Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002)
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
47. (1) Òàêîâà áûëà ðå÷ü Ôóðèÿ è Ýìèëèÿ. Îòâåò Ìàíëèÿ, êàê ãîâîðÿò, áûë ïðèìåðíî òàêîâ: «Îòöû-ñåíàòîðû! Äî ñèõ ïîð òåì, êòî ïðîñèë òðèóìôà, îáû÷íî ïðîòèâèëèñü íàðîäíûå òðèáóíû. (2) ß áëàãîäàðåí èì çà òî, ÷òî îíè, ðàäè ìåíÿ ëè, ïî çíà÷èòåëüíîñòè ëè ñîâåðøåííîãî ìíîþ, íå òîëüêî ìîë÷àíèåì äàëè ñîãëàñèå íà òðåáóåìóþ ìíîþ ïî÷åñòü, íî, ïî-âèäèìîìó, ãîòîâû áûëè â ñëó÷àå íàäîáíîñòè è äîëîæèòü îá ýòîì â ñåíàòå. (3) Îäíàêî ìîèìè ïðîòèâíèêàìè — âèäíî, òàê óãîäíî áûëî áîãàì — ñòàëè ëþäè èç ÷èñëà äåñÿòè ëåãàòîâ, à ýòîò ñîâåò íåêîãäà ïðèäàí áûë íàøèìè ïðåäêàìè ïîëêîâîäöàì äëÿ òîãî, ÷òîáû ðàñïîðÿäèòüñÿ ïëîäàìè ïîáåäû è ïðîñëàâèòü åå. (4) Ëóöèé Ôóðèé è Ëóöèé Ýìèëèé íå äàþò ìíå ïîäíÿòüñÿ íà òðèóìôàëüíóþ êîëåñíèöó, òàùàò ñ ìîåé ãîëîâû ïî÷åòíûé âåíîê — îíè, êîãî ÿ ñîáèðàëñÿ ïðèçâàòü â ñâèäåòåëè ñîâåðøåííîãî ìíîþ, áóäå òðèáóíû âîñïðîòèâèëèñü áû ìîåìó òðèóìôó. (5) Íè÷üåé ñëàâå ÿ, ïðàâî æå, íå çàâèäóþ, õî÷ó òîëüêî íàïîìíèòü, îòöû-ñåíàòîðû, ÷òî íåäàâíî âû ñâîèì âëèÿíèåì óäåðæàëè íàðîäíûõ òðèáóíîâ, ëþäåé õðàáðûõ è äåÿòåëüíûõ, êîòîðûå õîòåëè âîñïðåïÿòñòâîâàòü òðèóìôó Êâèíòà Ôàáèÿ Ëàáåîíà131. Îí ïîëó÷èë òðèóìô, õîòÿ íåäîáðîæåëàòåëè åãî ïîïðåêàëè íå òåì, ÷òî îí âåë íåñïðàâåäëèâóþ âîéíó, (6) íî òåì, ÷òî âîîáùå âðàãà â ãëàçà íå ñ.307 âèäàë132. ß æå, ñòîëüêî ðàç ñðàçèâøèéñÿ â îòêðûòîì áîþ ñ ñîòíåé òûñÿ÷ âîèíñòâåííåéøèõ âðàãîâ, áîëüøå ñîðîêà òûñÿ÷133 èõ çàõâàòèâøèé â ïëåí èëè ïåðåáèâøèé, âçÿâøèé ïðèñòóïîì äâà èõ ëàãåðÿ, îñòàâèâøèé âñþ ñòðàíó ïî ñþ ñòîðîíó Òàâðà çàìèðåííîé, áîëåå ñïîêîéíîé, ÷åì íûíå Èòàëèÿ, íå òîëüêî îáìàíîì ëèøàþñü òðèóìôà, (7) íî è âûíóæäåí ñàì çàùèùàòüñÿ ïåðåä âàìè, îòöû-ñåíàòîðû, îò îáâèíåíèé, âîçâåäåííûõ íà ìåíÿ ìîèìè ëåãàòàìè. (8) Èõ îáâèíåíèå, êàê âû âåäü çàìåòèëè, áûëî äâîÿêèì: îíè ñêàçàëè, ÷òî è âåñòè âîéíó ñ ãàëëàìè ìíå íå ñëåäîâàëî, è âåë ÿ åå îïðîìåò÷èâî è íåáëàãîðàçóìíî. “Ãàëëû íå áûëè íàì âðàãàìè, ýòî òû ïîøåë íà íèõ, çàìèðåííûõ è ãîòîâûõ ïîâèíîâàòüñÿ”. (9) Íå ñîáèðàþñü ÿ òðåáîâàòü îò âàñ, îòöû-ñåíàòîðû, ÷òîáû âû äóìàëè, áóäòî âñå, ÷òî âû çíàåòå î ñâèðåïîñòè ãàëëüñêîãî ïëåìåíè è åãî æåñòî÷àéøåé íåíàâèñòè êî âñåìó ðèìñêîìó, îòíîñèòñÿ è ê òåì ãàëëàì, ÷òî ïîñåëèëèñü â Àçèè. (10) Çàáóäüòå î õóäîé ñëàâå âñåãî èõ ïëåìåíè, î ñâîåé íåëþáâè ê íèì — ñóäèòå î íèõ ïî äåëàì èõ. Åñëè áû òîëüêî ïðèñóòñòâîâàëè çäåñü öàðü Ýâìåí è âñå ãîðîäà Àçèè! Òîãäà âàì áû ïðèøëîñü âûñëóøèâàòü íå ñòîëüêî ìîè æàëîáû, ñêîëüêî èõ îáâèíåíèÿ. (11) Òàê ðàçîøëèòå ïîñëîâ ïî âñåì ãîðîäàì Àçèè è ñïðîñèòå, êàêîå èç äâóõ ðàáñòâ áûëî òÿæåëåå: òî ëè, îò êîòîðîãî îíè îñâîáîäèëèñü, êîãäà Àíòèîõ áûë îòîãíàí çà Òàâð, èëè òî, îò êîòîðîãî èõ èçáàâèëî ïîêîðåíèå ãàëëîâ. (12) Îíè áû èñ÷èñëèëè âàì, ñêîëüêî ðàç îïóñòîøàëè èõ çåìëè, ñêîëüêî ðàç óãîíÿëè äîáû÷ó, ðàññêàçàëè áû, ÷òî âîçìîæíîñòü âûêóïà ïëåííûõ èì ïî÷òè íå ïðåäñòàâëÿëàñü, à äî íèõ äîõîäèëè ñëóõè î ÷åëîâå÷åñêèõ æåðòâîïðèíîøåíèÿõ, î çàêëàíèè èõ äåòåé. (13) Çíàéòå, ÷òî âàøè ñîþçíèêè ïëàòèëè äàíü ãàëëàì è, îñâîáîæäåííûå âàìè îò âëàñòè öàðÿ, ïëàòèëè áû åå è ïîíûíå, íå ïîëîæè ÿ ýòîìó êîíöà. |
47. Talis oratio Furii et Aemilii fuit. Manlium in hunc maxime modum respondisse accepi: «Tribuni plebis antea solebant triumphum postulantibus adversari, patres conscripti; [2] quibus ego gratiam habeo quod seu mihi seu magnitudini rerum gestarum hoc dederunt, ut non solum silentio comprobarent honorem meum, sed referre etiam si opus esset viderentur parati esse; [3] ex decem legatis, si diis placet, quod consilium dispensandae cohonestandaeque victoriae imperatoribus maiores dederunt nostri, adversarios habeo. [4] L. Furius et L. Aemilius currum triumphalem me conscendere prohibent, coronam insignem capiti detrahunt, quos ego, si tribuni triumphare me prohiberent, testes citaturus fui rerum a me gestarum. [5] Nullius equidem invideo honori, patres conscripti; vos tribunos plebei nuper, viros fortes ac strenuos, impedientes Q. Fabii Labeonis triumphum auctoritate vestra deterruistis; triumphavit, quem non bellum iniustum gessisse, sed hostem omnino non vidisse inimici iactabant; [6] ego, qui cum centum milibus ferocissimorum hostium signis collatis totiens pugnavi, qui plus quadraginta milia hominum cepi aut occidi, qui bina castra eorum expugnavi, qui citra iuga Tauri omnia pacatiora quam terra Italia est reliqui, non triumpho modo fraudor, [7] sed causam apud vos, patres conscripti, accusantibus meis ipse legatis dico. [8] Duplex eorum, ut animadvertistis, patres conscripti, accusatio fuit: nam nec gerendum mihi fuisse bellum cum Gallis, et gestum temere atque imprudenter dixerunt. “Non erant Galli hostes, sed tu eos pacatos imperata facientes violasti”. [9] Non sum postulaturus a vobis, patres conscripti, ut quae communiter de immanitate gentis Gallorum, de infestissimo odio in nomen Romanum scitis, ea de illis quoque qui Asiam incolunt existimetis Gallis; [10] remota universae gentis infamia atque invidia per se ipsos aestimate. Utinam rex Eumenes, utinam Asiae omnes civitates adessent, et illos potius querentes quam me accusantem audiretis. [11] Mittite agedum legatos circa omnes Asiae urbes et quaerite, utra graviori servitute, Antiocho ultra Tauri iuga emoto an Gallis subactis, liberati sint. [12] Quotiens agri eorum vastati sint, quotiens praedae abactae, referant, cum vix redimendi captivos copia esset, et mactatas humanas hostias immolatosque liberos suos audirent. [13] Stipendium scitote pependisse socios vestros Gallis et nunc, liberatos per vos regio imperio, fuisse pensuros, si a me foret cessatum. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß