Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
50. (1) Ïîëüçóÿñü óæå íåìàëûì âëèÿíèåì â êðóãó çíàòíåéøèõ ëàòèíîâ, Òàðêâèíèé íàçíà÷àåò èì äåíü, ÷òîáû ñîáðàòüñÿ â ðîùå Ôåðåíòèíû148: åñòü îáùèå äåëà, êîòîðûå õîòåëîñü áû îáñóäèòü. (2) Ìíîãîëþäíûé ñõîä ñîáðàëñÿ ñ ðàññâåòîì, à ñàì Òàðêâèíèé ÿâèëñÿ õîòü è â íàçíà÷åííûé äåíü, íî ïî÷òè íà çàõîäå ñîëíöà. Ìíîãî ðàçíîãî óñïåëè ñîáðàâøèåñÿ íàãîâîðèòü òàì çà ïîëíûé äåíü. (3) Òóðí Ãåðäîíèé èç Àðèöèè ÿðîñòíî íàïàäàë íà îòñóòñòâîâàâøåãî Òàðêâèíèÿ. Íåóäèâèòåëüíî, ìîë, ÷òî â Ðèìå åãî ïðîçâàëè Ãîðäûì (ïðîçâèùå ýòî áûëî óæå ó âñåõ íà óñòàõ, õîòü è íå ïðîèçíîñèëîñü âñëóõ). Íó íå ïðåäåë ëè ýòî ãîðäûíè — òàê ãëóìèòüñÿ íàä âñåì íàðîäîì ëàòèíîâ? (4) Ïåðâåéøèå ëþäè ïîäíÿòû ñ ìåñò, ïðèøëè èçäàëåêà, à òîãî, êòî ñîçâàë èõ, ñàìîãî-òî è íåò! Äåëî ÿñíîå, îí èñïûòûâàåò èõ òåðïåíèå, è, åñëè îíè ïîéäóò ïîä ÿðåì, òóò-òî ïðèäàâèò ïîêîðñòâóþùèõ. Êîìó íå ïîíÿòíî, ÷òî îí ðâåòñÿ ê âëàäû÷åñòâó íàä ëàòèíàìè? (5) Åñëè ñ ïîëüçîé äëÿ ñåáÿ ââåðèëè åìó ñîãðàæäàíå âëàñòü èëè åñëè âîîáùå âëàñòü åìó ââåðåíà, à íå çàõâà÷åíà îòöåóáèéñòâîì, òî è ëàòèíû äîëæíû áû åìó äîâåðèòüñÿ, íå áóäü, ïðàâäà, îí ÷óæàêîì. (6) Íî åñëè íå ðàäû åìó è ñâîè — âåäü îäèí çà äðóãèì îíè ãèáíóò, óõîäÿò â èçãíàíèå, òåðÿþò èìóùåñòâî, — òî ÷òî æ ïîäàåò ëàòèíàì íàäåæäó íà ëó÷øåå? Ïîñëóøàëèñü áû åãî, Òóðíà, è ðàçîøëèñü ïî äîìàì, è íå ïåêëèñü áû î ñîáëþäåíèè ñðîêà áîëüøå òîãî, êòî íàçíà÷èë ñîáðàíèå. (7) È ýòî, è åùå ìíîãîå ïîäîáíîå ãîâîðèë Òóðí, ÷åëîâåê ìÿòåæíûé è çëîíàìåðåííûé, êîòîðûé è â ðîäíîì ãîðîäå âîøåë â ñèëó, ïîëüçóÿñü òàêîãî æå ðîäà ïðèåìàìè.  ñàìûé ðàçãàð åãî ðàçãëàãîëüñòâîâàíèé ÿâèëñÿ Òàðêâèíèé. (8) Òóò ðå÷ü è êîí÷èëàñü — âñå ïîâåðíóëèñü ïðèâåòñòâîâàòü ïðèøåäøåãî. Íàñòóïèëî ìîë÷àíüå, è Òàðêâèíèé ïî ñîâåòó ïðèáëèæåííûõ íà÷àë ñ.55 îïðàâäûâàòüñÿ: îí-äå îïîçäàë îòòîãî, ÷òî áûë ïðèãëàøåí ðàçáèðàòü äåëî ìåæäó îòöîì è ñûíîì; ñòàðàÿñü ïðèìèðèòü èõ, îí çàäåðæàëñÿ, à òàê êàê ïîòåðÿë íà òîì öåëûé äåíü, òî óæ çàâòðà îáñóäèò ñ íèìè äåëà, êàêèå íàìåòèë. (9) È îïÿòü, ãîâîðÿò, íå ñóìåë Òóðí ñìîë÷àòü è ñêàçàë, ÷òî íè÷åãî íåò êîðî÷å, ÷åì ðàçáîð äåëà ìåæäó îòöîì è ñûíîì; òóò è íåñêîëüêèõ ñëîâ õâàòèò: íå ïîêîðèøüñÿ îòöó — õóæå áóäåò. |
50. iam magna Tarquini auctoritas inter Latinorum proceres erat, cum in diem certam ut ad lucum Ferentinae conveniant indicit: esse, quae agere de rebus communibus velit. [2] conveniunt frequentes prima luce; ipse Tarquinius diem quidem servavit, sed paulo ante, quam sol occideret, venit. multa ibi toto die in concilio variis iactata sermonibus erant. [3] Turnus Herdonius ab Aricia ferociter in absentem Tarquinium erat invectus: haud mirum esse Superbo inditum Romae cognomen — iam enim ita clam quidem mussitantes, vulgo tamen eum appellabant; — an quicquam superbius esse quam ludificari sic omne nomen Latinum? principibus longe ab domo excitis ipsum, [4] qui concilium indixerit, non adesse. temptari profecto patientiam, ut, si iugum acceperint, obnoxios premat. cui enim non apparere, adfectare eum imperium in Latinos? [5] quod si sui bene crediderint cives aut si creditum illud et non raptum parricidio sit, credere et Latinos, quamquam ne sic quidem alienigenae, debere; [6] sin suos eius paeniteat, quippe qui alii super alios trucidentur, exulatum eant, bona amittant, quid spei melioris Latinis portendi? si se audiant, domum suam quemque inde abituros neque magis observaturos diem concilii, quam ipse, qui indixerit, observet. [7] haec atque alia eodem pertinentia seditiosus facinorosusque homo hisque artibus opes domi nactus cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius. [8] is finis orationi fuit; aversi omnes ad Tarquinium salutandum. qui silentio facto monitus a proximis, ut purgaret se, quod id temporis venisset, disceptatorem ait se sumptum inter patrem et filium, cura reconciliandi eos in gratiam moratum esse et, quia ea res exemisset illum diem, postero die acturum, quae constituisset. [9] ne id quidem ab Turno tulisse tacitum ferunt; dixisse enim nullam breviorem esse cognitionem quam inter patrem et filium, paucisque transigi verbis posse: ni pareat patri, habiturum infortunium esse. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß