vinculis tantum est, quod qui in metallum damnantur, gravioribus vinculis premuntur, qui in opus metalli, levioribus, quodque refugae ex opere metalli in metallum dantur, ex metallo gravius coercentur. (7) Quisquis autem in opus publicum damnatus refugit, duplicato tempore damnari solet: sed duplicare eum id temporis oportet, quod ei cum superesset fugit, scilicet ne illud duplicetur, quo adprehensus in carcere fuit. et si in decem annos damnatus sit, aut perpetuari ei debet poena aut in opus metalli transmitti. plane si decennio damnatus fuit et initio statim fugit, videndum est, utrum duplicari ei tempora debeant, an vero perpetuari vel transferri in opus metalli: et magis est, ut transferatur aut perpetuetur. generaliter enim dicitur, quotiens decennium excessura est duplicatio, non esse tempore poenam artandam. (8) In ministerium metallicorum feminae in perpetuum vel ad tempus damnari solent. simili modo et in salinas. et si quidem in perpetuum fuerint damnatae, quasi servae poenae constituuntur: si vero ad tempus damnantur, retinent civitatem. (9) Solent praesides in carcere continendos damnare aut ut in vinculis contineantur: sed id eos facere non oportet. nam huiusmodi poenae interdictae sunt: carcer enim ad continendos homines, non ad puniendos haberi debet. (10) In calcariam quoque vel sulpurariam damnari solent: sed hae poenae metalli magis sunt. (11) Quicumque in ludum venatorium fuerint damnati, videndum est, an servi poenae efficiantur: solent enim iuniores hac poena adfici. utrum ergo servi poenae isti efficiantur an retineant libertatem, videndum est. et magis est, ut hi quoque servi efficiantur: hoc enim distant a ceteris, quod instituuntur venatores aut pyrricharii aut aliam quam voluptatem gesticulandi vel aliter se movendi gratia. (12) Servos in metallum vel in opus metalli, item in ludum venatorium dari solere nulla dubitatio est: et si fuerint dati, servi poenae efficiuntur nec ad eum pertinebunt, cuius fuerint antequam damnarentur. denique cum quidam servus in metallum damnatus beneficio principis esset iam poena liberatus, imperator Antoninus rectissime rescripsit, quia semel domini esse desierat servus poenae factus, non esse eum in potestatem domini postea reddendum. (13) Sed sive in perpetua vincula fuerit damnatus servus sive in temporalia, eius remanet, cuius fuit, antequam damnaretur. 2242. (48. 22. 6) Inter poenas est etiam insulae deportatio, quae poena adimit civitatem romanam. (1) Deportandi autem in insulam ius praesidibus provinciae non est datum, licet praefecto urbi detur: hoc enim epistula divi Severi ad Fabium Cilonem praefectum urbi expressum est. praesides itaque provinciae quotiens aliquem in insulam deportandum putent, hoc ipsum adnotare debeant, nomen vero eius scribendum principi, ut in insulam deportetur: sic deinde principi scribere missa plena opinione, ut princeps aestimet, an sequenda sit eius sententia deportarique in insulam debeat. modo autem tempore, dum scribitur, iubere eum debet in carcere esse. (2) Decuriones civitatium propter capitalia crimina deportandos vel relegandos divi fratres rescripserunt. denique Priscum in homicidio et incendio nominatim ante quaestionem confessum in insulam deportari iusserunt. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß