Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà

Êíèãà II, ãë. 30

Òèò Ëèâèé. Èñòîðèÿ Ðèìà îò îñíîâàíèÿ ãîðîäà. Òîì I. Èçä-âî «Íàóêà» Ì., 1989.
Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898.
ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

30. (1) Ìíî­ãèì ïðåä­ëî­æå­íèå Àïïèÿ êàçà­ëîñü ñóðî­âûì è æåñòî­êèì, êàêèì îíî, âïðî­÷åì, è áûëî; ñ äðó­ãîé ñòî­ðî­íû, ïðåä­ëî­æå­íèÿ Âåð­ãè­íèÿ è Ëàð­öèÿ ïîäà­âà­ëè äóð­íîé ïðè­ìåð, â îñî­áåí­íî­ñòè ïîñëåä­íåå, óíè­÷òî­æàâ­øåå âñÿ­êóþ âåðó â äåíåæ­íûõ äåëàõ. Ñàìûì áåñ­ïðè­ñòðàñò­íûì è ñäåð­æàí­íûì ïðåä­ñòàâ­ëÿë­ñÿ îáå­èì ñòî­ðî­íàì ñîâåò Âåð­ãè­íèÿ; (2) íî ïî ëè÷­íûì è ìåæ­äî­óñîá­íûì ñ.87 îòíî­øå­íè­ÿì, êîòî­ðûå âñå­ãäà ìåøà­ëè è áóäóò ìåøàòü îáùå­ñò­âåí­íûì îáñóæ­äå­íè­ÿì, âåðõ âçÿë Àïïèé, è äåëî åäâà íå äîøëî äî òîãî, ÷òîáû îí è ñòàë äèê­òà­òî­ðîì, (3) à ýòî íåìè­íó­å­ìî îòòîëê­íó­ëî áû ïðî­ñòîé íàðîä â ñàìîå îïàñ­íîå âðå­ìÿ, êîãäà âîëü­ñêè, ýêâû è ñàáè­íÿíå ðàçîì äâè­íó­ëèñü âîé­íîþ íà Ðèì. (4) Îäíà­êî êîí­ñó­ëû è ñòàð­øèå ñåíà­òî­ðû ïîçà­áî­òè­ëèñü, ÷òîáû äîëæ­íîñòü ñî ñòîëü ìîù­íîþ âëà­ñòüþ ïåðå­äàòü ÷åëî­âå­êó ñäåð­æàí­íî­ìó. (5) Äèê­òà­òî­ðîì èçáðà­ëè Ìàíèÿ Âàëå­ðèÿ, ñûíà Âîëå­çà. Ïëå­áåè õîòÿ è ïîíè­ìà­ëè, ÷òî èçáðà­íèå äèê­òà­òî­ðà íàïðàâ­ëå­íî ïðî­òèâ íèõ, íî, ïàìÿ­òóÿ, ÷òî çàêîí îá îáæà­ëî­âà­íèè äàë èì åãî áðàò, íè÷å­ãî êðó­òî­ãî è íåäîá­ðî­ãî îò ýòî­ãî ðîäà íå îæè­äà­ëè. (6) À äèê­òà­òîð­ñêèé óêàç, âåñü­ìà ñõî­æèé ñ óêà­çîì êîí­ñó­ëà Ñåð­âè­ëèÿ, ïîä­êðå­ïèë ýòî ìíå­íèå; è ðàñ­ñóäèâ, ÷òî è íà ýòî­ãî ÷åëî­âå­êà, è íà åãî âëàñòü ìîæ­íî ïîëî­æèòü­ñÿ, ïëå­áåè îñòà­âè­ëè ïðå­ðå­êà­íèÿ è ñòà­ëè çàïè­ñû­âàòü­ñÿ â âîé­ñêî. (7) Íàáðà­ëîñü íåñëû­õàí­íîå âîé­ñêî èç äåñÿ­òè ëåãè­î­íîâ; ïî òðè ëåãè­î­íà îòäà­ëè êîí­ñó­ëàì, à ÷åòû­ðå — â ðàñ­ïî­ðÿ­æå­íèå äèê­òà­òî­ðà.

(8) Äîëü­øå íåëü­çÿ áûëî îòêëà­äû­âàòü âîé­íó. Ýêâû âñòó­ïè­ëè íà ëàòèí­ñêóþ çåì­ëþ. Ëàòèí­ñêèå ïîñëû îáðà­òè­ëèñü â ñåíàò ñ ïðîñü­áîé èëè íàïðà­âèòü èì ïîìîùü, èëè ïîç­âî­ëèòü âîîðó­æèòü­ñÿ ñàìèì äëÿ çàùè­òû ñâî­èõ ãðà­íèö. (9) Ðåøå­íî áûëî, ÷òî áåç­îïàñ­íåå âñòàòü íà çàùè­òó áåç­îðóæ­íûõ ëàòè­íîâ, ÷åì ïîç­âî­ëèòü èì âíîâü âçÿòü­ñÿ çà îðó­æèå. Ïîñëà­ëè êîí­ñó­ëà Âåòó­çèÿ, è íàáå­ãàì áûë ïîëî­æåí êîíåö. Ýêâû îòñòó­ïè­ëè ñ ïîëåé è, áîëü­øå ïîëà­ãà­ÿñü íà âûãî­äû ìåñò­íî­ñòè, ÷åì íà îðó­æèå, îòñè­æè­âà­ëèñü íà âåð­øè­íàõ ãîð.

(10) Äðó­ãîé êîí­ñóë ïîøåë íà âîëü­ñêîâ è, ÷òîáû íå òåðÿòü âðå­ìå­íè, æåñòî­êèì îïó­ñòî­øå­íè­åì ïîëåé ñàì âûíóäèë âðà­ãà ïðè­áëè­çèòü ëàãåðü è ïðè­ãîòî­âèòü­ñÿ ê áîþ. (11)  ïîëå ìåæ­äó äâó­ìÿ ëàãå­ðÿ­ìè âûñòðî­è­ëèñü îáà âîé­ñêà, êàæ­äîå ïåðåä ñâî­èì âàëîì. (12) Âîëü­ñêè ïðå­âîñ­õî­äè­ëè ïðî­òèâ­íè­êà ÷èñ­ëåí­íî­ñòüþ, ïîýòî­ìó îíè íà÷à­ëè áîé íåñòðîé­íî è áåñ­ïå÷­íî. Ðèì­ñêèé êîí­ñóë ïðè­êà­çàë âîé­ñêó íå äâè­ãàòü­ñÿ è íå îòâå­÷àòü íà áðàí­íûé êðèê, à ñòî­ÿòü íà ìåñòå, âîòêíóâ êîïüÿ â çåì­ëþ, è, ëèøü âïëîò­íóþ ïîä­ïó­ñòèâ âðà­ãà, âñåþ ñèëîþ óäà­ðèòü íà íåãî ñ ìå÷à­ìè. (13) Âîëü­ñêè, óòîì­ëåí­íûå áåãîì è êðè­êà­ìè, êèíó­ëèñü áûëî íà ðèì­ëÿí, êàçà­ëîñü, îñòîë­áå­íåâ­øèõ îò ñòðà­õà, íî, íåîæè­äàí­íî âñòðå­òèâ îòïîð è óâèäåâ ïåðåä ãëà­çà­ìè ñâåð­êàþ­ùèå ìå÷è, ïðè­øëè â ñìÿ­òå­íèå, ñëîâ­íî ïîïàâ â çàñà­äó, è ïîâåð­íó­ëè íàçàä. Íî è äëÿ áåã­ñòâà ó íèõ íå áûëî óæå ñèë, ïîòî­ìó ÷òî áåãîì îíè íà÷è­íà­ëè áîé; (14) ðèì­ëÿíå æå, âñòðå­òèâ­øèå áèò­âó ñïî­êîé­íî ñòîÿ, ñî ñâå­æè­ìè ñèëà­ìè ëåã­êî íàñòèã­ëè óòîì­ëåí­íûõ è îäíèì íàòèñ­êîì âçÿ­ëè ëàãåðü. Èç ëàãå­ðÿ âðàã áåæàë â Âåëèò­ðû; â ïîãîíå çà íèì âìå­ñòå ñ ïîáåæ­äåí­íû­ìè è ïîáåäè­òå­ëè âîðâà­ëèñü â ãîðîä; (15) áîëü­øå êðî­âè áûëî ïðî­ëè­òî â îáùåé ðåçíå, íåæå­ëè íà ïîëå áîÿ. Áûëè ïîìè­ëî­âà­íû ëèøü íåìíî­ãèå: òå, êòî ñäàë­ñÿ â ïëåí, áðî­ñèâ îðó­æèå.

30. mul­tis, ut erat, hor­ri­da et at­rox vi­de­ba­tur Ap­pi sen­ten­tia; rur­sus Ver­gi­ni Lar­ci­que exemplo haud sa­lub­res, uti Lar­ci pu­ta­bant sen­ten­tiam, quae to­tam fi­dem tol­le­ret. me­dium ma­xi­me et mo­de­ra­tum ut­ro­que con­si­lium Ver­gi­ni ha­be­ba­tur; [2] sed fac­tio­ne res­pec­tu­que re­rum pri­va­ta­rum, quae sem­per of­fe­ce­re of­fi­cientque pub­li­cis con­si­liis, Ap­pius vi­cit, ac pro­pe fuit, ut dic­ta­tor il­le idem crea­re­tur; [3] quae res uti­que alie­nas­set ple­bem pe­ri­cu­lo­sis­si­mo tem­po­re, cum Volsci Aequi­que et Sa­bi­ni for­te una om­nes in ar­mis es­sent. [4] sed cu­rae fuit con­su­li­bus et se­nio­ri­bus pat­rum, ut im­pe­rio suo ve­he­mens ma­gistra­tus man­sue­to per­mit­te­re­tur in­ge­nio. M.′ Va­le­rium dic­ta­to­rem Vo­le­si fi­lium creant. [5] ple­bes et­si ad­ver­sus se crea­tum dic­ta­to­rem vi­de­bat, ta­men, cum pro­vo­ca­tio­nem frat­ris le­ge ha­be­ret, ni­hil ex ea fa­mi­lia tris­te nec su­per­bum ti­me­bat. [6] edic­tum dein­de a dic­ta­to­re pro­po­si­tum con­fir­ma­vit ani­mos Ser­vi­li fe­re con­su­lis edic­to con­ve­niens; sed et ho­mi­ni et po­tes­ta­ti me­lius ra­ti cre­di omis­so cer­ta­mi­ne no­mi­na de­de­re. quan­tus nun­quam an­te exer­ci­tus, [7] le­gio­nes de­cem ef­fec­tae; ter­nae in­de da­tae con­su­li­bus, quat­tuor dic­ta­tor usus. nec iam po­te­rat bel­lum dif­fer­ri. [8] aequi La­ti­num ag­rum in­va­se­rant. ora­to­res La­ti­no­rum ab se­na­tu pe­te­bant, ut aut mit­te­rent sub­si­dium aut se ip­sos tuen­do­rum fi­nium cau­sa ca­pe­re ar­ma si­ne­rent. [9] tu­tius vi­sum est de­fen­di iner­mes La­ti­nos quam pa­ti ret­rac­ta­re ar­ma. Ve­tu­sius con­sul mis­sus est. is fi­nis po­pu­la­tio­ni­bus fuit. ces­se­re Aequi cam­pis lo­co­que ma­gis quam ar­mis fre­ti sum­mis se iugis mon­tium tu­ta­ban­tur.

[10] al­ter con­sul in Volscos pro­fec­tus, ne et ip­se te­re­ret tem­pus, vas­tan­dis ma­xi­me ag­ris hos­tem ad con­fe­ren­da pro­pius castra di­mi­can­dum­que acie ex­ci­vit. [11] me­dio in­ter castra cam­po an­te suum quis­que val­lum in­fes­tis sig­nis consti­te­re. mul­ti­tu­di­ne ali­quan­tum Volsci su­pe­ra­bant; ita­que ef­fu­si et con­temptim pug­nam inie­re. con­sul Ro­ma­nus nec pro­mo­vit aciem, [12] nec cla­mo­rem red­di pas­sus de­fi­xis pi­lis sta­re suos ius­sit: ubi ad ma­num ve­nis­set hos­tis, tum coor­tos to­ta vi gla­diis rem ge­re­re. [13] Volsci cur­su et cla­mo­re fes­si cum se ve­lut stu­pen­ti­bus me­tu in­tu­lis­sent Ro­ma­nis, postquam inpres­sio­nem sen­se­re ex ad­ver­so fac­tam et an­te ocu­los mi­ca­re gla­dios, haud se­cus, quam si in in­si­dias in­ci­dis­sent, tur­ba­ti ver­tunt ter­ga; et ne ad fu­gam qui­dem sa­tis vi­rium fuit, quia cur­su in proe­lium ierant. [14] Ro­ma­ni contra, quia prin­ci­pio pug­nae quie­ti ste­te­rant, vi­gen­tes cor­po­ri­bus, fa­ci­le adep­ti fes­sos et castra im­pe­tu ce­pe­runt et castris exu­tum hos­tem Ve­lit­ras per­se­cu­ti uno ag­mi­ne vic­to­res cum vic­tis in ur­bem in­ru­pe­re; [15] plus­que ibi san­gui­nis pro­mis­cua om­nium ge­ne­rum cae­de quam in ip­sa di­mi­ca­tio­ne fac­tum. pau­cis da­ta ve­nia, qui iner­mes in de­di­tio­nem ve­ne­runt.

ÈÑÒÎÐÈß ÄÐÅÂÍÅÃÎ ÐÈÌÀ
1260010226 1327007032 1327008059 1364000231 1364000232 1364000233