Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
24. (1) Ñðåäè òàêèõ áåäñòâèé íàäâèãàåòñÿ îïàñíîñòü åùå ñòðàøíåé: â Ðèì ïðèñêàêàëè ëàòèíñêèå âñàäíèêè ñ ãðîçíîé âåñòüþ, ÷òî íà ãîðîä äâèæåòñÿ ãîòîâîå ê áîþ âîéñêî âîëüñêîâ61. Ãîñóäàðñòâî íàñòîëüêî ðàñêîëîëîñü ðàçäîðîì íàäâîå, ÷òî èçâåñòèå ýòî áûëî ñîâñåì ïî-ðàçíîìó ïðèíÿòî ñåíàòîðàìè è ïëåáåÿìè. (2) Ïðîñòîé íàðîä ëèêîâàë. Áîãè ìñòÿò çà ñâîåâîëèå ñåíàòîðîâ, ãîâîðèëè ïëåáåè; îíè ïðèçûâàëè äðóã äðóãà íå çàïèñûâàòüñÿ â âîéñêî, âåäü ëó÷øå âìåñòå ñî âñåìè, ÷åì â îäèíî÷êó; ñåíàòîðû ïóñòü âîþþò, ñåíàòîðû ïóñòü áåðóòñÿ çà îðóæèå, ÷òîáû îïàñíîñòè âîéíû ïðèøëèñü áû íà äîëþ òåõ, íà ÷üþ è äîáû÷à. (3) Ñåíàò æå, ïðèóíûâøèé è íàïóãàííûé äâîéíîé îïàñíîñòüþ è îò ãðàæäàí, è îò âðàãîâ, ñòàë ïðîñèòü êîíñóëà Ñåðâèëèÿ, ÷åé íðàâ áûë ïðèÿòíåé íàðîäó, âûðó÷èòü ãîñóäàðñòâî â ñòîëü ãðîçíûõ îáñòîÿòåëüñòâàõ. (4) Òîãäà êîíñóë, ðàñïóñòèâ ñåíàò, âûñòóïèë íà ñõîäêå. Òàì îí çàÿâèë, ÷òî ñåíàòîðû ïîëíû çàáîò î ïðîñòîì íàðîäå, îäíàêî ïëåáåè — ëèøü ÷àñòü ãðàæäàíñêîãî öåëîãî, õîòÿ è áîëüøàÿ, ïîýòîìó äóìàì î íèõ ïîìåøàëà ñåé÷àñ òðåâîãà îá îáùåì äåëå. (5) Âîçìîæíî ëè, êîãäà âðàãè ïî÷òè ó âîðîò, çàíèìàòüñÿ ÷åì-ëèáî ïðåæäå âîéíû? Äà åñëè áû è íàøëîñü êàêîå-òî îáëåã÷åíèå, ðàçâå áûëî áû ê ÷åñòè ïðîñòîìó íàðîäó, ÷òî âçÿëñÿ îí çà îðóæèå òîëüêî â îáìåí íà óñòóïêè, äà è îòöàì ïðèñòàëî ëè ïå÷üñÿ î ñâîèõ îáåçäîëåííûõ ñîãðàæäàíàõ ëèøü îò ñòðàõà, à íå äîáðîâîëüíî è ïîñëå âîéíû? (6) Äîâåðèå ê ñâîåé ðå÷è óêðåïèë îí óêàçîì, ÷òîáû íèêòî íå äåðæàë ðèìñêîãî ãðàæäàíèíà â îêîâàõ èëè â íåâîëå, ëèøàÿ åãî âîçìîæíîñòè çàïèñàòüñÿ â êîíñóëüñêîå âîéñêî, è ÷òîáû íèêòî, ïîêà âîèí â ëàãåðå, íå çàáèðàë è íå îò÷óæäàë åãî èìóùåñòâà, è íå çàäåðæèâàë áû åãî äåòåé è âíóêîâ. (7) Ïîñëå òàêîãî óêàçà è ñîáðàâøèåñÿ çäåñü äîëæíèêè ñïåøàò òîò÷àñ çàïèñàòüñÿ â âîéñêî, è ñî âñåãî ãîðîäà ñáåãàþòñÿ ëþäè íà ôîðóì, âûðâàâøèñü èç-ïîä âëàñòè çàèìîäàâöåâ, è òîðîïÿòñÿ ïðèíåñòè ïðèñÿãó. (8) Èç íèõ ñîñòàâèëñÿ áîëüøîé îòðÿä, è íèêàêîé äðóãîé íå âûêàçàë ñòîëüêî äîáëåñòè è óñåðäèÿ â âîéíå ñ.83 ñ âîëüñêàìè. Êîíñóë âûâîäèò âîéñêà ïðîòèâ âðàãà è íåâäàëåêå îò íåãî ðàñïîëàãàåòñÿ ëàãåðåì. |
24. inter haec maior alius terror: Latini equites cum tumultuoso advolant nuntio Volscos infesto exercitu ad urbem oppugnandam venire. quae audita — adeo duas ex una civitate discordia fecerat — longe aliter patres ac plebem adfecere. [2] exsultare gaudio plebes, ultores superbiae patrum adesse dicere deos; alius alium confirmare, ne nomina darent: cum omnibus potius quam solos perituros; patres militarent, patres arma caperent, ut penes eosdem pericula belli, penes quos praemia essent. [3] at vero curia maesta ac trepida ancipiti metu et ab cive et ab hoste Servilium consulem, cui ingenium magis populare erat, orare, ut tantis circumventam terroribus expediret rem publicam. [4] tum consul misso senatu in contionem prodit. ibi curae esse patribus ostendit, ut consulatur plebi; ceterum deliberationi de maxima quidem illa, sed tamen parte civitatis metum pro universa re publica intervenisse. nec posse, [5] cum hostes prope ad portas essent, bello praeverti quicquam, nec, si sit laxamenti aliquid, aut plebi honestum esse, nisi mercede prius accepta arma pro patria non cepisse, aut patribus satis decorum per metum potius quam postmodo voluntate adflictis civium suorum fortunis consuluisse. [6] contioni deinde edicto addidit fidem, quo edixit, ne quis civem Romanum vinctum aut clausum teneret, quo minus ei nominis edendi apud consules potestas fieret, neu quis militis, donec in castris esset, bona possideret aut venderet, liberos nepotesve eius moraretur. [7] hoc proposito edicto et qui aderant nexi, profiteri extemplo nomina, et undique ex tota urbe proripientium se ex private, cum retinendi ius creditori non esset, concursus in forum, ut sacramento dicerent, fieri. [8] magna ea manus fuit, neque aliorum magis in Volsco bello virtus atque opera enituit. consul copias contra hostem educit; parvo dirimente intervallo castra ponit. |