Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà XXXVIII, ãë. 47

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì III. Ì., èçä-âî «Ëàäîìèð», 2002. Ñâåðåíî ñ èçäàíèåì: Ì., «Íàóêà», 1994.
Ïåðåâîä À. È. Ñîëîïîâà.
Êîììåíòàðèé ñîñòàâëåí Ô. À. Ìèõàéëîâñêèì, Â. Ì. Ñìèðèíûì.
Ðåäàêòîðû ïåðåâîäà (èçä. 2002) Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå.
Ëàò. òåêñò: Loeb Classical Library, E. T. Sage, 1936/1983.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

47. (1) Òàêî­âà áûëà ðå÷ü Ôóðèÿ è Ýìè­ëèÿ. Îòâåò Ìàí­ëèÿ, êàê ãîâî­ðÿò, áûë ïðè­ìåð­íî òàêîâ: «Îòöû-ñåíà­òî­ðû! Äî ñèõ ïîð òåì, êòî ïðî­ñèë òðè­óì­ôà, îáû÷­íî ïðî­òè­âè­ëèñü íàðîä­íûå òðè­áó­íû. (2) ß áëà­ãî­äà­ðåí èì çà òî, ÷òî îíè, ðàäè ìåíÿ ëè, ïî çíà­÷è­òåëü­íî­ñòè ëè ñîâåð­øåí­íî­ãî ìíîþ, íå òîëü­êî ìîë­÷à­íè­åì äàëè ñîãëà­ñèå íà òðå­áó­å­ìóþ ìíîþ ïî÷åñòü, íî, ïî-âèäè­ìî­ìó, ãîòî­âû áûëè â ñëó­÷àå íàäîá­íî­ñòè è äîëî­æèòü îá ýòîì â ñåíà­òå. (3) Îäíà­êî ìîè­ìè ïðî­òèâ­íè­êà­ìè — âèä­íî, òàê óãîä­íî áûëî áîãàì — ñòà­ëè ëþäè èç ÷èñ­ëà äåñÿ­òè ëåãà­òîâ, à ýòîò ñîâåò íåêî­ãäà ïðè­äàí áûë íàøè­ìè ïðåä­êà­ìè ïîë­êî­âî­ä­öàì äëÿ òîãî, ÷òîáû ðàñ­ïî­ðÿäèòü­ñÿ ïëî­äà­ìè ïîáåäû è ïðî­ñëà­âèòü åå. (4) Ëóöèé Ôóðèé è Ëóöèé Ýìè­ëèé íå äàþò ìíå ïîä­íÿòü­ñÿ íà òðè­óì­ôàëü­íóþ êîëåñ­íè­öó, òàùàò ñ ìîåé ãîëî­âû ïî÷åò­íûé âåíîê — îíè, êîãî ÿ ñîáè­ðàë­ñÿ ïðè­çâàòü â ñâèäå­òå­ëè ñîâåð­øåí­íî­ãî ìíîþ, áóäå òðè­áó­íû âîñ­ïðî­òè­âè­ëèñü áû ìîå­ìó òðè­óì­ôó. (5) Íè÷üåé ñëà­âå ÿ, ïðà­âî æå, íå çàâèäóþ, õî÷ó òîëü­êî íàïîì­íèòü, îòöû-ñåíà­òî­ðû, ÷òî íåäàâ­íî âû ñâî­èì âëè­ÿ­íè­åì óäåð­æà­ëè íàðîä­íûõ òðè­áó­íîâ, ëþäåé õðàá­ðûõ è äåÿ­òåëü­íûõ, êîòî­ðûå õîòå­ëè âîñ­ïðå­ïÿò­ñò­âî­âàòü òðè­óì­ôó Êâèí­òà Ôàáèÿ Ëàáåî­íà131. Îí ïîëó­÷èë òðè­óìô, õîòÿ íåäîá­ðî­æå­ëà­òå­ëè åãî ïîïðå­êà­ëè íå òåì, ÷òî îí âåë íåñïðà­âåä­ëè­âóþ âîé­íó, (6) íî òåì, ÷òî âîîá­ùå âðà­ãà â ãëà­çà íå ñ.307 âèäàë132. ß æå, ñòîëü­êî ðàç ñðà­çèâ­øèé­ñÿ â îòêðû­òîì áîþ ñ ñîò­íåé òûñÿ÷ âîèí­ñò­âåí­íåé­øèõ âðà­ãîâ, áîëü­øå ñîðî­êà òûñÿ÷133 èõ çàõâà­òèâ­øèé â ïëåí èëè ïåðå­áèâ­øèé, âçÿâ­øèé ïðè­ñòó­ïîì äâà èõ ëàãå­ðÿ, îñòà­âèâ­øèé âñþ ñòðà­íó ïî ñþ ñòî­ðî­íó Òàâ­ðà çàìè­ðåí­íîé, áîëåå ñïî­êîé­íîé, ÷åì íûíå Èòà­ëèÿ, íå òîëü­êî îáìà­íîì ëèøà­þñü òðè­óì­ôà, (7) íî è âûíóæ­äåí ñàì çàùè­ùàòü­ñÿ ïåðåä âàìè, îòöû-ñåíà­òî­ðû, îò îáâè­íå­íèé, âîç­âåäåí­íûõ íà ìåíÿ ìîè­ìè ëåãà­òà­ìè. (8) Èõ îáâè­íå­íèå, êàê âû âåäü çàìå­òè­ëè, áûëî äâî­ÿ­êèì: îíè ñêà­çà­ëè, ÷òî è âåñòè âîé­íó ñ ãàë­ëà­ìè ìíå íå ñëå­äî­âà­ëî, è âåë ÿ åå îïðî­ìåò­÷è­âî è íåáëà­ãî­ðà­çóì­íî. “Ãàë­ëû íå áûëè íàì âðà­ãà­ìè, ýòî òû ïîøåë íà íèõ, çàìè­ðåí­íûõ è ãîòî­âûõ ïîâè­íî­âàòü­ñÿ”. (9) Íå ñîáè­ðà­þñü ÿ òðå­áî­âàòü îò âàñ, îòöû-ñåíà­òî­ðû, ÷òîáû âû äóìà­ëè, áóä­òî âñå, ÷òî âû çíà­å­òå î ñâè­ðå­ïî­ñòè ãàëëü­ñêî­ãî ïëå­ìå­íè è åãî æåñòî­÷àé­øåé íåíà­âè­ñòè êî âñå­ìó ðèì­ñêî­ìó, îòíî­ñèò­ñÿ è ê òåì ãàë­ëàì, ÷òî ïîñå­ëè­ëèñü â Àçèè. (10) Çàáóäü­òå î õóäîé ñëà­âå âñå­ãî èõ ïëå­ìå­íè, î ñâî­åé íåëþá­âè ê íèì — ñóäè­òå î íèõ ïî äåëàì èõ. Åñëè áû òîëü­êî ïðè­ñóò­ñò­âî­âà­ëè çäåñü öàðü Ýâìåí è âñå ãîðî­äà Àçèè! Òîãäà âàì áû ïðè­øëîñü âûñëó­øè­âàòü íå ñòîëü­êî ìîè æàëî­áû, ñêîëü­êî èõ îáâè­íå­íèÿ. (11) Òàê ðàçî­øëè­òå ïîñëîâ ïî âñåì ãîðî­äàì Àçèè è ñïðî­ñè­òå, êàêîå èç äâóõ ðàáñòâ áûëî òÿæå­ëåå: òî ëè, îò êîòî­ðî­ãî îíè îñâî­áî­äè­ëèñü, êîãäà Àíòèîõ áûë îòî­ãíàí çà Òàâð, èëè òî, îò êîòî­ðî­ãî èõ èçáà­âè­ëî ïîêî­ðå­íèå ãàë­ëîâ. (12) Îíè áû èñ÷èñ­ëè­ëè âàì, ñêîëü­êî ðàç îïó­ñòî­øà­ëè èõ çåì­ëè, ñêîëü­êî ðàç óãî­íÿ­ëè äîáû­÷ó, ðàñ­ñêà­çà­ëè áû, ÷òî âîç­ìîæ­íîñòü âûêó­ïà ïëåí­íûõ èì ïî÷òè íå ïðåä­ñòàâ­ëÿ­ëàñü, à äî íèõ äîõî­äè­ëè ñëó­õè î ÷åëî­âå­÷å­ñêèõ æåðò­âî­ïðè­íî­øå­íè­ÿõ, î çàêëà­íèè èõ äåòåé. (13) Çíàé­òå, ÷òî âàøè ñîþç­íè­êè ïëà­òè­ëè äàíü ãàë­ëàì è, îñâî­áîæ­äåí­íûå âàìè îò âëà­ñòè öàðÿ, ïëà­òè­ëè áû åå è ïîíûíå, íå ïîëî­æè ÿ ýòî­ìó êîí­öà.

47. Ta­lis ora­tio Fu­rii et Aemi­lii fuit. Man­lium in hunc ma­xi­me mo­dum res­pon­dis­se ac­ce­pi: «Tri­bu­ni ple­bis an­tea so­le­bant tri­um­phum pos­tu­lan­ti­bus ad­ver­sa­ri, pat­res conscrip­ti; [2] qui­bus ego gra­tiam ha­beo quod seu mi­hi seu mag­ni­tu­di­ni re­rum ges­ta­rum hoc de­de­runt, ut non so­lum si­len­tio compro­ba­rent ho­no­rem meum, sed re­fer­re etiam si opus es­set vi­de­ren­tur pa­ra­ti es­se; [3] ex de­cem le­ga­tis, si diis pla­cet, quod con­si­lium dis­pen­san­dae co­ho­nes­tan­dae­que vic­to­riae im­pe­ra­to­ri­bus maio­res de­de­runt nostri, ad­ver­sa­rios ha­beo. [4] L. Fu­rius et L. Aemi­lius cur­rum tri­um­pha­lem me conscen­de­re pro­hi­bent, co­ro­nam in­sig­nem ca­pi­ti det­ra­hunt, quos ego, si tri­bu­ni tri­um­pha­re me pro­hi­be­rent, tes­tes ci­ta­tu­rus fui re­rum a me ges­ta­rum. [5] Nul­lius equi­dem in­vi­deo ho­no­ri, pat­res conscrip­ti; vos tri­bu­nos ple­bei nu­per, vi­ros for­tes ac stre­nuos, im­pe­dien­tes Q. Fa­bii La­beo­nis tri­um­phum auc­to­ri­ta­te vestra de­ter­ruis­tis; tri­um­pha­vit, quem non bel­lum ini­us­tum ges­sis­se, sed hos­tem om­ni­no non vi­dis­se ini­mi­ci iac­ta­bant; [6] ego, qui cum cen­tum mi­li­bus fe­ro­cis­si­mo­rum hos­tium sig­nis col­la­tis to­tiens pug­na­vi, qui plus quad­ra­gin­ta mi­lia ho­mi­num ce­pi aut oc­ci­di, qui bi­na castra eorum ex­pug­na­vi, qui cit­ra iuga Tau­ri om­nia pa­ca­tio­ra quam ter­ra Ita­lia est re­li­qui, non tri­um­pho mo­do frau­dor, [7] sed cau­sam apud vos, pat­res conscrip­ti, ac­cu­san­ti­bus meis ip­se le­ga­tis di­co. [8] Dup­lex eorum, ut ani­mad­ver­tis­tis, pat­res conscrip­ti, ac­cu­sa­tio fuit: nam nec ge­ren­dum mi­hi fuis­se bel­lum cum Gal­lis, et ges­tum te­me­re at­que impru­den­ter di­xe­runt. “Non erant Gal­li hos­tes, sed tu eos pa­ca­tos im­pe­ra­ta fa­cien­tes vio­las­ti”. [9] Non sum pos­tu­la­tu­rus a vo­bis, pat­res conscrip­ti, ut quae com­mu­ni­ter de im­ma­ni­ta­te gen­tis Gal­lo­rum, de in­fes­tis­si­mo odio in no­men Ro­ma­num sci­tis, ea de il­lis quo­que qui Asiam in­co­lunt exis­ti­me­tis Gal­lis; [10] re­mo­ta uni­ver­sae gen­tis in­fa­mia at­que in­vi­dia per se ip­sos aes­ti­ma­te. Uti­nam rex Eume­nes, uti­nam Asiae om­nes ci­vi­ta­tes ades­sent, et il­los po­tius que­ren­tes quam me ac­cu­san­tem audi­re­tis. [11] Mit­ti­te age­dum le­ga­tos cir­ca om­nes Asiae ur­bes et quae­ri­te, ut­ra gra­vio­ri ser­vi­tu­te, An­tio­cho ultra Tau­ri iuga emo­to an Gal­lis su­bac­tis, li­be­ra­ti sint. [12] Quo­tiens ag­ri eorum vas­ta­ti sint, quo­tiens prae­dae abac­tae, re­fe­rant, cum vix re­di­men­di cap­ti­vos co­pia es­set, et mac­ta­tas hu­ma­nas hos­tias im­mo­la­tos­que li­be­ros suos audi­rent. [13] Sti­pen­dium sci­to­te pe­pen­dis­se so­cios vestros Gal­lis et nunc, li­be­ra­tos per vos re­gio im­pe­rio, fuis­se pen­su­ros, si a me fo­ret ces­sa­tum.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 131Ñð.: XXXVII, 60, 2—6.
  • 132Ñð.: XL, 38, 9, ãäå ïåð­âû­ìè, êòî ïîëó­÷èë òðè­óìô, íå âîþÿ, íàçâà­íû êîí­ñó­ëû 181 ã. äî í. ý.
  • 133Ñì. âûøå, ãë. 23, è ïðè­ìå÷. 60.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364003848 1364003849 1364003850