Ïåðåâîä Í. À. Ïîçäíÿêîâîé. Êîììåíòàðèé Í. Å. Áîäàíñêîé.
Ðåä. ïåðåâîäîâ Ì. Ë. Ãàñïàðîâ è Ã. Ñ. Êíàáå. Ðåä. êîììåíòàðèåâ Â. Ì. Ñìèðèí. Îòâ. ðåä. Å. Ñ. Ãîëóáöîâà.
Ëàò. òåêñò: W. Weissenborn, H. J. Müller, 1898. ÑÊÐÛÒÜ ËÀÒÈÍÑÊÈÉ ÒÅÊÑÒ
37. (1) Ñåíàò ïîñòàíîâèë ñïðàâèòü èãðû êàê ìîæíî òîðæåñòâåííåå. Ïî íàóùåíèþ Àòòèÿ Òóëëèÿ íà ýòè èãðû ïðèøëà îãðîìíàÿ òîëïà âîëüñêîâ. (2) Ïåðåä íà÷àëîì èãð Òóëëèé, êàê çàðàíåå áûëî óñëîâëåíî ó íèõ ñ Ìàðöèåì, ÿâëÿåòñÿ ê êîíñóëàì è ãîâîðèò, ÷òî õîòåë áû íåãëàñíî çàÿâèòü î äåëå ãîñóäàðñòâåííîé âàæíîñòè. (3) Ïî óäàëåíèè ñâèäåòåëåé îí ñêàçàë: «Íå õîòåëîñü áû ìíå äóðíî ãîâîðèòü î ñâîèõ ñîãðàæäàíàõ. Âïðî÷åì, ïðèøåë ÿ íå îáâèíÿòü èõ â ïðîñòóïêå, à ëèøü ïðåäîñòåðå÷ü î âîçìîæíîñòè åãî. (4) Áîëåå, ÷åì õîòåëîñü áû, ïðèñóùà íàì âñïûëü÷èâîñòü. (5) Ýòî ìû ÷óâñòâóåì ïî ìíîãèì ñîáñòâåííûì áåäñòâèÿì: âåäü è òåì, ÷òî æèâåì íåâðåäèìû, îáÿçàíû ìû íå ñîáñòâåííûì çàñëóãàì, à âàøåìó äîëãîòåðïåíèþ. Íûí÷å âîëüñêîâ çäåñü âåëèêîå ìíîæåñòâî; èäóò èãðû; ãðàæäàíå çàíÿòû áóäóò çðåëèùåì. (6) ß ïîìíþ, ÷òî́ ïî òàêîìó æå ñëó÷àþ ïîçâîëèëà ñåáå â ýòîì ãîðîäå ñàáèíñêàÿ ìîëîäåæü; áîþñü, êàê áû îïÿòü íå âûøëî ñëó÷àéíî ÷åãî íåîæèäàííîãî. Âîò ÿ è ðàññóäèë, ÷òî ðàäè âàñ è ðàäè íàñ ñëåäóåò îá ýòîì ïðåäóïðåäèòü âàñ, êîíñóëû. (7) ×òî äî ìåíÿ, òî íàìåðåí ÿ òîò÷àñ æå óäàëèòüñÿ äîìîé, ÷òîáû íå ïàëà íà ìåíÿ òåíü ÷üåãî-íèáóäü ñëîâà èëè äåëà». Ñ ýòèìè ñëîâàìè îí óäàëèëñÿ. (8) Êîãäà êîíñóëû äîëîæèëè ñåíàòîðàì îá ýòîì ñîìíèòåëüíîì äåëå, ñîñëàâøèñü íà âåðíîãî ÷åëîâåêà, òîãäà, êàê âîäèòñÿ, íå ïî äåëó, à ïî ÷åëîâåêó îòìåðåíû áûëè ìåðû ïðåäîñòîðîæíîñòè, ïóñòü äàæå è ëèøíèå. Ñåíàò ïîñòàíîâèë, ÷òî âîëüñêè äîëæíû óéòè èç ãîðîäà, è ðàçîñëàíû áûëè ãëàøàòàè ñ ïðèêàçàíèåì âñåì âîëüñêàì ïîêèíóòü ãîðîä äî òåìíîòû. (9) Ïîíà÷àëó âîëüñêîâ, ïîñïåøèâøèõ çà ñâîèìè ïîæèòêàìè ïî äîìàì, ãäå îíè îñòàíàâëèâàëèñü, îõâàòèë ñèëüíûé ñòðàõ; çàòåì, ïî ïóòè, ïðèøëî íåãîäîâàíèå íà òî, ÷òî îíè, áóäòî îñêâåðíèòåëè èëè ïðåñòóïíèêè, óäàëåíû ñ èãð â äíè ïðàçäíèêà, êàê áû îáúåäèíÿþùåãî áîãîâ è ëþäåé. |
37. ludi quam amplissimi ut fierent, senatus decrevit. ad eos ludos auctore Attio Tullio vis magna Volscorum venit. [2] priusquam committerentur ludi, Tullius, ut domi compositum cum Marcio fuerat, ad consules venit; dicit esse, quae secreto agere de re publica velit. arbitris remotis «invitus» inquit, [3] «quod sequius sit, de meis civibus loquor, non tamen admissum quicquam ab iis criminatum venio, sed cautum, ne admittant. [4] nimio plus quam vellem nostrorum ingenia sunt mobilia. [5] multis id cladibus sensimus, quippe qui non nostro merito, sed vestra patientia incolumes simus. magna hic nunc Volscorum multitudo est; ludi sunt; spectaculo intenta civitas erit. [6] memini, quid per eandem occasionem ab Sabinorum iuventute in hac urbe commissum sit; horret animus, ne quid inconsulte ac temere fiat. haec nostra vestraque causa prius dicenda vobis, consules, ratus sum. [7] quod ad me attinet, extemplo hinc domum abire in animo est, ne cuius facti dictive contagione praesens violer.» haec locutus abiit. [8] consules cum ad patres rem dubiam sub auctore certo detulissent, auctor magis, ut fit, quam res ad praecavendum vel ex supervacuo movit; factoque senatus consulto, ut urbe excederent Volsci, praecones dimittuntur, qui omnes eos proficisci ante noctem iuberent. [9] ingens pavor primo discurrentis ad suas res tollendas in hospitia perculit; proficiscentibus deinde indignatio oborta, se ut consceleratos contaminatosque ab ludis, festis diebus, coetu quodam modo hominum deorumque abactos esse. |