Ïåðåâîä Â. Ì. Ñìèðèíà. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
59. (1) Ïîêà òå ïðåäàâàëèñü ñêîðáè, Áðóò, äåðæà ïðåä ñîáîþ âûòàùåííûé èç òåëà Ëóêðåöèè îêðîâàâëåííûé íîæ, ãîâîðèò: «Ýòîþ ÷èñòåéøåþ ïðåæäå, äî öàðñêîãî ïðåñòóïëåíèÿ, êðîâüþ êëÿíóñü — è âàñ, áîãè, áåðó â ñâèäåòåëè, — ÷òî îòíûíå îãíåì, ìå÷îì, ÷åì òîëüêî ñóìåþ, áóäó ïðåñëåäîâàòü Ëóöèÿ Òàðêâèíèÿ ñ åãî ïðåñòóïíîé ñóïðóãîé è âñåì ïîòîìñòâîì, ÷òî íå ïîòåðïëþ íè èõ, íè êîãî äðóãîãî íà öàðñòâå â Ðèìå». (2) Çàòåì îí ïåðåäàåò íîæ Êîëëàòèíó, ïîòîì Ëóêðåöèþ è Âàëåðèþ, êîòîðûå îöåïåíåëè, íåäîóìåâàÿ, îòêóäà ýòî â Áðóòîâîé ãðóäè íåçíàåìûé ïðåæäå äóõ. Îíè ïîâòîðÿþò ñëîâà êëÿòâû, è îáùàÿ ñêîðáü îáðàùàåòñÿ â ãíåâ, à Áðóò, ïðèçûâàþùèé âñåõ íåìåäëåííî èäòè âîéíîþ íà öàðñêóþ âëàñòü, ñòàíîâèòñÿ âîæäåì. (3) Òåëî Ëóêðåöèè âûíîñÿò èç äîìà íà ïëîùàäü è ñîáèðàþò íàðîä, ïðèâëå÷åííûé, êàê âîäèòñÿ, íîâîñòüþ, è íåñëûõàííîé, è âîçìóòèòåëüíîé. (4) Êàæäûé, êàê óìååò, æàëóåòñÿ íà ïðåñòóïíîå íàñèëüå öàðåé. Âñå âçâîëíîâàíû è ñêîðáüþ îòöà, è ñëîâàìè Áðóòà, êîòîðûé ïîðèöàåò ñëåçû è ïðàçäíûå ñåòîâàíüÿ è ïðèçûâàåò ìóæ÷èí ïîäíÿòü, êàê ïîäîáàåò ðèìëÿíàì, îðóæèå ïðîòèâ òåõ, êòî ïîñòóïèë êàê âðàã. (5) Õðàáðåéøèå þíîøè, âîîðóæèâøèñü, ÿâëÿþòñÿ äîáðîâîëüíî, çà íèìè ñëåäóåò âñÿ ìîëîäåæü. Çàòåì, îñòàâèâ â Êîëëàöèè îòðÿä è ê ãîðîäñêèì âîðîòàì ïðèñòàâèâ ñòðàæó, ÷òîáû íèêòî íå ñîîáùèë öàðÿì î âîññòàíèè, âñå ïðî÷èå ïîä âîäèòåëüñòâîì Áðóòà ñ îðóæèåì äâèíóëèñü â Ðèì. (6) Êîãäà îíè ïðèõîäÿò òóäà, òî âîîðóæåííàÿ òîëïà, ãäå áû íè ïîÿâèëàñü, ïîâñþäó ñååò ñòðàõ è ñìÿòåíüå; íî âìåñòå ñ òåì, êîãäà ëþäè çàìå÷àþò, ÷òî âî ãëàâå åå èäóò âèäíåéøèå ãðàæäàíå, âñåì ñòàíîâèòñÿ ïîíÿòíî: ÷òî áû òàì íè áûëî, ýòî — íåñïðîñòà. (7) Ñòîëü ñòðàøíîå ñîáûòèå è â Ðèìå ïîðîäèëî âîëíåíüå íå ìåíüøåå, ÷åì â Êîëëàöèè. Ñî âñåõ ñòîðîí ãîðîäà íà ôîðóì ñáåãàþòñÿ ëþäè. Åäâà îíè ñîáðàëèñü, ãëàøàòàé ïðèçâàë íàðîä ê òðèáóíó «áûñòðûõ», à âîëåþ ñëó÷àÿ äîëæíîñòüþ ýòîé áûë îáëå÷åí òîãäà Áðóò165. (8) È òóò îí ïðîèçíåñ ðå÷ü, âûêàçàâøóþ â íåì äóõ è óì, ñîâñåì íå òàêîé, êàê äî òåõ ïîð ïðåäñòàâëÿëîñü. Îí ãîâîðèë î ñàìîóïðàâñòâå è ïîõîòè Ñåêñòà Òàðêâèíèÿ, î íåñêàçàííî ÷óäîâèùíîì ïîðóãàíüå Ëóêðåöèè è åå æàëîñòíîé ãèáåëè, îá îòöîâñêîé ñêîðáè Òðèöèïèòèíà166, äëÿ êîòîðîãî ñòðàøíåå è ïðèñêîðáíåå ñìåðòè äî÷åðè áûëà ïðè÷èíà ýòîé ñìåðòè. (9) Ê ñëîâó ïðèøëèñü è ãîðäûíÿ ñàìîãî öàðÿ, è òÿãîñòíûå òðóäû ïðîñòîãî ëþäà, çàãíàííîãî â êàíàâû è ïîäçåìíûå ñòîêè. Ðèìëÿíå, ïîáåäèòåëè âñåõ îêðåñòíûõ íàðîäîâ, èç âîèòåëåé ñäåëàíû ÷åðíîðàáî÷èìè è êàìåíîòåñàìè. Óïîìÿíóòî áûëî è ãíóñíîå óáèéñòâî öàðÿ Ñåðâèÿ Òóëëèÿ, è äî÷ü, ïåðååõàâøàÿ îòöîâñêîå òåëî íå÷åñòèâîé ñâîåé êîëåñíèöåé; áîãè ïðåäêîâ ïðèçâàíû áûëè â ìñòèòåëè. (10) Âñïîìíèâ îáî âñåì ýòîì, êàê, áåç ñîìíåíüÿ, è î åùå ñ.63 áîëåå ñòðàøíûõ âåùàõ, êîòîðûå ïîäñêàçàë åìó æèâîé ïîðûâ íåãîäîâàíüÿ, íî êîòîðûå òðóäíî âîññòàíîâèòü èñòîðèêó, Áðóò âîñïëàìåíèë íàðîä è ïîáóäèë åãî îòîáðàòü âëàñòü ó öàðÿ è âûíåñòè ïîñòàíîâëåíüå îá èçãíàíèè Ëóöèÿ Òàðêâèíèÿ ñ ñóïðóãîþ è äåòüìè. (11) Ñàì ïðîèçâåäÿ íàáîð ìëàäøèõ âîçðàñòîâ — ïðè÷åì çàïèñûâàëèñü äîáðîâîëüíî — è âîîðóæèâ íàáðàííûõ, îí îòïðàâèëñÿ â ëàãåðü ïîäíèìàòü ïðîòèâ öàðÿ ñòîÿâøåå ïîä Àðäååé âîéñêî; âëàñòü â Ðèìå îí îñòàâèë Ëóêðåöèþ, êîòîðîãî â ñâîå âðåìÿ åùå öàðü íàçíà÷èë ïðåôåêòîì Ãîðîäà167. (12) Ñðåäè ýòèõ âîëíåíèé Òóëëèÿ áåæàëà èç äîìà, è, ãäå áû íè ïîÿâëÿëàñü îíà, ìóæ÷èíû è æåíùèíû ïðîêëèíàëè åå, ïðèçûâàÿ îòöîâñêèõ áîãèíü-îòìñòèòåëüíèö. |
59. Brutus illis luctu occupatis cultrum ex vulnere Lucretiae extractum manantem cruore prae se tenens, «per hunc» inquit «castissimum ante regiam iniuriam sanguinem iuro vosque, dii, testes facio me L. Tarquinium Superbum cum scelerata coniuge et omni liberorum stirpe ferro, igni, quacumque dehinc vi possim, exacturum nec illos nec alium quemquam regnare Romae passurum.» [2] cultrum deinde Collatino tradit, inde Lucretio ac Valerio, stupentibus miraculo rei, unde novum in Bruti pectore ingenium. ut praeceptum erat, iurant; totique ab luctu versi in iram, Brutum iam inde ad expugnandum regnum vocantem sequuntur ducem. [3] elatum domo Lucretiae corpus in forum deferunt concientque miraculo, ut fit, rei novae atque indignitate homines. [4] pro se quisque scelus regium ac vim queruntur. movet cum patris maestitia, tum Brutus castigator lacrimarum atque inertium querellarum auctorque, quod viros, quod Romanos deceret, arma capiendi adversus hostilia ausos. [5] ferocissimus quisque iuvenum cum armis voluntarius adest; sequitur et cetera iuventus. inde parte praesidio relicta Collatiae custodibusque ad portas locatis, ne quis eum motum regibus nuntiaret, ceteri armati duce Bruto Romam profecti. [6] ubi eo ventum est, quacumque incedit armata multitudo, pavorem ac tumultum facit; rursus ubi anteire primores civitatis vident, quidquid sit, haud temere esse rentur. [7] nec minorem motum animorum Romae tam atrox res facit, quam Collatiae fecerat. ergo ex omnibus locis urbis in forum curritur. quo simul ventum est, praeco ad tribunum celerum, in quo tum magistratu forte Brutus erat, populum advocavit. ibi oratio habita nequaquam eius pectoris ingeniique, [8] quod simulatum ad eam diem fuerat, de vi ac libidine Sex. Tarquinii, de stupro infando Lucretiae et miserabili caede, de orbitate Tricipitini, cui morte filiae causa mortis indignior ac miserabilior esset. [9] addita superbia ipsius regis miseriaeque et labores plebis in fossas cloacasque exhauriendas demersae; Romanos homines, victores omnium circa populorum, opifices ac lapicidas pro bellatoribus factos. indigna Servi Tulli regis memorata caedis et invecta corpori patris nefando vehiculo filia, invocatique ultores parentum dii. [10] his atrocioribusque, credo, aliis, quae praesens rerum indignitas haudquaquam relatu scriptoribus facilia subicit, memoratis incensam multitudinem perpulit, ut imperium regi abrogaret exulesque esse iuberet L. Tarquinium cum coniuge ac liberis. [11] ipse iunioribus, qui ultro nomina dabant, lectis armatisque ad concitandum inde adversus regem exercitum Ardeam in castra est profectus; imperium in urbe Lucretio, praefecto urbis iam ante ab rege instituto, relinquit. [12] inter hunc tumultum Tullia domo profugit exsecrantibus, quacumque incedebat, invocantibusque parentum furias viris mulieribusque. |
ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß