Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà II, ãë. 2

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

2. (1) Çàòåì ïîçà­áî­òè­ëèñü î äåëàõ áîæå­ñò­âåí­íûõ, è ïîñêîëü­êó íåêî­òî­ðûå îáùå­ñò­âåí­íûå ñâÿ­ùåí­íî­äåé­ñò­âèÿ ïðåæ­äå âûïîë­íÿ­ëèñü ñàìè­ìè öàðÿ­ìè, òî, ÷òîáû íèãäå íå íóæ­äàòü­ñÿ â öàðÿõ, ó÷ðåäè­ëè äîëæ­íîñòü öàðÿ-æðå­öà7. (2) Åãî ïîä­÷è­íè­ëè ïîí­òè­ôè­êó8, ÷òîáû ïî÷òå­íèå ê öàð­ñêî­ìó çâà­íèþ íå ñòà­ëî ïîìå­õîé ê ñâî­áî­äå, î êîòî­ðîé òîãäà áîëü­øå âñå­ãî ïåê­ëèñü.

È ÿ íå çíàþ, íå ïåðå­ñòà­ðà­ëèñü ëè òîãäà, îáå­ðå­ãàÿ ñâî­áî­äó ñî âñåõ ñòî­ðîí è âî âñåõ ìåëî­÷àõ. (3) Òàê, âòî­ðîé êîí­ñóë, â îñòàëü­íîì áåç­óïðå÷­íûé, èìÿ íîñèë íåóãîä­íîå ãðàæ­äà­íàì. Òàðê­âè­íèè, äåñêàòü, ïðè­âûê­ëè ê öàð­ñêîé âëà­ñòè — íà÷à­ëî áûëî ïîëî­æå­íî Ïðè­ñêîì, ïîòîì öàð­ñò­âî­âàë Ñåð­âèé Òóë­ëèé, íî, íåñìîò­ðÿ íà ýòîò ïåðå­ðûâ, Òàðê­âè­íèé Ãîð­äûé íå çàáûë î öàð­ñêîé âëà­ñòè êàê î ïðè­íàä­ëå­æà­ùåé óæå äðó­ãî­ìó. Ïðå­ñòóï­ëå­íè­åì è íàñè­ëè­åì îí âîç­âðà­òèë åå, áóä­òî íàñëåä­ñò­âåí­íîå äîñòî­ÿ­íèå ðîäà. À èçãíà­ëè Ãîð­äî­ãî, òàê Êîë­ëà­òèí ó âëà­ñòè — íå óìå­þò Òàðê­âè­íèè æèòü ñàìè ïî ñåáå. (4)  òÿãîñòü íàì ýòî èìÿ, îïàñ­íî îíî äëÿ ñâî­áî­äû. Òàêèå òîë­êè ïîä­ñòðå­êà­òå­ëåé, èñïîä­âîëü ñìó­ùàâ­øèõ óìû, ðàçî­øëèñü ïî âñå­ìó ãîðî­äó. È âîò Áðóò ñîçû­âà­åò âîç­áóæ­äåí­íûõ ïîäî­çðå­íè­ÿ­ìè ïëå­áå­åâ íà ñõîä­êó. (5) Òàì îí ïðåæ­äå âñå­ãî ãðîì­êî ÷èòà­åò íàðî­äó åãî ïðè­ñÿ­ãó: íå ïîòåð­ïÿò â Ðèìå íè öàðÿ, íè êîãî äðó­ãî­ãî, îïàñ­íî­ãî äëÿ ñâî­áî­äû. Íàäî áäè­òåëü­íî çà ýòèì ñëåäèòü è íè÷åì íå ïðå­íå­áðå­ãàòü. Íåîõîò­íî-äå îí ãîâî­ðèò, çíàÿ ýòî­ãî ÷åëî­âå­êà, è íå ãîâî­ðèë áû, åñëè áû íå ïåðå­ñè­ëè­ëà â íåì ëþáîâü ê îáùå­ìó äåëó. (6) Íå âåðèò ðèì­ñêèé íàðîä â íàäåæ­íîñòü âíîâü îáðå­òåí­íîé ñâî­áî­äû: öàð­ñêèé ðîä, öàð­ñêîå èìÿ ïî-ïðåæ­íå­ìó â ãîðî­äå, è äàæå ó âëà­ñòè; ýòî ïðå­ïÿò­ñò­âó­åò, ýòî ïðî­òè­âî­ñòî­èò ñâî­áî­äå. (7) «Óñòðà­íè æå òû ñàì ýòîò ñòðàõ, Ëóöèé Òàðê­âè­íèé, — ñêà­çàë Áðóò, — óñòðà­íè äîá­ðî­âîëü­íî. Ìû ïîì­íèì, ìû ïðè­çíà­åì, òû âûãíàë öàðåé, íî äîâåð­øè ñâîå áëà­ãî­äå­ÿ­íèå, óíå­ñè îòñþäà ñàìî öàð­ñêîå èìÿ. Òâîå èìó­ùå­ñòâî íå òîëü­êî îòäà­äóò òåáå ãðàæ­äàíå ïî ìîå­ìó ïðåä­ëî­æå­íèþ, íî, åñëè ÷åãî íå õâà­òà­åò, ùåä­ðî äîáà­âÿò. Óäà­ëèñü äðó­ãîì, îñâî­áî­äè ãîðîä îò áðå­ìå­íè ñòðà­õà, ìîæåò ñòàòü­ñÿ íàïðàñ­íî­ãî. Âñå óáåæ­äå­íû â òîì, ÷òî ëèøü ñ ðîäîì Òàðê­âè­íè­åâ óéäåò îòñþäà öàð­ñêàÿ âëàñòü».

(8) Èçóì­ëåí­íûé ñòîëü íîâûì è íåîæè­äàí­íûì ïîâî­ðîòîì äåëà, êîí­ñóë ïîíà­÷à­ëó ëèøèë­ñÿ äàðà ðå÷è, à ïîòîì, êîãäà ïîïû­òàë­ñÿ çàãî­âî­ðèòü, åãî îáñòó­ïè­ëè ïåð­âåé­øèå ãðàæ­äàíå, âñÿ­÷å­ñêè óìî­ëÿÿ î òîì æå. (9) Ýòè ðå÷è åãî ìàëî òðî­ãà­ëè, íî, êîãäà íàêî­íåö Ñïó­ðèé Ëóêðå­öèé, êîòî­ðûé áûë è ñòàð­øå åãî, è ïî÷òåí­íåå, è ïðè­òîì ïðè­õî­äèë­ñÿ åìó òåñòåì, ñòàë åãî âñÿ­÷å­ñêè óâå­ùå­âàòü, ïåðå­ìå­æàÿ ïðîñü­áû ñ ñîâå­òà­ìè, óãî­âà­ðè­âàÿ óñòó­ïèòü åäè­íî­äóø­íî­ìó ìíå­íèþ ãðàæ­äàí, (10) êîí­ñóë èç îïà­ñå­íèÿ, êàê áû åìó ïîòîì, âíîâü ñòàâ­øè ÷àñò­íûì ëèöîì, íå ëèøèòü­ñÿ åùå è èìó­ùå­ñòâà, íå èñïû­òàòü åùå è áåñ­÷å­ñòèÿ, îòðåê­ñÿ îò êîí­ñóëü­ñêîé âëà­ñòè, îòïðà­âèë â Ëàâè­íèé ñâîå äîá­ðî è ïîêè­íóë ãîðîä. (11) Áðóò ñ.66 ïî ðåøå­íèþ ñåíà­òà ïðåä­ëî­æèë íàðî­äó îáú­ÿâèòü èçãíàí­íè­êà­ìè âñåõ, ïðè­íàä­ëå­æà­ùèõ ê ðîäó Òàðê­âè­íè­åâ.  öåí­òó­ðè­àò­íîì ñîáðà­íèè îí âçÿë ñåáå â ñîòî­âà­ðè­ùè Ïóá­ëèÿ Âàëå­ðèÿ, òîãî ñàìî­ãî, ñ ÷üåþ ïîìî­ùüþ èçãî­íÿë öàðåé.

2. re­rum dein­de di­vi­na­rum ha­bi­ta cu­ra; et quia quae­dam pub­li­ca sac­ra per ip­sos re­ges fac­ti­ta­ta erant, ne­cu­bi re­gum de­si­de­rium es­set, re­gem sac­ri­fi­cu­lum creant. [2] id sa­cer­do­tium pon­ti­fi­ci su­bie­ce­re, ne ad­di­tus no­mi­ni ho­nos ali­quid li­ber­ta­ti, cui­us tunc pri­ma erat cu­ra, of­fi­ce­ret. [3] ac nes­cio an ni­mis un­di­que eam mi­ni­mis­que re­bus mu­nien­do mo­dum ex­ces­se­rint. con­su­lis enim al­te­rius, cum ni­hil aliud of­fen­de­ret, no­men in­vi­sum ci­vi­ta­ti fuit: ni­mium Tar­qui­nios reg­no ad­sues­se; ini­tium a Pris­co fac­tum; reg­nas­se dein Ser. Tul­lium; ne in­ter­val­lo qui­dem fac­to ob­li­tum, tam­quam alie­ni, reg­ni Su­per­bum Tar­qui­nium ve­lut he­re­di­ta­tem gen­tis sce­le­re ac vi re­pe­tis­se; pul­so Su­per­bo pe­nes Col­la­ti­num im­pe­rium es­se; nes­ci­re Tar­qui­nios pri­va­tos vi­ve­re. non pla­ce­re no­men, pe­ri­cu­lo­sum li­ber­ta­ti es­se. [4] hic pri­mo sen­sim temptan­tium ani­mos ser­mo per to­tam ci­vi­ta­tem est da­tus, sol­li­ci­tam­que sus­pi­cio­ne ple­bem Bru­tus ad con­tio­nem vo­cat. [5] ibi om­nium pri­mum ius iuran­dum po­pu­li re­ci­tat ne­mi­nem reg­na­re pas­su­ros nec es­se Ro­mae, un­de pe­ri­cu­lum li­ber­ta­ti fo­ret. id sum­ma ope tuen­dum es­se ne­que ul­lam rem, quae eo per­ti­neat, con­tem­nen­dam. in­vi­tum se di­ce­re ho­mi­nis cau­sa nec dic­tu­rum fuis­se, ni ca­ri­tas rei pub­li­cae vin­ce­ret: [6] non cre­de­re po­pu­lum Ro­ma­num so­li­dam li­ber­ta­tem re­ci­pe­ra­tam es­se; re­gium ge­nus, re­gium no­men non so­lum in ci­vi­ta­te, sed etiam in im­pe­rio es­se; id of­fi­ce­re, id obsta­re li­ber­ta­ti. [7] «hunc tu» in­quit «tua vo­lun­ta­te, L. Tar­qui­ni, re­mo­ve me­tum. me­mi­ni­mus, fa­te­mur, eie­cis­ti re­ges; ab­sol­ve be­ne­fi­cium tuum, aufer hinc re­gum no­men. res tuas ti­bi non so­lum red­dent ci­ves tui auc­to­re me, sed, si quid deest, mu­ni­fi­ce auge­bunt. ami­cus abi; exo­ne­ra ci­vi­ta­tem va­no for­si­tan me­tu: ita per­sua­sum est ani­mis, cum gen­te Tar­qui­nia reg­num hinc abi­tu­rum.»

[8] con­su­li pri­mo tam no­vae rei ac su­bi­tae ad­mi­ra­tio inclu­se­rat vo­cem; di­ce­re dein­de in­ci­pien­tem pri­mo­res ci­vi­ta­tis cir­cum­sis­tunt, eadem mul­tis pre­ci­bus orant. et ce­te­ri qui­dem mo­ve­bant mi­nus; [9] postquam Sp. Luc­re­tius, maior aeta­te ac dig­ni­ta­te, so­cer prae­te­rea ip­sius, age­re va­rie ro­gan­do al­ter­nis sua­den­do­que coe­pit, ut vin­ci se con­sen­su ci­vi­ta­tis pa­te­re­tur, [10] ti­mens con­sul, ne postmo­dum pri­va­to si­bi eadem il­la cum bo­no­rum amis­sio­ne ad­di­ta­que alia in­su­per ig­no­mi­nia ac­ci­de­rent, ab­di­ca­vit se con­su­la­tu re­bus­que suis om­ni­bus La­vi­nium transla­tis ci­vi­ta­te ces­sit. [11] Bru­tus ex se­na­tus con­sul­to ad po­pu­lum tu­lit, ut om­nes Tar­qui­niae gen­tis exu­les es­sent. col­le­gam si­bi co­mi­tiis cen­tu­ria­tis crea­vit P. Va­le­rium, quo adiu­to­re re­ges eie­ce­rat.

ÏÐÈÌÅ×ÀÍÈß


  • 7Öàðü-æðåö — rex sac­ro­rum (ñâÿ­ùåí­íûé öàðü, öàðü ñâÿ­ùåí­íî­äåé­ñò­âèé) èëè rex sac­ri­fi­cu­lus (öàðü-æåðò­âî­âà­òåëü) — íå ðàñ­ïî­ëà­ãàë ðåàëü­íîé ïîëè­òè­÷å­ñêîé âëà­ñòüþ è íå ìîã áûòü äîëæ­íîñò­íûì ëèöîì; â åãî îáÿ­çàí­íî­ñòè âõî­äè­ëî ïðè­íå­ñå­íèå æåðòâ â òâåð­äî óñòà­íîâ­ëåí­íûå äíè. Èíî­ãäà öàðü-æðåö âûñòó­ïàë â êà÷å­ñòâå ýïî­íè­ìà, ò. å. ïî íåìó îáî­çíà­÷à­ëè ãîä (ñì.: Ïëè­íèé Ñòàð­øèé. Åñòå­ñòâåí­íàÿ èñòî­ðèÿ, XI, 186). Î ïîí­òè­ôè­êå ñì.: I, 20, 5 (ñ. 27—28 íàñò. èçä.) è ïðè­ìå÷. 75 ê êí. I.
  • 8Ñì. ïðè­ìå÷. 75 ê êí. I.
  • ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
    1327007031 1327008013 1327009001 1364000203 1364000204 1364000205